Ευρώπη

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ευρώπη (αποσαφήνιση).

Η Ευρώπη, συχνά αποκαλούμενη Γηραιά ήπειρος, είναι μία από τις έξι ηπείρους του κόσμου. Βρίσκεται εξ ολοκλήρου στο βόρειο ημισφαίριο. Αποτελούμενη από τη δυτικότερη χερσόνησο της Ευρασίας, η Ευρώπη χωρίζεται γενικά από την Ασία στην ανατολή από το χώρισμα που αποτελείται από τα Ουράλια, τον ποταμό Ουράλη, την Κασπία Θάλασσα, την περιοχή του Καυκάσου (προσδιορισμός των συνόρων) και τον Εύξεινο Πόντο προς τα νοτιοανατολικά. Επίσης, η Ευρώπη συνορεύει με τον Αρκτικό ωκεανό και άλλα υδατικά συστήματα στα βόρεια, τον Ατλαντικό ωκεανό στα δυτικά, τη Μεσόγειο Θάλασσα προς νότο, και τον Εύξεινο Πόντο και συνδέεται με υδατικές οδούς προς τα νοτιοανατολικά. Ωστόσο, τα σύνορα της Ευρώπης -μια έννοια που χρονολογείται από την κλασική αρχαιότητα- είναι κάπως αυθαίρετη, όπως ο όρος ήπειρος μπορεί να αναφέρεται σε μια πολιτιστική και πολιτική διάκριση ή μία φυσιογραφική.

Ευρώπη

Έκταση	10.180.000 km²
Πληθυσμός	745.084.000
Πυκνότητα	73,2/km²
Χώρες	50
Γλώσσες	Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, Φιννοουγγρικές γλώσσες, Βασκική γλώσσα
Ζώνες ώρας	UTC, UTC+1, UTC+2, UTC+3, UTC+4,
Internet TLD	.eu
Μεγαλύτερες Πόλεις	Μόσχα Παρίσι Λονδίνο Κωνσταντινούπολη Μαδρίτη Αγία Πετρούπολη Βερολίνο Αθήνα Ρώμη Βουκουρέστι Βιέννη Αμβούργο Βαρσοβία Βουδαπέστη Βαρκελώνη Μόναχο Μιλάνο Πράγα Βελιγράδι Σόφια Βρυξέλες Κολωνία

Η Ευρώπη καταλαμβάνει, συνολικά με τα νησιά, έκταση 10.180.000 τετρ. χλμ. ή αλλιώς το 6,8% περίπου της συνολικής ξηράς του πλανήτη καθιστώντας την, τη δεύτερη μικρότερη ήπειρο. Ο πληθυσμός της, σύμφωνα με τα στοιχεία του 1981 ξεπερνούσε τα 670.000.000 κατοίκους. Σύμφωνα με τη μέση εκτίμηση πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών για το 2024 ο πληθυσμός της εκτιμάται σε 745.084.000 κατοίκους (περίπου το 9,1% του παγκόσμιου πληθυσμού). Πολιτικά, η Ευρώπη μπορεί να χωριστεί σε πενήντα κυρίαρχα ανεξάρτητα κράτη (ο αριθμός υπόκεινται σε διακυμάνσεις για τα διηπειρωτικά κράτη που περιλαμβάνονται είτε στην Ασία είτε στην Ευρώπη), από τα οποία η Ρωσία είναι το μεγαλύτερο σε έκταση και πληθυσμό, καλύπτοντας το 39% της ηπείρου και το 19,5% του πληθυσμού της.

Ετυμολογία

Γεωφυσικός χάρτης Ευρώπης

Διαίρεση της Ευρώπης (σύμφωνα με τον ΟΗΕ):

  Βόρεια Ευρώπη

  Δυτική Ευρώπη

  Ανατολική Ευρώπη

  Νότια Ευρώπη

Διαίρεση της Ευρώπης σύμφωνα με το Eurovoc της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Μίνωας εθεωρείτο γιος του Δία. Ο Δίας ερωτεύθηκε την κόρη του βασιλιά Φοινίκης Αγήνορα, την Ευρώπη. Για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε λευκό ταύρο και με τη γοητεία του σαγήνεψε την Ευρώπη που έκατσε πάνω του. Τότε ο Δίας την απήγαγε, τη μετέφερε σε όλη τη σημερινή Ευρώπη και μετά την πήγε στην Κρήτη όπου και έκανε το γάμο κάτω από ένα πλάτανο στη Γόρτυνα. Από τον γάμο αυτόν γεννήθηκαν οι Μίνωας, Ραδάμανθυς και Σαρπηδόνας. Η ιστορία απεικονίζεται στο νόμισμα των 2 ευρώ.

Η λέξη ετυμολογείται πιθανώς από τις λέξεις ευρύς και ώψ («ανοιχτομάτης, με μεγάλα μάτια»). Μια άλλη θεωρία θέλει την προέλευση της λέξης από το ακκαδικό erebu («δύω»).

Περιοχές της Ευρώπης

Χώρα ή Εξαρτημένο Έδαφος	Πρωτεύουσα	Σημειώσεις
Σκανδιναβικές χώρες
Δανία	Κοπεγχάγη	Στη Δανία ανήκουν και οι αυτόνομες νήσοι Φερόες καθώς και η Γροιλανδία, που πολιτικά θεωρείται Δανική περιοχή με αυτοδιάθεση. Η Γροιλανδία ανήκει γεωγραφικά στη Βόρεια Αμερική, αλλά πολιτιστικά και πολιτικά στην Ευρώπη.
Ισλανδία	Ρέικιαβικ
Νορβηγία	Όσλο	Στη Νορβηγία ανήκουν το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ και το νησί Γιαν Μαγιέν που βρίσκονται στον Αρκτικό ωκεανό, καθώς και ένα νησί στο νότιο Ατλαντικό ωκεανό (Μπουβέ) και το Νησί του Πέτρου Α' και τη Γη της Βασίλισσας Μάουντ στην Ανταρκτική.
Σουηδία	Στοκχόλμη
Φινλανδία	Ελσίνκι
Χώρες της Βαλτικής
Εσθονία	Τάλιν	Το Τάλιν είναι η επίσημη πρωτεύουσα της χώρας, αλλά το ανώτατο δικαστήριο και το υπουργείο παιδείας εδρεύουν στο Τάρτου.
Λετονία	Ρίγα
Λιθουανία	Βίλνιους
Βρετανικά Νησιά
Ιρλανδία	Δουβλίνο	Το βορειοανατολικό μέρος του, που ονομάζεται Βόρεια Ιρλανδία, ανήκει στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ηνωμένο Βασίλειο	Λονδίνο	Το Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνει και υπερπόντια εδάφη και σε άλλες ηπείρους. Ανάμεσα στις εξαρτημένες περιοχές περιλαμβάνονται επίσης και δύο νησιά στην περιοχή της Θάλασσας της Μάγχης (Γκέρνσεϊ και Τζέρσεϊ) καθώς και η Νήσος του Μαν στην Ιρλανδική θάλασσα.
Δυτική και Κεντρική Ευρώπη
Πολωνία ! Πολωνία	Βαρσοβία
Γερμανία ! Γερμανία	Βερολίνο
Γαλλία ! Γαλλία	Παρίσι	Το Παρίσι είναι η πρωτεύουσα μόνο της Μητροπολιτικής Γαλλίας. Επίσης το Στρασβούργο, αποτελεί την επίσημη έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη Γαλλία ανήκουν επίσης και υπερπόντια διαμερίσματα και εδαφικές επικράτειες σε άλλες ηπείρους όπως η Νέα Καληδονία, η Μαρτινίκα, η Γουαδελούπη, η Γαλλική Γουιάνα, το Ρεϋνιόν και άλλες.
Μονακό ! Μονακό	Μονακό	Μεγαλύτερη πόλη το Μόντε Κάρλο.
Ελβετία ! Ελβετία	Βέρνη	Μεγαλύτερη πόλη η Ζυρίχη
Λίχτενσταϊν ! Λίχτενσταϊν	Βαντούζ	Μεγαλύτερη πόλη το Σάαν
Αυστρία ! Αυστρία	Βιέννη
Ουγγαρία ! Ουγγαρία	Βουδαπέστη
Σλοβακία ! Σλοβακία	Μπρατισλάβα	Είναι από τις λίγες χώρες του πλανήτη που η πρωτεύουσα της χώρας βρίσκεται κοντά σε σύνορα με άλλη χώρα.
Τσεχία ! Τσεχία	Πράγα
Κάτω Χώρες (Μπενελούξ)
Βέλγιο	Βρυξέλλες	Οι Βρυξέλλες αποτέλουν και την έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεγαλύτερη πόλη σε πληθυσμό του Βελγίου είναι η Αμβέρσα.
Λουξεμβούργο	Λουξεμβούργο
Ολλανδία	Άμστερνταμ	Το Άμστερνταμ είναι η επίσημη πρωτεύουσα της Ολλανδίας, ενώ η Χάγη είναι η διοικητική και η δικαστική πρωτεύουσα και η Μεγαλύτερη πόλη σε πληθυσμό της Ολλανδίας, στην οποία βρίσκεται το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Οι Κάτω Χώρες (αναφέρονται ως Ολλανδία στον καθημερινό λόγο) αποτελούν συστατικό κράτος του Βασιλείου των Κάτω Χωρών. Σε αυτό ανήκουν επίσης και χώρες και ειδικοί δήμοι στην Καραϊβική (Αρούμπα, Κουρασάο, BES νησιά).
Ιβηρική Χερσόνησος
Ανδόρρα	Ανδόρρα λα Βέλια
Ισπανία	Μαδρίτη	Στην Ισπανία ανήκουν διοικητικά οι Κανάριες Νήσοι και πόλεις στη βορειοδυτική Αφρική. Στην περιοχή της Ανδαλουσίας (Ισπανία) βρίσκεται και το Γιβραλτάρ, το οποίο αποτελεί υπερπόντιο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Πορτογαλία	Λισαβόνα	Στην Πορτογαλία ανήκουν και τα νησιά (Αζόρες και Μαδέρα) της Αφρικής.
Ιταλική χερσόνησος
Βατικανό ! Βατικανό	Βατικανό	Το Βατικανό αποτελεί θρησκευτικό κράτος, και είναι η έδρα της δικαιοδοσίας της Καθολικής Εκκλησίας.
Ιταλία ! Ιταλία	Ρώμη
Άγιος Μαρίνος ! Άγιος Μαρίνος	Άγιος Μαρίνος	Μεγαλύτερη πόλη η Ντογκάνα.
Νησιωτικά κράτη της Μεσογείου
Κύπρος	Λευκωσία	Η Κύπρος βρίσκεται γεωγραφικά στην Ασία αλλά θεωρείται πολιτιστικά, πολιτικά και ιστορικά Ευρωπαϊκό κράτος. Το βόρειο μέρος της, τελεί υπό τουρκική κατοχή από το 1974. Κατά παράβαση του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το 1983 η Τουρκία προέβη σε ανακήρυξη του σε κράτος με το όνομα «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», χωρίς όμως να πετύχουν τη διεθνή αναγνώρισή του από τα άλλα μέλη του ΟΗΕ. Υπάρχουν επίσης και οι Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας (βάση Ακρωτήρι και βάση Δεκέλειας), τα οποία αποτελούν υπερπόντιο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Κύπρος ανήκει επίσης στις χώρες της Κοινοπολιτείας των Εθνών.
Μάλτα ! Μάλτα	Βαλέτα	Νησιωτικό αρχιπέλαγος που αποτελείται από τα νησιά Μάλτα, Γκόζο, Κομίνο και μικρότερες νησίδες. Η Μεγαλύτερη πόλη της χώρας, σε πληθυσμό είναι η Μπιρκιρκάρα. Η Μάλτα ανήκει επίσης στις χώρες της Κοινοπολιτείας των Εθνών, και διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Βαλκανική Χερσόνησος - Νοτιοανατολική Ευρώπη
Αλβανία	Τίρανα
Βοσνία και Ερζεγοβίνη	Σεράγεβο
Βόρεια Μακεδονία	Σκόπια
Βουλγαρία	Σόφια
Ελλάδα	Αθήνα	Η νησιωτική Ελλάδα (Νησιά Αιγαίου, Επτάνησα και Κρήτη) γεωγραφικά δεν θεωρείται μέρος των Βαλκανίων.
Τουρκία	Άγκυρα	Γεωγραφικά στην Ευρώπη, ανήκουν μόνο η Ανατολική Θράκη και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος (συμπεριλαμβανομένου και του Δυτικού τμήματος της Κωνσταντινούπολης), ενώ το μεγαλύτερο μέρος της Τουρκίας (στο οποίο βρίσκεται και η πρωτεύουσα Άγκυρα), ανήκει γεωγραφικά στην Ασία.
Κόσοβο	Πρίστινα	Η Σερβία διεκδικεί το Κόσοβο, ως μέρος της επικράτειάς της, και δεν αναγνωρίζει την απόσχιση του, θεωρώντας ότι είναι μέρος της. Ωστόσο ορισμένες χώρες του κόσμου, αναγνωρίζουν το Κόσοβο ως κυρίαρχο κράτος. το οποίο ανακοίνωσε, μονομερώς, την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008, χωρίς η δεύτερη να την κάνει δεκτή. Μέχρι σήμερα περισσότερες από 100 χώρες έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του.
Κροατία	Ζάγκρεμπ	Ορισμένες περιοχές της Κροατίας, ανήκουν γεωγραφικά στην Κεντρική Ευρώπη, αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρούνται Βαλκάνια.
Μαυροβούνιο	Ποντγκόριτσα
Ρουμανία	Βουκουρέστι	Γεωγραφικά η Ρουμανία (και κυρίως η περιοχή της Τρανσυλβανίας) ανήκει στην Κεντρική Ευρώπη αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρείται Βαλκάνια.
Σερβία	Βελιγράδι	Ορισμένες περιοχές της Σερβίας (Βοϊβοντίνα και Βόρειο Βελιγράδι) ανήκουν γεωγραφικά στην Κεντρική Ευρώπη, αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρούνται Βαλκάνια.
Σλοβενία	Λιουμπλιάνα	Γεωγραφικά τείνει προς την Κεντρική Ευρώπη αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρείται Βαλκάνια.
Ανατολική Ευρώπη
Ρωσία	Μόσχα	Το 39% της έκτασης της Ρωσικής Επικράτειας, ανήκει γεωγραφικά στην Ευρώπη, περιλαμβάνοντας και τις δύο μεγαλύτερες πόλεις Μόσχα και Αγία Πετρούπολη. Η Μεγάλη έκταση της Ρωσίας (Σιβηρία) ανήκει στην Ασία.
Λευκορωσία	Μινσκ	Η Λευκορωσία, είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης, που διατηρεί μέχρι και σήμερα τη Θανατική ποινή (όλες οι υπόλοιπες την έχουν καταργήσει, εδώ και πολλά χρόνια, τόσο στην πράξη, όσο και νομοθετικά).
Μολδαβία	Κισινάου	Στην περιοχή της Μολδαβίας βρίσκεται και η Υπερδνειστερία η οποία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1990, αλλά δεν έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει ανακηρύξει την Υπερδνειστερία ως περιοχή «παγωμένης διαμάχης», ενώ οι κάτοικοί της είναι διχασμένοι: άλλοι επιθυμούν την ανεξαρτητοποίησή τους από τη Μολδαβία και την ένωσή τους με τη Ρωσία, άλλοι ανεξάρτητη Υπερδνειστερία και άλλοι εντός της Μολδαβίας, με περισσότερα προνόμια αυτονομίας.
Ουκρανία	Κίεβο	Στην Επικράτεια της Ουκρανίας, ανήκει νόμιμα και η Κριμαία, την οποία διεκδικεί από το 2014 και η Ρωσία, με αποτέλεσμα η περιοχή αυτή να θεωρείται αμφισβητούμενη.
Καζακστάν	Αστανά	Στην Ευρώπη ανήκει γεωγραφικά μόνο ένα μικρό κομμάτι στα δυτικά της χώρας (ένα μέρος του όμως πριν τον ποταμό Ουράλη). Πολιτισμικά και θρησκευτικά όμως, ανήκει στην Ασία, με το μεγαλύτερο μέρος του να βρίσκεται στην τελευταία (στο οποίο βρίσκεται και η πρωτεύουσα Αστανά). Ακόμη, τις περισσότερες φορές αναφέρεται ως ασιατική χώρα. Το Καζακστάν, επίσης εργάζεται από καιρό για την ένταξή του στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Υπερκαυκάσιες χώρες
Αζερμπαϊτζάν	Μπακού	Το Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνει εδάφη που ανήκουν στην Ασία. Θρησκευτικά και γεωγραφικά είναι πολύ κοντά στην Ασία. Επίσης στην επικράτεια του Αζερμπαϊτζάν, ανήκει και η Δημοκρατία του Αρτσάχ, η οποία αναζητά την ανεξαρτησία της, και αποτελεί σύρραξη μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν.
Αρμενία	Ερεβάν	Η Αρμενία βρίσκεται γεωγραφικά στην Ασία, αλλά θεωρείται πολιτιστικά, πολιτικά και ιστορικά Ευρωπαϊκό κράτος.
Γεωργία	Τιφλίδα	Περιλαμβάνει εδάφη που ανήκουν στην Ασία. Επίσης στην επικράτεια της Γεωργίας, ανήκουν και οι αυτόνομες δημοκρατίες της Ατζαρίας και της Αμπχαζίας, η οποία ανακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία της στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Με εξαίρεση τη Ρωσία και λίγες ακόμα χώρες δεν έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Παρόμοια περίπτωση αποτελεί και η Νότια Οσσετία, η οποία δεν αποτελεί αυτόνομη δημοκρατία. Το Κουτάισι αντίστοιχα είναι η νομοθετική πρωτεύουσα της Γεωργίας.

Πρώην χώρες

Κράτος	Πρωτεύουσα	Χώρες στις οποίες ανήκουν σήμερα τα εδάφη της
Ανατολική Γερμανία & Δυτική Γερμανία	Η Βόννη ήταν η πρωτεύουσα της Δυτικής Γερμανίας και το Ανατολικό Βερολίνο (το οποίο με το Δυτικό Βερολίνο τα χώριζε το Τείχος του Βερολίνου), πρωτεύουσα της Ανατολικής Γερμανίας.	Το 1990 με την Γερμανική επανένωση, ενώθηκαν οι δυο χώρες και δημιούργησαν τη σημερινή Γερμανία, και πρωτεύουσα έγινε το Βερολίνο.
Γιουγκοσλαβία	Βελιγράδι (σήμερα πρωτεύουσα της Σερβίας)	Το 1992 χωρίστηκε σε πέντε κράτη: Σλοβενία, Κροατία, Βοσνία, Σερβία & Μαυροβούνιο και Βόρεια Μακεδονία
Σερβία και Μαυροβούνιο (το διάστημα 1992-2003 ονομαζόταν επίσημα Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας)	Βελιγράδι	Το 2006 χωρίστηκε σε δύο κράτη τη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου ανακηρύχθηκε η Ποντγκόριτσα (παλαιότερα γνωστή ως Τίτογκραντ).
Σοβιετική Ένωση	Μόσχα (σήμερα πρωτεύουσα της Ρωσίας)	Περιελάμβανε και εδάφη που ανήκουν στην Ασία. Το 1991 χωρίστηκε σε δεκαπέντε κράτη: Εσθονία, Λετονία, Λευκορωσία, Λιθουανία, Ουκρανία, Γεωργία, Μολδαβία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Ρωσία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν.
Τσεχοσλοβακία	Πράγα (σήμερα πρωτεύουσα της Τσεχίας)	Το 1993 χωρίστηκε σε δύο κράτη την Τσεχία και Σλοβακία. Πρωτεύουσα της Σλοβακίας ανακηρύχθηκε η Μπρατισλάβα.

Ανεξάρτητα κράτη της Ευρώπης

Οι παρακάτω 50 χώρες ανήκουν εξ'ολοκλήρου ή εν μέρη στην ευρωπαϊκή ήπειρο ή έχουν ιστορικό-πολιτικούς δεσμούς με την Ευρώπη:

Σημαία	Όνομα	Έκταση (τ.χλμ.)	Πληθυσμός	Πυκνότητα (ανά τ.χλμ.)	Πρωτεύουσα	Όνομα χώρας στην επίσημη γλώσσα
	Άγιος Μαρίνος	61	33.987	557,2	Πόλη του Αγίου Μαρίνου	San Marino (Ιταλικά)
	Αζερμπαϊτζάν	86.600	10.200.013	117,8	Μπακού	Azǝrbaycan (Αζαρμπαϊτσάν) (Αζερικά)
	Αλβανία	28.748	2.402.113	83,6	Τίρανα	Shqipëria (Σκιπέρια) (Αλβανικά)
	Ανδόρρα	468	86.801	185,5	Ανδόρρα λα Βέγια	Andorra (Καταλανικά, Γαλλικά και Ισπανικά)
	Αρμενία	29.800	3.039.700	102,0	Γερεβάν	Հայաստան (Χαγιαστάν) (Αρμενικά)
	Αυστρία	83.858	9.198.124	109,7	Βιέννη	Österreich (Οστρέϊχτ) (Γερμανικά)
	Βατικανό	0,44	764	1.736,4	Πόλη του Βατικανού	Città del Vaticano (Λατινικά και Ιταλικά)
	Βέλγιο	30.528	11.861.621	388,5	Βρυξέλλες	België (Μπελγκιού) (Ολλανδικά) Belgique (Μπελγκίκ) (Γαλλικά) Belgien (Μπελγκιέν) (Γερμανικά)
	Βόρεια Μακεδονία	25.713	1.826.247	71,0	Σκόπια	Северна Македонија (Σέβερνα Μακεντόνιγια) (Σλαβομακεδονικά και Σερβοκροατικά) Maqedoni e Veriut (Μακεντόνι ε Βεριούτ) (Αλβανικά)
	Βοσνία και Ερζεγοβίνη	51.129	3.264.873	63,9	Σαράγεβο	Bosna i Hercegovina/Босна и Херцеговина (Βοσνιακά) Bosna i Hercegovina (Κροατικά) Босна и Херцеговина (Σερβικά) - Όλες οι γλώσσες βασίζονται στα Σερβοκροατικά.
	Βουλγαρία	110.910	6.445.481	58,1	Σόφια	България (Μπαλγκαρίγια) (Βουλγαρικά)
	Γαλλία	547.030	66.313.000	121,2	Παρίσι	France (Φρανς) (Γαλλικά)
	Γερμανία	357.021	84.746.132	237,4	Βερολίνο	Deutschland (Ντόϊτσλαντ) (Στάνταρ Γερμανικά)
	Γεωργία	69.700	3.694.600	53,0	Τιφλίδα	საქართველო (Σακαρτβέλο) (Γεωργιανά)
	Δανία	43.094	5.989.985	139,0	Κοπεγχάγη	Danmark (Ντάνμαρκ) (Δανικά)
	Ελβετία	41.290	9.027.859	218,6	Βέρνη	Schweiz (Σχβιτζ) (Γερμανικά) Suisse (Σουίς) (Γαλλικά) Svizzera (Σβιτσέρα) (Ιταλικά) Svizra (Σβίζρα) (Ρομανσικά)
	Ελλάδα	131.957	10.432.481	79,1	Αθήνα	Ελλάδα (Ελληνικά)
	Εσθονία	45.339	1.374.687	30,3	Τάλιν	Eesti (Εεστί) (Εσθονικά)
	Ηνωμένο Βασίλειο	244.376	68.265.209	279,3	Λονδίνο	United Kingdom (Γιουνάιτεντ Κίγκντομ) (Βρετανικά Αγγλικά και Κοινά Αγγλικά) Y Deyrnas Unedig (Ουαλικά) An Rìoghachd Aonaichte (Σκωτικά) An Ríocht Aontaithe (Ιρλανδικά)
	Ιρλανδία	70.273	5.380.300	76,6	Δουβλίνο	Éire (Έϊρε) (Ιρλανδικά) Ireland (Άϊρλαντ) (Αγγλικά)
	Ισλανδία	103.000	388.790	3,8	Ρέικιαβικ	Ísland (Ίσλαντ) (Ισλανδικά)
	Ισπανία	504.851	48.946.035	97,0	Μαδρίτη	España (Εσπάνια) (Καστιλιανικά Ισπανικά)
	Ιταλία	301.340	58.958.131	195,7	Ρώμη	Italia (Ιτάλια) (Ιταλικά)
	Καζακστάν	148.000	20.243.981	7,4	Αστανά	Қазақстан (Καζακικά σε Κυριλλικό Αλφάβητο) Qazaqstan (Καζακικά σε Λατινικό Αλφάβητο)
	Κροατία	56.542	3.859.686	68,3	Ζάγκρεμπ	Hrvatska (Χρβάτσκα) (Κροατικά και Σερβοκροατικά)
	Κύπρος	9.251	920.700	99,5	Λευκωσία	Κύπρος (Ελληνικά) Kıbrıs (Κιμπρίς) (Τουρκικά) Cyprus (Αγγλικά)
	Λετονία	64.589	1.854.900	28,7	Ρίγα	Latvija (Λατβίγια) (Λετονικά)
	Λευκορωσία	207.560	9.156.000	44,1	Μινσκ	Беларусь (Μπιελαρούς) (Λευκορωσικά και Ρωσικά)
	Λιθουανία	65.300	2.897.443	44,4	Βίλνιους	Lietuva (Λιετούβα) (Λιθουανικά)
	Λίχτενσταϊν	160	40.015	250,1	Βαντούζ	Liechtenstein (Αλεμαννικά Γερμανικά)
	Λουξεμβούργο	2.586	672.050	259,9	Λουξεμβούργο	Lëtzebuerg (Λετσεμπέργκ) (Λουξεμβουργιανά) Luxembourg (Γαλλικά) Luxemburg (Γερμανικά)
	Μάλτα	316	542.051	1.715,4	Βαλέτα	Malta (Μαλτεζικά και (Αγγλικά)
	Μαυροβούνιο	13.812	623.633	45,2	Ποντγκόριτσα	Crna Gora (σε λατινική γραφή) Црна Гора (σε κυριλλική γραφή) (Τσέρνα Γκόρα ή Τσρνα Γκόρα) (Μαυροβουνιακά και Σερβοκροατικά)
	Μολδαβία	33.843	2.423.300	71,6	Κισινάου	Moldova (Ρουμανικά)
	Μονακό	1,95	38.367	19.675	Μονακό	Monaco (Μονεγασκικά και Γαλλικά)
	Νορβηγία	385.178	5.585.044	14,5	Όσλο	Norge/Noreg (Νορβηγικά)
	Ολλανδία	41.543	18.038.726	434,2	Άμστερνταμ	Nederland (Νέδερλαντ) (Ολλανδικά)
	Ουγγαρία	93.030	9.584.627	103,0	Βουδαπέστη	Magyarország (Μαφαρορσζάνγκ) (Ουγγρικά)
	Ουκρανία	603.700	41.167.336	68,2	Κίεβο	Україна (Ουκραγίνα) (Ουκρανικά)
	Πολωνία	312.685	37.532.000	120,0	Βαρσοβία	Polska (Πολωνικά)
	Πορτογαλία	92.568	10.639.726	114,9	Λισαβόνα	Portugal (Πορτογαλικά)
	Ρουμανία	238.391	19.064.409	80,0	Βουκουρέστι	România (Ρομαίνια) (Ρουμανικά)
	Ρωσία	17.098.246	146.150.800	8,5	Μόσχα	Россия (Ρασίγια) (Ρωσικά)
	Σερβία	88.361	6.605.168	74,8	Βελιγράδι	Србија (Σρμπίγια) (Σερβικά)
	Σλοβακία	49.035	5.421.272	110,6	Μπρατισλάβα	Slovensko (Σλοβακικά)
	Σλοβενία	20.273	2.126.324	104,9	Λιουμπλιάνα	Slovenija (Σλοβενίγια) (Σλοβενικά)
	Σουηδία	449.964	10.587.276	23,5	Στοκχόλμη	Sverige (Σβερίγιε) (Σουηδικά)
	Τουρκία	783.562	85.372.377	109,0	Άγκυρα	Türkiye (Τούρκιγιε) (Τουρκικά)
	Τσεχία	78.866	10.879.069	137,9	Πράγα	Česká republika (Τσέσκα Ρεπούμπλικα) (Τσεχικά)
	Φινλανδία	336.593	5.635.560	16,7	Ελσίνκι	Suomi (Σουόμι) (Φινλανδικά) Finland (Σουηδικά)
Σύνολο		10.180.000 *	742.273.000 *	72,9

Περιορισμένης αναγνώρισης κράτη της Ευρώπης

Ο πίνακας που ακολουθεί περιγράφει περιοχές που έχουν ανακηρύξει την ανεξαρτησία τους αλλά δεν είναι αναγνωρισμένες από όλες τις χώρες του κόσμου. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει αποσχιστεί από το Αζερμπαϊτζάν αλλά αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα και από τον ΟΗΕ ως μέρος της δικής του επικράτειας. Η Βόρεια Κύπρος (ψευδοκράτος, κατεχόμενα) στην Κύπρο κ.ο.κ. Το Κόσοβο αναγνωρίζεται από 96 χώρες σε όλο τον κόσμο αλλά όχι απ' αυτήν που έχει αποσχισθεί, τη Σερβία, η οποία συνεχίζει να το διεκδικεί ως μέρος της. Αυτές είναι:

Σημαία	Όνομα	Έκταση (τ.χλμ.)	Πληθυσμός	Πυκνότητα (ανά τ.χλμ.)	Κράτος στο οποίο ανήκει νόμιμα η περιοχή	Ανακηρυγμένη Πρωτεύουσα	Επισημάνσεις
	Αμπχαζία	8.665	244.236	28,2	Γεωργία	Σουχούμι	Η Αμπχαζία αναγνωρίζεται ως κράτος μονάχα από τη Ρωσία και πέντε ακόμα χώρες. Διεθνώς είναι αυτόνομη περιοχή της Γεωργίας.
	Βόρεια Κύπρος	3.355	265.100	93	Κύπρος	Βόρεια Λευκωσία	Η ΤΔΒΚ αναγνωρίζεται ως κράτος μονάχα από την Τουρκία, και κατέχεται παράνομα από τον στρατό της από το 1974, με την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Διεθνώς τα εδάφη της ΤΔΒΚ, αποτελούν έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
	Κόσοβο	10.905	1.773.971	162,7	Σερβία	Πρίστινα	Το Κόσοβο αναγνωρίζεται ως κράτος μονάχα από 96 κυρίαρχες χώρες. Από πολλές χώρες Διεθνώς θεωρείται επικράτεια της Σερβίας, παρότι το Σερβικό κράτος, δεν έχει επίσημα την κυριαρχία στο Κόσοβο.
	Νότια Οσσετία	3.900	56.520	14,5	Γεωργία	Τσχινβάλι	Η Νότια Οσσετία αναγνωρίζεται ως κράτος μονάχα από τη Ρωσία και πέντε ακόμα χώρες. Διεθνώς τα εδάφη της αποτελούν Επικράτεια της Γεωργίας, και η περιοχή της Νότιας Οσσετίας δεν διαθέτει νόμιμη αυτονομία.
	Υπερδνειστερία	4.163	475.665	121,3	Μολδαβία	Τιράσπολ	Δεν αναγνωρίζεται διεθνώς από καμία κυρίαρχη χώρα του πλανήτη και Διεθνώς είναι αυτόνομη περιοχή της Μολδαβίας.

Δεν χαρακτηρίζονται ως κράτη, από καμία χώρα του κόσμου, πέρα από τη Ρωσία, αλλά ως ρωσόφιλα αποσχιστικά κινήματα και είναι δημιουργημένα από την Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Νόμιμα αποτελούν Επικράτεια της Ουκρανίας.

Σημαία	Όνομα	Περιοχή (τ.χλμ.)	Πληθυσμός	Πυκνότητα (ανά τ.χλμ.)	Ανακυρηγμένη Πρωτεύουσα
	Λουγκάνσκ	8.377	1.464.039	175	Λουχάνσκ
	Ντονέτσκ	7.853	2.302.444	293	Ντονέτσκ

Μικροέθνη

• Στη Βόρεια θάλασσα, σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από την παραλία του Σάφολκ στην Αγγλία, βρίσκεται και το αποκαλούμενο Πριγκιπάτο του Σίλαντ (Principality of Sealand). Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πλατφόρμα-θαλάσσιο οχυρό, 550 τετραγωνικών μέτρων, από την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1967, ένας πρώην ταγματάρχης του Βρετανικού στρατού με το όνομα Paddy Roy Bates, ανακήρυξε μονομερώς το οχυρό ως ανεξάρτητο κράτος. Κανένα κράτος δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα το συγκεκριμένο «κράτος», το οποίο έχει δική του σημαία, σύνταγμα και νόμισμα. Το Πριγκιπάτο του Σίλαντ αποτελεί μια από τις πιο γνωστές περιπτώσεις μικροεθνών. Άλλα γνωστά μικροέθνη στην περιοχή της Ευρώπης αποτελούν το Πριγκιπάτο της Σεμπόργκα στην Ιταλία, η περιοχή Κριστιάνια στην Κοπεγχάγη (η οποία αναγνωρίζεται από την κυβέρνηση της Δανίας ως ένα «κοινωνικό πείραμα») και η Δημοκρατία της Saugeais, μια ένωση 11 μικρών πόλεων στη Γαλλία.
• Τα συνολικά στοιχεία για την έκταση και τον πληθυσμό περιλαμβάνουν μόνο ευρωπαϊκό τμήματα των διηπειρωτικών χωρών. Η ακρίβεια των στοιχείων αυτών θέτονται σε κίνδυνο από την αμφίσημη γεωγραφική έκταση της Ευρώπης και την έλλειψη αναφορών για τα ευρωπαϊκά τμήματα των διηπειρωτικών χωρών.

Πόλεις

Οι πόλεις κατατάσσονται αναλόγως μόνο με τον δήμο τους ή την περιοχή του, όχι όλη τη μητροπολιτική περιοχή. (πχ. Αθήνα πληθυσμός 664.00 και μητροπολιτική περιοχή 3,500.000, θα επιλεχθεί οι 664.000)

Πόλεις
Κωνσταντινούπολη
Μόσχα
Αγία Πετρούπολη
Λονδίνο
Βερολίνο
Μαδρίτη
Ρώμη
Παρίσι
Βουκουρέστι
Βιέννη
Αμβούργο
Βαρσοβία
Βουδαπέστη
Βαρκελώνη
Νοβοσιμπίρσκ
Γεκατερίνμπουργκ
Μόναχο
Μιλάνο
Πράγα
Σόφια
Νίζνι Νόβγκοροντ
Καζάν
Βρυξέλες
Κολωνία
Μπέρμιγχαμ
Νάπολη
Στοκχόλμη
Τορίνο
Μασσαλία
Άμστερνταμ
Ζάγκρεμπ
Βαλένθια
Κρακοβία
Φρανκφούρτη
Λιντς
Ρίγα
Όσλο
Λοτζ
Σεβίλλη
Παλέρμο
Σαραγόσα
Αθήνα
Ελσίνκι
Βρότσλαβ
Ρότερνταμ
Στουτγκάρδη
Γλασκώβη
Ντίσελντορφ
Κοπεγχάγη
Ντόρτμουντ
Γένοβα
Έσσεν
Λειψία
Μαλάγα
Γκέτεμποργκ
Βρέμη
Δουβλίνο
Λισαβόνα
Δρέσβη
Βίλνιους
Πόζναν
Αννόβερο
Χάγη
Σέφιλντ
Αμβέρσα
Λυών
Νυρεμβέργη

Ιστορία και πολιτισμός

Γενική ιστορική επισκόπηση

Η Ευρώπη αποτέλεσε το ιστορικό κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύχθηκαν διάφοροι πολιτισμοί. Οι ευρωπαϊκοί πολιτισμοί είναι ιστορικά συναρτημένοι με τους πολιτισμούς της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, η ιστορική δε κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι η περιοχή της Μέσης Ανατολής, της Μικράς Ασίας και της Ελλάδας. Πρώτος χρονολογικά ευρωπαϊκός πολιτισμός με σπουδαιότητα τέτοια, ώστε να αποτελέσει ευρύτερο πολιτισμικό παράδειγμα, είναι ο ελληνικός. Στον ελληνικό χώρο διαμορφώνεται για πρώτη φορά στην Ευρώπη μια περιεκτική νοηματοδότηση του βίου και μία πολιτική θεωρία που προσέφερε τη δυνατότητα σε απλούς ανθρώπους να αναπτύξουν δράση ως ελεύθερα ιστορικάυποκείμενα, στο πλαίσιο ενός οργανωμένου σε ανθρώπινα μέτρα αυτεξούσιου συνόλου, της δημοκρατικής πόλης. Στον ελληνικό χώρο, επίσης, πρωτοδιατυπώνεται μια συστηματική ηθική θεωρία και προτείνεται για πρώτη φορά ένα διαχρονικό πρότυπο αισθητικού κάλλους. Κατόπιν, κέντρο των ιστορικών και πολιτισμικών εξελίξεων γίνεται ο χώρος της Ιταλίας. Εδώ γεννιέται ο κοσμογονικής σημασίας ρωμαϊκός πολιτισμός, που επιβάλλει για πρώτη φορά μια οικουμενική ειρήνη και που βασίζει την πολιτική οργάνωση επάνω στο θεμέλιο της οργανωμένης νομοθεσίας. Το γεωπολιτικό πλαίσιο ξεφεύγει από τη στενή κλίμακα της περιορισμένης γεωγραφικής περιφέρειας, και ξανοίγεται στα μήκη και πλάτη της ρωμαϊκής οικουμένης. Η αυτοκρατορία παρέχει ασφαλείς οδούς για το εμπόριο και τη διάδοση της σκέψης, δημιουργώντας τις συνθήκες μιας οιονεί παγκοσμιοποίησης.

Στη συνέχεια, ο ρωμαϊκός πολιτισμός εμβαπτίζεται στα ρείθρα της χριστιανικής πίστης και του εκκλησιαστικού γεγονότος. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, οργανική συνέχεια της Ρωμαϊκής, προσφέρει ένα πρόσφορο για τον εκχριστιανισμό της Ευρώπης θεσμικό πλαίσιο. Και όταν αργότερα, σταδιακά το Βυζάντιο υποκύπτει μπροστά στην ισχύ των Οθωμανών Τούρκων, ελληνόφωνοι διανοούμενοι βρίσκουν καταφύγιο στη Δύση, και διαδίδοντας την ελληνική παιδεία που κατέχουν, σκορπίζουν τα σπέρματα του φαινομένου, που αργότερα θα ονομαζόταν Δυτική Αναγέννηση.

Η Αναγέννηση ως κίνημα βιώθηκε από τους εκπροσώπους της ως μία αναβίωση του κλασικού παρελθόντος, ενώ ως ιστορική περίοδος, θεωρείται σήμερα ως η μεταβατική περίοδος από τον Μεσαίωνα στη νεωτερικότητα. Αιτιακή βάση της Αναγέννησης αποτελεί ο ουμανισμός, που στον μεσογειακό χώρο διαπλάθει νέες αισθητικές αρχές, αναζητώντας το ωραίο, που γίνεται αντιληπτό ως έκφανση της θείας τελειότητας. Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση του Λούθηρου έρχεται για να υποβαθμίζει τη συνείδηση της Εκκλησίας ως οικουμενικού σώματος, και να δώσει έμφαση στις ατομικές πεποιθήσεις, καθώς επικρατεί στη Γερμανία και σε περιοχές της βόρειας Ευρώπης. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, μέσα στην προσπάθειά της να καταπολεμήσει τον Λουθηρανισμό και τα προτεσταντικά κινήματα που τον ακολούθησαν, προχωρά σε μεταρρυθμίσεις με τη Σύνοδο του Τριδέντου.

Τον 18ο αι. μια σειρά από τεχνολογικές καινοτομίες που βασίζονται στην επιστημονική έρευνα, ωθούν ένα πλήθος διανονουμένων να διακηρύξουν την πεποίθησή τους στις δυνατότητες της ανθρώπινης λογικής. Το φιλοσοφικό κίνημα του Διαφωτισμού δεν αργεί να εκδηλωθεί, προτείνοντας νέες αντιλήψεις για τη θρησκεία, την κοινωνία και την πολιτική. Το 1811 ο Ναπολέων είναι ο ισχυρότερος άνθρωπος στην Ευρώπη. Η Γαλλία, που είναι διηρημένη διοικητικά σε 130 νομούς, και η Ιταλία, της οποίας έχει διακηρυχθεί Βασιλιάς, βρίσκονται κάτω από την εξουσία του. Η ηγεμονία της Γαλλίας στον ευρωπαϊκό χώρο, βασισμένη ιδεολογικά στις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, ενισχύει, στη συνείδηση κυρίως των δυτικοευρωπαίων, το αίσθημα της εθνικής ταυτότητας, ένα αίσθημα που σύντομα θα στραφεί εναντίον της γαλλικής ηγεμονίας καθαυτής.

Η προϊστορική περίοδος

Με βάση τη συγκριτική γλωσσολογία και τα αρχαιολογικά ευρήματα, γνωρίζουμε ότι γενικά μιλώντας, οι κάτοικοι της Ευρώπης ήρθαν από ανατολών, ήτοι από την Ασία, χωρίς να εννοούμε με αυτό ότι η Ευρώπη πριν από την εγκατάσταση των εξ Ασίας μετοίκων ήταν μια ακατοίκητη και έρημη ήπειρος. Στηριζόμενοι κυρίως σε γλωσσολογικές μελέτες, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι λαοί κινήθηκαν ακτινωτά γύρω από τις περιοχές των Νότιων Ουραλίων, του Καυκάσου και της σημερινής Ουκρανίας. Βασικό επιχείρημα για να υποστηριχθεί αυτή η γενική διεύθυνση της κίνησης των λαών είναι το ότι οι φωνολογικές, γραμματικές και συντακτικές διαφοροποιήσεις των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών της Ευρώπης γίνονται εντονότερες όσο προχωράμε από τα βορειοανατολικά της Ευρώπης προς νότον και προς δυσμάς. Οι ιστορικές κοιτίδες των προϊστορικών Ευρωπαίων που τελικά κινήθηκαν με κατεύθυνση προς την ευρωπαϊκή δυτική ενδοχώρα και προς τον ευρωπαϊκό νότο, πρέπει να εντοπιστούν αρχικά στα Ουράλια και τον Καύκασο, και εν συνεχεία στην ανατολική Ευρώπη (πιθανόν στην Ουκρανία και Λιθουανία). Οι εξ Ασίας μέτοικοι, καθώς εγκαθίσταντο στις διάφορες περιοχές, ήρθαν σε επαφή με γηγενείς πληθυσμούς, με τους οποίους και αναμίχθηκαν μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Οι αρχαίοι Έλληνες, για παράδειγμα, υπήρξαν το προϊόν εθνολογικής και πολιτισμικής μίξης των γηγενών Προελλήνων με τις τέσσερεις ινδοευρωπαϊκές ελληνικές φυλές, που εγκαταστάθηκαν στον ελληνικό χώρο υστερότερα, τους Αχαιούς, τους Αιολείς, τους Ίωνες και τους Δωριείς. Το γεγονός ότι οι γλωσσολόγοι αντιμετωπίζουν τη λιθουανική γλώσσα σαν το κύριο γλωσσικό κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται η διαφοροποίηση των ευρωπαϊκών γλωσσών, αποτελεί ένδειξη του ότι οι ουράλιας και καυκασιανής προέλευσης Ινδοευρωπαίοι, πριν κινηθούν προς νότιες και προς δυτικές κατευθύνσεις, έκαναν μια μακρά στάση στην περιοχή της σημερινής Λιθουανίας. Η Λιθουανία, δηλαδή, θεωρείται η γλωσσική κοιτίδα των Ινδοευρωπαίων που εγκαταστάθηκαν στις διάφορες περιοχές του ευρωπαϊκού χώρου. Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο εθνολογικός όρος Ινδοευρωπαίοι δεν βασίζεται σε απτά ανθρωπολογικά, αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία, αλλά σε συμπεράσματα της συγκριτικής γλωσσολογίας. Δηλαδή η γνώση της ιστορικής ύπαρξης των Ινδοευρωπαίων συνάγεται από γλωσσολογικά δεδομένα. Από την άλλη, μας είναι άγνωστη η προέλευση των γηγενών ευρωπαίων, όπως οι Προέλληνες (π.χ. Πελασγοί και Λέλεγες), οι Σκύθες, οι Θράκες κ.ά..

Γύρω στο 7.000 π.Χ. φθάνει - κατά πάσα πιθανότητα εξ ανατολών - η περίοδος της προκεραμεικής νεολιθικής εποχής στην Άργισσα-Μαγούλα της Θεσσαλίας. Λίγο αργότερα εμφανίζεται, στην περιοχή της Θεσσαλίας ξανά, η τεχνική της εγχάρακτης κεραμεικής, με αγγεία διακοσμημένα με γραμμικά σχέδια, που τις περισσσότερες φορές έχουν χαραχτεί με οστράκινο εργαλείο. Γύρω στο 4.000 π.Χ. εξελιγμένοι νεολιθικοί οικισμοί κάνουν την εμφάνισή τους στα κεντρικά Βαλκάνια (Πολιτισμός Vinca) και στη Μολδοβλαχία (Πολιτισμός Boian). Στην κοιλάδα του Δούναβη στα τέλη της 5ης χιλιετίας εμφανίζεται ο Παραδουνάβιος πολιτισμός, που χαρακτηρίζεται από την ταινιωτή κεραμική, δηλαδή από την παρουσία πήλινων σκευών διακοσμημένων με εγχάρακτες λουρίδες. Οι φορείς αυτού του πολιτισμού ακολουθώντας τον Δούναβη, φθάνουν μέχρι την κεντρική Γερμανία και την κοιλάδα του Ρήνου, κι' από εκεί μέχρι τις Κάτω Χώρες προς βορράν και μέχρι τη βόρεια Γαλλία. Οι οικισμοί του εν λόγω πολιτισμού, που αριθμούν περί τις 30 κατοικίες, παρουσιάζουν ομοιομορφία και περιβάλλονται από φράκτες φτιαγμένους με ξύλινους πασσάλους, που χρησίμευαν για να εμποδίζουν τα ζώα να απομακρύνονται από τα όρια του οικισμού. Προς το τέλος της Παραδουνάβιας περιόδου εμφανίζεται μείωση του μεγέθους των καλυβών, πράγμα που ίσως μαρτυρεί μία μεταβολή στη διαμόρφωση των πατριών, δηλαδή των διευρυμένων οικογενειών της εποχής. Οι πολιτισμοί της ταινιωτής κεραμεικής εξελίχθηκαν χωρίς άλματα μέχρι τα τέλη της 4ης χιλιετίας.

Οι Ευρωπαίοι του 15ου αιώνα

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι των μέσων του 15ου αι. μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις απομακρύνονταν από τον τόπο (συχνά την κώμη) στον οποίο γεννήθηκαν, και ως εκ τούτου διέφεραν πολύ σε σχέση με τους σύγχρονους κοσμοπολίτες Ευρωπαίους. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε μία πληθυσμιακή μειονότητα που ταξίδευε στις θάλασσες κι ακόμα στην ξηρά, εντός και εκτός Ευρώπης, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για πολιτιστικές μεταβολές και για διεύρυνση του διανοητικού ορίζοντα, κυρίως στα ακμάζοντα αστικά κέντρα. Και φυσικά οι αφηγήσεις των ταξιδών αυτών των ανθρώπων, κυρίως αυτών που είχαν περιπλανηθεί εκτός Ευρώπης, κέντριζαν το ενδιαφέρον του κόσμου. Έτσι, οι αφηγήσεις του Μάρκο Πόλο, επί παραδείγματι, μετά την επιστροφή του από την Κίνα, αποτέλεσαν ένα διαχρονικό best-seller του 15ου, αλλά και των δύο επόμενων αιώνων. Πολλοί Ευρωπαίοι, μαθαίνοντας για τον πλούτο εμπόρων που ζούσαν μόνιμα στους εμπορικούς σταθμούς της Μέσης Ανατολής, απολαμβάνοντας προνόμια από τους ντόπιους ηγεμόνες, ονειρεύονται το ξεκίνημα μιας νέας ζωής σε χώρες εκτός Ευρώπης. Η Πορτογαλία και η Ισπανία ενθαρρύνουν τη μετανάστευση αποίκων προς τα νησιά του Ατλαντικού, όπως οι Κανάριοι Νήσοι και τα Νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Πολυταξιδεμένοι πληθυσμοί από διαφορετικές χώρες προέλευσης αναμειγνύονται στα εμπορικά λιμάνια της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, ανακαλύπτοντας έτσι νέα εμπορεύματα και ανταλλάσσοντας γνώσεις για νέες χώρες.

Άλλοι ακολουθούν τις χερσαίες οδούς της μετάξης, για να περιπλανηθούν στην Ασία προς ανατολάς. Δεν είναι όμως, μόνο η επιδίωξη του κέρδους που κάνει τους ανθρώπους να φεύγουν από τους τόπους τους. Είναι και η πείνα και η πανώλη και η ασυδοσία των στρατιωτών, που περιέρχονται την ύπαιθρο, πλιατσικολογώντας κατά βούληση. Αλλά και στις πόλεις οι ταραχές και οι εξεγέρσεις συνθέτουν ένα βίαιο σκηνικό ανασφάλειας. Και δίπλα σ' αυτά δεν μπορούμε να παραλείψουμε και τον Εκατονταετή Πόλεμο, που από τον προηγούμενο αιώνα ταλανίζει τη Γηραιά Ήπειρο.

Στα μέσα του 15ου αι. χριστιανικά στρατεύματα πολεμούν τους Οθωμανούς Τούρκους στην Ανατολική Ευρώπη. Οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των Βαλκανίων, πριν καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη το 1453. Ο Πάπας Πίος (1458-64) προσπάθησε να οργανώσει μία εκστρατεία εναντίον των Οθωμανών, όμως η προσπάθειά του δεν τελεσφόρησε λόγω της έλλειψης ανταπόκρισης από πλευράς των Ευρωπαίων ηγεμόνων. Τελικά, τον βρήκε ο θάνατος στην Ανγκόνα, ενώ προσπαθούσε να συγκεντρώσει στρατεύματα. Σίγουρα δεν ήταν ο μόνος που καταλάβαινε πως ο πόλεμος των χριστιανικών βασιλείων με τους Οθωμανούς ήταν αναπόφευκτος.

Τα σύνορα της Ευρώπης το 1097

16ος-18ος αιώνας

Αποτέλεσμα της αναβαθμισμένης σημασίας της θρησκείας ήταν και η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση, που είχε βαθιές συνέπειες στην ενότητα της Ευρώπης. Τα κράτη δε χωρίστηκαν σε θρησκευτικές γραμμές μόνο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά από θρησκευτικές διαμάχες που συχνά υποδαυλίζονταν από τους εξωτερικούς εχθρούς. Η Γαλλία υπέστη αυτή τη μοίρα κατά τον 16ο αιώνα, στους πολέμους που έμειναν γνωστοί ως Γαλλικοί Θρησκευτικοί Πόλεμοι. Η Αγγλία αντιθέτως, απέφυγε για κάποιο διάστημα αυτή τη μοίρα χάρη στον Αγγλικανισμό της Ελισάβετ. Μεγάλο μέρος της σύγχρονης Γερμανίας είχε κερματιστεί σε μικροσκοπικά κρατίδια υπό τη θεωρητική επικυριαρχία της Αγία Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που είχε επίσης διχαστεί με βάση θρησκευτικές γραμμές, ωσότου ο Τριαντακονταετής Πόλεμος αντικατέστησε τη θρησκεία με τον εθνικισμό ως κινητήρια δύναμη των ευρωπαϊκών συγκρούσεων.

Στη διάρκεια του πρώτου μέρους της περιόδου, ο καπιταλισμός αντικαθιστούσε το φεουδαλισμό ως κύρια μορφή οικονομικής οργάνωσης, τουλάχιστον στο δυτικό μισό της Ευρώπης. Τα διαρκώς υπό επέκταση σύνορα της αποικιοκρατίας οδήγησαν στην «Εμπορική Επανάσταση». Στην περίοδο αυτή, επίσης παρατηρήθηκε η λεγόμενη «Επιστημονική Επανάσταση» και η εφαρμογή των νέων επιστημονικών επιτευγμάτων σε τεχνολογικές βελτιώσεις που οδήγησαν στη Βιομηχανική Επανάσταση. Η ιβηρική εκμετάλλευση του Νέου Κόσμου, που ξεκίνησε με τις ανακαλύψεις του Χριστόφορου Κολόμβου, συνέβαλε επίσης αποφασιστικά σε δραματικές ανακατατάξεις στον ευρωπαϊκό χώρο. Σύντομα, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι πραγματοποίησαν τις δικές τους ανακαλύψεις στη Βόρεια Αμερική. Οι νέες μορφές εμπορίου και οι διευρυμένοι ορίζοντες συνέβαλαν στη δημιουργία του διεθνούς δικαίου.

Μετά την υπογραφή της συνθήκης της Βεστφαλίας το 1648, που τερμάτισε τον Τριαντακονταετή Πόλεμο, ο βασιλικός απολυταρχισμός έγινε ο κανόνας στην ήπειρο, ενώ τμήματα της Ευρώπης έκαναν συνταγματικά πειράματα, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αγγλία. Οι στρατιωτικές συγκρούσεις συνεχίστηκαν, αλλά είχαν λιγότερο καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή των Ευρωπαίων. Στο ανεπτυγμένο βορειοδυτικό τμήμα της Ευρώπης η φιλοσοφία του Διαφωτισμού προσέφερε την ιδεολογική στήριξη στις νέες πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Στο μεταξύ, η συνεχιζόμενη αύξηση του αριθμού των εγγράμματων και η εφεύρεση των κινητών τυπογραφικών στοιχείων από τον Γουτεμβέργιο, συνέβαλε στην ταχεία εξάπλωση των νέων ιδεών.

Η ανατολική Ευρώπη ήταν πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στη Σουηδία, την Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο ύστερο τμήμα αυτής της περιόδου, αυτές οι τρεις δυνάμεις έχασαν την ισχύ λόγω της ανάδειξης της Πρωσίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας. Πολλοί Εβραίοι μετανάστευσαν στη δυτική από την ανατολική Ευρώπη, δημιουργώντας κοινότητες σε μέρη από τα οποία είχαν εκδιωχθεί κατά τον Μεσαίωνα.

Το 18ο αιώνα, η Αγγλία διαθέτει όλο της το δυναμικό στην ανάπτυξη του στόλου, που της επέτρεψε να γίνει θαλασσοκράτειρα και να εξασφαλίσει μεγάλα πολιτικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα, που τα διατήρησε σχεδόν 200 χρόνια. Παράλληλα είναι η πρώτη χώρα που δημιουργεί συστηματική βιομηχανία, που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συγκέντρωση εργατών, τη μηχανοποίηση και τη χρησιμοποίηση της ατμομηχανής. Η Ευρώπη, 2.500 χρόνια τώρα, εξακολουθεί να αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της δημιουργίας του σύγχρονου πολιτισμού. Οι άλλες ήπειροι ή είχαν παρακμάσει, όπως η Ασία και η Αφρική ή βρίσκονταν στην αρχή της δημιουργίας του δικού τους πολιτισμού, όπως η Αμερική και η Αυστραλία, που τελικά και ο δικός τους πολιτισμός δεν αναπτύχθηκε από τους αυτόχθονες, αλλά από τους Ευρωπαίους μετανάστες. Παράλληλα, εκτός από πολιτική και οικονομική, γίνεται και μεγάλη πνευματική και πολιτιστική δύναμη που για πολλά χρόνια και σε πολλά σημεία, ακόμη και μέχρι σήμερα, εξακολουθεί να επιβάλλει το δικό της πολιτισμό και στους άλλους λαούς. Πέρα όμως από όλα αυτά αποτέλεσε και το θέατρο πάρα πολλών πολέμων. Από τους πιο παλιούς αξίζει να αναφερθούν ο εκατονταετής και ο τριακονταετής, ενώ από τους σύγχρονους οι δυο παγκόσμιοι.

19ος - 21ος Αιώνας

Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989.

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη και την τύχη της Ευρώπης. Μετά το τέλος του, δύο κράτη που για χρόνια έμεναν μακριά από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, άρχισαν να ασχολούνται με τα ευρωπαϊκά πράγματα. Πρόκειται για τις Η.Π.Α. που, σπάζοντας τον απομονωτισμό τους, επεμβαίνουν στρατιωτικά στον πρώτο πόλεμο και για την Ιαπωνία, που δεν επεμβαίνει στρατιωτικά, αλλά της δίνει την ευκαιρία να αναπτύξει τη βιομηχανία της (βαριά και πολεμική), τροφοδοτώντας τους Ευρωπαίους με διάφορα βιομηχανικά υλικά κατά τη διάρκειά του. Τα προνόμια που απόκτησαν και τα δύο αυτά κράτη στη διάρκεια του πολέμου, εξακολούθησαν να τα διατηρούν και ύστερα από αυτόν και δεν έπαθαν καμιά καταστροφή, αλλά, αντίθετα, βγήκαν ωφελημένα. Ακόμα, μετά τη λήξη του πολέμου, η Ευρώπη θα παρουσιαστεί με σημαντικές αλλαγές, από τις οποίες οι πιο σημαντικές είναι η δημιουργία του Σοβιετικού κράτους, η αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Τσεχοσλοβακίας και η ουσιαστική διάλυση της Αυστροουγγρικής και της Γερμανικής αυτοκρατορίας.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που και πάλι αρχίζει από την Ευρώπη, θα προκαλέσει μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις, εκτός φυσικά από τα εκατομμύρια των νεκρών και τις ανυπολόγιστες ζημιές του. Πρόκειται για τη δημιουργία των νέων σοσιαλιστικών χωρών, τη διάλυση και το χωρισμό του Γερμανικού κράτους σε δύο κράτη και τη διείσδυση των Αμερικανών στην οικονομική, την πολιτιστική, ακόμη και στην πολιτική των Ευρωπαϊκών κρατών. Μετά τον πόλεμο, η Ευρώπη βρίσκεται χωρισμένη σε δύο μεγάλους στρατιωτικούς συνασπισμούς, το ΝΑΤΟ, στο οποίο το βασικό και κύριο λόγο έχουν οι ΗΠΑ, και στο σύμφωνο της Βαρσοβίας, όπου τον κύριο και βασικό λόγο έχει η Σοβιετική Ένωση. Παράλληλα, υπάρχουν και διάφορες αδέσμευτες χώρες, όπως η Αυστρία, η Ελβετία, η Γιουγκοσλαβία, η Φινλανδία. Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται προσπάθειες από τους Ευρωπαϊκούς λαούς για τη διάλυση και των δύο συνασπισμών και την εγκαθίδρυση μιας πραγματικής ειρήνης και συνεργασίας. Σημαντικά βήματα έγιναν προς την κατεύθυνση αυτή που κορυφώθηκαν με τη γνωστή διάσκεψη του Ελσίνκι το καλοκαίρι του 1975.

Ευρωζώνη (μπλε), Χώρες της ΕΕ που πρέπει να υιοθετήσουν το Ευρώ (κίτρινο).

Σήμερα το σύμφωνο της Βαρσοβίας έχει διαλυθεί, ενώ το σοσιαλιστικό στρατόπεδο έχει καταρρεύσει. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει μετασχηματιστεί σε Ευρωπαϊκή Ένωση και μετά από την Ελλάδα το 1981, έχουν γίνει μέλη της κοινότητας η Ισπανία και η Πορτογαλία το 1986, και η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία το 1995. Την 1η Μαΐου 2004 εντάχθηκαν οι Εσθονία, Κύπρος, Λεττονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχική Δημοκρατία και το 2007 οι Βουλγαρία και Ρουμανία, ενώ την 1 Ιουλίου 2013 η Κροατία. Υποψήφιες προς ένταξη είναι η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, η Σερβία και η Τουρκία.

Γεωγραφικά στοιχεία

Η Ευρώπη με την Ασία αποτελούν ένα ενιαίο γεωγραφικό σύνολο, έτσι που η Ευρώπη να αποτελεί στην ουσία μία χερσόνησο της ευρασιατικής ηπείρου. Οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χερσόνησοι είναι: η Κόλα, η Σκανδιναβική, της Γιουτλάνδης, η Ιβηρική, των Απεννίνων και η Βαλκανική. Ανάμεσα στα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά νησιά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τη Νόβαγια Ζέμλια, τη Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ, τα Βρετανικά Νησιά, τα νησιά της Δανίας, την Ισλανδία, την Κορσική, τη Σαρδηνία, τη Σικελία, την Κύπρο, την Κρήτη, το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ και πολλά άλλα.

Τα ακραία όρια της Ευρώπης είναι τα παρακάτω: Το βορειότερο άκρο της το αποτελεί η Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ, που φτάνει μέχρι τις 82° βόρειο πλάτος, ενώ στο νότο το νησί Γαύδος με 34° και 503' βόρειο πλάτος αποτελεί το νοτιότερο μέρος της. Στα δυτικά, στις 24° και 32' βρίσκεται το δυτικότερο σημείο της, ενώ στα ανατολικά, στις 68° 5' βρίσκεται το ανατολικότερο σημείο της. Το πλάτος της είναι 4.150 χιλ., ενώ το μήκος της ξεπερνά τα 5.000 χιλιόμετρα. Το σχήμα της είναι περίπου τριγωνικό με τη βάση στη Μεσόγειο και την κορυφή κοντά στο βόρειο πολικό κύκλο.

Μορφολογία

Δορυφορικός χάρτης της Ευρώπης

Εκτός από τα ανατολικά και την περιοχή γύρω από τη Βαλτική θάλασσα, που είναι επίπεδη και κάπως μονότονη, η υπόλοιπη Ευρώπη παρουσιάζει μια διαδοχική αλλαγή από βουνά και πεδιάδες. Ο κύριος όγκος των βουνών είναι συγκεντρωμένος στη νότια και κεντρική Ευρώπη, καθώς και στην περιοχή των Σκανδιναβικών κρατών. Στην κεντρική Ευρώπη, στις Άλπεις, που είναι από τις πιο νέες οροσειρές της Ευρώπης, βρίσκεται και το ψηλότερο σημείο, το Λευκό Όρος, που έχει ύψος 4.810 μέτρα. Την ίδια περίοδο, δημιουργήθηκαν και τα Απέννινα, οι Δειναρικές Άλπεις, τα Καρπάθια και ο Αίμος. Οι υπόλοιπες οροσειρές είναι παλιότερες. Σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της Ευρώπης, όπως παρουσιάζεται σήμερα, είχαν και οι παγετώνες που με τις διαβρώσεις και τις καθιζήσεις δημιούργησαν και την τελική μορφή της.

Ανεξάρτητα από ποια αιτία δημιουργήθηκε, ανάλογη είναι και η υδρογραφική της δομή. Στα δυτικά και στα νότια, όπου τα βουνά είναι κοντά στη θάλασσα, υπάρχουν ποτάμια με μικρό μήκος, αλλά με ισχυρά ρεύματα και πορεία ζιγκ - ζαγκ. Αντίθετα, στα ανατολικά, τα ποτάμια είναι μεγάλα, βαθιά, με πολύ νερό, που κυλούν αργά μέσα από τις απέραντες πεδιάδες. Στην περιοχή αυτή βρίσκονται και μερικά από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ευρώπης, με μεγαλύτερα το Βόλγα και το Δούναβη. Στην Ευρώπη υπάρχουν πάρα πολλές λίμνες, αλλά όλες έχουν μικρές διαστάσεις. Οι περισσότερες είναι συγκεντρωμένες γύρω από τη Βαλτική θάλασσα και στην Αλπική περιοχή.

Κλίμα

Το κλίμα της Ευρώπης μπορεί να θεωρηθεί από τα πιο ευνοϊκά στον κόσμο. Μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα, που ανήκει στον πολικό κύκλο, χαρακτηρίζεται από ακραίες θερμοκρασίες κατά το χειμώνα. Το μεγαλύτερο μέρος ανήκει στην εύκρατη ζώνη. Τρεις βασικοί παράγοντες συντελούν σ' αυτήν τη διαμόρφωση. Η θέση της σε συνδυασμό με τα ρεύματα του Ατλαντικού και το ότι δεν χαρακτηρίζεται από μεγάλο υψόμετρο. Το ευρωπαϊκό κλίμα χαρακτηρίζεται από τέσσερις τύπους: το κλίμα της περιοχής προς τον Ατλαντικό, το ηπειρωτικό κλίμα (περιοχές της ανατολικής Ευρώπης), το αρκτικό κλίμα (σε ένα μικρό μέρος της βόρειας Ευρώπης) και το μεσογειακό κλίμα στη νότια Ευρώπη. Θα μπορούσε ακόμη να αναφερθεί και το κλίμα της κεντρικής Ευρώπης ως μεταβατικό ανάμεσα και στους τέσσερις τύπους κλίματος που αναφέρθηκαν (περιοχές της Τσεχίας, Σλοβακίας και Ουγγαρίας). Οι ακραίες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί στην ήπειρο είναι +51 °C στη Σεβίλη και -55 °C στη Ρωσία(Χούγκορ).

Χλωρίδα και πανίδα

Με βάση το κλίμα και το γεωμορφολογικό ανάγλυφο θα μπορούσε να καθοριστεί και η χλωρίδα και η πανίδα της Ευρώπης. Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι έχει κατοικηθεί από πολύ παλιά κι έτσι ο άνθρωπος έχει αλλοιώσει τη χλωρίδα και την πανίδα της ηπείρου. Είναι δύσκολο σήμερα να γνωρίσουμε την πραγματική πανίδα και χλωρίδα της. Με το συστηματικό κυνήγι κατάφερε να εξοντώσει όλα σχεδόν τα ζώα που τον απειλούσαν και ν' αφήσει να αναπτυχθούν εκείνα μόνο που θα μπορούσαν να του εξασφαλίσουν κάποια ωφέλεια και κυρίως τροφή και που δε θα μπορούσαν να τον απειλήσουν. Τέτοιες ζωολογικές μονάδες ήταν τα πρόβατα, τα βοοειδή, τα πουλερικά, τα άλογα κλπ. Και πραγματικά τα είδη αυτά αποτελούν τους αποκλειστικούς εκπροσώπους της σημερινής ευρωπαϊκής πανίδας. Σε άγρια κατάσταση ζουν ακόμη σε μερικές περιοχές της Ευρώπης αντιπρόσωποι τέτοιων ζώων. Σε περιοχές ακόμη, όπου η παρουσία του ανθρώπου δεν είναι τόσο έντονη, είναι δυνατό να συναντηθούν μερικά υπολείμματα από την προϊστορική πανίδα της. Μπορεί κανείς να συναντήσει μερικά ελάφια, αρκούδες και αγριογούρουνα, ενώ οι λύκοι έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Αντίθετα σε όλη την Ευρώπη είναι διαδεδομένη η αλεπού. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ακόμη τη νυφίτσα, το κουνάβι, κλπ. Πριν από μερικά χρόνια ήταν δυνατό να συναντήσει κανείς στην Κεντρική Ευρώπη κάστορες σε άγρια κατάσταση. (Σήμερα μόνο στους ζωολογικούς κήπους). Οι αρκούδες έχουν διατηρηθεί στην Ευρώπη μόνο χάρη στα αυστηρά νομοθετικά μέτρα που έχουν πάρει πολλές χώρες, στις οποίες απαγορεύεται το κυνήγι της. Ακόμη στα δάση της Ευρώπης ζουν αγριόχοιροι, ενώ στα δάση της βαλκανικής όλο και περισσότερο σπανίζουν. Από τα πτηνά θα μπορούσαν να αναφερθούν τα γεράκια, οι φασιανοί, οι αετοί, οι σπιζίδες (καρδερίνες, σπίνοι κλπ.) και το σπάνιο είδος των αγριόγαλων.

Από τα ερπετά, τα διάφορα είδη φιδιών, οι σαύρες και οι χελώνες. Από τα φίδια, οι οχιές (το πιο δηλητηριώδες φίδι της Ευρώπης) καθώς και διάφορα νερόφιδα. Ακόμη θα πρέπει να αναφερθούν και τα τελευταία υπολείμματα από τους πρόγονους των σημερινών αιγοπροβάτων. Πρόκειται για το "Κρι - κρι" της Κρήτης, το μοναδικό στο είδος του ζώο, που εξακολουθεί να ζει στον κόσμο καθώς και τους αιγάγρους των Άλπεων. Η πανίδα πριν 2500 χρόνια ήταν πολύ διαφορετική στην Ευρώπη. Ζούσαν λιοντάρια και τίγρεις. (Τίγρεις υπήρχαν και πολύ αργότερα στην περιοχή της Σοβιετικής Ένωσης). Σήμερα τέτοια ζώα μπορεί να συναντήσει κανείς μόνο στο ασιατικό τμήμα της Ρωσίας, που εξακολουθεί να έχει απέραντα και παρθένα δάση. Σημαντική είναι και η αντιπροσώπευση των ψαριών των γλυκών νερών. Τα πιο σημαντικά, από οικονομική άποψη είναι οι κυπρίνοι, οι πέστροφες, οι οξύρρυγχοι κ.α.

Η χλωρίδα της Ευρώπης διαιρείται σε πέντε ζώνες: Η ζώνη της τούνδρας που θεωρείται η πρώτη ζώνη (περιοχή των σκανδιναβικών χωρών και το βόρειο τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης). Η ζώνη των κωνοφόρων δέντρων ή βόρεια λωρίδα που θεωρείται η δεύτερη ζώνη (από το μέσο περίπου της Σκανδιναβίας μέχρι τα βόρεια της Αγγλίας και της Σοβιετικής Ένωσης και πολύ πιο νότια, αλλά σε υψόμετρο από τα 1000 μ. και πάνω). Η τρίτη ζώνη (της Κεντρικής Ευρώπης), η ζώνη της στέπας (που θεωρείται η τέταρτη ζώνη της ευρωπαϊκής χλωρίδας) και η πέμπτη ζώνη, η μεσογειακή. Σύμφωνα με μερικούς υπάρχει και μια έκτη ζώνη, η αλπική, που περιλαμβάνει τις Άλπεις, τα Καρπάθια, τα Πυρηναία και τα Βόσγια. Η Κατοίκηση της Ευρώπης. Όπως φαίνεται, η κατοίκηση της Ευρώπης έγινε με περίπλοκο και προοδευτικό τρόπο. Εξακολουθεί όμως το πρόβλημα να παραμένει άλυτο. Μάλλον στην Ευρώπη δεν υπήρχαν αυτόχθονες Ευρωπαίοι. Φαίνεται ότι έχουμε σε κάποια φάση μια μεγάλη μετακίνηση ανθρώπων προς την Ευρώπη από διάφορες περιοχές της τότε ξηράς, εξαιτίας των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούσαν και του πλούσιου κυνηγιού. Πριν από 1.000.000 - 300.000 χρόνια επικρατούσε κλίμα εύκρατο που ευνοούσε την κατοίκηση. Το αρχαιότερο λείψανο, που βρέθηκε μέχρι στιγμής στον ευρωπαϊκό χώρο, είναι του "ανθρώπου της Χαϊδελβέργης", που πιθανολογείται ότι έζησε στις αρχές της κατώτερης παλαιολιθικής εποχής. Στην περίοδο της μέσης παλαιολιθικής εποχής διαδόθηκε στην Ευρώπη ο τύπος του ανθρώπου Νεάντερταλ. Ο τύπος αυτός κατοίκησε σε όλη την Ευρώπη και χάθηκε χωρίς ακόμη να εξηγηθεί η εξαφάνισή του. Την ίδια εποχή μ' αυτόν έζησαν και οι άνθρωποι οι λεγόμενοι "Προέμφρονες", που βρίσκονταν σε ανώτερη βαθμίδα εξέλιξης και που υπήρξαν οι πρόγονοι του Ευρωπαίου "ανθρώπου του σοφού". Τη νεότερη παλαιολιθική περίοδο παρουσιάζεται μεγάλη μετανάστευση στο χώρο της Ευρώπης ανθρώπων από τη Β. Αφρική και από τη Δ. Ασία. Έτσι, την εποχή αυτή, υπάρχει μια διασταύρωση των φυλών αυτών με τις ντόπιες. Την εποχή αυτή εμφανίζεται και ο άνθρωπος ο "σοφός", ο πρόγονος του σημερινού ανθρώπου, με τρεις διαφορετικές δολιχοκέφαλες φυλές. Πρόκειται για τις φυλές Κρο - Μανιόν, Γκριμάλντι και Σάνσελαντ. Τελικά η φυλή Σάνσελαντ και η Κρο - Μανιόν αποτέλεσαν τη βάση των σημερινών ευρωπαϊκών φυλών. Η μεσολιθική περίοδος (που αρχίζει από τα 8.500-5.000 χρόνια) χαρακτηρίζεται από μια σημαντική αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών, ενώ υποχωρούν και οι τελευταίοι παγετώνες, πράγμα που επιτρέπει την επέκταση των ανθρώπινων οικισμών και στα βόρεια της Ευρώπης. Την εποχή αυτή θα πρέπει να τοποθετηθούν και οι μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής και στην οργάνωση των πρώτων ευρωπαϊκών λαών. Γύρω στο 3.000 π.Χ. αρχίζει ο Ευρωπαίος να ασχολείται, συστηματικά πια, με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Αρχικά εξημέρωσε το σκύλο, τα βοοειδή και τα πρόβατα, ενώ η εξημέρωση του αλόγου δε φαίνεται να έγινε στην Ευρώπη. Το άλογο μάλλον το πήρε εξημερωμένο από διάφορες, ασιατικές κυρίως, φυλές, που στο διάστημα αυτό συνέχισαν να μεταναστεύουν στην Ευρώπη.

Δημογραφικά στοιχεία

Φυλές

Η Ευρώπη, από τις πιο παλιές εποχές μέχρι και σήμερα, αποτέλεσε το σταυροδρόμι από το οποίο πέρασαν, έμειναν ή και διασταυρώθηκαν διάφορες φυλές. Από τις διασταυρώσεις αυτές δημιουργήθηκαν τελικά και οι σημερινές φυλές των Ευρωπαίων που μπορούμε να τις χωρίσουμε στις παρακάτω ομάδες:

• τη Μεσογειακή,
• την Αδριατική,
• την Αλπική,
• τη Βαλτική,
• τη Σκανδιναβική και
• τη Λαπωνική

Έτσι η ευρωπαϊκή ήπειρος παρουσιάζει κυριολεκτικά ένα μωσαϊκό από φυλές. Καθεμιά από τις παρακάτω φυλές κατοικεί και σε μια ορισμένη περιοχή.

Γλώσσες

Επισκόπηση των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών γλωσσών που ομιλούνται κατά την πλειοψηφία της κάθε περιοχής.

Από άποψη γλώσσας, οι επικρατέστερες γλωσσικές ομάδες στην Ευρώπη είναι η ομάδα των Ρομανικών γλωσσών (από τις οποίες προέρχονται η Πορτογαλική, η Ισπανική, η Ιταλική, η Γαλλική, η Ρουμανική, η Καταλανική και η Ρομανσική της Ελβετίας), η ομάδα των Γερμανικών γλωσσών (από τις οποίες προέρχονται η Αγγλική, η Γερμανική, η Ολλανδική, η Δανική, η Νορβηγική, η Σουηδική και η Ισλανδική) και αυτή των Σλαβικών γλωσσών (από τις οποίες προέρχονται η Ρωσική, η Ουκρανική, η Λευκορωσική, η Σερβική, η Σλοβενική, η Βουλγαρική, η Πολωνική και πολλές άλλες). Με βάση τον αριθμό των ομιλητών τους, η επικρατέστερη γλωσσική ομάδα είναι αυτή των Σλαβικών γλωσσών.

Πέρα από αυτές τις τρεις ομάδες γλωσσών, που θεωρούνται κλάδοι των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, στην ήπειρο της Ευρώπης ομιλούνται ακόμα οι ομάδες των Ελληνικών, των Βαλτικών (Λιθουανική και Λετονική), των Κελτικών (Ιρλανδική, Βρετονική και Μανξ), της Αλβανικής και της Αρμενικής, που υπάγονται και αυτές στην οικογένεια των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.

Συναντούνται ακόμα οι ομάδες των Ουραλικών γλωσσών (από τις οποίες προέρχονται η Ουγγρική, η Φινλανδική και η Εσθονική) καθώς και μερικές μικρές γλωσσικές οικογένειες στην περιοχή του Νότιου Καύκασου όπως η Γεωργιανή και η Τσετσενική. Η Μαλτέζικη γλώσσα είναι η μοναδική επίσημη γλώσσα χώρας, που ανήκει στην ομάδα των Σημιτικών γλωσσών που συναντάται στην Ευρώπη και αποτελεί μια επίσημη γλώσσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ αντίστοιχα σημιτική γλώσσα, αποτελεί και η Εβραϊκή, η οποία ομιλείται από τους πολλοστούς Εβραίους, σε όλη την ήπειρο, ενώ η Βασκική είναι η μόνη απομονωμένη γλώσσα. Τέλος, ομιλούνται γλώσσες που ανήκουν στην οικογένεια των Τουρκικών γλωσσών (από τις οποίες προέρχονται η Τουρκική, η Αζερική και η Καζακική).

Θρησκείες

Η χριστιανική αποτελεί τη βασικότερη θρησκεία των Ευρωπαίων με όλα τα γνωστά της δόγματα, όπως

• Ορθοδοξία,
• Καθολικισμός,
• Προτεσταντισμός κλπ.

Στην περιοχή της βαλκανικής χερσονήσου υπάρχουν ακόμη και μουσουλμανικές μειονότητες όπως οι Αλβανοί (στην Αλβανία και το Κοσσυφοπέδιο) οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι (στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη) οι Τούρκοι (στην Τουρκία και την Κατεχόμενη Κύπρο), οι Αζέροι (στο Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία) και άλλες πληθυσμιακά μικρότερες φυλές όπως οι Πομάκοι, οι Τάταροι, οι Τσετσένοι και οι Μπασκίρ, που ζουν στη Βαλκανική Χερσόνησο, τον Καύκασο και την Ανατολική Ευρώπη, και ασπάζονται κατά πλειοψηφία το Σουνιτικό Ισλάμ, με εξαίρεση τους Αζέρους, που ασπάζονται το Σιιτικό Ισλάμ, ενώ σε ένα από τα ομοσπονδιακά υποκείμενα της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή της περιοχή, τη Δημοκρατία της Καλμίκια, βρίσκεται ο μοναδικός Βουδιστικός λαός της Ευρώπης, οι Καλμούχοι, οι οποίοι προέρχονται από τους Μογγόλους.

Παραγωγή - Οικονομία

Το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα

Πριν από μερικά χρόνια (μεταξύ του 1880-1910) η οικονομία της Ευρώπης κατείχε την πρώτη θέση στον κόσμο. Όμως μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και την άνοδο της αμερικανικής οικονομίας, η ευρωπαϊκή έρχεται σε δεύτερη θέση. Ιδιαίτερα αισθητή ήταν η πτώση της οικονομίας στο διάστημα του μεσοπολέμου και στα πρώτα της χρόνια μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σήμερα η οικονομία της Ευρώπης ως σύνολο (και όχι χωρισμένη, ανάλογα με τον ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό των κρατών της) αρχίζει και ανεβαίνει σημαντικά. Παρόλο όμως ότι η ευρωπαϊκή οικονομία δεν μπορεί και αυτήν τη στιγμή ακόμη να συγκριθεί με την αμερικανική, εξακολουθεί να ασκεί μεγάλο βάρος στην παγκόσμια οικονομία, ενώ σε μερικούς τομείς η συμβολή της είναι αποφασιστική.

Κέρματα και χαρτονομίσματα Ευρώ

Σήμερα η οικονομία της Ευρώπης βασίζεται τόσο πάνω στη γεωργία, όσο και στη βιομηχανία. Στη γεωργική παραγωγή σημαντική θέση κατέχει το σιτάρι, η σίκαλη, το κριθάρι, η βρώμη, ενώ η ποσότητα του καλαμποκιού και του ρυζιού είναι κάπως περιορισμένη. Σημαντική είναι και η καλλιέργεια της πατάτας, των ζαχαρότευτλων, του καπνού, του ηλιόσπορου, του βαμβακιού, του λαδιού και των εσπεριδοειδών. Τα δάση δίνουν μεγάλες ποσότητες ξυλείας, κυτταρίνης και χαρτοπολτού. Σημαντική είναι ακόμη και η κτηνοτροφική παραγωγή που βασίζεται κυρίως στην εκτροφή των βοοειδών και των χοιρινών, ενώ στις βαλκανικές χώρες βασίζεται κυρίως στην εκτροφή των αιγοπροβάτων. Χαρακτηριστικό της γεωργικής παραγωγής για μερικές από τις ευρωπαϊκές περιοχές είναι η μεγάλη απόδοση που έρχεται ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των ορθολογιστικών συστημάτων, της χρησιμοποίησης μηχανικών μέσων και χημικών λιπασμάτων. Γενικά η ευρωπαϊκή γεωργία μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πιο προοδευμένη στον κόσμο.

Σε σχέση με τις άλλες ηπείρους, ο ορυκτός πλούτος της Ευρώπης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι αξιόλογος. Στο μόνο ορυκτό, που διαθέτει επάρκεια, είναι το σιδηρομετάλλευμα. Από τα άλλα πρέπει να αναφερθούν τα άλατα του καλίου, το κάρβουνο, ο υδράργυρος, ο μαγνησίτης, το ουράνιο, ο μόλυβδος, ο βωξίτης, το βολφράμιο και τελευταίο το πετρέλαιο που υπάρχει στην περιοχή της Ρουμανίας, στη Βόρεια Θάλασσα, αλλά και στο Βόρειο Αιγαίο.

Σημαντική επίσης είναι η ενέργεια από τους υδροηλεκτρικούς, τους θερμοηλεκτρικούς και, τα τελευταία χρόνια, από τους πυρηνικούς σταθμούς. Η βιομηχανική παραγωγή είναι σημαντική. Σε όγκο παραγωγής σημαντική θέση κατέχει η Ρωσία, η Γερμανία, η Αγγλία και η Γαλλία. Αναπτυγμένοι είναι όλοι οι κλάδοι της βιομηχανικής παραγωγής. Υπολογίζεται ότι η Ευρώπη παράγει πάνω από το ένα τρίτο της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. Σημαντικά αναπτυγμένο είναι και το συγκοινωνιακό δίκτυο. Στην Ευρώπη βρίσκεται πάνω από το ένα τρίτο των σιδηροδρομικών γραμμών του κόσμου. Εξίσου σημαντικά αναπτυγμένο είναι το οδικό δίκτυο, οι αεροσυγκοινωνίες και η ναυσιπλοΐα.

Δείτε επίσης

• Χρονολόγιο Ευρωπαϊκής ιστορίας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η Ευρώπη τη νύχτα από τη NASA
• Περιοχές της Ευρώπης
• Χάρτης της Ευρώπης
• Ευρώπη στο Curlie