Πολωνία

Η Πολωνία, επίσημα Δημοκρατία της Πολωνίας (πολωνικά: Rzeczpospolita Polska‎‎, προφέρεται: Ζετσποσπολίτα Πόλσκα) είναι χώρα στην Κεντρική Ευρώπη, που συνορεύει στα βόρεια με τη Ρωσία (με την περιφέρεια του Καλίνινγκραντ ) και τη Λιθουανία, ανατολικά με τη Λευκορωσία και την Ουκρανία, στα νότια με τη Σλοβακία και την Τσεχία και στα δυτικά με τη Γερμανία. Τα περισσότερα από τα βόρεια σύνορα της Πολωνίας σηματοδοτούν τις ακτές της Βαλτικής Θάλασσας. Η ακτογραμμή της Πολωνίας στη Βαλτική Θάλασσα συνορεύει με τις ακτογραμμές της Δανίας και της Σουηδίας. Διαιρείται σε 16 βοϊβοδάτα, έχει έκταση 312.696 τ.χλμ. και έχει κατά κύριο λόγο εύκρατο εποχικό κλίμα.

Δημοκρατία της Πολωνίας Rzeczpospolita Polska ζετσποσπολίτα
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικός ύμνος: Mazurek Dąbrowskiego
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο Η θέση της Πολωνίας (σκούρο πράσινο)
-στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (πράσινο και σκούρο γκρι) -στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πράσινο)
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Βαρσοβία 52°13′48″N 21°00′39″E
Επίσημες γλώσσες	Πολωνικά
Πολίτευμα	Ημιπροεδρικό σύστημα
Πρόεδρος Πρωθυπουργός	Αντρέι Ντούντα Ντόναλντ Τουσκ
Κυριαρχία Ενοποίηση Ανάκτηση ανεξαρτησίας Ισχύον Σύνταγμα	960 11 Νοεμβρίου 1918 17 Οκτωβρίου 1997
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	312.696 km2 (70η) 3,07 3.047 km 440 km
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 7-2024   • Απογραφή 2011   • Πυκνότητα	37.562.000 (39η)  38.511.824   120,1 κατ./km2 (100η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2018)  • Κατά κεφαλή	1.193,550 δισ. $   31.430 $
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2018)  • Κατά κεφαλή	614,190 δισ. $   16.179 $
ΔΑΑ (2021)	0,876 (34η) – πολύ υψηλός
Νόμισμα	Ζουότι (PLN)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	CET (UTC +1) (UTC +2)
ISO 3166-1	PL
Internet TLD	.pl και .eu ως χώρα της ΕΕ
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	+48

Η ιστορία της ανθρώπινης δραστηριότητας στο πολωνικό έδαφος ανάγεται πριν χιλιάδες χρόνια. Κατά τη διάρκεια της ύστερης αρχαιότητας, η Πολωνία κατοικήθηκε εκτενώς, με διάφορους πολιτισμούς και φυλές να εγκαθίστανται στην αχανή πεδιάδα της Κεντρικής Ευρώπης. Οι Δυτικοί Πολάνοι κυριάρχησαν στην περιοχή και έδωσαν στην Πολωνία το όνομά της. Η εγκαθίδρυση του πολωνικού κράτους μπορεί να ανιχνευθεί στο 966, όταν ο ειδωλολατρικός ηγεμόνας ενός βασιλείου που συνεκτείνεται με το έδαφος της σημερινής Πολωνίας ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και τον Καθολικισμό. Το Βασίλειο της Πολωνίας ιδρύθηκε το 1025 και το 1569 εδραίωσε τη μακροχρόνια πολιτική του σύνδεση με τη Λιθουανία υπογράφοντας την Ένωση του Λούμπλιν. Αυτή η ένωση σχημάτισε την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία, ένα από τα μεγαλύτερα και πολυπληθέστερα έθνη της Ευρώπης του 16ου και 17ου αιώνα, με ένα μοναδικά φιλελεύθερο πολιτικό σύστημα που υιοθέτησε το πρώτο σύγχρονο σύνταγμα της Ευρώπης, το Σύνταγμα της 3ης Μαΐου 1791.

Με το τέλος της Πολωνικής Χρυσής Εποχής, στην οποία η Πολωνία άκμασε οικονομικά, η χώρα διαιρέθηκε από γειτονικά κράτη στα τέλη του 18ου αιώνα και ανέκτησε την ανεξαρτησία της το 1918 με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Μετά από μια σειρά εδαφικών συγκρούσεων, η νέα πολυεθνική Πολωνία αποκατέστησε τη θέση της ως βασικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή πολιτική. Τον Σεπτέμβριο του 1939, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε με την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία, ακολουθούμενη από την εισβολή των Σοβιετικών στην Πολωνία σύμφωνα με το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. Περίπου έξι εκατομμύρια Πολωνοί πολίτες, συμπεριλαμβανομένων τριών εκατομμυρίων Εβραίων της χώρας, σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ως μέλος του Ανατολικού Μπλοκ, η Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας ήταν βασικός υπογράφων στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας εν μέσω παγκόσμιων εντάσεων στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Στον απόηχο των γεγονότων του 1989, κυρίως μέσω της εμφάνισης και της συμβολής του κινήματος Αλληλεγγύης, η κομμουνιστική κυβέρνηση διαλύθηκε και η Πολωνία έγινε δημοκρατική χώρα.

Η Πολωνία έχει πληθυσμό σχεδόν 38,2 εκατομμυρίων κατοίκων και είναι η 5η πολυπληθέστερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η 8η πολυπληθέστερη χώρα της Ευρώπης. Είναι πολύ ομοιογενής χώρα, καθώς 36,5 εκατομμύρια άτομα δηλώνουν αποκλειστικά Πολωνοί, ενώ περίπου 900.000 δηλώνουν και κάποια άλλη εθνότητα πέρα από την πολωνική.

Πρωτεύουσα της Πολωνίας είναι η Βαρσοβία, ενώ άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Κρακοβία, το Βρότσλαβ, το Πόζναν, το Γκντανσκ και το Λοτζ. Επίσημη γλώσσα είναι η πολωνική και νόμισμα το ζουότι (σημαίνει χρυσός).

Η Πολωνία είναι μια ανεπτυγμένη αγορά και μια μεσαία δύναμη. Η Πολωνία έχει την έκτη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ονομαστικό ΑΕΠ και την πέμπτη μεγαλύτερη κατά ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης. Η Πολωνία είναι μια χώρα με πολύ υψηλά επίπεδα διαβίωσης, ασφάλεια και οικονομική ελευθερία, καθώς και δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση και καθολικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Η χώρα έχει 17 Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο, 15 εκ των οποίων είναι πολιτιστικά.

Η Πολωνία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Μαΐου του 2004 ενώ επιπλέον είναι μέλος του NATO από το 1999, του ΟΗΕ, του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) από το 1996, του ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) από το 1990 και της Ομάδας του Βίσεγκραντ από το 1991.

Ετυμολογία

Η προέλευση του ονόματος «Πολωνία» προέρχεται από τη Δυτική Σλαβική φυλή των Πολανών (Polanie) που κατοίκησαν τη λεκάνη του ποταμού Βάρτα, στην ιστορική περιοχή της Μεγάλης Πολωνίας, ξεκινώντας από τον 6ο αιώνα. Η προέλευση του ονόματος Polanie προέρχεται από την πρώιμη σλαβική λέξη "pole" (χωράφι). Σε μερικές γλώσσες, όπως στα ουγγρικά, τα λιθουανικά, τα περσικά και τα τουρκικά, το εξωνύμιο για την Πολωνία είναι Λεχίτες (Lechici), που προέρχεται από το όνομα ενός ημιθρυλικού άρχοντα των Πολανών, του Λεχ Α΄.

Γεωγραφία και Μετεωρολογία

Μορφολογία

Η Πολωνία είναι πεδινή κυρίως χώρα, το οποίο μαρτυρά και η σλαβική ονομασία της χώρας (polska). Το πολωνικό ανάγλυφο παρουσιάζει τρεις μορφές: Τη μεγάλη Πολωνική πεδιάδα που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας, τα κυματοειδή υψίπεδα στο βόρειο τμήμα, της Πομερανίας στα δυτικά και της Μαζουρίας στα ανατολικά, και τη λοφώδη περιοχή, που βρίσκεται νότια της πεδιάδας και ανυψώνεται προς τη ζώνη στα νότια σύνορα της Πολωνίας με την Τσεχία και τη Σλοβακία. Στην τελευταία αυτή περιοχή υψώνονται οι κορυφές των Δυτικών Καρπαθίων στα ΝΑ (όρη Τάτρα, υψ. 2.655 μ. και Μπεσκίντε, υψ. 1.725 μ.) και των Σουδητικών ορέων (υψ. 1.602 μ.) στα ΝΔ.

Κλίμα

Το κλίμα είναι ήπιο ηπειρωτικό εξαιτίας των δυτικών ωκεάνιων ανέμων που επικρατούν. Προς Α γίνεται περισσότερο ηπειρωτικό. Επικρατούν δυτικά ρεύματα υγρού και θερμού αέρα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 8 °C, ενώ οι μεγαλύτερες βροχοπτώσεις σημειώνονται το καλοκαίρι.

Μέσες ανώτατες και ελάχιστες θερμοκρασίες για τις 6 μεγαλύτερες πόλεις στην Πολωνία ανά εποχή

Πόλη	Ιούλιος (°C)	Ιανουάριος (°C)
Βαρσοβία	23/13	0/−5
Κρακοβία	24/13	1/−5
Λοτζ	24/14	0/−5
Βρότσλαβ	25/13	3/−4
Πόζναν	24/15	2/–4
Γκντασκ	22/15	2/−3

Ιστορία

Κρακοβία, η προηγούμενη πρωτεύουσα της Πολωνίας

Στον χώρο, περίπου, της σημερινής Πολωνίας σημειώνονταν από τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια εισβολές διάφορων λαών. Από τα τέλη του 5ου αι. και τις αρχές του 6ου σλαβικά κυρίως φύλα εγκαταστάθηκαν στα βαθύπεδα του Βιστούλα και του Όντερ και δημιούργησαν τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες. Από τον 9ο αι. σχηματίστηκε μια μορφή κράτους, που οριστικοποιήθηκε όμως μόνο στις τελευταίες δεκαετίες του 10ου αι., υπό την ηγεμονία του Μιέσκο Α' της Πολωνίας, που έγινε ιδρυτής της δυναστείας των Πιάστ.

Στα χρόνια της βασιλείας του Μιέσκο (960-992) το πολωνικό κράτος επεκτάθηκε στη Σιλεσία και στην Πομερανία και οι κάτοικοι εκχριστιανίστηκαν (Βάπτισμα της Πολωνίας). Ο γιος και διάδοχός του Βολέσλαος Α΄ ο Ανδρείος (992-1025) κατάφερε να του αναγνωριστεί ο τίτλος του βασιλιά από τον αυτοκράτορα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και επέκτεινε την κυριαρχία του. Με τους συνεχείς πολέμους όμως και κυρίως τις καταπιεστικές επιδρομές των Τευτόνων Ιπποτών, το κράτος εξασθένησε και βαθμιαία χωρίστηκε σε μικρά δουκάτα. Το 1333 ο Καζιμίρ Γ' ο Μέγας (1333-1370), από τη δυναστεία των Πιαστ, κατάφερε να ενώσει και πάλι το κράτος, να το επεκτείνει και να δημιουργήσει στους Πολωνούς το αίσθημα της εθνικής συνείδησης. Σε αυτόν οφείλεται και η ίδρυση του πανεπιστημίου της Κρακοβίας (1364). Τον Καζιμίρ διαδέχτηκε στον θρόνο ο Λουδοβίκος Α΄ ο Μέγας και αυτόν η κόρη του Εδβίγη, η οποία, μετά τον γάμο της με τον ηγεμόνα των Λιθουανών Γιογκάιλα, πέτυχε την ένωση του πολωνικού με το λιθουανικό βασίλειο. Ο Λαδίσλαος Β΄ Γιαγκελόν, όπως ονομάστηκε ως βασιλιάς της Πολωνίας, κατατρόπωσε στη μάχη του Γκρούνβαλντ το 1410 τους Τεύτονες Ιππότες και επέκτεινε το κράτος του προς τα ανατολικά.

Μεσαιωνικό Δημαρχείο του Βρότσλαβ

Μετά τον θάνατο του Λαδίσλαου ακολούθησαν δύο σχεδόν αιώνες στους οποίους οι Πολωνοί αντιμετώπισαν συνεχείς πιέσεις από μέρους των Οθωμανών Τούρκων, των Πρώσων και των Ρώσων και το κράτος τους συρρικνώθηκε κατά πολύ. Στο τέλος του 17ου αιώνα ο Ιωάννης Σομπιέσκι κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες προκειμένου να σώσει την Πολωνία από την οριστική καταστροφή. Με τη νίκη του κατά των Οθωμανών στη Βιέννη (δεύτερη πολιορκία Βιέννης, 1683) και την εκδίωξή τους από την Ουγγαρία και το πολωνικό έδαφος, έφερε μία ευεργετική αναλαμπή στην ιστορική πορεία του κράτους. Όμως, ενώ τα άλλα κράτη της Ευρώπης είχαν δημιουργήσει ισχυρές κεντρικές εξουσίες και είχαν προχωρήσει σε νέες, εξελιγμένες μορφές κοινωνικής οργάνωσης και τεχνολογίας, η Πολωνία είχε παραμείνει ένα μεσαιωνικό, ουσιαστικά, κράτος με φεουδαρχική κοινωνική δομή, από όπου έλειπε η δημιουργική αστική τάξη. Έτσι, μετά τον θάνατο του Σομπιέσκι (1696), τρομερή αναρχία, που προκλήθηκε κυρίως από τις αυθαιρεσίες των ευγενών, οδήγησε το κράτος στο χάος. Συνεχείς επεμβάσεις από μέρους των Μεγάλων Δυνάμεων επιτάχυναν τη διάλυση της χώρας, τα εδάφη της οποίας αποτέλεσαν το αντικείμενο των κατακτητικών διαθέσεων της Ρωσίας, της Αυστρίας και της Πρωσίας.

Πολωνία, 1648

Στα τέλη του 18ου αιώνα άρχισε ο διαμελισμός της Πολωνίας, που βρισκόταν κάτω από ρωσική επιρροή. Το 1772, με τη συνθήκη της Πετρούπολης, μεγάλα τμήματά της διαμοιράστηκαν μεταξύ της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Ρωσίας. Η απόφαση προκάλεσε την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Πολωνών και την ψήφιση δημοκρατικού συντάγματος. Το κίνημα όμως είχε άδοξο τέλος. Η ρωσική επέμβαση με τα όπλα οδήγησε στον δεύτερο διαμελισμό του πολωνικού εδάφους (1793). Οι εξεγέρσεις των Πολωνών πατριωτών, με επικεφαλής τον Τ. Κοστσιούσκο, δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα. Δύο χρόνια αργότερα (1795) η Πολωνία διαμελίστηκε για τρίτη φορά και έπαψε να υπάρχει ως κράτος. Το 1807 ο Ναπολέοντας ανεξαρτητοποίησε ένα τμήμα της Πολωνίας δημιουργώντας το Μεγάλο Δουκάτο της Βαρσοβίας, από έδαφος που ανήκε στην Πρωσία. Με την πτώση του Ναπολέοντα Α΄ και το Συνέδριο της Βιέννης (1815) ο οριστικός διαμελισμός της Πολωνίας κατακυρώθηκε. Το μεγαλύτερο τμήμα της δόθηκε στη Ρωσία και αποτέλεσε το «Βασίλειο της Πολωνίας», με μια στοιχειώδη αυτονομία, αλλά βρισκόταν υπό την κυριαρχία του τσάρου, ο οποίος είχε και τον τίτλο του βασιλιά της Πολωνίας. Αλλά και αυτή η αυτονομία καταργήθηκε μετά την αποτυχία της εξέγερσης των Πολωνών το 1830. Από τότε επιχειρήθηκε συστηματικός εκρωσισμός και η χώρα έπεσε σε παρακμή. Ως αντίδραση, σε περιοχές που βρίσκονταν στη Ρωσική Αυτοκρατορία ιδρύθηκαν και λειτούργησαν έως το 1905 κρυφά σχολεία για καθολικούς Πολωνούς , στα οποία συχνά βρισκόταν αναμεμιγμένη και η τοπική Καθολική εκκλησία..

Πολωνία, 1938-1939

Με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών (1919) τα πολωνικά σύνορα αποκαταστάθηκαν σε εκείνα του διαμελισμού του 1772 και η Πολωνία έγινε πάλι ανεξάρτητο κράτος. Αμέσως μετά η Πολωνία εισβάλλει στη Σοβιετική ένωση, επωφελούμενη από τα εσωτερικά προβλήματα και τον εμφύλιο που είχε να αντιμετωπίσει το νεοσύστατο Σοβιετικό κράτος και καταφέρνει να αποσπάσει μεγάλα τμήματα της Ουκρανίας, Λευκορωσίας και Λιθουανίας, ακόμη και τη σημερινή πρωτεύουσα Βίλνιους, περιοχές όπου κατοικούσε σημαντικός αριθμός Πολωνών. Οι Σοβιετικοί που δεν ήταν εις θέσιν να αντιδράσουν επαρκώς υπέστησαν μεγάλες στρατιωτικές ήττες και εξαναγκάστηκαν να παραχωρήσουν τις περιοχές αυτές στην Πολωνία με τη συνθήκη της Ρίγα, το 1920.

Η Βαρσοβία

Οι κομματικές διενέξεις στο εσωτερικό και η δικτατορική διακυβέρνηση δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη του νέου κράτους, που έγινε εύκολη λεία στην επίθεση των Γερμανών το 1939. Το πολωνικό κράτος έπαψε να υπάρχει στις 17 Σεπτεμβρίου 1939, με τη διαφυγή των μελών της κυβέρνησης στη Ρουμανία ως ιδιωτών. Ύστερα από σκληρή γερμανική κατοχή, στη διάρκεια της οποίας σημειώθηκε η εξέγερση της Βαρσοβίας (1944), που καταπνίγηκε στο αίμα, καθώς και η ίδρυση και λειτουργία Στρατοπέδων εξόντωσης, στα οποία βρήκαν τον θάνατο εκατομμύρια Εβραίων, Πολωνών και Ρώσων, η Πολωνία βγήκε από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με μειωμένο το έδαφός της από τα ανατολικά (επέστρεψε τα τμήματα που είχε προσαρτήσει το 1919-1920 στη Λιθουανία, Λευκορωσία και Ουκρανία) και αυξημένο από τα δυτικά, με τα εδάφη που της παραχωρήθηκαν από τη Γερμανία.

Για δύο χρόνια η Πολωνία κυβερνήθηκε από την Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης και στη συνέχεια από κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Τις εκλογές στις 19/1/1947 κέρδισε το Δημοκρατικό Μπλοκ, που αποτελούταν από το Εργατικό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που το 1948 ενώθηκαν στο Πολωνικό Κόμμα Ενωμένων Εργατών, το Λαϊκό Κόμμα, το Δημοκρατικό Κόμμα και ανένταχτους. Το 1949 προσχώρησε στο Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας (ΚΟΜΕΚΟΝ) και το 1955 στο αμυντικό Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Οι φιλοκαπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του '60 είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, το 85% της καλλιεργήσιμης γης το 1970 να είναι ιδιωτική περιουσία. Οι εργατικές κινητοποιήσεις το 1970, που έλαβαν χώρα με αφορμή μια μεγάλη αύξηση των τιμών ειδών πρώτης ανάγκης και υποστηρίχτηκαν από το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα Πολωνίας, που ιδρύθηκε το 1965 για να αντιπαλέψει τις φιλοκαπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις, αν και αντιμετωπίστηκαν με ορισμένες παραχωρήσεις που βελτίωσαν το επίπεδο ζωής, επιβάρυναν όμως τον ήδη επιβαρυμένο κρατικό προϋπολογισμό.

O Λεχ Βαλέσα το 1980

Από τα μέσα του 1979 εκδηλώθηκε γενική αναταραχή στη χώρα, στην οποία πρωτοστατούσαν οι εργάτες του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» με επικεφαλής τον Λεχ Βαλέσα. Μεγάλες απεργίες σημειώθηκαν στα ναυπηγία της Βαλτικής και ιδιαίτερα στο Γκντανσκ. Η οικονομική κρίση είχε οξυνθεί, η χώρα βαρυνόταν με μεγάλο εξωτερικό χρέος, ενώ οι ελλείψεις σε βασικά αγαθά ήταν μεγάλες. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις δεν ήταν αναποτελεσματικές, αφού οδήγησαν στην αναγνώριση του δικαιώματος της απεργίας, στην ενίσχυση του ρόλου της Καθολικής Εκκλησίας και σε άλλες παραχωρήσεις. Οι εργάτες από τη μεριά τους θα δεχθούν την ηγεσία του Ενοποιημένου Εργατικού Κόμματος Πολωνίας και την παραμονή της χώρας στον ανατολικό συνασπισμό. Όμως τέτοιας έκτασης παραχωρήσεις ήταν πρωτόγνωρες για ανατολική χώρα και δημιουργούσαν το πλαίσιο εμφάνισης διεκδικήσεων και αλλού.

Το 1981, με επέμβαση της τότε Σοβιετικής Ένωσης, απομακρύνθηκε από την ηγεσία του Πολωνικού Κόμματος Ενωμένων Εργατών ο μετριοπαθής Στ. Κάνια και τη θέση του κατέλαβε ο στρατηγός και πρωθυπουργός Βόιτσεκ Γιαρουζέλσκι, ο οποίος έθεσε εκτός νόμου την «Αλληλεγγύη» και επέβαλε στρατιωτικό νόμο, προσπαθώντας να επαναφέρει τη χώρα στην ομαλότητα. Το 1983 ήρθη ο στρατιωτικός νόμος αλλά η «Αλληλεγγύη» δεν νομιμοποιήθηκε. Αν και μέχρι το 1984 η πολιτική κατάσταση ελεγχόταν, η οικονομική κατάσταση ήταν δυσχερής και λόγω των οικονομικών κυρώσεων που οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής είχαν επιβάλει-μονομερώς και χωρίς προηγούμενη ενημέρωση των Ευρωπαίων συμμάχων της στο ΝΑΤΟ- ως απάντηση στην κήρυξη του στρατιωτικού νόμου. Δυτικοί ηγέτες αρνήθηκαν να επισκεφθούν την Πολωνία με εξαίρεση, το 1984, τον Ανδρέα Παπανδρέου κάτι που αποδοκιμάστηκε από τα άλλα δυτικά κράτη και τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄.

Το 1989 η κυριαρχούμενη από μέλη του Ενοποιημένου Εργατικού Κόμματος Πολωνίας κυβέρνηση της Πολωνίας ήρθε σε συμφωνία με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, γεγονός που έγινε αιτία να επέλθουν μεγάλες αλλαγές στο πολιτικό και οικονομικό σύστημα της χώρας, ενώ σε σύντομο χρονικό διάστημα πραγματοποιήθηκαν ελεύθερες εκλογές. Στις πρώτες εκλογές με ανταγωνιστικά ψηφοδέλτια, γιατί από το 1952 συμμετείχαν όλα τα κόμματα σε ενιαίο ψηφοδέλτιο, τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι υποστηριζόμενοι από την «Αλληλεγγύη» υποψήφιοι εκλέχτηκαν πανηγυρικά στις περισσότερες επαρχίες. Τον Αύγουστο του 1989 ο Ταντέους Μαζοβιέτσκι έγινε ο πρώτος μη προερχόμενος από το Ενοποιημένο Εργατικό Κόμμα πρωθυπουργός της Πολωνίας μετά το 1950 και ο πρώτος στην Ανατολική Ευρώπη. Το 1990 άρχισε να εφαρμόζεται πρόγραμμα αποκρατικοποίησης, ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι παραιτήθηκε και πρόεδρος της Πολωνίας εκλέχτηκε ο ηγέτης της «Αλληλεγγύης» Λεχ Βαλέσα. Στις προεδρικές εκλογές του 1995 ο Βαλέσα ηττήθηκε και νικητής αναδείχτηκε ο Α. Κβασνιέβσκι, ο οποίος επανεκλέχτηκε και το 2000.

Τον Απρίλιο του 1994 η χώρα υπέβαλε αίτηση για ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία εγκρίθηκε και, εννέα χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2003, υπογράφηκε η συμφωνία ένταξης. Το 2004 πραγματοποιήθηκε και η επίσημη ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Δημογραφία

Βαρσοβία

Κρακοβία

Βρότσουαφ

Γκντανσκ

Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 78,3 χρόνια (74,5 χρόνια οι άνδρες και 81,9 οι γυναίκες).

Μεγαλύτερες πόλεις ή περιοχές (Πολωνία) Κεντρική Στατιστική Αρχή της Πολωνίας (2015)

Κατάταξη	Όνομα	Διοικητική διαίρεση	Πληθ.
1	Βαρσοβία	Μασοβία	1.735.442
2	Κρακοβία	Μικρότερη Πολωνία	762.508
3	Λοτζ	Λοτζ (επαρχία)	706.004
4	Βρότσουαφ	Κάτω Σιλεσία	634.457
5	Πόζναν	Ευρύτερη Πολωνία	545.680
6	Γκντανσκ	Πομερανία	461.489
7	Στσέτσιν	Δυτική Πομερανία	407.180
8	Μπίντγκοστς	Κουαβία-Πομερανία	357.652
9	Λούμπλιν	Λούμπλιν (επαρχία)	341.722
10	Κατοβίτσε	Σιλεσία	301.834
11	Μπιαουίστοκ	Ποντλάσκιε	295.459
12	Γκντύνια	Πομερανία	247.820
13	Τσεζτοχόβα	Σιλεσία	230.123
14	Ράντομ	Μασοβία	217.201
15	Σοσνόβιετς	Σιλεσία	209.274
16	Τορούν	Κουαβία-Πομερανία	203.158
17	Κιέλτσε	Σφιντοξεσκιέ	198.857
18	Ζέσουφ	Ποντκαρπάτσκιε	185.123

Οικονομία

Το οικονομικό κέντρο στη Βαρσοβία

Πρωτογενής παραγωγή

Σημαντικό παράγοντα για την οικονομία της χώρας αποτελούν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Το μισό, περίπου, από το πολωνικό έδαφος είναι καλλιεργήσιμο, με κυριότερα προϊόντα τα δημητριακά, τις πατάτες, τα ζαχαρότευτλα, το λινάρι, τον λυκίσκο, τον καπνό κ.ά. Η κτηνοτροφία περιλαμβάνει την εκτροφή προβάτων, χοίρων, βοοειδών, αλόγων κτλ. Αρκετά αναπτυγμένη είναι, επίσης, η αλιεία στα παράλια της Βαλτικής. Σημαντικό οικονομικό παράγοντα αποτελεί και η εκμετάλλευση του δασικού πλούτου της χώρας.

Βιομηχανία - Εμπόριο

Η Πολωνία είναι κατά κύριο λόγο χώρα βιομηχανική, γεγονός που οφείλεται κυρίως στις τεράστιες ποσότητες γαιανθράκων που περιέχει η περιοχή της Σιλεσίας στο νότιο τμήμα, και που χρησιμοποιούνται ως κύρια πηγή ενέργειας. Εκτός από τους γαιάνθρακες, το υπέδαφος της Πολωνίας προσφέρει σίδηρο, χαλκό, μόλυβδο, ψευδάργυρο, λιγνίτη, θείο, φυσικά αέρια, πετρέλαιο και ορυκτό αλάτι.

Οι σημαντικότεροι κλάδοι της πολωνικής βιομηχανίας είναι η μεταλλουργία, η χαλυβουργία, η μηχανουργία, η υφαντουργία και ακολουθούν οι βιομηχανίες χημικών προϊόντων, ειδών διατροφής, χαρτοποιίας, ηλεκτρικών ειδών, επεξεργασίας ελαστικού και τσιμέντου.

Επιπλέον, στην Πολωνία υπάρχει και μια απο τίς βιομηχανίες οχημάτων της Fiat στην περιοχή του Μπιέλσκο Μπιάλα.

Η Πολωνία εξάγει κυρίως γαιάνθρακες όπως ο ψευδάργυρος, μηχανήματα, υφάσματα και γεωργικά προϊόντα.

Επιχειρηματική δραστηριότητα

Κατάταξη 2011	Εταιρεία	Τομέας	Έδρα	Πρόσοδος (χιλ. ζλότι)	Κέρδος (χιλ. ζλότι)	Υπάλληλοι
1	PKN Orlen SA	πετρέλαιο και φυσικό αέριο	Πλοτσκ	79 037 121	2 396 447	4.445
2	Lotos Group SA	πετρέλαιο και φυσικό αέριο	Γκντανσκ	29 258 539	584 878	5.168
3	Polska Grupa Energetyczna	ηλεκτροδότηση	Βαρσοβία	28 111 354	6 165 394	44.317
4	Jerónimo Martins	λιανική	Κόστσεν	25 285 407	-	36.419
5	PGNiG SA	πετρέλαιο και φυσικό αέριο	Βαρσοβία	23 003 534	1 711 787	33.071
6	Tauron Group SA	ηλεκτροδότηση	Κατοβίτσε	20 755 222	1 565 936	26.710
7	KGHM Polska Miedź SA	εξόρυξη μετάλλων	Λούμπιν	20 097 392	13 653 597	18.578
8	Metro Group Poland	λιανική	Βαρσοβία	17 200 000	-	22.556
9	Fiat Auto Poland SA	κατασκευή οχημάτων	Μπιέλσκο-Μπιάλα	16 513 651	83 919	5.303
10	Orange Polska	τηλεπικοινωνίες	Βαρσοβία	14 922 000	1 785 000	23.805

Διακυβέρνηση

Το πολίτευμα της Πολωνίας είναι Ημιπροεδρικό σύστημα. Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί η κυβέρνηση και τη νομοθετική η Δίαιτα, που αποτελείται από 460 μέλη, και η Γερουσία με 100 μέλη, τα οποία εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία για τέσσερα χρόνια. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η πολωνική και επικρατέστερη θρησκεία ο ρωμαιοκαθολικισμός. Νομισματική μονάδα είναι το ζλότι.

Εκτός από την πρωτεύουσα Βαρσοβία, οι μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας είναι οι Κρακοβία (738.150 κάτ.), Λοτζ (800.110 κάτ.), Βρότσλαβ (636.785 κάτ.), Πόζναν (576.899 κάτ.), Γκντανσκ (461.300 κάτ.), Στσέτσιν (419.000 κάτ.), Μπίντγκοστς (363.468 κάτ.), Κατοβίτσε (363.000 κάτ.) κ.ά.

Διοικητική διαίρεση

Επαρχία (Βοεβόδα)		Πρωτεύουσα
Ελληνικά	Πολωνικά
Ευρύτερη Πολωνία	Wielkopolskie	Πόζναν
Κουαβία-Πομερανία	Kujawsko-Pomorskie	Μπίντγκοστς / Τόρουν
Μικρότερη Πολωνία	Małopolskie	Κρακοβία
Λοτζ	Łódzkie	Λοτζ
Κάτω Σιλεσία	Dolnośląskie	Βρότσλαβ
Λούμπλιν	Lubelskie	Λούμπλιν
Λουμπούτς	Lubuskie	Γκούρζουφ Βιελκοπόλσκι / Ζιελόνα Γκούρα
Μασοβία	Mazowieckie	Βαρσοβία
Όπολε	Opolskie	Όπολε
Ποντλάσκιε	Podlaskie	Μπιάλιστοκ
Πομερανία	Pomorskie	Γκντανσκ
Σιλεσία	Śląskie	Κατοβίτσε
Ποντκαρπάτσκιε	Podkarpackie	Ζέσουφ
Σβιεντοξίσκιε	Świętokrzyskie	Κιέλτσε
Βαρμία-Μασουρία	Warmińsko-Mazurskie	Όλστιν
Δυτική Πομερανία	Zachodniopomorskie	Στσέτσιν

Εκλογές

Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω. Οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 25 Οκτωβρίου του 2015 με νικήτρια τη δεξιά αντιπολίτευση.

Μεταφορές

LOT Polish Airlines, Πολωνικές Αερογραμμές LOT

Σήμερα οι μεταφορές στην Πολωνία παρέχονται σιδηροδρομικά, αεροπορικά, οδικά και ναυτιλιακά. Τοποθετημένη στην κεντρική Ευρώπη και με ανατολικά σύνορα που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του χώρου Σένγκεν με την υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη, η Πολωνία εδώ και πολύ καιρό ήταν, και εξακολουθεί να αποτελεί, χώρα-κλειδί μέσω της οποίας περνούν οι εισαγωγές και εξαγωγές προς και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Από την ένταξή της στην ΕΕ το 2004, η Πολωνία έχει επενδύσει μεγάλα χρηματικά ποσά για τον εκσυγχρονισμό των δικτύων μεταφορών της. Η χώρα έχει σήμερα ένα αναπτυσσόμενο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων ταχείας κυκλοφορίας, όπως ο Α4, και οδών ταχείας κυκλοφορίας, όπως ο S7. Εκτός από αυτούς τους νεόκτιστους δρόμους, πολλές τοπικές και περιφερειακές οδοί ανοικοδομήθηκαν ως μέρος ενός εθνικού προγράμματος για την ανοικοδόμηση όλων των οδικών αξόνων της Πολωνίας. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Πολωνικό τρένο "Pendolino"

Σε σχέση με τους σιδηροδρόμους, η κατάσταση είναι παρόμοια. Οι πολωνικές αρχές έχουν ξεκινήσει ένα πρόγραμμα με το οποίο ελπίζουν να αυξήσουν ταχύτητες που λειτουργεί το πολωνικό σιδηροδρομικό δίκτυο. Υπάρχει ένα σχέδιο για την εισαγωγή του σιδηροδρόμου υψηλής ταχύτητας στην Πολωνία από το 2014. Η πολωνική κυβέρνηση πρόσφατα αποκάλυψε ότι σκοπεύει να συνδέσει όλες τις μεγάλες πόλεις με υψηλής ταχύτητας σιδηροδρομικό δίκτυο από το 2020.

Οι αέριες και θαλάσσιες μεταφορές στην Πολωνία έχουν σε μεγάλο βαθμό αναπτυχθεί, αν και η κατασκευή νέων αερολιμενικών υποδομών και εγκαταστάσεων λιμένων βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Η Πολωνία έχει μια σειρά από διεθνή αεροδρόμια, το μεγαλύτερο των οποίων είναι το αεροδρόμιο της Βαρσοβίας Chopin Airport, η βάση της LOT Polish Airlines, η οποία είναι η μεγαλύτερη αεροπορική εταιρεία της Ανατολικής Κεντρικής Ευρώπης και μία από τις παλαιότερες αεροπορικές εταιρείες που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σήμερα στον κόσμο. Θαλάσσιοι λιμένες υπάρχουν σε όλο το μήκος της Βαλτικής Θάλασσας στις πολωνικές ακτές, με τις περισσότερες μεταφορές εμπορευμάτων να χρησιμοποιούν ως βάση τους την Γκντίνια ή το Γκντανσκ.

Πολιτισμός

Μαρία Κιουρί

Φρεντερίκ Σοπέν

Όλγκα Τοκάρτσουκ

Η Πολωνία συνέβαλε αποφασιστικά στην παγκόσμια κουλτούρα με πολλούς επιστήμονες και συγγραφείς. Τα χρονικά του 10ου αι., καθώς και η θρησκευτική φιλολογία, αποτελούν τα αρχαιότερα στοιχεία στον τομέα αυτό. Η Ακαδημία της Κρακοβίας ανέδειξε έξοχους θεολόγους, μαθηματικούς και αστρονόμους, όπως ο Κοπέρνικος. Όλοι οι συγγραφείς του 15ου αι. έγραψαν στη λατινική. Ο 16ος αι. ωστόσο θεωρείται ο χρυσός αιώνας της πολωνικής φιλολογίας. Συγκεκριμένα μεταξύ 1511 και 1514 εκδόθηκε στην Πολωνία το πρώτο έντυπο βιβλίο και από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής εκείνης, διακρίνουμε τον μεγάλο ποιητή Γιαν Κοχανόφσκι και τους φιλόσοφους Αντζεϊ Φριτς Μοντζέφσκι και Βαβζύνιετς Γκοσλίτσκι. Ο 17ος αι., και ιδιαίτερα το δεύτερο μισό αυτού, ήταν περίοδος πολέμων με καταστρεπτικά αποτελέσματα, καθώς διακόπηκε κάθε επαφή με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο εκείνη την περίοδο, σπουδαίο πολιτιστικό έργο άφησαν πίσω τους ο ποιητής Μάτσιεϊ Καζίμιες Σαρμπιέφσκι και ο αστρονόμος Εβέλιος. Τον 18ο αι. ο Πολωνικός Διαφωτισμός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις τότε εξελίξεις. Το 1773 ιδρύθηκε το πρώτο «Υπουργείο Παιδείας» στην ιστορία, ενώ το 1791, εμφανίστηκε το Πολωνικό Σύνταγμα, το πρώτο στην Ευρώπη και δεύτερο στον Κόσμο. Ο Χούγκο Κοουντάϊ, ήταν από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του Ευρωπαϊκου Διαφωτισμού. Μετά τη διάλυση του πολωνικού κράτους δεν έσβησε το δημιουργικό πνεύμα, αλλά είχε αντίθετα τρεις ανθηρές περιόδους, με τον ρομαντισμό κατά το πρώτο μισό του 19ου αι., τον ρεαλισμό κατά το δεύτερο μισό του και την περίοδο της «Νέας Πολωνίας».

Ξεχώρισαν λογοτέχνες παγκόσμιας εμβέλειας όπως ο Χένρικ Σιενκιέβιτς, γνωστός από τα έργα του «Κβο Βάντις» και «Οι Τεύτονες Ιππότες», ο Βουαντίσουαφ Ρέυμοντ, ο Τζόζεφ Κόνραντ και ο εθνικός ποιητής της Πολωνίας, Άνταμ Μιτσκιέβιτς.

Στον τομέα των φυσικών επιστημών μία από τις σημαντικές μορφές ήταν η Πολωνέζα Μαρία Κιουρί.

Σημαντική υπήρξε η συμβολή της Πολωνίας στον τομέα της ρομαντικής μουσικής. Ο Φρεντερίκ Σοπέν αποτελεί ένα από τα λαμπρότερα παραδείγματα.

Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε στην Πολωνία το θέατρο αλλά και η τέχνη του κινηματογράφου, με σημαντικότερους εκπροσώπους τους παγκοσμίως γνωστούς σκηνοθέτες Ρόμαν Πολάνσκι, Κσίστοφ Κισλόφσκι, Αντρέι Βάιντα, Γιέζι Χόφμαν, Γιέζι Σκολιμόφσκι, Αγκνιέσκα Χόλαντ κ.ά.

Αθλητισμός

Η Πολωνία φιλοξένησε, μαζί με την Ουκρανία, το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου 2012 (Euro 2012).

Διεθνείς δείκτες κατάταξης

Δείκτης	Κατάταξη	Σύνολο χωρών
Δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης 2014	36η	187
Δείκτης Αντίληψης για τη Διαφθορά 2014	35η	175
ΟΟΣΑ ωράριο εργασίας 2012	5η	34
Δείκτης οικονομικής ελευθερίας 2015	42η	167
Δείκτης Παγκοσμιοποίησης 2013	26η	176
Παγκόσμιος Δείκτης Ειρήνης 2014	19η	162
Διεθνής Ιδιωτικότητα, 2007	19η	45
Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου 2014	19η	180
UNICEF	14η	21
Δείκτης Ψηφιακής Ετοιμότητας 2013	49η	142
Διεθνές Πρόγραμμα για την Αξιολόγηση των Μαθητών (PISA) 2012 (Μαθηματικά)	13η	65
Διεθνές Πρόγραμμα για την Αξιολόγηση των Μαθητών 2013 (Επιστήμες)	8η	65
Διεθνές Πρόγραμμα για την Αξιολόγηση των Μαθητών 2013 (Ανάγνωση)	9η	65

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Γενικές πληροφορίες από την ιστοσελίδα της ΕΕ
• Portal για την Πολωνία Αρχειοθετήθηκε 2008-10-29 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
• Πολωνικός Οργανισμός Τουρισμού (Αγγλικά)
• Προφίλ της χώρας από το BBC (Αγγλικά)
• Πολωνία στο Curlie