Οίκος των Πλανταγενετών

Ο οίκος των Πλανταγενετών (/plænˈtædʒənɪt/) ήταν ένας βασιλικός οίκος που προήλθε από τα εδάφη της Ανδεγαυίας (Ανζού) στη Γαλλία. Το όνομα Πλανταγενέτες χρησιμοποιείται από τους σύγχρονους ιστορικούς για να προσδιορίσει τέσσερις κλάδους: τους πρώτους Ανδεγαυούς, οι οποίοι ήταν επίσης κόμητες του Ανζού, τον κύριο κλάδο των Πλανταγενετών μετά την απώλεια της Ανδεγαυίας, και τους δύο κλάδους των Πλανταγενετών, του Λάνκαστερ και της Υόρκης. Η οικογένεια κατείχε τον αγγλικό θρόνο από το 1154, με την άνοδο του Ερρίκου Β΄ στο τέλος των κρίσεων της αναρχίας, μέχρι το 1485, όταν ο Ριχάρδος Γ΄ πέθανε κατά τη διάρκεια μάχης.

Ο θυρεός του Οίκου των Πλανταγενετών,

Υπό τον Οίκο των Πλανταγενετών, η Αγγλία μεταμορφώθηκε, αν και αυτό ήταν μόνο εν μέρει σκόπιμο. Οι Πλανταγενέτες βασιλείς αναγκάζονταν συχνά να διαπραγματεύονται με συμβιβασμούς, όπως η Μάγκνα Κάρτα. Αυτοί περιόριζαν τη βασιλική δύναμη, με αντάλλαγμα οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη. Ο βασιλιάς δεν ήταν πλέον ο πιο ισχυρός άνδρας του έθνους, κρατούσε πάντως το προνόμιο τού κρίνειν (δικάζειν), της φεουδαρχικής επικυριαρχίας και της κήρυξης πολέμου. Τώρα είχε καθορίσει καθήκοντα στο βασίλειο, υποστηριζόμενο από ένα εξελιγμένο σύστημα δικαιοσύνης. Μια ξεχωριστή εθνική ταυτότητα διαμορφώθηκε από τη σύγκρουση με τους Γάλλους, τους Σκώτους, τους Ουαλούς και τους Ιρλανδούς, και την καθιέρωση της αγγλικής ως επίσημης γλώσσας.

Τον 15ο αιώνα οι Πλανταγενέτες ηττήθηκαν στον Εκατονταετή Πόλεμο, και αντιμετώπισαν κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά προβλήματα. Οι λαϊκές εξεγέρσεις ήταν συνηθισμένες, προκαλούμενες από την άρνηση πολλών ελευθεριών. Οι Άγγλοι ευγενείς συγκέντρωναν ιδιωτικούς στρατούς, είχαν ιδιωτικές διαμάχες και αψηφούσαν ανοιχτά τον Ερρίκο ΣΤ΄.

Η αντιπαλότητα ανάμεσα στους δύο κλάδους του Οίκου των Πλανταγενετών, του Λάνκαστερ και της Υόρκης, προκάλεσε τον Πόλεμο των Δύο Ρόδων, έναν αγώνα δεκαετιών για την αγγλική διαδοχή, που κορυφώθηκε στη μάχη του Μπόσγουορθ το 1485, όταν η βασιλεία των Πλανταγενετών και ο αγγλικός Μεσαίωνας έφτασαν στο τέλος τους με τον θάνατο του Βασιλιά Ριχάρδου Γ΄. Ο Ερρίκος Ζ', με καταγωγή (από τη μητέρα του) από τους Λάνκαστερ, έγινε βασιλιάς της Αγγλίας, και πέντε μήνες αργότερα νυμφεύτηκε την Ελισάβετ της Υόρκης, τερματίζοντας έτσι τον Πόλεμο των Δύο Ρόδων και ξεκινώντας τη δυναστεία των Τυδώρ. Οι Τυδώρ εργάστηκαν για να συγκεντρώσουν την αγγλική βασιλική εξουσία, η οποία τους επέτρεψε να αποφύγουν ορισμένα από τα προβλήματα, που μάστιζαν τους τελευταίους ηγέτες των Πλανταγενετών. Η προκύπτουσα σταθερότητα επέτρεψε την Αγγλική Αναγέννηση και την έλευση της πρώιμης σύγχρονης Βρετανίας.

Ορολογία

Πλανταγενέτες

Ο Ερρίκος Β' (1154–1189) θεωρείται από ορισμένους ως ο πρώτος Πλανταγενέτης βασιλιάς της Αγγλίας.

Ο Ριχάρδος 3ος δούκας της Υόρκης, υιοθέτησε το Πλανταγενέτης ως το οικογενειακό του όνομα τον 15ο αιώνα. Το Πλανταγενέτης ήταν ένα παρωνύμιο του 12ου αιώνα για τον πρόγονό του Γοδεφρείδο Ε΄ (Geoffrey), Κόμη του Ανζού και Δούκα της Νορμανδίας. Μία από τις πολλές δημοφιλείς θεωρίες υποδηλώνει ότι το άνθος κύτισος, ένα φωτεινό κίτρινο ("χρυσό") ανθισμένο φυτό (genista στα μεσαιωνικά Λατινικά) ως πηγή του παρωνυμίου.

Είναι αβέβαιο γιατί ο Ριχάρδος επέλεξε αυτό το συγκεκριμένο όνομα, αν και κατά τη διάρκεια τού πολέμου των Δύο Ρόδων, αυτό τόνισε τη θέση τού Ριχάρδου ως εξ αρρενογονίας απογόνου τού Γοδεφρείδου Ε΄. Η αναδρομική χρήση τού ονόματος για όλους τους άρρενες απογόνους του Γοδεφρείδου Ε΄ ήταν δημοφιλής κατά τη διάρκεια της επόμενης δυναστείας των Τυδώρ, ίσως ενθαρρυμένη από την περαιτέρω νομιμότητα που έδινε στον δισεγγονό τού Ριχάρδου, Ερρίκο Η' Τυδώρ. Μόνο στα τέλη του 17ου αι. πέρασε σε ευρεία χρήση μεταξύ των ιστορικών.

Ανδεγαυοί

Ανδεγαυός σημαίνει στα γαλλικά "από την Ανδεγαυία (Ανζού)". Οι τρεις Ανδεγαυοί βασιλείς ήταν οι Ερρίκος Β' και οι γιοι του Ριχάρδος Α' και Ιωάννης ο Ακτήμων. "Ανδεγαυός" μπορεί επίσης αν αναφέρεται στην ιστορική περίοδο κατά την οποία βασίλευσαν. Αρκετοί ιστορικοί αναγνωρίζουν τους Ανδεγαυούς ως ξεχωριστή αγγλική βασιλική δυναστεία. Η λέξη "Ανδεγαυός" μπορεί επίσης να αναφέρεται σε οποιονδήποτε ηγεμόνα ή κυβέρνηση από το Ανζού. Ως ουσιαστικό, αναφέρεται σε οποιοδήποτε γηγενή της Ανδεγαυίας ή Ανδεγαυό ηγεμόνα, και πιο συγκεκριμένα σε άλλους κόμητες (και δούκες) του Ανζού, περιλαμβανομένων και προγόνων των τριών βασιλέων που δημιούργησαν την αγγλική βασιλική δυναστεία, τα εξαδέλφια τους, που κατείχαν το στέμμα της Ιερουσαλήμ και σε μη συγγενείς, μέλη της γαλλικής βασιλικής οικογένειας, στους οποίους αποδόθηκε αργότερα εκ νέου η κομητεία (μετά δουκάτο) και δημιούργησαν διαφορετικές δυναστείες, όπως τον Οίκο των Καπετιδών-Ανζού και τον Οίκο των Βαλουά-Ανζού. Συνεπώς, υπάρχει διαφωνία ανάμεσα σε αυτούς που θεωρούν ότι ο πρώτος Πλανταγενέτης μονάρχης ήταν ο Ερρίκος Γ', και σε αυτούς που δεν κάνουν διάκριση μεταξύ των Πλανταγενετών και των Ανδεγαυών, θεωρώντας τον Ερρίκο Β πρώτο Πλανταγενέτη βασιλιά.

Ο όρος "Αυτοκρατορία Ανδεγαυών" επινοήθηκε από την Κέιτ Νόργκειτ το 1887. Δεν υπήρχε γνωστό σύγχρονο συλλογικό όνομα για όλες τις περιοχές υπό την κυριαρχία των Ανδεγαυών Βασιλέων της Αγγλίας. Αυτό οδήγησε σε περιφράσεις όπως "το βασίλειό μας και όλα όσα υπόκεινται στη διοίκηση μας, όποια και αν είναι αυτά" ή "ολόκληρο το βασίλειο που ανήκε στον πατέρα του". Το τμήμα «Αυτοκρατορία» της «Αυτοκρατορίας Ανδεγαυών» υπήρξε αμφιλεγόμενο, ειδικά καθώς αυτά τα εδάφη δεν υπόκεινται σε ενοποιημένους νόμους ή συστήματα διακυβέρνησης, και καθένα διατήρησε τους δικούς του νόμους, παραδόσεις και φεουδαρχικές σχέσεις. Το 1986 ένα συνέδριο ιστορικών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε κράτος Ανδεγαυών και ως εκ τούτου δεν υπήρχε "Αυτοκρατορία Ανδεγαυών", αλλά ότι ο όρος espace Plantagenet (Γαλλικά για "Plantagenet area - περιοχή Πλανταγενετών") ήταν πιο δόκιμος. Ωστόσο, οι ιστορικοί συνέχισαν να χρησιμοποιούν το "Αυτοκρατορία Ανδεγαυών".

Προέλευση

Παράσταση του Ερρίκου Β' και των νόμιμων παιδιών του, του 13ου αι.: Γουλιέλμου, Ερρίκου, Ριχάρδου, Ματίλντας, Γοδεφρείδου, Ελεονώρας, Ιωάννας και Ιωάννη.

Οι μεταγενέστεροι κόμητες του Ανζού, συμπεριλαμβανομένων των Πλανταγενετών, προήλθαν από τον Γοδεφρείδο Β' κόμη του Γκατινέ και τη σύζυγό του Ερμενγάρδη των Ινζελζέ κόμισσα του Ανζού. Το 1060 η Ερμενγάρδη κληρονόμησε τον τίτλο από τον αδελφό της κόμη του Ανζού: η Ερμενγάρδη και ο αδελφός της ανήκαν στον Οίκο των Ινζελζέ, του οποίου η καταγεγραμμένη ιστορία χρονολογείται από το 870.

Κατά τη διάρκεια του 10ου και του 11ου αι., έλαβαν χώρα αγώνες εξουσίας μεταξύ κυβερνώντων στη βόρεια και δυτική Γαλλία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Ανδεγαυίας, Νορμανδίας, Βρετάνης, Πουατού, Μπλουά, Μαίην και των βασιλέων της Γαλλίας. Στις αρχές του 12ου αι., ο δισεγγονός του Γοδεφρείδου Β΄, ο Γοδεφρείδος Ε΄ κόμης του Ανζού νυμφεύτηκε τη Ματθίλδη του Οίκου της Νορμανδίας, το μοναδικό επιζόν, νόμιμο παιδί του βασιλιά Ερρίκου Α' της Αγγλίας, η οποία ήταν διάδοχος του αγγλικού θρόνου. Ως αποτέλεσμα αυτού του γάμου, ο γιος του Γοδεφρείδου Ε΄, Ερρίκος Β', κληρονόμησε τον αγγλικό θρόνο, καθώς και τους τίτλους της Νορμανδίας και της Ανδεγαυίας, σηματοδοτώντας έτσι την αρχή των Πλανταγενετών, κύριου κλάδου των Ανδεγαυών.

Ο γάμος ήταν η τρίτη προσπάθεια τού πατέρα τού Γοδεφρείδου Ε΄, Φούλκωνα Ε' κόμη του Ανζού, να οικοδομήσει μια πολιτική συμμαχία με τη Νορμανδία. Στην αρχή πάντρεψε τη κόρη του, την Ματθίλδη του Ανζού, με τον Γουλιέλμο Άντελιν, κληρονόμο του Ερρίκου Α'. Μετά τον πνιγμό τού ανήλικου Γουλιέλμου Άντελιν στο ναυάγιο τού Λευκού Πλοίου, ο Φούλκων Ε΄ πάντρεψε την άλλη κόρη του, τη Σιβύλλα του Ανζού, με τον Γουλιέλμο Κλίτο, γιο τού μεγαλύτερου αδελφού τού Ερρίκου Α', Ροβέρτου Β΄ δούκα της Νορμανδίας. Ο Ερρίκος Α΄ ακύρωσε τον γάμο, για να αποφύγει την ενίσχυση της διεκδίκησης τού αντιπάλου του Γουλιέλμου Κλίτο στη Νορμανδία. Τελικά ο Φούλκων Ε΄ επέτυχε τον στόχο του μέσω τού γάμου τού Γοδεφρείδου Ε΄ και της Ματθίλδης. Στη συνέχεια, ο Φούλκων Ε΄ παραχώρησε τους τίτλους του στον Γοδεφρείδο Ε΄, και ο ίδιος έγινε Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ.

Οι Ανδεγαυοί βασιλείς

Άφιξη στην Αγγλία

Οι ηπειρωτικές κτήσεις τού Ερρίκου Β' το 1154 (σε διάφορες αποχρώσεις του κόκκινου), που αποτελούν μέρος της "Ανδεγαυικής Αυτοκρατορίας".

Όταν ο Ερρίκος Β' γεννήθηκε το 1133, ο παππούς του, ο Ερρίκος Α', φέρεται να ήταν χαρούμενος, λέγοντας ότι το αγόρι ήταν «κληρονόμος του βασιλείου». Η γέννηση μείωσε τον κίνδυνο να περάσει το βασίλειό του στην οικογένεια τού επ' αδελφή γαμπρού του (κόμη του Μπλουά), κάτι που θα μπορούσε να συμβεί, αν ο γάμος της Ματθίλδης και του Γοδεφρείδου Ε΄ αποδεικνυόταν άτεκνος. Η γέννηση ενός δεύτερου γιου, που ονομάστηκε Γοδεφρείδος/Τζέφρυ της Νάντης, αύξησε την πιθανότητα να λάβει, σύμφωνα με τη γαλλική συνήθεια, ο Ερρίκος (Β΄) την αγγλική μητρική κληρονομιά και ο Τζέφρυ την πατρική κληρονομιά των Ανζού. Αυτό θα χώριζε το βασίλειο της Αγγλίας και την κομητεία του Ανζού. Για να εξασφαλίσουν μια ομαλή διαδοχή, ο Γοδεφρείδος Ε΄ και η Ματθίλδη ζήτησαν περισσότερη δύναμη από τον Ερρίκο Α', αλλά βρέθηκαν σε διαμάχη μαζί του, όταν εκείνος αρνήθηκε να τους δώσει δύναμη, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του. Όταν ο βασιλιάς πέθανε τον Δεκέμβριο του 1135, το ζευγάρι βρισκόταν στο Ανζού, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα στον εξάδελφο της Ματθίλδης, Στέφανο του Μπλουά, να καταλάβει το στέμμα της Αγγλίας. Η αμφισβητούμενη άνοδος του Στέφανου στον θρόνο, ξεκίνησε τη διαδεδομένη πολιτική αναταραχή, που αργότερα ονομάστηκε Η Αναρχία.

Ο κόμης Γοδεφρείδος Ε΄ είχε ελάχιστο ενδιαφέρον για την Αγγλία. Αντίθετα, ξεκίνησε έναν δεκαετή πόλεμο για το Δουκάτο της Νορμανδίας, αλλά κατέστη σαφές ότι για να έχει επιτυχή κατάληξη αυτή η σύγκρουση, θα έπρεπε ο Στέφανος να αμφισβητηθεί στην Αγγλία, οπότε το 1139 η Ματθίλδη και ο ετεροθαλής (νόθος) αδελφός της, ο Ροβέρτος του Γκλόστερ, εισέβαλαν στην Αγγλία. Από την ηλικία των εννέα, ο Ερρίκος (Β΄) στάλθηκε επανειλημμένα στην Αγγλία για να είναι η αρσενική μορφή των εκστρατειών, καθώς έγινε προφανές ότι θα γινόταν βασιλιάς, αν μπορούσαν να κατακτήσουν την Αγγλία. Το 1141 ο Στέφανος συνελήφθη στη Μάχη του Λίνκολν και αργότερα ανταλλάχθηκε με τον Ροβέρτο, ο οποίος είχε επίσης συλληφθεί. Ο Γοδεφρείδος Ε΄ συνέχισε την κατάκτηση της Νορμανδίας, και το 1150 μετέφερε το δουκάτο του στον Ερρίκο (Β΄), ενώ διατήρησε τον πρωταρχικό ρόλο στην κυβέρνηση του Δουκάτου.

Τρία γεγονότα επέτρεψαν στους Ανδεγαυούς την επιτυχή λύση της σύγκρουσης:

• Ο κόμης Γοδεφρείδος Ε΄ πέθανε το 1151 προτού ολοκληρώσει τη διαίρεση τού βασιλείου του μεταξύ τού Ερρίκου Β΄ και τού μικρότερου αδελφού τού Ερρίκου, Τζέφρυ, ο οποίος θα κληρονομούσε το Ανζού. Σύμφωνα με τον Γουίλιαμ του Νιούμπουργκ, ο οποίος έγραψε τη δεκαετία του 1190, ο κόμης Γοδεφρείδος Ε΄ αποφάσισε ότι ο Ερρίκος (Β΄) θα κληρονομούσε την Αγγλία και το Ανζού, για όσο διάστημα χρειαζόταν τους πόρους για τη σύγκρουση εναντίον του Στεφάνου. Ο κόμης Γοδεφρείδος Ε΄ έδωσε εντολή το σώμα του να μην ταφεί, μέχρι ο Ερρίκος (Β΄) να ορκιστεί ότι ο νεαρός Τζέφρι θα κληρονομούσε το Ανζού, όταν ο Ερρίκος (Β΄) θα είχε εξασφαλίσει την Αγγλία και τη Νορμανδία. Ο Γ.Λ. Γουόρεν εξέφρασε αμφιβολίες γι' αυτόν τον ισχυρισμό, με το επιχείρημα ότι γράφτηκε αργότερα με βάση μια μοναδική σύγχρονη πηγή: θα ήταν αμφίβολο ο Τζέφρυ ή ο Ερρίκος Β΄ να θεωρούσαν έναν τέτοιο όρκο δεσμευτικό, σπάζοντας την κληρονομική πρακτική της εποχής. Ο νεαρός Τζέφρυ πέθανε το 1158, προτού λάβει το Ανζού, αλλά είχε γίνει κόμης της Νάντης, όταν οι πολίτες της Νάντης εξεγέρθηκαν εναντίον τού κυβερνήτη τους. Ο Ερρίκος Β΄ είχε υποστηρίξει την εξέγερση.
• Ο Λουδοβίκος Ζ´ της Γαλλίας έλαβε την ακύρωση τού γάμου του με την Ελεονώρα της Ακουιτανίας στις 18 Μαρτίου 1152, και εκείνη παντρεύτηκε τον Ερρίκο Β' στις 18 Μαΐου 1152. Κατά συνέπεια, οι Ανδεγαυοί απέκτησαν το Δουκάτο της Ακουιτανίας.
• Η σύζυγος και ο μεγαλύτερος γιος του Στέφανου, Ευστάθιος, πέθαναν το 1153, γεγονός που οδήγησε στη Συνθήκη του Γουίνινγκφορντ. Με τη συνθήκη έγινε δεκτή η πρόταση ειρήνης που είχε απορρίψει η Ματθίλδη το 1142, αναγνώρισε τον Ερρίκο (Β΄) ως κληρονόμο τού Στεφάνου, εγγυήθηκε στον δεύτερο γιο τού Στεφάνου Γουλιέλμο του Μπλουά την περιουσία τού πατέρα του, και επέτρεψε στον Στέφανο να είναι βασιλιάς για την υπόλοιπη ζωή του. Ο Στέφανος πέθανε λίγο αργότερα, και ο Ερρίκος Β΄ ανήλθε στο θρόνο στα τέλη του 1154.

Οι Ανδεγαυοί στο απόγειό τους

Από τα αδέλφια του Ερρίκου Β΄, ο Γουλιέλμος Ι΄ του Πουατιέ και ο Τζέφρυ πέθαναν άγαμοι και άτεκνοι, αλλά ο θυελλώδης γάμος του Ερρίκου Β΄ και της Ελεονώρας -που είχε ήδη δύο κόρες (τη Μαρία και την Αλίκη) από τον πρώτο γάμο της με τον βασιλιά Λουδοβίκο Ζ΄ των Καπετιδών- είχε ως αποτέλεσμα οκτώ παιδιά σε δεκατρία χρόνια:

• Γουλιέλμος Θ΄ κόμης του Πουατιέ (1153–1156, απεβ. 3 ετών)
• Ερρίκος ο Νεότερος (1155–1183), συμβασιλιάς
• Ματθίλδη (1156–1189), παντρεύτηκε τον Ερρίκο τον Λέοντα, ΙΒ΄ δούκα της Βαυαρίας και Γ΄ δούκα της Σαξονίας.
  • Η μεγαλύτερη από τα παιδιά του ζευγαριού, η "Ρίτσενα", είναι πιθανώς η κόρη που οι Άγγλοι χρονογράφοι αποκαλούν Ματίλντα, η οποία έμεινε στη Νορμανδία με τους παππούδες της το 1185, και παντρεύτηκε πρώτα με τον Γοδεφρείδο Γ΄ κόμη του Περς, και στη συνέχεια με τον Ενγεράρδο Γ΄ κύριο του Κουσύ.
  • Ο μεγαλύτερος γιος, ο Ερρίκος Ε΄, έγινε δούκας της Σαξονίας και παλατινός κόμης του Ρήνου.
  • Ο αδελφός του Όθων Δ΄ ορίστηκε από τον θείο του Ριχάρδο Α' ως κόμης της Υόρκης και κόμης του Πουατιέ, πριν εκλεγεί βασιλιάς της Γερμανίας σε αντίθεση με τον συνυποψήφιό του των Χοενστάουφεν. Ο Όθων Δ΄ στέφθηκε στη Ρώμη, αλλά αργότερα αφορίστηκε και καθαιρέθηκε. Χωρίς παιδιά, ο Όθων Δ΄ έχασε την εξουσία μετά την ήττα του Οίκου των Γουέλφων και των Ανδεγαυών στη Μάχη του Μπουβέν.
  • Το μικρότερο παιδί, ο Γουλιέλμος του Λύνεμπουργκ νυμφεύτηκε την Ελένη των Έστριντσεν, κόρη του Βάλντεμαρ Α' της Δανίας. Ο μόνος γιος τους, που ονομαζόταν Όθων Α΄, ήταν ο μοναδικός άρρην κληρονόμος τού θείου του Ερρίκου Ε΄. Ο δουκικός κλάδος του Μπράουνσβαϊγκ-Λύνεμπουργκ και ο βρετανικός βασιλικός Οίκος του Ουίνδσορ κατάγονται και οι δύο από αυτόν.
• Ριχάρδος Α΄ ο Λεοντόκαρδος βασιλιάς της Αγγλίας (1157–1199). Δεν είχε νόμιμους απογόνους, αλλά πιστεύεται ότι είχε δύο νόθους γιους, για τους οποίους λίγα είναι γνωστά και οι οποίοι ονομάζονταν Φουλκ, και Φίλιππος κύριος του Κονιάκ.
• Γοδεφρείδος Β΄ δούκας της Βρετάνης (1158–1186), νυμφεύτηκε την Κωνσταντία των Πεντιέβρ, κόρη του Κόναν Δ΄ δούκα της Βρετάνης, και έγινε δούκας της Βρετάνης χάρη στη σύζυγό του. Ο γιος του ζευγαριού Αρθούρος Α΄ ήταν ανταγωνιστής του Ιωάννη για τη διαδοχή του Ανζού.
• Ελεονώρα (1161–1214), παντρεύτηκε τον Αλφόνσο Η΄ της Καστίλης. Στα παιδιά του ζευγαριού περιλαμβάνονται ο Ερρίκος Α΄ της Καστίλης, και τέσσερις κόρες, η Βερεγγάρια βασίλισσα του Λεόν, η Ουράκα βασίλισσα της Πορτογαλίας, η Λευκή βασίλισσα της Γαλλίας, και η Ελεονόρα βασίλισσα της Αραγονίας.
• Ιωάννα (1165–1199), παντρεύτηκε πρώτα τον Γουλιέλμο Β' των Ωτβίλ βασιλιά της Σικελίας, και στη συνέχεια τον Ραϋμόνδο ΣΤ' κόμη της Τουλούζης. Ανάμεσα στα παιδιά της ήταν ο Ραϋμόνδος Ζ΄ κόμης της Τουλούζης.
• Ιωάννης ο Ακτήμων (1166–1216), βασιλιάς της Αγγλίας.

Μικρογραφία από ένα αγγλικό Ψαλτήριο, που παρουσιάζει ένα απολογισμό της δολοφονίας του αρχιεπισκόπου Τόμας Μπέκετ, π. 1250, Μουσείο Τέχνης Γουόλτερς.

Ο Ερρίκος Β΄ είχε επίσης νόθα παιδιά με πολλές ερωμένες, πιθανώς έως και δώδεκα. Αυτά τα παιδιά περιελάμβαναν τον Γοδεφρείδο αρχιεπίσκοπο της Υόρκης, τον Γουλιέλμο τον Μακρόξιφο, τον Πέτρο και τέσσερα παιδιά που πέθαναν μικρά από την Αλίκη, κόρη του Λουδοβίκου Ζ', ενώ αυτή ήταν αρραβωνιασμένη με τον γιο του Ριχάρδο Α΄. Οι πολλές ικανότητες και η σημασία τού Γουλιέλμου ως βασιλικού νόθου τέκνου οδήγησαν σε μια μακρά και επιφανή σταδιοδρομία· έγινε κόμης του Σόλσμπερυ.

Ο Ερρίκος Β΄ επανέλαβε και επέκτεινε προηγούμενες επικυριαρχίες για να εξασφαλίσει την κατοχή τού κληρονομούμενου βασιλείου του. Το 1162 προσπάθησε να αποκαταστήσει αυτό, που θεωρούσε ως εξουσία του επί της Αγγλικής Εκκλησίας, διορίζοντας τον φίλο του Τόμας Μπέκετ ως αρχιεπίσκοπο του Κάντερμπερι μετά το θάνατο τού προηγούμενου αρχιεπισκόπου, Τέομπαλντ. Η περιφρόνηση του Μπέκετ, όταν έγινε αρχιεπίσκοπος αποξένωσε τον βασιλιά και τους συμβούλους του. Ο Ερρίκος Β΄ και ο Μπέκετ είχαν επανειλημμένα διαφωνίες για ζητήματα όπως η Εκκλησία, ο γάμος τού αδελφού τού Ερρίκου Β΄, και η φορολογία. Ο Ερρίκος Β΄ αντέδρασε, ζητώντας από τον Μπέκετ και άλλους Άγγλους επισκόπους να αναγνωρίσουν εγγράφως για πρώτη φορά δεκαέξι αρχαία έθιμα στα Συντάγματα του Κλάριντον, τα οποία ίσχυαν στις σχέσεις μεταξύ του βασιλιά, της Αυλής του και της Εκκλησίας. Όταν ο Μπέκετ προσπάθησε να φύγει από τη χώρα χωρίς άδεια, ο Ερρίκος Β΄ θέλησε να τον καταστρέψει κατηγορώντας τον στα δικαστήρια για υποθέσεις, σχετικά με την προηγούμενη θητεία τού Μπέκετ ως καγκελαρίου. Ο Μπέκετ έφυγε, και παρέμεινε σε εξορία για πέντε χρόνια. Οι σχέσεις τους αργότερα βελτιώθηκαν και ο Μπέκετ επέστρεψε, αλλά επιδεινώθηκαν ξανά, όταν ο γιος του Ερρίκου Β΄ στέφθηκε ως συμβασιλιάς από τον αρχιεπίσκοπο της Υόρκης, γεγονός το οποίο ο Μπέκετ θεώρησε ως προσβολή για την εξουσία του. Ο Μπέκετ αργότερα αφόρισε εκείνους που τον είχαν προσβάλει. Όταν έμαθε αυτά τα νέα, ο Ερρίκος Β΄ είπε: "Τι άθλιους κηφήνες και προδότες έχω καλλιεργήσει και προωθήσει στο παλάτι μου, που άφησαν τον άρχοντά τους να αντιμετωπίζεται με τόσο επαίσχυντη περιφρόνηση από έναν υπάλληλο κατώτερης γενιάς". Τέσσερις από τους ιππότες τού Ερρίκου Β΄ σκότωσαν τον Μπέκετ στον καθεδρικό ναό του Κάντερμπερι, όταν ο Μπέκετ αντιστάθηκε σε μια αποτυχημένη απόπειρα σύλληψης. Ο Ερρίκος Β΄ θεωρήθηκε ευρέως συνένοχος στον θάνατο τού Μπέκετ από τη χριστιανική Ευρώπη. Αυτό έκανε τον Ερρίκο Β΄ παρία. Ως ένδειξη μετάνοιας, περπάτησε ανυπόδητος ως τον καθεδρικό ναό τού Κάντερμπερι, όπου μαστιγώθηκε άσχημα από μοναχούς.

Από το 1155 ο Ερρίκος Β΄ ισχυρίστηκε ότι ο πάπας Αδριανός Δ' τού είχε δώσει την άδεια να μεταρρυθμίσει την Ιρλανδική Εκκλησία αναλαμβάνοντας τον έλεγχο της Ιρλανδίας, αλλά η έρευνα της καθηγήτριας Ανν Ντούγκαν δείχνει ότι η επιστολή Laudabiliter είναι παραποίηση μιας υπάρχουσας παπικής επιστολής, και αυτό δεν ήταν στην πραγματικότητα πρόθεση του Ανδριανού Δ΄. Αρχικά είχε δώσει στον αδελφό του, Γουλιέλμο Ι΄, κάποια περιοχή. Ο Ερρίκος Β΄ δεν ενήργησε προσωπικά μέχρι το 1171, όταν ο Γουλιέλμος Ι΄ είχε πεθάνει. Εισέβαλε στην Ιρλανδία για να επιβάλει την εξουσία του, σε ιππότες που είχαν συγκεντρώσει αυτόνομη εξουσία, οι οποίοι είχαν στρατολογήσει στρατιώτες στην Αγγλία και την Ουαλία και αποίκησαν την Ιρλανδία με την άδειά του. Ο Ερρίκος Β΄ έδωσε αργότερα την Ιρλανδία στον μικρότερο γιο του, τον Ιωάννη Ακτήμονα. Το 1172 ο Ερρίκος Β΄ έδωσε στον Ιωάννη τα κάστρα του Σινόν, Λούντεν και Μιραμπώ ως δώρο γάμου. Αυτό εξόργισε τον δεκαεπτάχρονο γιο του Ερρίκου Β΄, τον διάδοχο και συμβασιλιά Ερρίκο, ο οποίος πίστευε ότι ήταν δικά του. Ακολούθησε μια εξέγερση από τη σύζυγο τού Ερρίκου Β΄ και τους τρεις μεγαλύτερους γιους τους. Ο Λουδοβίκος Ζ´ της Γαλλίας υποστήριξε την εξέγερση. Ο Γουλιέλμος Α΄ ο Λέων της Σκωτίας και άλλοι μπήκαν στην εξέγερση. Μετά από δεκαοκτώ μήνες, ο Ερρίκος Β΄ υπέταξε τους επαναστάτες.

Η μεγάλη σφραγίδα τού Ριχάρδου Α' Λεοντόκαρδου, του 1189, στο Μουσείο Ιστορίας της Vendee (Βανδέας).

Στο Λε Μαν το 1182, ο Ερρίκος Β' συγκέντρωσε τα παιδιά του για να μοιράσει την κληρονομιά του: ο μεγαλύτερος γιος του, ο συμβασιλιάς Ερρίκος, θα κληρονομούσε την Αγγλία, τη Νορμανδία και το Ανζού. Ο Ριχάρδος Α΄ (αγαπημένος της μητέρας του) θα κληρονομούσε το Δουκάτο της Ακουιτανίας. Ο Γοδεφρείδος (Β΄) θα κληρονομούσε τη Βρετάνη, και ο Ιωάννης την Ιρλανδία. Αυτό οδήγησε σε περαιτέρω συγκρούσεις. Ο διάδοχος Ερρίκος επαναστάτησε ξανά, αλλά πέθανε από δυσεντερία. Ο Γοδεφρείδος Β΄ πέθανε το 1186 μετά από ατύχημα σε κονταρομαχία. Το 1189, ο Ριχάρδος Α΄ και ο Φίλιππος Β΄ της Γαλλίας επαναβεβαίωσαν τις διάφορες διεκδικήσεις τους, εκμεταλλευόμενοι την επιβαρυμένη υγεία του ηλικιωμένου Ερρίκου Β΄. Ο Ερρίκος Β΄ αναγκάστηκε να αποδεχτεί τους ταπεινωτικούς ειρηνευτικούς όρους, συμπεριλαμβανομένου τού να ορίσει τον Ριχάρδο Α΄ ως τον μοναδικό κληρονόμο του. Ο γηραιός βασιλιάς πέθανε δύο ημέρες αργότερα, νικημένος και δυστυχισμένος. Οι Γάλλοι και οι Άγγλοι σύγχρονοι ηθικολόγοι θεωρούσαν αυτή τη μοίρα ως τιμωρία για τη δολοφονία του Μπέκετ· ακόμη και ο αγαπημένος του γιος, ο Ιωάννης, είχε επαναστατήσει, αν και ο διαρκώς πιστός, νόθος γιος Γουλιέλμος ο Μακρόξιφος παρέμεινε με τον Ερρίκο Β΄ μέχρι το τέλος.

Μετά τη στέψη του, ο Ριχάρδος Α΄ τακτοποίησε γρήγορα τις υποθέσεις τού βασιλείου, και αναχώρησε για Σταυροφορία στην Εγγύς Ανατολή. Η γνώμες για τον Ριχάρδο Α΄ τον Λεοντόκαρδο έχουν διακυμάνσεις. Αν και ήταν σεβαστός για τη στρατιωτική ηγεσία και τους ευγενικούς τρόπους του, είχε απορρίψει και ευτελίσει την αδελφή του βασιλιά της Γαλλίας, εκθρόνισε τον βασιλιά της Κύπρου και αργότερα πώλησε το νησί, έκανε εχθρούς στην Γ΄ Σταυροφορία, όπως ο Λεοπόδολδος Ε' δούκας της Αυστρίας δείχνοντας έλλειψη σεβασμού στα εμβλήματά του, αρνήθηκε να μοιραστεί τα λάφυρα του πολέμου, και φημολογήθηκε ότι είχε κανονίσει τη δολοφονία τού Κορράδου του Μομφεράτου. Η αγριότητά του αποδείχθηκε από τη σφαγή 2.600 κρατουμένων στην Άκρα. Κέρδισε νίκες κατά τη διάρκεια της Γ΄ Σταυροφορίας, αλλά απέτυχε να καταλάβει την Ιερουσαλήμ. Σύμφωνα με τον Στίβεν Ράνσιμαν, ο Ριχάρδος Α΄ ήταν «κακός γιος, κακός σύζυγος και κακός βασιλιάς». Ο Τζόναθαν Ράιλι-Σμιθ τον περιέγραψε ως «ματαιόδοξο, απαίσιο και εγωκεντρικό». Σε μια εναλλακτική άποψη, ο Τζον Γκίλινγκχαμ επισημαίνει ότι για αιώνες ο Ριχάρδος Α΄ θεωρείτο ως πρότυπο βασιλιά.

Επιστρέφοντας από τη Σταυροφορία με μια μικρή ομάδα οπαδών, ο Ριχάρδος Α΄ συνελήφθη από τον Λεοπόλδο Ε΄ και μεταφέρθηκε στον Ερρίκο ΣΤ' της Γερμανίας. Ο Ερρίκος ΣΤ΄ κράτησε τον Ριχάρδο Α΄ αιχμάλωτο για δεκαοκτώ μήνες (1192–1194), ενώ η μητέρα του συγκέντρωνε τα λύτρα, αξίας 100.000 μάρκων. Κατά την απουσία του Ριχάρδου Α΄, ο Φίλιππος Β' της Γαλλίας κατέλαβε μεγάλα τμήματα της Νορμανδίας, και ο Ιωάννης απέκτησε τον έλεγχο των Αγγλικών εδαφών του Ριχάρδου Α΄. Μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, ο Ριχάρδος Α΄ συγχώρησε τον Ιωάννη, και επαναβεβαίωσε την εξουσία του στην Αγγλία. Έφυγε ξανά το 1194 και πολέμησε με τον Φίλιππο Β΄ για πέντε χρόνια, προσπαθώντας να ανακτήσει τα εδάφη που έχασε κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του. Ενώ πλησίαζε στην ολοκληρωτική νίκη, τραυματίστηκε από ένα βέλος κατά τη διάρκεια πολιορκίας, και πέθανε δέκα ημέρες αργότερα.

Παρακμή και απώλεια του Ανζού

Ένα από τα τέσσερα επίσημα αντίγραφα που σώζονται από το κείμενο της Μάγκνα Κάρτα του 1215, στη Βρετανική Βιβλιοθήκη του Λονδίνου.

Η αποτυχία του Ριχάρδου Α΄ να αποκτήσει κληρονόμο προκάλεσε μια κρίση διαδοχής και σύγκρουση μεταξύ των υποστηρικτών της διεκδίκησης τού ανιψιού του, Αρθούρου της Βρετάνης και τού Ιωάννη (ο Αρθούρος ήταν γιος τού Γοδεφρείδου της Βρετάνης, μεγαλύτερου αδελφού τού Ιωάννη). Ο Γκιγιώμ ντε Ρος ηγήθηκε των αρχόντων του Ανζού, του Μέιν και του Τουραίν, υποστηρίζοντας τον Αρθούρο. Για άλλη μια φορά ο Φίλιππος Β' της Γαλλίας προσπάθησε να εισβάλει στα εδάφη των Πλανταγενετών στην ηπειρωτική Ευρώπη, υποστηρίζοντας την απαίτηση τού υποτελούς του Αρθούρου για το αγγλικό στέμμα. Ο Ιωάννης κέρδισε μια σημαντική νίκη, εμποδίζοντας παράλληλα τις δυνάμεις τού Αρθούρου να συλλάβουν τη μητέρα του, συλλαμβάνοντας ολόκληρη την ηγεσία των ανταρτών στη Μάχη του Μιραμπώ και την αδελφή του Ελεονώρα της Βρετάνης, ισχυρή κυρία της Βρετάνης. Με παράλογο τρόπο, ο Ιωάννης αγνόησε τις απόψεις των συμμάχων του για την τύχη των κρατουμένων, πολλοί από τους οποίους ήταν γείτονες και συγγενείς του. Αντίθετα, φέρθηκε στους κρατούμενους του τόσο απαίσια, και τους κράτησε σε τόσο άσχημη αγωνία, που φαινόταν ντροπιαστικό και άσχημο σε όλους όσους τον υποστήριζαν, που είδαν αυτήν τη σκληρότητα, σύμφωνα με την Ιστορία του Γκυγιώμ του Μαρεσάλη. Ως αποτέλεσμα της συμπεριφοράς τού Ιωάννη, οι ισχυρές οικογένειες Τουάρ, Λουζινιάν και ντε Λα Ρος επαναστάτησαν, και ο Ιωάννης έχασε τον έλεγχο των Ανζού, Μαιν, Τουρέν και βόρειου Ποϊτού. Ο γιος του, ο Βασιλιάς Ερρίκος Γ΄, διατήρησε την αξίωση για τα εδάφη του Ανζού μέχρι τον Δεκέμβριο του 1259, όταν τα παρέδωσε επισήμως, και σε αντάλλαγμα τού δόθηκε η Γασκώνη ως δούκας της Ακουιτανίας και υποτελής του βασιλιά της Γαλλίας. Η φήμη του Ιωάννη ζημιώθηκε περαιτέρω, όπως περιγράφεται στα Χρονικά του Μάργκαμ, ότι ενώ ήταν μεθυσμένος, δολοφόνησε ο ίδιος τον Αρθούρο. Ακόμη και αν δεν είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Ιωάννης διέταξε τη δολοφονία, υπάρχουν δύο αντίθετες σχολές σκέψης, που εξηγούν την ξαφνική κατάρρευση της θέσης τού Ιωάννη. Ο σερ Τζέημς Χολτ υποστηρίζει ότι αυτό ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ανωτερότητας των Γάλλων σε πόρους. Ο Τζον Γκίλινγκχαμ εντοπίζει διπλωματική και στρατιωτική κακοδιαχείριση, και επισημαίνει ότι ο Ριχάρδος Α΄ κατόρθωσε να διατηρήσει την επικράτεια του Ανζού με παρόμοια οικονομικά. Ο Νικ Μπάρατ έχει υπολογίσει ότι οι διαθέσιμοι πόροι του Ανζού για χρήση στον πόλεμο ήταν 22% λιγότεροι από αυτούς του Φιλίππου, θέτοντας τους Ανδεγαυούς σε μειονεκτική θέση.

Μέχρι το 1214 ο Ιωάννης είχε αποκαταστήσει την εξουσία του στην Αγγλία και σχεδίαζε αυτό που ο Γκίλινγκχαμ ονόμασε μία μεγάλη στρατηγική για την ανάκτηση της Νορμανδίας και του Ανζού. Το σχέδιο ήταν ότι ο Ιωάννης θα παρέσυρε τους Γάλλους μακριά από το Παρίσι, ενώ ένας άλλος στρατός υπό τον ανιψιό του Όθωνα Δ΄ βασιλιά της Γερμανίας και τον αδελφό αυτού Γουλιέλμο του Λύνεμπουργκ θα επιτίθεντο από τα βόρεια. Έφερε επίσης την ανιψιά του Ελεονώρα (αδελφή του Αρθούρου της Βρετάνης), με στόχο να την ανακηρύξει Δούκισσα της Βρετάνης. Το σχέδιο απέτυχε, όταν οι σύμμαχοι του Ιωάννη ηττήθηκαν στη Μάχη του Μπουβέν. Ο Όθων Δ΄ υποχώρησε και σύντομα ανατράπηκε, ο αδελφός του Γουλιέλμος συνελήφθη από τους Γάλλους, και ο Ιωάννης συμφώνησε σε πενταετή ανακωχή. (Από τότε ο Ιωάννης παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση της Ελεονώρας στη Βρετάνη και την περιόρισε για το υπόλοιπο της ζωής της.) Η ήττα τού Ιωάννη εξασθένησε την εξουσία του στην Αγγλία, και οι βαρόνοι του τον ανάγκασαν να συμφωνήσει με τη Μάγκνα Κάρτα, η οποία περιόριζε τη βασιλική εξουσία. Και οι δύο πλευρές απέτυχαν να συμμορφωθούν με τους όρους της Μάγκνα Κάρτα, κάτι που οδήγησε στον Α΄ Πόλεμο των Βαρόνων, στον οποίο οι επαναστάτες βαρόνοι κάλεσαν τον πρίγκιπα Λουδοβίκο (Η΄), σύζυγο της Λευκής, εγγονής του Ερρίκου Β', να εισβάλει στην Αγγλία. Ο Λουδοβίκος Η΄ το έκανε, αλλά τον Οκτώβριο του 1216, πριν τελειώσει η σύγκρουση, ο Ιωάννης πέθανε. Ο επίσημος ιστότοπος της Βρετανικής Μοναρχίας παρουσιάζει τον θάνατο του Ιωάννη ως το τέλος της δυναστείας των Ανδεγαυών και την αρχή της δυναστείας των Πλανταγενετών.

Βασική γραμμή Πλανταγενετών

Σύγκρουση βαρόνων και ίδρυση του Κοινοβουλίου

Όλοι οι επόμενοι Άγγλοι μονάρχες ήταν απόγονοι της γραμμής των Ανδεγαυών μέσω του Ιωάννη, ο οποίος είχε πέντε νόμιμα παιδιά με την Ισαβέλλα:

• Ερρίκος Γ΄, βασιλιάς της Αγγλίας για το μεγαλύτερο μέρος του 13ου αι.
• Ριχάρδος της Κορνουάλης, βασιλιάς της Γερμανίας
• Ιωάννα, σύζυγος του Αλέξανδρου Β' της Σκωτίας
• Ισαβέλλα, σύζυγος του Φρειδερίκου Β' της Γερμανίας
• Ελεονώρα, σύζυγος τού Γουίλιαμ Μάρσαλ 2ο κόμη του Πέμπροκ (γιου του ομώνυμου 1ου κόμη), και αργότερα τού Άγγλου επαναστάτη Σίμωνα ντε Μονφόρ.

Ο Ιωάννης είχε αποκτήσει και νόθα παιδιά με πολλές ερωμένες. Αυτά τα παιδιά περιελάμβαναν πιθανώς εννέα γιους που ονομάζονταν Ριχάρδος ΦιτζΡόι, Όλιβερ, Ερρίκος, Όσμπερτ Γκίφορντ, Τζέφρι, Ιωάννης ΦιτζΤζόν ή Κουρσί, Όντο ή Ουντ ΦιτζΡόι, Ίβο, Ερρίκος, Ριχάρδος ο φύλακας του κάστρου του Γουάλινγκφορντ, και τρεις κόρες που ονομάζονταν Ιωάννα, Ματίλντα η ηγουμένη του Μπάρκινγ, και Ισαβέλλα λα Μπλανς. Η Ιωάννα ήταν η πιο γνωστή από όλες, αφού παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Λιουέλιν τον Μέγα της Ουαλίας.

Εκμαγείο του ομοιώματος του τάφου του Ερρίκου Γ΄ στο Αβαείο του Γουέστμινστερ, π. 1272.

Ο Γουίλιαμ Μάρσαλ, 1ος κόμης του Πέμπροουκ, διορίστηκε αντιβασιλιάς για τον εννεάχρονο βασιλιά Ερρίκο Γ΄ μετά το τέλος τού βασιλιά Ιωάννη. Στη συνέχεια, η υποστήριξη προς τον Λουδοβίκο Η΄ μειώθηκε, και παραιτήθηκε από τις διεκδικήσεις του με τη Συνθήκη του Λάμπεθ μετά τις νίκες του Μάρσαλ στις μάχες του Λίνκολν και του Σάντουιτς το 1217. Το καθεστώς του Μάρσαλ εξέδωσε μια τροποποιημένη Μάγκνα Κάρτα ως βάση για τη μελλοντική διακυβέρνηση. Παρά τη Συνθήκη του Λάμπεθ, οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν και ο Ερρίκος Γ΄ αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με τον πρόσφατα εστεμμένο Λουδοβίκο Η' της Γαλλίας, και τον Ούγο Ι΄ του Λουζινιάν, πατριό του Ερρίκου Γ΄. Και οι δύο κατέλαβαν πολλά από τα εναπομείναντα ηπειρωτικά εδάφη του Ερρίκου Γ΄, διαβρώνοντας περαιτέρω τη δύναμη των Ανδεγαυών στην ηπειρωτική Ευρώπη. Στους πολιτικούς του αγώνες, ο Ερρίκος Γ΄ αντιλήφθηκε πολλές ομοιότητες μεταξύ τού ίδιου και τού προστάτη της Αγγλίας, Εδουάρδου ΙΙΙ του Ομολογητή. Έτσι ονόμασε τον πρώτο του γιο Εδουάρδο και έκτισε το υπάρχον υπέροχο ιερό για τον Ομολογητή.

Στις αρχές του 1225 ένα μεγάλο συμβούλιο ενέκρινε έναν φόρο 40.000 λιρών με σκοπό την αποστολή ενός στρατού, ο οποίος κατέλαβε γρήγορα τη Γασκώνη. Κατά τη διάρκεια μιας συνέλευσης, τα φεουδαλικά προνόμια του βασιλιά αμφισβητήθηκαν από τους βαρόνους, τους επισκόπους και τους άρχοντες, οι οποίοι ζήτησαν από τον βασιλιά να επανεκδώσει τη Μάγκνα Κάρτα και τον Καταστατικό Χάρτη του Δάσους σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη. Πράγματι ο Ερρίκος Γ΄ δήλωσε ότι οι καταστατικοί χάρτες εκδόθηκαν με τη δική του «αυθόρμητη και ελεύθερη βούληση» και τους επιβεβαίωσε με τη βασιλική σφραγίδα, δίνοντας στη νέα Μάγκνα Κάρτα και στον Καταστατικό Χάρτη του Δάσους του 1225 πολύ περισσότερο κύρος από οποιαδήποτε προηγούμενη έκδοση.

Ο Ερρίκος Γ' είχε εννέα παιδιά:

• Εδουάρδος Α΄ της Αγγλίας (1239-1307)
• Μαργαρίτα της Αγγλίας (1240–1275). Τα τρία παιδιά της πέθαναν πριν από τον σύζυγό της, τον Αλέξανδρο Γ' της Σκωτίας. Κατά συνέπεια, το στέμμα της Σκωτίας έμεινε κενό μετά το τέλος τού μοναδικού εγγονιού της, της Μαργαρίτας της Νορβηγίας το 1290.
• Βεατρίκη (1242–1275), παντρεύτηκε τον Ιωάννη Β' των Ντρε Δούκα της Βρετάνης.
• Εδμόνδος Κράουτσμπακ, δηλ. ο Κυφός (1245–1296), στον οποίο παραχωρήθηκαν οι τίτλοι και τα κτήματα του Σίμωνα ντε Μονφόρ 6ου κόμη του Λέστερ και η κομητεία του Λέστερ, αφού ο Ερρίκος Γ΄ νίκησε τον Μονφόρ στον Β΄ Πόλεμο των Βαρόνων. Ο Ερρίκος Γ΄ αργότερα παραχώρησε στον Εδμόνδο τις κομητείες των Λάνκαστερ και Φέρερς. Από το 1276, μέσω τής συζύγου του, ο Εδμόνδος ήταν ο Κόμης της Καμπανίας και του Μπρι. Αργότερα οι Λανκαστριανοί θα προσπαθούσαν να χρησιμοποιήσουν τη μητρική καταγωγή του Ερρίκου Δ' από τον Εδμόνδο, για να νομιμοποιήσουν την αξίωσή τους στον θρόνο, ισχυριζόμενοι ψευδώς ότι ο Εδμόνδος ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Ερρίκου Γ', αλλά δεν είχε γίνει βασιλιάς λόγω της κύφωσής του. Μέσω του δεύτερου γάμου του με την Λευκή του Αρτουά, τη χήρα του Ερρίκου Α' της Ναβάρρας, ο Εδμόνδος ήταν στο κέντρο της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας. Η κόρη της Λευκής, Ιωάννα, ήταν η ίδια βασίλισσα της Ναβάρρας, και βασίλισσα της Γαλλίας μέσω του γάμου της με τον Φίλιππο Δ'. Ο γιος τού Εδμόνδου, ο Τόμας έγινε ο πιο ισχυρός ευγενής στην Αγγλία, προσθέτοντας στην κληρονομιά του τις κομητείες του Λίνκολν και του Σόλσμπερυ μέσω του γάμου του με την κληρονόμο τού Χένρι ντε Λέισυ 3ου κόμη του Λίνκολν.
• Τέσσερα ακόμη που πέθαναν ως παιδιά: οι Ριχάρδος (1247–1256), Ιωάννης (1250 – 1256), Γουλιέλμος (π. 1251/52 – 1256) και Αικατερίνη (π. 1252/53 – 1257) και ο Ερρίκος, για τον οποίο δεν έχουν καταγραφεί ημερομηνίες.

Ο Ερρίκος Γ΄ χρεοκόπησε από τις στρατιωτικές του δαπάνες και τη γενική υπερβολή. Ο πάπας προσέφερε στον αδελφό τού Ερρίκου, Ριχάρδος της Κορνουάλης το Βασίλειο της Σικελίας, αλλά το στρατιωτικό κόστος της εκτόπισης του εγκατεστημένου Φρειδερίκου Β΄ της Γερμανίας ήταν απαγορευτικό. Ο Μάθιου Πάρις έγραψε ότι ο Ριχάρδος δήλωσε: "Ίσως επίσης να πείτε, "σου κάνω δώρο το φεγγάρι: ανέβα στον ουρανό και κατέβασέ το". Αντ' αυτού, ο Ερρίκος Γ΄ αγόρασε το βασίλειο της Σικελίας για τον γιο του Εδμόνδο, γεγονός που εξόργισε πολλούς ισχυρούς βαρόνους. Οι βαρόνοι με επικεφαλής τον γαμπρό του Ερρίκου Γ΄, Σίμων Ε΄ του Μονφόρ, τον ανάγκασαν να συμφωνήσει με τις διατάξεις της Οξφόρδης, σύμφωνα με τις οποίες τα χρέη του πληρώθηκαν, με αντάλλαγμα ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Στη Γαλλία, με τη Συνθήκη του Παρισιού, ο Ερρίκος Γ΄ παρέδωσε επισήμως το έδαφος των Ανδεγαυών προγόνων του στον Λουδοβίκο Θ' της Γαλλίας, με αντάλλαγμα τον τίτλο τού δούκα της Ακουιτανίας και την επικράτεια της Γασκώνης, ως υποτελής του Γάλλου βασιλιά.

Θάνατος του Σίμωνα Ε΄ του Μονφόρ στη μάχη του Έβεσαμ.

Οι διαφωνίες μεταξύ των βαρόνων και του βασιλιά εντάθηκαν. Οι βαρόνοι, υπό τον Σίμωνα Ε΄ του Μονφόρ, κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της νοτιοανατολικής Αγγλίας στον Β΄ Πόλεμο των Βαρόνων. Στη μάχη του Λιους το 1264, ο Ερρίκος Γ΄ και ο πρίγκιπας Εδουάρδος (Α΄) ηττήθηκαν και αιχμαλωτίστηκαν. Ο Σίμων Ε΄ συγκέντρωσε το Μεγάλο Κοινοβούλιο, αναγνωρισμένο ως το πρώτο Κοινοβούλιο, επειδή ήταν η πρώτη φορά που οι πόλεις και οι δήμοι έστειλαν εκπροσώπους. Ο Εδουάρδος (Α΄) διέφυγε, συγκέντρωσε στρατό και νίκησε και σκότωσε τον Σίμωνα Ε΄ στη Μάχη του Έβεσαμ το 1265. Επιβλήθηκε άγρια τιμωρία στους εξεγερμένους, και ο Ερρίκος Γ΄ αποκαταστάθηκε στην εξουσία. Με το βασίλειο τώρα σε ειρήνη, ο Εδουάρδος (Α΄) έφυγε από την Αγγλία, για να λάβει μέρος στην Θ΄ Σταυροφορία με τον Λουδοβίκο Θ'. Ήταν ένας από τους τελευταίους σταυροφόρους. Ο Λουδοβίκος Θ΄ πέθανε πριν από την άφιξη τού Εδουάρδου (Α΄) , αλλά ο Εδουάρδος (Α΄) αποφάσισε να συνεχίσει. Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό. Η μικρή δύναμη τού Εδουάρδου (Α΄) τού επέτρεψε να καταλάβει την Άκρα και να ξεκινήσει έναν μικρό αριθμό επιδρομών. Αφού επέζησε μιας απόπειρας δολοφονίας, ο Εδουάρδος (Α΄) έφυγε για τη Σικελία αργότερα μέσα στη χρονιά, και δεν συμμετείχε ποτέ ξανά σε Σταυροφορία. Όταν ο Ερρίκος Γ' πέθανε, ο Εδουάρδος (Α΄) ανέβηκε στο θρόνο. Οι βαρόνοι τού ορκίστηκαν πίστη, παρόλο που δεν επέστρεψε για δύο χρόνια.

Συνταγματική αλλαγή και μεταρρύθμιση της φεουδαρχίας

Ο Εδουάρδος Α΄ νυμφεύτηκε την Ελεονώρα της Καστίλης, κόρη του Φερδινάνδου Γ΄ της Καστίλης, ενός δισεγγονού τού Ερρίκου Β' μέσω της δεύτερης κόρης του Ελεονώρας της Αγγλίας το 1254. Ο Εδουάρδος Α΄ και η Ελεονώρα της Καστίλης είχαν δεκαέξι παιδιά: πέντε κόρες επέζησαν έως την ενηλικίωση, αλλά μόνο ένας γιος ζούσε μετά το τέλος τού Εδουάρδου Α΄:

• Ελεονώρα, παντρεύτηκε τον Ερρίκο Γ΄ κόμη του Μπαρ (1264/69-1298)
• Τρεις κόρες (Ιωάννα, Αλίκη και Αικατερίνη) και δύο γιοι (Ιωάννης και Ερρίκος) γεννήθηκαν μεταξύ 1261 και 1271. Πέθαναν μεταξύ 1264 και 1274 με λίγα ιστορικά ίχνη.
• Ιωάννα, παντρεύτηκε τον κόμη του Γκλόστερ (1272-1307)
• Αλφόνσος κόμης του Τσέστερ (1273–1284)
• Μαργαρίτα, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Β΄ δούκα της Βραβάνδης (1275–1333)
• Μαρία του Γούντστοκ (1278–1332), η οποία έγινε μοναχή των Βενεδικτίνων
• Ισαβέλλα (1279–1279)
• Ελισάβετ, παντρεύτηκε πρώτα τον Ιωάννη Α΄ κόμη της Ολλανδίας, και μετά τον Χάμφρεϋ κόμη του Χέρεφορντ (1282–1316). Μεταξύ των ένδεκα παιδιών της ήταν οι κόμητες του Χέρεφορντ, του Έσσεξ και του Νορθάμπτον, καθώς και οι κόμισσες του Όρμοντ και του Ντέβον.
• Εδουάρδος Β΄ της Αγγλίας 1284-1327.
• Δύο άλλες κόρες (Βεατρίκη και Μπλανς), που πέθαναν ως παιδιά.

Μετά το τέλος της Ελεονώρας το 1290, ο Εδουάρδος Α΄ νυμφεύτηκε τη Μαργαρίτα των Καπετιδών, κόρη του Φίλιππου Γ' της Γαλλίας, το 1299. Ο Έδουάρδος Α΄ και η Μαργαρίτα είχαν δύο γιους, που και οι δύο έζησαν μέχρι την ενηλικίωση, και μια κόρη που πέθανε ως παιδί:

• Τόμας (1300–1338), του οποίου η κόρη του Μαργαρίτα κληρονόμησε τα κτήματά του. Ο εγγονός τής Μαργαρίτας, Τόμας Μόουμπρεϊ, ήταν ο πρώτος δούκας του Νόρφολκ, αλλά ο Ριχάρδος Β' τον εξόρισε και τού αφαίρεσε τούς τίτλους του.
• Εδμόνδος Κόμης του Κεντ (1301 έως 1330). Η πίστη τού Εδμόνδου στον αδελφό του, Εδουάρδο Β΄, είχε ως αποτέλεσμα την εκτέλεσή του με εντολή των ανταρτών τού Μόρτιμερ και της ερωμένης του, της συζύγου τού Εδουάρδου Β΄, Ισαβέλλας της Γαλλίας. Η κόρη του, Ιωάννα του Κεντ, κληρονόμησε τα κτήματά του και παντρεύτηκε τον γιο τού εξαδέλφου της, τον Εδουάρδο τον Μαύρο Πρίγκηπα. Οι δύο τους απέκτησαν τον Ριχάρδο Β΄, ο οποίος αργότερα έγινε ο βασιλιάς της Αγγλίας.
• Eλεονόρα (1306–1311), απεβ. 5 ετών.

Είναι δύσκολο να βρεθούν στοιχεία για τη συμμετοχή τού Εδουάρδου Α΄ στη νομική μεταρρύθμιση, αλλά κατά τη βασιλεία του έλαβε χώρα ένα μεγάλο πρόγραμμα νομικών αλλαγών. Είναι πιθανό, μεγάλο μέρος της ώθησης και της αποφασιστικότητας να προήλθε από τον βασιλιά, και την εμπειρία του σχετικά με το μεταρρυθμιστικό κίνημα των βαρόνων στα τέλη του 1250 και στις αρχές του 1260. Με τα καταστατικά του Μόρτμειν, ο Εδουάρδος Α΄ επέβαλε την εξουσία του στην Εκκλησία, απαγόρευσε τη δωρεά γης στην Εκκλησία, επιβεβαίωσε τα δικαιώματα του Στέμματος εις βάρος των παραδοσιακών φεουδαρχικών προνομίων, προώθησε την ομοιόμορφη απονομή της δικαιοσύνης, αύξησε το εισόδημα, και κωδικοποίησε το νομικό σύστημα. Οι στρατιωτικές εκστρατείες του προκάλεσαν μεγάλο χρέος, και όταν ο Φίλιππος Δ΄ της Γαλλίας κατέλαβε το Δουκάτο της Γασκώνης το 1294, ο Εδουάρδος Α΄ χρειαζόταν κεφάλαια για να διεξάγει πόλεμο στη Γαλλία. Όταν ο Εδουάρδος Α΄ συγκάλεσε μία Συνέλευση, η οποία αποτέλεσε πρότυπο για μελλοντικές συνελεύσεις, για να επιβάλλει περισσότερους φόρους ώστε να χρηματοδοτήσει τον στρατό του, συμπεριέλαβε λιγότερους γαιοκτήμονες και εμπόρους. Το κοινοβούλιο που προέκυψε, περιλάμβανε για πρώτη φορά βαρόνους, κληρικούς, ιππότες και άρχοντες.

Επέκταση στη Βρετανία

Η Ουαλία μετά τη Συνθήκη του Μοντγκόμερι το 1267

  Gwynedd, Llywelyn ap Gruffudd's principality

.

Με την άνοδό του στον θρόνο, ο Εδουάρδος Α΄ προσπάθησε να οργανώσει το βασίλειό του, επιβάλλοντας τις αξιώσεις του για υπεροχή στα βρετανικά νησιά. Ο Λιουέλιν απ Γκρίφιντ ισχυρίστηκε ότι κυβερνούσε τη Βόρεια Ουαλία "εντελώς ανεξάρτητα από την Αγγλία", αλλά ο Εδουάρδος Α΄ τον θεώρησε "επαναστάτη και ταραξία της ειρήνης". Η αποφασιστικότητα, η στρατιωτική εμπειρία και οι επιδέξιοι ναυτικοί ελιγμοί του Εδουάρδου Β΄ έδωσαν τέλος την εξέγερση. Η εισβολή πραγματοποιήθηκε από έναν από τους μεγαλύτερους στρατούς που συγκεντρώθηκε ποτέ από Άγγλο βασιλιά, που περιλάμβανε Αγγλο-Νορμανδικό ιππικό και Ουαλούς τοξότες, και έθεσε τα θεμέλια για μελλοντικές νίκες στη Γαλλία. Ο Λιουέλιν αποσύρθηκε στα βουνά, και αργότερα πέθανε στη μάχη. Το καταστατικό του Ρούντλαν καθιέρωσε την αγγλική εξουσία επί της Ουαλίας, και ο γιος τού Εδουάρδος Β΄ ανακηρύχθηκε κατά τη γέννησή του ο πρώτος Άγγλος Πρίγκιπας της Ουαλίας. Ο Εδουάρδος Α΄ ξόδεψε τεράστια ποσά στις δύο Ουαλικές εκστρατείες του, ενώ ένα μεγάλο μέρος δαπανήθηκε για ένα δίκτυο κάστρων.

Ο Εδουάρδος Α΄ ισχυρίστηκε ότι ο βασιλιάς της Σκωτίας τού χρωστάει φεουδαλική πίστη, και σκόπευε να ενώσει τα δύο έθνη παντρεύοντας τον γιο του Εδουάρδο Β΄ με τη Μαργαρίτα, τη μοναδική κληρονόμο του Βασιλιά Αλέξανδρου Γ'. Όταν η Μαργαρίτα πέθανε το 1290, ακολούθησε ανταγωνισμός για το Σκωτικό στέμμα. Με πρόσκληση των Σκώτων αρχόντων, ο Εδουάρδος Α΄ έλυσε τη διαφορά, αποφασίζοντας υπέρ του Τζων Μπάλλιολ, ο οποίος ορκίστηκε πίστη στον Εδουάρδο Α΄ και έγινε βασιλιάς. Ο Εδουάρδος Α΄ επέμεινε ότι ήταν ο ηγεμόνας της Σκωτίας, και διατηρούσε το δικαίωμα να ακούει προσφυγές κατά των αποφάσεων του Μπάλιολ, υπονομεύοντας την εξουσία του. Έτσι ο Μπάλιολ συμμάχησε με τη Γαλλία το 1295, αλλά Εδουάρδος Α΄ εισέβαλε στη Σκωτία τον επόμενο χρόνο, εκθρόνισε τον Μπάλιολ και τον εξόρισε.

Ο Εδουάρδος Α΄ ήταν λιγότερο επιτυχημένος στη Γασκώνη, η οποία καταλήφθηκε από τους Γάλλους. Με την εξάντληση των πόρων του, ο Εδουάρδος Α΄ αναγκάστηκε να επιβεβαιώσει εκ νέου τα Καταστατικά, συμπεριλαμβανομένης της Μάγκνα Κάρτα, για να λάβει τα απαραίτητα χρήματα. Το 1303 ο Γάλλος βασιλιάς επέστρεψε τη Γασκώνη στον Εδουάρδο Α΄ υπογράφοντας τη Συνθήκη του Παρισιού. Εν τω μεταξύ, ο Γουίλιαμ Γουάλας επαναστάτησε στο όνομα του Μπάλιολ, και ανέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της Σκωτίας. Ο Γουάλας ηττήθηκε στη Μάχη του Φάλκιρκ, μετά από την οποία ο Ροβέρτος Α΄ Μπρους εξεγέρθηκε και στέφθηκε βασιλιάς της Σκωτίας. Ο Εδουάρδος Α΄ πέθανε, ενώ ταξίδευε στη Σκωτία για άλλη μία εκστρατεία.

Σκηνή από τη Βίβλο Χόλκχαμ που δείχνει ιππότες και στρατιώτες από τη Μάχη του Μπάνοκμπερν.

Ο όρκος του βασιλιά Εδουάρδου Β' κατά τη στέψη του το 1307 ήταν ο πρώτος, που αντικατόπτριζε την ευθύνη τού βασιλιά να τηρεί τους νόμους, που η κοινότητα «έχει επιλέξει» aura eslu στα γαλλικά). Αρχικά δεν ήταν αντιπαθής, αλλά αντιμετώπισε τρεις προκλήσεις: τη δυσαρέσκεια για τη χρηματοδότηση πολέμων, τις δαπάνες του νοικοκυριού του και τον ρόλο τού προστατευόμενου του Πίερς Γκάβεστον. Όταν το Κοινοβούλιο αποφάσισε ότι ο Γκάβεστον έπρεπε να εξοριστεί, ο βασιλιάς δεν είχε άλλη επιλογή από το να συμμορφωθεί. Ο Εδουάρδος Β΄ σχεδίασε την επιστροφή του Γκάβεστον, αλλά υποχρεώθηκε να συμφωνήσει με τον ορισμό των Διαταγμάτων, με επικεφαλής τον εξάδελφό του Τόμας 2ο κόμη του Λάνκαστερ, για να μεταρρυθμιστεί το βασιλικό νοικοκυριό και να εξοριστεί ξανά ο Πίερς Γκάβεστον. Όταν ο Γκάβεστον επέστρεψε ξανά στην Αγγλία, απήχθη και εκτελέστηκε μετά από δίκη παρωδία. Οι συνέπειες αυτού απομάκρυναν τον Τόμας και τους οπαδούς του από την εξουσία. Η ταπεινωτική ήττα τού Εδουάρδου Β΄ από τον Μπρους στη Μάχη του Μπάνκοκμπερν, επιβεβαίωσε τη θέση τού Μπρους ως ανεξάρτητου βασιλιά των Σκώτων, με αποτέλεσμα ο κόμης του Λάνκαστερ να διοριστεί επικεφαλής τού συμβουλίου τού βασιλιά. Ο Εδουάρδος Β΄ κατάργησε τελικά τα Διατάγματα, αφού νίκησε και εκτέλεσε τον κόμη τού Λάνκαστερ στη Μάχη του Μπόροουμπριτζ το 1322.

Η γαλλική μοναρχία διεκδίκησε το δικαίωμα να καταπατά τα νόμιμα δικαιώματα του Εδουάρδου Β΄ στη Γασκώνη. Η αντίσταση σε μια απόφαση του Σαιντ Σαρντός είχε ως αποτέλεσμα ο Κάρολος Δ' να κηρύξει τον δούκα έκπτωτο. Η σύζυγος τού Εδουάρδου Β΄, η Ισαβέλλα, αδελφή του Καρόλου Δ΄ της Γαλλίας, στάλθηκε για διαπραγμάτευση και συμφώνησε μία συνθήκη, που απαιτούσε από τον Εδουάρδο Β΄ να αποτίσει φόρο υποτέλειας στον Κάρολο Δ΄ στη Γαλλία. Ο Εδουάρδος Β΄ παραιτήθηκε από την Ακουιτανία και το Πουντιού υπέρ τού γιου του Εδουάρδου (Γ΄), ο οποίος ταξίδεψε στη Γαλλία για να αποτίσει φόρο υποτέλειας στη θέση του. Με τον Άγγλο διάδοχο υπό την εξουσία της, η Ισαβέλλα αρνήθηκε να επιστρέψει στην Αγγλία, εκτός εάν ο Εδουάρδοςτ Β' έδιωχνε τους προστατευομένους του· η ίδια έγινε ερωμένη του Ρότζερ Μόρτιμερ. Το ζευγάρι εισέβαλε στην Αγγλία και -μαζί με τον Ερρίκο 3ο Κόμη του Λάνκαστερ- συνέλαβε τον βασιλιά. Ο Εδουάρδος Β' παραιτήθηκε, με την προϋπόθεση ότι ο γιος του θα κληρονομούσε τον θρόνο και όχι ο Μόρτιμερ. Αν και δεν υπάρχει ιστορικό αρχείο για την αιτία τού θανάτου, πιστεύεται ότι ο Εδουάρδος Β΄ δολοφονήθηκε στο κάστρο του Μπέρκλεϋ. Ένα πραξικόπημα από τον Εδουάρδο Γ' τερμάτισε τέσσερα χρόνια ελέγχου από την Ισαβέλλα και τον Μόρτιμερ· ο Μόρτιμερ εκτελέστηκε. Αν και απομακρύνθηκε από την εξουσία, η Ισαβέλλα αντιμετωπίστηκε καλά, και έζησε με πολυτέλεια για τα επόμενα 27 χρόνια.

Σύγκρουση με τον Οίκο των Βαλουά

Η Ισαβέλλα (τρίτη από αριστερά) με τον πατέρα της, τον Φίλιππο Δ', τους τρεις μελλοντικούς Γάλλους βασιλείς αδελφούς της και τον αδελφό τού Φίλιππου Δ΄ Κάρολο κόμη του Βαλουά.

Το 1328 ο Κάρολος Δ΄ της Γαλλίας πέθανε χωρίς άρρενα κληρονόμο. Η βασίλισσα Ισαβέλλα διεκδίκησε τον θρόνο της Γαλλίας εξ ονόματος τού γιου της Εδουάρδου Γ΄, με το επιχείρημα ότι αυτός ήταν εγγονός τού Φίλιππου Δ΄ της Γαλλίας εκ μητρός. Ωστόσο, τα προηγούμενα που έθεσε η διαδοχή του Φίλιππου Ε' επί της ανιψιάς του Ιωάννας Β' της Ναβάρας και η διαδοχή του Καρόλου Δ' επί των ανιψιών του, σήμαινε ότι ο μεγαλύτερος εγγονός τού Φίλιππου Γ' στην εξ αρρενογονίας γραμμή, ο Φίλιππος (ΣΤ΄) των Βαλουά, έπρεπε να γίνει βασιλιάς. Πριν ακόμη ανέλθει στην εξουσία, ο Εδουάρδος Γ΄ απέτισε φόρο υποτέλειας στον Φίλιππο ΣΤ΄, ως Δούκας της Ακουιτανίας.

Το 1337 ο Φίλιππος ΣΤ΄ κατέσχεσε την Ακουιτανία και τον Ποντιού από τον Εδουάρδο Γ΄, ισχυριζόμενος ότι ο Εδουάρδος Γ΄ φιλοξένησε τον φυγόδικο εξάδελφο και εχθρό τού Φίλιππου, Ροβέρτο Γ΄ του Αρτουά. Σε απάντηση, ο Εδουάρδος Β΄ ανακήρυξε τον εαυτό του βασιλιά της Γαλλίας, για να ενθαρρύνει τους Φλαμανδούς να ξεσηκωθούν σε ανοιχτή εξέγερση εναντίον τού Γάλλου βασιλιά. Η σύγκρουση, που αργότερα έμεινε γνωστή ως Εκατονταετής Πόλεμος, περιελάμβανε μια σημαντική νίκη τού αγγλικού ναυτικού στη Μάχη των Σλουών και μια νίκη στην ξηρά στο Κρεσί, αφήνοντας τον Εδουάρδο Γ΄ ελεύθερο να καταλάβει το σημαντικό λιμάνι του Καλαί. Μία επακόλουθη νίκη ενάντια στη Σκωτία στη Μάχη του Σταυρού του Νέβιλ, είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη του Δαυίδ Β' της Σκωτίας, και μείωσε την απειλή από τη Σκωτία. Η επιδημία πανώλης (Μαύρος Θάνατος) σταμάτησε τις εκστρατείες τού Εδουάρδου Γ΄, σκοτώνοντας ίσως το ένα τρίτο των υπηκόων του. Το μόνο μέλος της Οικογένειας των Πλανταγενετών που είναι γνωστό ότι πέθανε από την πανώλη, ήταν η κόρη τού Εδουάρδου Γ' Ιωάννα στο Μπορντό.

Η μάχη του Κρεσί ήταν μια σημαντική νίκη των Πλανταγενετών στον Εκατονταετή Πόλεμο στη Γαλλία. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

Ο διάδοχος Εδουάρδος ο Μαύρος Πρίγκιπας συνέχισε τον πόλεμο με καταστροφικές μεθόδους επιδρομής ξεκινώντας από το Μπορντώ. Ο στρατός του πιάστηκε από μία πολύ μεγαλύτερη γαλλική δύναμη στο Πουατιέ, αλλά η επακόλουθη μάχη ήταν μία αποφασιστική αγγλική νίκη, με αποτέλεσμα τη σύλληψη τού Ιωάννη Β' της Γαλλίας. Ο Ιωάννης Β΄ συμφώνησε μία συνθήκη, που υποσχόταν ότι οι Γάλλοι θα πληρώσουν τέσσερα εκατομμύρια εκύ (écus) ως λύτρα. Η μεταγενέστερη Συνθήκη του Μπρετινί ήταν εμφανώς δημοφιλής στην Αγγλία, όπου επικυρώθηκε από το Κοινοβούλιο και εορτάστηκε με μεγαλοπρέπεια. Για να επιτευχθεί η συμφωνία, ζητήθηκε από τον Εδουάρδο Γ΄ να παραιτηθεί από την αξίωσή του για το γαλλικό στέμμα, με αντάλλαγμα τα εδάφη στην Ακουιτανία και την πόλη του Καλαί. Αυτά συμπεριλήφθησαν σε μια άλλη συμφωνία, που θα τιθόταν σε εφαρμογή μόνο με τη μεταφορά των εδαφών έως τον Νοέμβριο του 1361, αλλά και οι δύο πλευρές παρέβησαν τις δεσμεύσεις τους για τα επόμενα εννέα χρόνια. Όμηροι από την οικογένεια Βαλουά κρατήθηκαν στο Λονδίνο, ενώ ο Ιωάννης Β΄ επέστρεψε στη Γαλλία, για να συγκεντρώσει τα λύτρα του. Ο Εδουάρδος Β΄ είχε αποκαταστήσει τα εδάφη που κατείχε η πρώην "αυτοκρατορία" των Ανδεγαυών στη Νορμανδία, στη Βρετάνη, στο Ανζού, στο Μαιν, και στις ακτές από τη Φλάνδρα έως την Ισπανία. Όταν οι όμηροι διέφυγαν πίσω στη Γαλλία, ο Ιωάννης Β΄ φοβήθηκε ότι ο λόγος του είχε παραβιαστεί, και επέστρεψε στην Αγγλία, όπου τελικά πέθανε.

Οι μάχες στον Εκατονταετή Πόλεμο επεκτάθηκαν από τα εδάφη των Γάλλων και των Πλανταγενετών στα γύρω βασίλεια, συμπεριλαμβανομένης της δυναστικής σύγκρουσης στην Καστίλη μεταξύ του Πέτρου της Καστίλλης και του νόθου αδελφού του Ερρίκου Β' της Καστίλης. Ο Μαύρος Πρίγκιπας συμμάχησε με τον Πέτρο, νικώντας τον Ερρίκο Β΄ στη Μάχη της Νάχερα. Ο Εδουάρδος Γ΄ και ο Πέτρος διαπληκτίστηκαν, όταν ο Πέτρος δεν μπόρεσε να αποζημιώσει τα στρατιωτικά έξοδα τού Εδουάρδου Γ΄, αφήνοντάς τον σε πτώχευση. Οι Πλανταγενέτες συνέχισαν να παρεμβαίνουν, και ο Ιωάννης της Γάνδης 1ος δούκας του Λάνκαστερ, αδελφός του Μαύρου Πρίγκιπα, νυμφεύτηκε την κόρη τού Πέτρου, Κωνσταντία της Καστίλης, διεκδικώντας το στέμμα της Καστίλης στο όνομά της. Εισέβαλε με στρατό 5000 ανδρών. Ο αγώνας ήταν αβέβαιος, μέχρις ότου ο Ιωάννης της Γάνδης συμφώνησε μια συνθήκη με τον Ιωάννη Α' της Καστίλης (γιο του Ερρίκου Β΄). Οι όροι της συνθήκης περιελάμβαναν τον γάμο τής κόρης τού Ιωάννη της Γάνδης, Αικατερίνης, με τον γιο τού Ιωάννη Α΄ της Καστίλης, Ερρίκο (Γ΄).

Ο Κάρολος Ε' της Γαλλίας διατήρησε τους όρους της συνθήκης τού Μπρετινί, αλλά ενθάρρυνε άλλους στην Ακουιτανία να αμφισβητήσουν την εξουσία των Πλανταγενετών στην περιοχή. Ο πρίγκιπας, ο οποίος υπέφερε από μια εξουθενωτική ασθένεια για σχεδόν μια δεκαετία, η οποία συχνά περιόριζε την κίνησή του και επέβαλε να μεταφέρεται με ειδικό κάθισμα, επέστρεψε στην Αγγλία, όπου σύντομα πέθανε. Ο Ιωάννης της Γάνδης ανέλαβε την ηγεσία στη Γαλλία με περιορισμένη επιτυχία, και οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για αρκετά χρόνια ήταν χωρίς αποτέλεσμα.

Απόγονοι του Εδουάρδου Γ'

Ο Ριχάρδος Β' συναντά τους επαναστάτες της Εξέγερσης των Χωρικών. Χειρόγραφο από τα Χρονικά του Φρουασάρ. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

Ο γάμος του Εδουάρδου Γ΄ και της Φιλίππης του Αινώ είχε ως αποτέλεσμα δεκατρία παιδιά και τριάντα δύο εγγόνια:

• Εδουάρδος (1330–1376), ο Μαύρος Πρίγκιπας, νυμφεύτηκε την εξαδέλφη τού πατέρα του, Ιωάννα του Κεντ (ήταν εγγονή του Εδουάρδου Α΄), με την οποία είχε δύο γιους:
  • Εδουάρδος του Ανγκουλέμ (1365–1371/2), απεβ. 6-7 ετών
  • Ριχάρδος Β΄ της Αγγλίας (1367–1400).
• Ισαβέλα (1332–1382), παντρεύτηκε τον Ανγκιεράν Ζ΄ κύριο του Κουσί και απέκτησε δύο κόρες:
  • Μαρία Α΄ του Κουσί
  • Φιλίππη του Κουσί.
• Ιωάννα (1335–1348), παντρεύτηκε τον Πέτρο της Καστίλης.
• Γουίλιαμ του Χάτφιλντ (1334/6–1337), απεβ. 2 ετών.
• Λάινοελ (1338–1368), με την Ελισάβετ Μπεργκ είχε μία κόρη:
  • Φίλιππη (1355 – 1378/81). Μέσω της Φίλιππης, ο Οίκος της Υόρκης, ως απόγονος, ισχυρίστηκε ότι η αξίωσή του για τον θρόνο ήταν ανώτερη από τον Οίκο του Λάνκαστερ. Η εγγονή και κληρονόμος τής Φίλιππης, η Άννα Μόρτιμερ, παντρεύτηκε τον Ριχάρδο του Κόνισμπεργκ 3ο Κόμη του Κέιμπριτζ, τον διάδοχο του Δούκα της Υόρκης. Οι κόμητες του Νορθάμπερλαντ και του Κλίφορντ, σημαντικοί υποστηρικτές των Λάνκαστερ κατά τη διάρκεια των Πολέμων των Δύο Ρόδων, ήταν απόγονοι της Φίλιππης μέσω τής άλλης κόρης της, τής Ελισάβετ Μόρτιμερ.
• Ιωάννης της Γάνδης (1340–1399), νυμφεύτηκε την Λευκή του Λάνκαστερ, κληρονόμο του Δουκάτου του Λάνκαστερ και τρισεγγονή του Ερρίκου Γ' και είχε έξι παιδιά μαζί της:
  • Φιλίππη (1360–1415), παντρεύτηκε τον Ιωάννη Α' της Πορτογαλίας.
  • Ιωάννης (π. 1362/1364), απεβ. ως βρέφος.
  • Ελισάβετ (1364–1426), παντρεύτηκε πρώτα τον Ιωάννη Χέιστινγκς 3ο Κόμη του Πέμπροουκ, μετά τον Ιωάννη Χόλαντ 1ο δούκα του Έξετερ, και έπειτα τον Ιωάννη Κόρνγουολ 1ο βαρόνο Φάνχοουπ.
  • Έντουαρντ του Λάνκαστερ (1365), απεβ. βρέφος.
  • Ιωάννης του Λάνκαστερ (1366), απεβ. βρέφος.
  • Ερρίκος Δ΄ της Αγγλίας (1367–1413).
  • Ισαβέλλα του Λάνκαστερ (γενν. 1368), απεβ. ως παιδί.

Μετά το τέλος της Λευκής το 1369, ο Ιωάννης νυμφεύτηκε την Κωνσταντία της Καστίλης, προσπαθώντας ανεπιτυχώς να αποκτήσει το θρόνο της Καστίλης. Ο γάμος είχε ως αποτέλεσμα δύο παιδιά:

• Αικατερίνη του Λάνκαστερ (1372–1418), παντρεύτηκε τον Ερρίκο Γ΄ της Καστίλης. Ο γιος τους Ιωάννης Β΄ της Καστίλης είχε κόρη την Ισαβέλλα Α΄ της Καστίλης. Η κόρη της τελευταίας, η Αικατερίνη της Αραγονίας, έγινε η πρώτη σύζυγος του Ερρίκου Η΄ της Αγγλίας
• Ιωάννης (1374–1375)

Η Κωνσταντία πέθανε το 1394, και μετά ο Ιωάννης νυμφεύτηκε την Αικατερίνη Σουίνφορντ στις 13 Ιανουαρίου 1396. Τα τέσσερα παιδιά τους γεννήθηκαν πριν παντρευτούν. Ο πάπας τα νομιμοποίησε το 1396, όπως και ο Ριχάρδος Β' με διάταγμα, με την προϋπόθεση ότι τα παιδιά τους δεν θα μπορούσαν να ανέλθουν στον θρόνο:

• Ιωάννης (π. 1371 / 1372–1410). Η εγγονή του Μαργαρίτας Μπωφόρ, είχε γιο τον Ερρίκο Ζ΄ Τυδώρ.
• Ερρίκος (1375–1447)
• Τόμας Μπωφόρ, δούκας του Έξετερ (1377–1427)
• Ιωάννα (1379–1440). Ο γιος τής Ιωάννας, Ριχάρδος Νέβιλ 5ος κόμης του Σόλσμπερι, και ο εγγονός της, Ριχάρδος Νέβιλ 16ος κόμης του Γουόργουικ, ήταν ηγέτες υποστηρικτές του Οίκου της Υόρκης.

• Εδμόνδος του Λάνγκλεϊ (1341-1402), ιδρυτής του Οίκου της Υόρκης. Είχε τρία παιδιά με την Ισαβέλλα της Καστίλης:
  • Εδουάρδος του Νόργουιτς (1373–1415), σκοτώθηκε στη μάχη του Αζενκούρ.
  • Κωνσταντία (1374–1416)
  • Ριχάρδος του Κέιμπριτζ (1375–1415).
• Λευκή (1342), απεβ. ως παιδί.
• Μαρία του Γουόλθαμ (1344–1362), παντρεύτηκε τον Ιωάννη Ε' Δούκα της Βρετάνης. Χωρίς απογόνους.
• Μαργαρίτα (1346–1361), παντρεύτηκε τον Ιωάννη Χέιστινγκς 2ο κόμη του Πέμπροουκ. Χωρίς απογόνους.
• Ιωάννα (γενν. 1351)
• Θωμάς του Γούντστοκ (1355–1397), δολοφονήθηκε ή εκτελέστηκε για προδοσία, με εντολή του Ριχάρδου Β'. Η κόρη του, η Άννα του Γκλόστερ, παντρεύτηκε τον Έντμουντ 5ο κόμη του Στάφορντ.

Η πολύχρονη βασιλεία του Εδουάρδου είχε σφυρηλατήσει μια νέα εθνική ταυτότητα, η οποία ενισχύθηκε από τη Μέση Αγγλική Γλώσσα, που άρχισε να καθιερώνεται ως η ομιλούμενη και γραπτή γλώσσα της κυβέρνησης. Ως αποτέλεσμα, θεωρείται από πολλούς ιστορικούς, από πολιτιστικής απόψεως, ο πρώτος «Άγγλος» κυβερνήτης μετά την κατάκτηση.

Η εξάλειψη της κύριας γραμμής

Προσωπογραφία του Ριχάρδου Β΄ (1390). Αββαείο του Ουέστμινστερ, Λονδίνο.

Ο δέκαχρονος γιος του Μαύρου Πρίγκιπα ανέβηκε στον θρόνο ως Ριχάρδος Β' της Αγγλίας, μετά το τέλος τού παππού του, ασκώντας κατ' όνομα όλες τις εξουσίες τής βασιλείας και υποστηριζόμενος από διάφορα συμβούλια. Η κυβέρνησή του επέβαλε φόρους για τη χρηματοδότηση στρατιωτικών εκστρατειών, πράγμα που σε συνδυασμό με την κακή κατάσταση της οικονομίας, είχε ως αποτέλεσμα την εξέγερση των αγροτών το 1381, που ακολουθήθηκε από βάναυσα αντίποινα εναντίον των ανταρτών.

Ο θείος τού βασιλιά Θωμάς του Γούντστοκ 1ος Δούκας του Γκλόστερ, ο Ρίτσαρντ ΦιτζΆλαν 11ος Κόμης του Άρουντελ, και ο Τόμας ντε Μπόκαμπ 12ος Κόμης του Γουόργουικ, έγιναν γνωστοί ως Άρχοντες Εφεσείοντες, όταν προσπάθησαν να κατηγορήσουν πέντε από τους προστατευόμενους τού βασιλιά, και να περιορίσουν αυτό που -όλο και περισσότερο- θεωρούνταν τυραννική και ιδιότροπη διακυβέρνηση. Αργότερα ενώθηκαν μαζί με τον Ερρίκο (Δ΄) Μπόλινκμπροκ, γιο και διάδοχο του Ιωάννη της Γάνδης και τον Τόμας Μώμπρεϋ 1ο δούκα του Νόρφολκ. Αρχικά κατάφεραν να δημιουργήσουν μια επιτροπή για τη διακυβέρνηση της Αγγλίας για έναν χρόνο, αλλά αναγκάστηκαν να επαναστατήσουν εναντίον τού Ριχάρδου Β΄, νικώντας έναν στρατό υπό τον Ρόμπερτ ντε Βέρε κόμη της Οξφόρδης στις αψιμαχίες στη Γέφυρα Ράντκοτ.

Ο Ριχάρδος Β΄ κατέληξε μια μορφή με ελάχιστη δύναμη. Ως αποτέλεσμα του Ανηλεούς Κοινοβουλίου, οι ντε Βέρε και Μιχαήλ ντε λα Πολ 1ος κόμης του Σάφολκ, που είχαν φύγει στο εξωτερικό, καταδικάστηκαν σε θάνατο εν τη απουσία τους. Ο Αλεξάντερ Νέβιλ αρχιεπίσκοπος της Υόρκης έχασε όλα τα υπάρχοντά του από κατάσχεση. Αρκετά μέλη από το συμβούλιο του Ριχάρδου Β΄ εκτελέστηκαν. Με την επιστροφή του Ιωάννη της Γάνδης από την Ισπανία, ο Ριχάρδος Β΄ μπόρεσε να αποκαταστήσει τη δύναμή του, αφού ο Θωμάς δούκας του Γκλόστερ δολοφονήθηκε σε αιχμαλωσία στο Καλαί. Ο Τόμας του Γουόργουικ έχασε τον τίτλο του. Οι Ερρίκος Μπόλινγκμπροκ και Τόμας Μώμπρεϋ εξορίστηκαν.

Όταν ο Ιωάννης της Γάνδης πέθανε το 1399, ο Ριχάρδος Β΄ αποκλήρωσε τον γιο τού Ιωάννη της Γάνδης, τον Ερρίκο (Δ΄) Μπόλινμπροκ, ο οποίος, σε απάντηση, εισέβαλε στην Αγγλία με μια μικρή δύναμη, που γρήγορα μεγάλωσε σε αριθμό. Αντιμετωπίζοντας λίγη αντίσταση, ο Ερρίκος (Δ΄) Μπόλινμπροκ καθαίρεσε τον Ριχάρδο Β΄, για να στεφθεί ο ίδιος ως Ερρίκος Δ' της Αγγλίας. Ο Ριχάρδος Β΄ πέθανε σε αιχμαλωσία στις αρχές του επόμενου έτους, πιθανότατα δολοφονήθηκε, τερματίζοντας τον κύριο κλάδο των Πλανταγενετών. Κανένας από τους κληρονόμους του Ερρίκου Δ΄ δεν ήταν απαλλαγμένος από προκλήσεις, με την αιτιολογία ότι δεν ήταν ο πραγματικός κληρονόμος του Ριχάρδου Β', και ότι η δυναστεία των Λάνκαστερ είχε αποκτήσει το θρόνο με πράξη σφετερισμού.

Ο κλάδος του Λάνκαστερ

Ερρίκος Δ΄

Ο Ερρίκος Δ΄ νυμφεύτηκε την Πλανταγενέτη εξαδέλφη του, Μαρία του Μπόχυν, η οποία ήταν από τον πατέρα της τρισεγγονή τού Εδουάρδου Α' από τον πατέρα της και από τη μητέρα της τρισεγγονή τού Εδμόνδου Κράουτσμπακ. Είχαν επτά παιδιά:

• Έντουαρντ (γενν. 1382, απεβ. ως παιδί), τάφηκε στο κάστρο Μόνμαθ, στο Μόνμαθ.
• Ερρίκος Ε΄ της Αγγλίας (1386–1422), είχε έναν γιο:
  • Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγγλίας (1421–1471), είχε επίσης έναν γιο:
    • Εδουάρδος του Ουεστμίνστερ (1453–1471), διάδοχος, απεβ. 18 ετών, λίγες ημέρες πριν τον πατέρα του.
• Θωμάς του Κλάρενς (1387–1421), σκοτώθηκε στη Μάχη του Μπωζέ. Ο γάμος του με τη Μάργκαρετ Χόλλαντ αποδείχθηκε άτεκνος. Είχε έναν νόθο γιο, που ονομάστηκε Ιωάννης και ήταν επίσης γνωστός ως ο νόθος του Κλάρενς.
• Ιωάννης του Λάνκαστερ (1389–1435), είχε δύο γάμους χωρίς παιδιά: με την Άννα της Βουργουνδίας, κόρη του Ιωάννη Α΄ του Άφοβου δούκα της Βουργουνδίας, και με την Ιακωβίνα του Λουξεμβούργου, κόρη του Πέτρου Α΄ κόμη του Σαιν-Πολ. Ο Ιωάννης είχε έναν νόθο γιο και μία νόθη κόρη, που ονομάζονταν Ριχάρδος και Μαίρη.
• Χάμφρεϊ, δούκας του Γκλόστερ (1390–1447), πέθανε κάτω από ύποπτες συνθήκες, ενώ ήταν φυλακισμένος για προδοσία εναντίον τού Ερρίκου ΣΤ'. Ο θάνατός του μπορεί να ήταν αποτέλεσμα εγκεφαλικού επεισοδίου.
• Λευκή της Αγγλίας (1392-1409), παντρεύτηκε τον Λουδοβίκο Γ' παλατινό κόμη του Ρήνου, το 1402.
• Φιλίππη της Αγγλίας (1394–1430), παντρεύτηκε τον Ερρίκο της Πομερανίας βασιλιά της Δανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας, το 1406.

Μικρογραφία περγαμηνής της νίκης του Ερρίκου Ε' στη Μάχη του Αζενκούρ το 1415, από το Χρονικό της Γαλλίας του Έγκουεράν ντε Μοντρελέ γύρω στο 1495.

Ο Ερρίκος Δ΄ κατέφυγε σε περίπλοκα νομικά μέσα για να δικαιολογήσει τη διαδοχή του. Πολλά μέλη τού Οίκου τού Λάνκαστερ ισχυρίστηκαν ότι η μητέρα του είχε νόμιμα δικαιώματα μέσω της καταγωγής της από τον Εδμόνδο Κράουτσμπακ (Κυφού), για τον οποίο υπήρχε ο ισχυρισμός ότι ήταν τάχα ο μεγαλύτερος γιος τού Ερρίκου Γ' της Αγγλίας, παραμερισμένος λόγω της κύφωσής του. Ως δισεγγονός του Λάιονελ της Αμβέρσας 1ου Δούκα του Κλάρενς, ο Εδμόνδος Μόρτιμερ 5ος κόμης του Μαρς, ήταν ο υποτιθέμενος διάδοχος του Ριχάρδου Β' και ο Ερρίκος Δ΄ χρησιμοποίησε πολλαπλές αιτιολογίες τονίζοντας την Πλανταγενετική καταγωγή του, τη θεϊκή χάρη, τους ισχυρούς φίλους και την κακή διακυβέρνηση του Ριχάρδου Β΄. Στην πραγματικότητα ο Μόρτιμερ 5ος κόμης του Μαρς δεν έδειξε ποτέ ενδιαφέρον για τον θρόνο. Πάντως ο μετέπειτα γάμος της αδελφής του Άννας Μόρτιμερ με τον Ριχάρδο του Κέιμπριτζ ενοποίησε αυτόν τον ισχυρισμό στον θρόνο, με αυτόν του νεότερου κλάδου της Υόρκης. Ο Ερρίκος Δ΄ σχεδίαζε να ξαναρχίσει τον πόλεμο με τη Γαλλία, αλλά μαστιζόταν από οικονομικά προβλήματα, φθίνουσα υγεία και συχνές εξεγέρσεις. Νίκησε μια Σκωτική εισβολή, μια σοβαρή εξέγερση από τον Χένρυ Πέρσι 1ο κόμη του Νορθάμπερλαντ στον Βορρά, και την εξέγερση του Οουαίν Γκλυντούρ στην Ουαλία. Πολλοί το είδαν ως τιμωρία από τον Θεό, όταν ο Ερρίκος Δ΄ αργότερα χτυπήθηκε από άγνωστες, αλλά χρόνιες ασθένειες.

Ερρίκος Ε'

Ο Ερρίκος Δ' πέθανε το 1413. Ο γιος και ο διάδοχός του, Ερρίκος Ε΄ της Αγγλίας, γνώριζε ότι η ψυχική ασθένεια του Καρόλου ΣΤ' της Γαλλίας είχε προκαλέσει αστάθεια στη χώρα. Εισέβαλε για να διεκδικήσει τις αξιώσεις των Πλανταγενετών, και κέρδισε σχεδόν μία καθολική νίκη επί των Γάλλων στη Μάχη του Αζενκούρ. Στα επόμενα χρόνια ο Ερρίκος Δ΄ ανακατέλαβε μεγάλο μέρος της Νορμανδίας, και εξασφάλισε γάμο με την Αικατερίνη των Βαλουά. Η προκύπτουσα Συνθήκη του Τρουά δήλωνε ότι οι διάδοχοι του Ερρίκου Δ΄ θα κληρονομήσουν τον θρόνο της Γαλλίας, αλλά η σύγκρουση συνεχίστηκε με τον Κάρολο (Ζ΄) διάδοχο της Γαλλίας.

Ερρίκος ΣΤ'

Όταν ο Ερρίκος Ε΄ πέθανε το 1422, ο εννέα μηνών γιος του τον διαδέχθηκε ως Ερρίκος ΣΤ' της Αγγλίας. Όσο ο Ερρίκος ΣΤ' ήταν ανήλικος, ο πόλεμος προκάλεσε πολιτική διαίρεση μεταξύ των Πλανταγενετών συγγενών του, των θείου του Ιωάννη δούκα του Μπέντφορντ, Χάμφρεϊ δούκα του Γκλόστερ, και τού θείου τού πατέρα του Ανρί Μπωφόρ καρδινάλιου. Η σύζυγος του Χάμφρεϊ κατηγορήθηκε για προδοτική νεκρομαντία, αφού δύο αστρολόγοι της άστοχα, μάλλον ειλικρινά, προέβλεψαν ότι μια σοβαρή ασθένεια θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή του Ερρίκου ΣΤ', και ο Χάμφρεϊ αργότερα συνελήφθη και πέθανε στη φυλακή.

Η μείωση του πληθυσμού εξαιτίας της πανώλης οδήγησε σε αυξημένους μισθούς, στατικό κόστος φαγητού και μια επακόλουθη βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο των αγροτών. Εντούτοις, εξαιτίας της κακής διακυβέρνησης του Ερρίκου ΣΤ΄ και αποτυχιών της συγκομιδής συμπιέστηκε η αγγλική οικονομία σε μια θλιβερή κατάσταση, γνωστή ως η Μεγάλη Ύφεση. Η οικονομία κατέρρευσε μέχρι το 1450, μία συνέπεια της απώλειας της Γαλλίας, της πειρατείας στο Στενό της Μάγχης, και των κακών εμπορικών σχέσεων με τη Χανσεατική Ένωση. Η οικονομική επιβράδυνση άρχισε τη δεκαετία του 1430 στο βόρειο τμήμα της χώρας, εξαπλώθηκε νότια τη δεκαετία του 1440, με την οικονομία να μην ανακάμπτει μέχρι τη δεκαετία του 1480. Προκλήθηκε, επίσης, από πολλές αποτυχημένες συγκομιδές τη δεκαετία του 1430 και ασθένειες στα ζώα, τα οποία αύξησαν την τιμή των τροφίμων και έβλαψαν την ευρύτερη οικονομία. Ορισμένες ομάδες επηρεάστηκαν ιδιαίτερα: οι εξαγωγές υφασμάτων μειώθηκαν κατά 35% σε μόλις τέσσερα χρόνια στο τέλος της δεκαετίας του 1440, καταρρέοντας έως και 90% σε ορισμένα μέρη της Νοτιοδυτικής Αγγλίας. Τα χρέη του Στέμματος έφτασαν τις 372.000 λίρες, το έλλειμμα του Ερρίκου ΣΤ΄ ήταν 20.000 λίρες ετησίως και τα φορολογικά έσοδα ήταν τα μισά από αυτά τού πατέρα του.

Κλάδος της Υόρκης

Ιστορία πριν τη βασιλεία

Ο Εδουάρδος Γ' έκανε τον τέταρτο γιο του Εδμόνδο του Λάνγκλεϊ τον 1ο δούκα της Υόρκης το 1362. Ο Εδμόνδος νυμφεύτηκε την Ισαβέλλα, κόρη του βασιλιά Πέτρου της Καστίλης και της Μαρία δε Παδίγια, και αδελφή της Κωνσταντίας της Καστίλης, η οποία ήταν η 2η σύζυγος τού αδελφού τού Εδμόνδου, Ιωάννη της Γάνδης. Και οι δύο γιοι του Εδμόνδου σκοτώθηκαν το 1415. Ο νεότερος, ο Ριχάρδος του Κέιμπριτζ, συμμετείχε στη Συνωμοσία του Σάουθαμπτον, ένα σχέδιο για την καθαίρεση του Ερρίκου Ε' υπέρ τού κουνιάδου τού Ριχάρδου του Κέιμπριτζ, Εδμόνδου Μόρτιμερ 5ου κόμη του Μαρς. Όταν ο Μόρτιμερ αποκάλυψε τη συνωμοσία στον βασιλιά, ο Ριχάρδος εκτελέστηκε για προδοσία. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Ριχάρδου, ο Εδουάρδος του Νόργουιτς, σκοτώθηκε στη Μάχη του Αζενκούρ αργότερα τον ίδιο χρόνο.

Η Κωνσταντία της Υόρκης ήταν η μόνη κόρη του Εδμόνδου και ήταν προγιαγιά της βασίλισσας Άννας Νέβιλ (συζύγου του Ριχάρδου Γ΄). Οι όλο και περισσότερο περίπλοκες σχέσεις των Πλανταγενετών αποδείχθηκαν με τον δεύτερο γάμο τού Εδμόνδου με την Ιωάννα Χόλλαντ. Η αδελφή της Ελεονώρα Χόλλαντ ήταν μητέρα της γυναίκας του Ριχάρδου, Άννας Μόρτιμερ. Η Μαργαρίτα Χόλλαντ, μια άλλη από τις αδελφές της Ιωάννας, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Μπωφόρ, γιο του Ιωάννη της Γάνδης. Αργότερα παντρεύτηκε τον Θωμά του Λάνκαστερ, εγγονό του Ιωάννη της Γάνδης από τον βασιλιά Ερρίκο Δ'. Μία τρίτη αδελφή, η Ελεονώρα Χόλλαντ, ήταν πεθερά του Ριχάρδου Νέβιλ 5ου κόμη του Σόλσμπερι, εγγονού του Ιωάννη από την κόρη του Ιωάννα Μποφώρ κόμισσα του Γουέστμορλαντ. Αυτές οι αδελφές ήταν όλες εγγονές της Ιωάννας του Κεντ (μητέρας του Ριχάρδου Β') και ως εκ τούτου Πλανταγενέτες απόγονοι τού παππού της Εδουάρδου Α'.

Ο γιος του Εδμόνδου, Ριχάρδος του Κέιμπριτζ, νυμφεύτηκε την Άννα Μόρτιμερ, την κόρη του Ρότζερ Μόρτιμερ 4ου Κόμη του Μαρς και της Ελεονώρας Χόλλαντ, και δισεγγονής του Λάιονελ, 2ου γιου τού Εδουάρδου Γ'. Η Άννα Μόρτιμερ πέθανε στη γέννα του μοναδικού γιου τους τον Σεπτέμβριο του 1411. Η εκτέλεση του Ριχάρδου του Κέιμπριτζ τέσσερα χρόνια αργότερα άφησε δύο ορφανά: την Ισαβέλλα του Κέιμπριτζ, που παντρεύτηκε στην οικογένεια Μπουρσιέ (τον Ερρίκο κόμη του Έσσεξ) και έναν γιο που ονομάστηκε Ριχάρδος (της Υόρκης).

Παρόλο που η κομητεία του είχε χαθεί, ο Ριχάρδος του Κέιμπριτζ δεν είχε καθαιρεθεί των τίτλων του και ο τετράχρονος ορφανός Ριχάρδος (της Υόρκης) ήταν ο διάδοχός του. Μέσα σε λίγους μήνες από τον θάνατο τού πατέρα του, ο άτεκνος θείος τού Ριχάρδου, ο Εδουάρδος του Νόργουιτς, Δούκας της Υόρκης, σκοτώθηκε στο Αζενκούρ. Επετράπει στον Ριχάρδο να κληρονομήσει τον τίτλο τού Δούκα της Υόρκης το 1426. Το 1432 απέκτησε τις κομητείες του Μαρς και του Άλστερ μετά το τέλος τού εκ μητρός θείου του Εδμόνδου Μόρτιμερ 5ου κόμη του Μαρς (ο οποίος είχε πεθάνει πολεμώντας με τον Ερρίκο Ε' στη Γαλλία) και την κομητεία του Κέιμπριτζ που ανήκε στον πατέρα του.

Η καταγωγή του από τον Εδουάρδο Γ' τόσο από τη μητρική όσο και από την πατρική γραμμή, έδινε στον Ριχάρδο της Υόρκης μια σημαντική αξίωση στον θρόνο, εάν η Λανκαστριανή γραμμή εξέλιπε από άποψη αρρένων απογόνων, καθώς η εξ αρρενογονίας καταγωγή του ήταν αναμφισβήτητα ανώτερη αξίωση. Το 1448 έγινε ο πρώτος, που πήρε το επώνυμο Πλανταγενέτης τονίζοντας την ανώτερη αξίωσή του στον θρόνο. Έχοντας κληρονομήσει τους τίτλους των Μαρς και Άλστερ, έγινε ο πλουσιότερος και ισχυρότερος ευγενής στην Αγγλία, δεύτερος μετά τον ίδιο τον βασιλιά. Ο Ριχάρδος νυμφεύτηκε τη Σεσίλ Νέβιλ, εγγονή του Ιωάννη της Γάνδης, και απέκτησαν δεκατρία (ή πιθανώς δεκαπέντε) παιδιά:

• Ιωάννα (γενν. 1438· απεβ. ως παιδί)
• Άννα (1439–1476), (Το μιτοχονδριακό DNA που ελήφθη από έναν απόγονο τής δεύτερης κόρης της, Aνν Σαιντ Λεζέρ, βαρόνη ντε Ρος, χρησιμοποιήθηκε για την αναγνώριση των λειψάνων του Ριχάρδου Γ', τα οποία βρέθηκαν το 2012. )
• Ερρίκος (γενν. 1441· απεβ ως παιδί)
• Εδουάρδος Δ΄ της Αγγλίας (1442–1483)
• Εδμόνδος, κόμης του Ράτλαντ (1443–1460)
• Ελισάβετ (1444-1503), παντρεύτηκε τον Ιωάννη του λα Πολ 2ο Δούκα του Σάφολκ· ήταν η μητέρα πολλών διεκδικητών του θρόνου.
• Μαργαρίτα (1446-1503), παντρεύτηκε τον Κάρολο τον Ισχυρό, Δούκα της Βουργουνδίας.
• Γουίλιαμ (γενν. 1447· απεβ. ως παιδί)
• Ιωάννης (γενν. 1448· απεβ. ως παιδί)
• Γεώργιος 1ος δούκας του Κλάρενς (1449–1478)
• Τόμας (γενν. 1450/51· απεβ. ως παιδί)
• Ριχάρδος Γ΄ της Αγγλίας (1452–1485)
• Ούρσουλα (γενν. 1455· απεβ. ως παιδί)
• Στη διαθήκη της, η Σέσιλ δήλωσε ότι η Αικατερίνη και ο Χάμφρεϊ ήταν παιδιά της, αλλά ίσως ήταν εγγόνια της μέσω του λα Πολ.

Η Μάχη του Τιούκσμπερι, όπως φαίνεται στο χειρόγραφο της Γάνδης.

Διαμάχη για το στέμμα

Όταν ο Ερρίκος ΣΤ΄ κατέρρευσε ψυχικά, ο Ριχάρδος της Υόρκης ονομάστηκε αντιβασιλιάς, αλλά η γέννηση ενός άρρενα διαδόχου έλυσε το ζήτημα της διαδοχής. Όταν ο Ερρίκος ΣΤ΄ συνήλθε, η βασιλική Αυλή επαναβεβαίωσε την εξουσία της, αλλά ο Ριχάρδος της Υόρκης και οι Νέβιλ τους νίκησαν σε μια αψιμαχία που ονομάζεται Α΄ Μάχη του Αγίου Άλμπανς. Η άρχουσα τάξη σοκαρίστηκε βαθιά και επιχειρήθηκε η συμφιλίωση. Ο Ριχάρδος και οι Νέβιλ έφυγαν στο εξωτερικό, αλλά οι Νέβιλ επέστρεψαν, για να κερδίσουν τη Μάχη του Νορθάμπτον, όπου συνέλαβαν τον Ερρίκο ΣΤ΄.

Όταν ο Ριχάρδος της Υόρκης ενώθηκε μαζί τους, εξέπληξε το Κοινοβούλιο διεκδικώντας τον θρόνο και εξαναγκάζοντας την Πράξη της Συμφωνίας, η οποία ανέφερε ότι ο Ερρίκος ΣΤ΄ θα παρέμενε βασιλιάς για το υπόλοιπο της ζωής του, αλλά θα τον διαδεχόταν ο Ριχάρδος της Υόρκης. Η βασίλισσα Μαργαρίτα των Βαλουά-Ανζού βρήκε αυτήν την παράβλεψη της διαδοχής στον γιο της απαράδεκτη, και έτσι η σύγκρουση συνεχίστηκε. Ο Ριχάρδος σκοτώθηκε στη Μάχη του Γουέικφιλντ και το κεφάλι του εκτέθηκε στο Μίκλγκεϊτ Μπαρ μαζί με εκείνα τού γιου του Εδμόνδου κόμη του Ράτλαντ, και του κουνιάδου του Ριχάρδου Νέβιλ κόμη του Σώλσμπερι, οι οποίοι είχαν συλληφθεί και αποκεφαλιστεί. Η Σκωτσέζα βασίλισσα Μαίρη του Χέλρε παρείχε στη Μαργαρίτα υποστήριξη, αλλά το Λονδίνο καλωσόρισε τον γιο του Ριχάρδου της Υόρκης, Εδουάρδο κόμη του Μαρς, και το Κοινοβούλιο επιβεβαίωσε ότι θα πρέπει να γίνει βασιλιάς ως Εδουάρδος Δ΄. Στέφθηκε μετά την εδραίωση τής θέσης του με νίκη στη Μάχη του Τόουτον.

Η υποστήριξη στον Εδουάρδο Δ΄ από την οικογένεια Γούντβιλ, που υποστήριζε προηγουμένως τους Λάνκαστερ, μετά τον γάμο του με την Ελισάβετ Γούντβιλ, οδήγησε τον Γουόργουικ και τον Κλάρενς να βοηθήσουν τη Μαργαρίτα να καθαιρέσει τον Εδουάρδο Δ΄ και να επαναφέρει τον Ερρίκο ΣΤ΄ στο θρόνο. Ο Εδουάρδος Δ΄ και ο Ριχάρδος Δούκας του Γκλόστερ, έφυγαν, αλλά κατά την επιστροφή τους, ο Κλάρενς άλλαξε πλευρά στη Μάχη του Μπάρνετ, γεγονός που οδήγησε στο θάνατο των αδελφών Νέβιλ. Η επακόλουθη Μάχη του Τούκσμπερι είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο της τελευταίας ανδρικής σειράς των Μπωφόρ. Η εκτέλεση στο πεδίο της μάχης του Εδουάρδου του Ουέστμινστερ Πρίγκιπα της Ουαλίας και η μετέπειτα πιθανή δολοφονία τού Ερρίκο ΣΤ' εξαφάνισαν τον Οίκο του Λάνκαστερ.

Εδουάρδος Δ'

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1470, ο νικηφόρος Οίκος της Υόρκης φαινόταν εξασφαλισμένος, με επτά ζωντανούς άνδρες πρίγκιπες: τον Εδουάρδο Δ', τους δύο γιους του, τον αδελφό του Γεώργιο του Κλάρενς και τον γιο του Γεωργίου, τον αδελφό του Ριχάρδο και τον γιο του Ριχάρδου. Ο ίδιος ο Εδουάρδος Δ΄ και η Ελισάβετ Γούντβιλ είχαν δέκα παιδιά, επτά από τα οποία επέζησαν μετά το τέλος του:

• Ελισάβετ της Υόρκης (1466-1503), σύζυγος του Ερρίκου Ζ' Τυδώρ βασιλιά της Αγγλίας.
• Μαρία (1467–1482), απεβ. 15 ετών.
• Σεσίλ (1469-1507), αρχικά παντρεύτηκε τον Τζον Γουέλς 1ο υποκόμη Γουέλς, και αργότερα παντρεύτηκε τον Τόμας Κύμε (ή Κέμε) μετά το τέλος του Τζων.
• Εδουάρδος Ε΄ της Αγγλίας (1470 - 1483), διαδέχθηκε για λίγο τον πατέρα του ως βασιλιάς.
• Μαργαρίτα (1472, απεβ. το ίδιο έτος).
• Ριχάρδος του Σρούσμπερυ (1473 - π.1483), διάδοχος.
• Άννα (1475–1511), παντρεύτηκε τον Τόμας Χάουαρντ.
• Γεώργιος (1477–1479), δούκας του Μπέντφορντ, απεβ. 2 ετών.
• Αικατερίνη της Υόρκης (1479–1527), παντρεύτηκε τον Γουίλιαμ Κόρτνεϊ, 1ο κόμη του Ντέβον.
• Μπρίτζετ της Υόρκης (1480–1517), έγινε μοναχή· πιθανώς είχε μία νόθη κόρη, που ονομαζόταν Άγκνες του Έλθαμ.

Πρίγκιπες στον Πύργο και Ριχάρδος Γ'

Οι δυναστικές διαμάχες και η ατυχία προκάλεσαν γρήγορα την κατάρρευση του κλάδου της Υόρκης. Ο Γεώργιος 1ος Δούκας του Κλάρενς, συνωμότησε εναντίον τού αδελφού του Εδουάρδου Δ΄ και εκτελέστηκε. Μετά το πρόωρο τέλος τού Εδουάρδου Δ΄ το 1483, ο αδελφός του Ριχάρδος υποχρέωσε το Κοινοβούλιο να κηρύξει τους δύο γιους τού Εδουάρδου Δ΄ νόθους, με το πρόσχημα μιας υποτιθέμενης προσύμβασης γάμου με τη Λαίδη Ελεονόρα Τάλμποτ, γεγονός που έκανε τον γάμο τού Εδουάρδου Δ΄ άκυρο.

Ο Ριχάρδος Γ΄ κατέλαβε τον θρόνο, και τους δύο Πρίγκιπες στον Πύργο δεν τους ξαναείδε ποτέ κανείς. Ο γιος του Ριχάρδου Γ΄ πέθανε πριν από εκείνον, και ο ίδιος ο Ριχάρδος Γ΄ σκοτώθηκε το 1485 μετά από εισβολή ξένων μισθοφόρων, με επικεφαλής τον Ερρίκο Τυδώρ, ο οποίος διεκδίκησε τον θρόνο μέσω τής μητέρας του Μαργαρίτας Μπωφόρ τού κλάδου Λάνκαστερ. Ο Τυδώρ ανήλθε στο θρόνο ως Ερρίκος Ζ' ιδρύοντας τη δυναστεία των Τυδώρ, και τερματίζοντας τη βασιλική γραμμή των Πλανταγενετών. Το επόμενο έτος νυμφεύτηκε την Ελισάβετ της Υόρκης.

Ο οίκος των Τυδώρ και άλλοι απόγονοι των Πλανταγενετών

Ελισάβετ της Υόρκης

Τυδώρ

Όταν ο Ερρίκος Ζ΄ Τυδώρ κατέλαβε τον θρόνο, υπήρχαν δεκαοκτώ Πλανταγενέτες απόγονοι, οι οποίοι σήμερα μπορεί να πιστεύεται ότι έχουν ισχυρότερη κληρονομική αξίωση, και μέχρι το 1510 ο αριθμός αυτός είχε αυξηθεί περαιτέρω με τη γέννηση δεκαέξι παιδιών τού Οίκου της Υόρκης. Ο Ερρίκος Ζ΄ μετρίασε αυτήν την κατάσταση με το γάμο του με την Ελισάβετ της Υόρκης. Ήταν η μεγαλύτερη κόρη τού Εδουάρδου Δ΄ και όλα τα παιδιά τους ήταν οι κληρονόμοι του. Πράγματι, ο Πόλυντορ Βέρτζιλ σημείωσε την έντονη ομοιότητα του Ερρίκου Η' με τον παππού του Εδουάρδο Δ΄: «Επειδή όπως ο Εδουάρδος Δ΄ είχε την πιο θερμή σκέψη του αγγλικού λαού ανάμεσα σε όλους τους Άγγλους βασιλείς, έτσι και αυτός ο διάδοχος του, ο Ερρίκος Η΄, ήταν πολύ σαν αυτόν στη γενική του εμφάνιση, στο μεγαλείο τού νου και της γενναιοδωρίας και γι' αυτόν τον λόγο ήταν ο πιο αναγνωρισμένος και εγκεκριμένος από όλους" .

Αυτό δεν εμπόδισε τη Μαργαρίτα της Υόρκης Δούκισσα της Βουργουνδίας -αδελφή του Εδουάρδου Δ΄ και θεία της Ελισάβετ της Υόρκης— και μέλη της οικογένειας ντε λα Πολ —παιδιά της αδελφής τού Εδουάρδου Δ΄ από τον Ιωάννη του λα Πολ 2ου δούκα του Σάφολκ— από συχνές προσπάθειες αποσταθεροποίησης του καθεστώτος του Ερρίκου Ζ΄. Ο Ερρίκος Ζ΄ φυλάκισε τον ανιψιό της Μαργαρίτας Εδουάρδο κόμη του Γουόρικ, τον γιο τού αδελφού της Γεωργίου, στον Πύργο του Λονδίνου, αλλά το 1487 η Μαργαρίτα χρηματοδότησε μία εξέγερση με επικεφαλής τον Λάμπερτ Σίμελ, που προσποιήθηκε ότι ήταν ο Εδουάρδος Ε΄. Ο Ιωάννης του λα Πολ κόμης του Λίνκολν (γιος του δούκα του Σάφολκ) προσχώρησε στην εξέγερση, πιθανότατα προσβλέποντας ότι θα προωθούσε τις δικές του φιλοδοξίες στον θρόνο, αλλά σκοτώθηκε κατά την καταστολή της εξέγερσης στη Μάχη του Στόουκ Φηλντ το 1487. Ο Γουόρικ είχε εμπλακεί σε δύο ακόμη αποτυχημένες εισβολές, που υποστηρίχθηκαν από τη Μαργαρίτα χρησιμοποιώντας τον Πέρκιν Γουόρμπεκ, ο οποίος προσποιήθηκε ότι ήταν ο Ριχάρδος του Σρούσμπερυ, γιος τού Εδουάρδου Δ', και η μετέπειτα απόδραση που είχε οργανώσει ο Γουόρικ και για τους δύο. Ο Εδουάρδος του Γουόρικ εκτελέστηκε το 1499. Η εκτέλεση τού Εδουάρδου του Γουόρικ μπορεί απλώς να ήταν προϋπόθεση για το γάμο τού Αρθούρου Πρίγκιπα της Ουαλίας με την Αικατερίνη της Αραγονίας το 1501.

Ντε λα Πολ

Η στέρηση των δικαιωμάτων του Ιωάννη του λα Πολ, κόμη του Λίνκολν σήμαινε ότι ο αδελφός του Έντμουντ κληρονόμησε τους τίτλους τού πατέρα τους, αλλά μεγάλο μέρος τού πλούτου του δουκάτου του Σάφολκ κατασχέθηκε. Ο Έντμουντ δεν είχε επαρκείς οικονομικούς πόρους για να διατηρήσει το καθεστώς του ως δούκας, οπότε ως συμβιβασμό δέχτηκε τον τίτλο του κόμη του Σάφολκ. Οι οικονομικές δυσκολίες οδήγησαν σε συχνές νομικές συγκρούσεις και μία κατηγορία εναντίον τού Έντμουντ για δολοφονία το 1501. Διέφυγε με τον αδελφό του Ρίτσαρντ, ενώ ο τελευταίος αδελφός τους, ο Γουίλιαμ, φυλακίστηκε στον Πύργο —όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του 37 χρόνια αργότερα— ως μέρος μιας γενικής καταστολής των συνεργατών του Έντμουντ. Ο Φίλιππος Α΄ της Καστίλης κρατούσε τον Έντμουντ και το 1506 τον παρέδωσε στον Ερρίκο Ζ΄. Ο Έντμουντ φυλακίστηκε στον Πύργο. Το 1513 εκτελέστηκε, αφού ο Ρίτσαρντ του λα Πολ, τον οποίο ο Λουδοβίκος ΙΒ' της Γαλλίας είχε αναγνωρίσει ως βασιλιά της Αγγλίας το προηγούμενο έτος, διεκδίκησε τη βασιλεία. Ο Ριχάρδος, γνωστός ως το Λευκό Ρόδο (της Υόρκης), σχεδίαζε μια εισβολή στην Αγγλία για χρόνια, αλλά σκοτώθηκε το 1525 στη Μάχη της Παβίας, ενώ πολεμούσε ως αρχηγός των Γάλλων Λογχοφόρων κατά τη διάρκεια της εισβολής του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας στην Ιταλία.

Οι Πολ

Ο καρδινάλιος Ρέτζιναλντ Πολ, αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερι. Ήταν γιος της Μαργαρίτας της Υόρκης (κόρης του Γεωργίου δούκα του Κλάρενς).

Η αδελφή του Γουόρικ, και ως εκ τούτου η ανιψιά του Εδουάρδου Δ', η Μαργαρίτα Πολ κόμισσα του Σόλσμπερι, εκτελέστηκε από τον Ερρίκο Η' το 1541. Μέχρι τότε, η αιτία είχε γίνει περισσότερο θρησκευτική και πολιτική, παρά δυναστική. Η στέρηση δικαιωμάτων τού πατέρα της, Γεωργίου δούκα του Κλάρενς, ήταν νόμιμος φραγμός για οποιαδήποτε αξίωση για τον θρόνο από τα παιδιά του. Επιπλέον ο γάμος της, που διοργανώθηκε από τον Ερρίκο Ζ', με τον αυλικό σερ Ρίτσαρντ Πολ, τον εξάδελφό του και έμπιστο υποστηρικτή του, δεν ήταν ευοίωνος. Ωστόσο επέτρεψε στο ζευγάρι να συμμετέχει στενά στις υποθέσεις της βασιλικής Αυλής. Η τύχη της Μαργαρίτας βελτιώθηκε υπό τον Ερρίκο Η', και τον Φεβρουάριο τού 1512 τής επιστράφηκε η κομητεία του Σόλσμπερι και όλα τα εδάφη των Γουόρικ. Αυτό την έκανε την πρώτη και, εκτός από την Άννα Μπολέυν, τη μόνη γυναίκα στην Αγγλία του 16ου αι., που κατείχε έναν τίτλο ευγενείας από μόνη της.

Η κόρη της Ούρσουλα παντρεύτηκε τον Ερρίκο Στάφορντ 1ο βαρόνο Στάφορντ, γιο τού Εδουάρδου Στάφορντ 3ου δούκα του Μπάκιγκχαμ. Η πτώση του Μπάκιγχαμ μετά από διαφωνίες με τον βασιλιά για την περιουσία, και η ανοιχτή υποστήριξη της Μαργαρίτας προς την Αικατερίνη της Αραγονίας και την πριγκίπισσα Μαρία (Α΄) ξεκίνησαν την απομάκρυνση των Πολ από τον βασιλιά. Η ελπίδα της συμφιλίωσης διακόπηκε από την επιστολή De unitate που έγραψε ο γιος της Μαργαρίτας, Ρέτζιναλντ Πολ αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερι στον Ερρίκο Η', στην οποία ο Ρέτζιναλντ δήλωσε την αντίθεσή του στη βασιλική υπεροχή. Το 1538 αποκαλύφθηκαν στοιχεία ότι τα μέλη της οικογένειας Πολ στην Αγγλία είχαν επικοινωνήσει με τον Ρέτζιναλντ. Οι άλλοι γιοι της Μαργαρίτας, Τζέφρυ Πολ και Ερρίκος Πολ συνελήφθησαν για προδοσία, μαζί με πολλούς φίλους και συνεργάτες, συμπεριλαμβανομένης τής συζύγου τού Ερρίκου και τού επ' αδελφή γαμπρού του Έντουαρντ Νέβιλ. Μεταξύ εκείνων που συνελήφθησαν ήταν ο εξάδελφος τού βασιλιά Ερρίκος Κόρτνεϊ 1ος μαρκήσιος του Έξετερ, η σύζυγός του και ο 11χρονος γιος του. Η γυναίκα του Κόρτνεϊ αφέθηκε ελεύθερη δύο χρόνια αργότερα, αλλά ο γιος τους πέρασε 15 χρόνια στον Πύργο, έως ότου τον απελευθέρωσε η Βασίλισσα Μαρία Α΄. Εκτός από τον επιζώντα Τζέφρι Πολ, όλοι οι εμπλεκόμενοι αποκεφαλίστηκαν.

Η Μαργαρίτα στερήθηκε των δικαιωμάτων της. Η πιθανότητα εισβολής με τη συμμετοχή του Ρέτζιναλντ μέσω των κτημάτων της στη νότια ακτή, και τη γεμάτη πικρία σχέση της με τον Ερρίκο Η', απέκλεισε κάθε πιθανότητα συγχώρεσης. Ωστόσο η απόφαση να εκτελεστεί φαίνεται αυθόρμητη και όχι προμελετημένη. Σύμφωνα με το Ημερολόγιο των Κρατικών Αρχείων, η εκτέλεσή της απέτυχε στα χέρια ενός «άθλιου και ανόητου νεαρού..., που κυριολεκτικά κομμάτιασε το κεφάλι και τους ώμους της με τον πιο αξιολύπητο τρόπο". Το 1886 θεωρήθηκε ευλογημένη από τον πάπα Λέοντα ΙΓ΄, με την αιτιολογία ότι είχε δώσει τη ζωή της για την Αγία Έδρα "και για την αλήθεια της ορθόδοξης πίστης".

Στάφορντ

Ο Εδουάρδος Στάφορντ, 3ος Δούκας του Μπάκιγχαμ, συνδύαζε πολλές γραμμές Πλανταγενετικής καταγωγής: από τον Εδουάρδο Γ' μέσω του γιού του Θωμά του Γούντστοκ, από τον Εδουάρδο Γ΄ μέσω δύο από τα εγγόνια του της οικογένειας Μπωφόρ, και από τον Εδουάρδο Α' από την Ιωάννα του Κεντ και την οικογένεια Χόλλαντ. Ο πατέρας του απέτυχε στην εξέγερσή του εναντίον του Ριχάρδου Γ' το 1483 και στερήθηκε των τιμών του, αλλά αποκαταστάθηκε στα αξιώματά του με την αναίρεση της στέρησης των τιμών τού πατέρα του στα τέλη τού 1485. Η μητέρα του παντρεύτηκε τον θείο τού Ερρίκο Ζ', Τζάσπερ Τυδώρ και η κηδεμονία του ανατέθηκε στη μητέρα του βασιλιά, τη λαίδη Μαργαρίτα Μπωφόρ. Το 1502, κατά τη διάρκεια της ασθένειας του Ερρίκου Ζ', υπήρχε συζήτηση σχετικά με το αν ο Μπάκιγχαμ ή ο Έντμουντ του λα Πολ πρέπει να ενεργήσει ως αντιβασιλιάς για τον Ερρίκο Η'. Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη συνεχούς εχθρότητας μεταξύ του Μπάκιγχαμ και του Ερρίκου Η', αλλά υπάρχει μικρή αμφιβολία για τη αντιπάθεια τού δούκα προς τον Τόμας Γούλσεϋ, για τον οποίο πίστευε ότι σχεδίαζε να καταστρέψει την παλαιά αριστοκρατία. Ως εκ τούτου, ο Ερρίκος Η' έδωσε εντολή στον Γούλσεϋ να παρακολουθεί τον Μπάκιγχαμ, τον αδελφό του Ερρίκο Στάφορντ 1ο Κόμη του Γουίλτσιρ και τρεις ακόμη ευγενείς. Ούτε ο Ερρίκος Η' ούτε ο πατέρας του σχεδίαζαν να καταστρέψουν τον Μπάκιγχαμ λόγω της γενεαλογίας του, και ο Ερρίκος Η' επέτρεψε ακόμη στον γιο και διάδοχο τού Μπάκινγκχαμ, τον Ερρίκο Στάφορντ 1ο βαρόνο Στάφορντ, να νυμφευτεί την Ούρσουλα Πολ, δίνοντας στους Στάφορντ μία ακόμη σύζυγο βασιλικής καταγωγής. Ο ίδιος ο Μπάκιγχαμ συνελήφθη τον Απρίλιο του 1521· βρέθηκε ένοχος στις 16 Μαΐου, και εκτελέστηκε την επόμενη μέρα. Παρασχέθηκαν αποδεικτικά στοιχεία ότι ο δούκας άκουγε προφητείες ότι θα γινόταν βασιλιάς, και ότι η οικογένεια των Τυδώρ είχε την κατάρα του Θεού για την εκτέλεση του Γουόρικ. Λεγόταν ότι αυτό εξηγούσε την αποτυχία τού Ερρίκου Η' να αποκτήσει έναν άρρενα διάδοχο. Πολλά από αυτά τα στοιχεία συνίσταντο σε άσχημα σχόλια, κερδοσκοπία και κακή ιδιοσυγκρασία, αλλά υπογράμμισαν την απειλή, που αποτελούσε η καταγωγή του Μπάκιγχαμ.

Διαδοχή Τυδώρ

Μέχρι το 1600, με αμφίβολη τη διαδοχή των Τυδώρ, οι παλαιότερες γραμμές Πλανταγενετών παρέμειναν ως πιθανοί διεκδικητές ενός αμφισβητούμενου θρόνου, και θρησκευτικοί και δυναστικοί παράγοντες προκάλεσαν επιπλοκές. Ο Τόμας Γουίλσον έγραψε στην έκθεσή του The State of England, Anno Domini 1600 ότι υπήρχαν 12 "ανταγωνιστές" για τη διαδοχή. Τη στιγμή της γραφής (περί το 1601), ο Γουίλσον εργαζόταν σε θέματα πληροφοριών για τον λόρδο Μπάκχερστ και τον σερ Ρόμπερτ Σέσιλ. Οι υποτιθέμενοι ανταγωνιστές περιελάμβαναν πέντε απογόνους του Ερρίκου Ζ' και της Ελισάβετ της Υόρκης, μεταξύ των οποίων ο τελικός διάδοχος Ιάωβος Α' της Αγγλίας, αλλά και άλλους επτά, από παλαιότερες γραμμές Πλανταγενετών:

• Χένρι Χέιστινγκς, 3ος κόμης του Χάντινγκτον, γιος της Αικατερίνης Πολ, κόρης τού Ερρίκου Πολ 1ου βαρόνου Μόνταγκιου.
• Τζορτζ Χέιστινγκς, 4ος κόμης του Χάντινγκτον, γιος της Αικατερίνης Πολ, κόρης του Ερρίκου 1ου βαρόνου Μόνταγκιου.
• Κάρολος Νέβιλ, 6ος κόμης του Γουέστμορλαντ, γιος του Χένρι Νέβιλ. 5ος κόμης του Γουέστμορλαντ
• Χένρι Πέρσι, 9ος κόμης του Νορθάμπερλαντ. γιος του Χένρι Πέρσι, 8ος κόμης του Νορθάμπερλαντ
• Αντώνιος της Πορτογαλίας, ηγούμενος του Κράτο, απόγονος της Αικατερίνης του Λάνκαστερ
• Ρανούτσο Α΄ Φαρνέζε δούκας της Πάρμα
• Φίλιππος Γ' της Ισπανίας και η νεογέννητη κόρη του Άννα.

Ο Ράνουλφ Κρόου, Αρχιδικαστής της Αγγλίας, υποστήριξε ότι το 1626 ο Οίκος των Πλανταγενετών δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι παραμένει ζωντανός, σε ομιλία του κατά τη διάρκεια της υπόθεσης τίτλου ευγενείας της Οξφόρδης, για την οποία έπρεπε να αποφανθεί σχετικά με το ποιος θα έπρεπε να κληρονομήσει την κομητεία της Οξφόρδης. Παραπέμφθηκε από τον Κάρολο Α' της Αγγλίας στη Βουλή των Λόρδων, η οποία ζήτησε δικαστική συνδρομή.

Οι πρόγονοι των Πλανταγενετών

Γοδεφρείδος Β΄ κόμης του Γκατινέ

Ερμενγάρδη κόμισα του Ανζού ΟΙΚΟΣ ΙΝΖΕΛΖΕ

Φούλκων Δ΄ του Ανζού ΟΙΚΟΣ ΑΝΖΟΥ

Ερρίκος Α΄ της Αγγλίας δούκας της Νορμανδίας

Φούλκων Ε΄ κόμης του Ανζού

1.Ερμενγάρδη του Μαιν 2.Μελισσάνθη της Ιερουσαλήμ

Ματθίλδη ΟΙΚΟΣ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑΣ

(1) Γοδεφρείδος Ε΄ του Ανζού ΠΛΑΝΤΑΓΕΝΕΤΕΣ

(2) Αμωρί Α΄ της Ιερουσαλήμ ΚΛΑΔΟΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας

Βαλδουίνος Δ΄ της Ιερουσαλήμ

Χρονοδιάγραμμα των Πλανταγενετών μοναρχών

Στο γενεαλογικό δένδρο αυτό περιλαμβάνονται ορισμένα νόμιμα μέλη του Οίκου.

Γοδεφρείδος Ε΄ του Ανζού ∞ Ματθίλδη της Νορμανδίας

Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας ∞ Ελεονώρα της Ακουιτανίας

Γοδεφρείδος κόμης της Νάντης

Γουλιέλμος υποκόμης της Διέπης

Ερρίκος ο Νεότερος διάδοχος ∞ Μαργαρίτα της Γαλλίας

Ριχάρδος Α΄ ο Λεοντόκαρδος ∞ Βερεγγάρια της Ναβάρρας

Γοδεφρείδος Β΄ της Βρετάνης ∞ Κωνσταντία της Βρετάνης

Ιωάννης της Αγγλίας ο Ακτήμων ∞ 1.Ισαβέλλα, Κόμισσα του Γκλόστερ 2.Ισαβέλλα του Ανγκουλέμ

Αρθούρος Α΄ της Βρετάνης

Ερρίκος Γ΄ της Αγγλίας ∞ Ελεονώρα της Προβηγκίας

Ριχάρδος της Κορνουάλης ∞ 1.Ισαβέλλα Μάρσαλ ∞ Σάντσια της Προβηγκίας 3.Βεατρίκη του Φάλκενμπουργκ

Εδουάρδος Α΄ της Αγγλίας ∞ 1.Ελεονώρα της Καστίλης 2.Μαργαρίτα της Γαλλίας

Εδμόνδος Κράουτσμπακ ∞ 1.Άβελιν του Φορζ 2.Λευκή του Αρτουά

Ερρίκος του Αλμαίν ∞ Κωνσταντία του Μπεάρν

Εδμόνδος της Κορνουάλης

(1) Αλφόνσος, κόμης του Τσέστερ διάδοχος

(1) Εδουάρδος Β΄ της Αγγλίας ∞ Ισαβέλλα της Γαλλίας

(2) Τόμας του Μπράδερτον

(2) Εδμόνδος του Γούντστοκ 1ος κόμης του Κεντ ∞ Μαργαρίτα Γουέικ

Τόμας κόμης του Λάνκαστερ ∞ Αλίκη του Λέισυ

Ερρίκος κόμης του Λάνκαστερ ∞ Μωντ Τσάουορθ

Εδουάρδος Γ΄ της Αγγλίας ∞ Φιλίππη του Αινώ

Ιωάννης της Κορνουάλης

Ιωάννα του Κεντ ∞ 3.Εδουάρδος του Γούντστοκ ο Μαύρος Πρίγκιπας

Εδμόνδος κόμης του Κεντ

Τζων κόμης του Κεντ ∞ Ισαβέλλα του Γιούλιχ

Ερρίκος δούκας του Λάνκαστερ ∞ Ισαβέλλα του Μπωμόν

Εδουάρδος του Γούντστοκ ο Μαύρος Πρίγκιπας ∞ Ιωάννα του Κεντ

Λάιονελ της Αμβέρσας ∞ 1.Ελισάβετ ντε Μπεργκ 2.Γιολάνδη Βισκόντι

Ιωάννης της Γάνδης ΚΛΑΔΟΣ ΛΑΝΚΑΣΤΕΡ ∞ 1.Λευκή του Λάνκαστερ 2.Κωνσταντία της Καστίλης 3.Αικατερίνη Σουίνφορντ

Εδμόνδος του Λάνγκλεϊ δούκας της Υόρκης ΚΛΑΔΟΣ ΥΟΡΚΗΣ ∞ 1.Ισαβέλλα της Καστίλης 2.Ιωάννα Χόλλαντ

Θωμάς του Γούντστοκ ∞ Ελεονόρα του Μπόχυν

Λευκή του Λάνκαστερ ∞ Ιωάννης της Γάνδης

Ριχάρδος Β΄ της Αγγλίας ∞ 1.Άννα της Βοημίας 2.Ισαβέλλα των Βαλουά

(1) Φιλίππη ∞ Εδμόνδος Μόρτιμερ 3ος κόμης του Μαρς

Ερρίκος Δ΄ της Αγγλίας ∞ Μαρία του Μπόχυν

Ιωάννης Μποφώρ κόμης του Σόμερσετ ∞ Μάργκαρετ Χόλλαντ

Εδουάρδος του Νόργουιτς δούκας της Υόρκης ∞ Φιλίππα Μόχυν

Ριχάρδος κόμης του Κέιμπριτζ ∞ Άννα Μόρτιμερ

Ρότζερ Μόρτιμερ 4ος κόμης του Μαρς ∞ Ελεονώρα Χόλλαντ

Εδμόνδος Μόρτιμερ 5ος κόμης του Μαρς

Ερρίκος Ε΄ της Αγγλίας ∞ Αικατερίνη των Βαλουά

Θωμάς δούκας του Κλάρενς ∞ Μάργκαρετ Χόλλαντ

Ιωάννης του Λάνκαστερ δούκας του Μπέντφορντ ∞ 1.Άννα της Βουργουνδίας 2.Ιακωβίνα του Λουξεμβούργου

Χάμφρεϊ Δούκας του Γκλόστερ ∞ 1.Ιακωβίνη της Βαυαρίας 2.Ελεονόρα Κόμπαμ

Ιωάννης Μπωφόρ δούκας του Σόμερσετ ∞ Μαργαρίτα Μπόσαμπ του Μπλέτσο

Ριχάρδος δούκας της Υόρκης ∞ Σεσίλ Νέβιλ

Άννα Μόρτιμερ ∞ Ριχάρδος του Κέιμπριτζ

Εδμόνδος Μόρτιμερ 5ος κόμης του Μαρς ∞ Άννα Στάφορντ

Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγγλίας ∞ Μαργαρίτα των Βαλουά-Ανζού

Μαργαρίτα Μπωφόρ ∞ 1.Εδμόνδος του Ρίτσμοντ

Εδουάρδος Δ΄ της Αγγλίας ∞ Ελισάβετ Γούντβιλ

Εδμόνδος, κόμης του Ράτλαντ

Ελισάβετ της Υόρκης, δούκισσα ∞ Ιωάννης του λα Πολ δούκας του Σάφολκ

Γεώργιος δούκας του Κλάρενς ∞ Ισαβέλλα Νέβιλ

Ριχάρδος Γ΄ της Αγγλίας ∞ Άννα Νέβιλ

Εδουάρδος του Ουεστμίνστερ ∞ Άννα Νέβιλ

Ερρίκος Ζ΄ της Αγγλίας ΟΙΚΟΣ ΤΥΔΩΡ

Ελισάβετ της Υόρκης, βασίλισσα

Εδουάρδος Ε΄ της Αγγλίας

Ριχάρδος του Σρούσμπερυ δούκας της Υόρκης

Ιωάννης του Λα Πολ κόμης του Λίνκολν

Μαργαρίτα ∞ Ρίτσαρντ Πολ (αυλικός)

Εδουάρδος κόμης του Γουόρικ

Εδουάρδος του Μίντλεχαμ

Ερρίκος Η΄ της Αγγλίας

Ερρίκος Πολ 1ος βαρόνος Μόνταγκιου

Άρθουρ Πολ αυλικός

Ρέτζιναλντ Πολ καρδινάλιος, αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερι

Τζέφρυ Πολ

Ούρσουλα Πολ ∞ Ερρίκος Στάφορντ

Βιβλιογραφία

• Abulafia, D. S. H (2004). «Isabella (1214–1241)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14482.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Anon (2004). «Monarchs of England (924x7–1707)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/92701.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Barber, Richard (2008). «Edward, prince of Wales and of Aquitaine (1330–1376)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/8523.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Barratt, Nick (2003). «The Revenues of King John and Philip Augustus Revisited». Στο: Church, S. D., επιμ. King John: New Interpretations. Boydell & Brewer Ltd. ISBN 978-0-85115-947-8. 
• Bent, Samuel Arthur (1887). Familiar Short Sayings of Great Men, with Historical and Explanatory Notes by Samuel Arthur Bent. Boston: Ticknor and Co. 
• Blockmans, Wim· Hoppenbrouwers, Mark (2014). Introduction to Medieval Europe, 300–1500 (2nd έκδοση). Abingdon, UK: Routledge. ISBN 978-1-317-93425-7. 
• Brown, A. L.; Summerson, Henry (2010). «Henry IV (1367–1413)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/12951.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Carpenter, Christine (2008). «Edward, styled earl of Warwick (1475–1499)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/8525.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Carpenter, David (2007). «King Henry III and Saint Edward the Confessor: The Origins of the Cult». English Historical Review CXXII (498): 865–891. doi:10.1093/ehr/cem214. http://ehr.oxfordjournals.org/content/CXXII/498/865. 
• Cooper, J. P. D. (2008). «Henry Courtenay (1498/9–1538)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/6451.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Cunningham, Sean (2004a). «Pole, Richard de la (d. 1525)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/22458.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Cunningham, Sean (2008). «Pole, Edmund de la, eighth earl of Suffolk (1472?–1513)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/22446.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Davies, C. S. L. (1977). Peace, Print & Protestantism 1450–1558. Hart-Davis, McGiven. ISBN 978-0-00-686354-0. 
• Davies, C. S. L. (2008). «Edward Stafford (1478–1521)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/26202.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Davies, Norman (1997). Europe – A History. Pimlico. ISBN 0-7126-6633-8. 
• Davies, Norman (1999). The Isles – A History. MacMillan. ISBN 0-333-76370-X. 
• Gillingham, John (1985). «The art of Kingship: Richard I 1189–99». History Today 35. 
• Gillingham, John (2001). The Angevin Empire. Arnold. ISBN 0-340-74115-5. 
• Gillingham, John (2007a). «Doing Homage to the King of France». Στο: Harper-Bill, Christopher· Vincent, Nicholas, επιμ. Henry II: New Interpretations. Woodbridge, UK: Boydell Press. ISBN 978-1-84383-340-6. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2015. 
• Gillingham, John (2009). «Richard I (1157–1199)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/23498.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Gillingham, John (2010). «John (1167–1216)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14841.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Goodman, Anthony (2004). «Katherine (1372–1418)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/48316.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Griffiths, R. A. (2015). «Henry VI (1421–1471)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/12953.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Gunn, S. J. (2009). «Henry VII (1457–1509)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/12954.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Hallam, Elizabeth (2004). «Eleanor, countess of Pembroke and Leicester (1215?–1275)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/46703.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Hamilton, J. S. (2008). «Gaveston, Piers, earl of Cornwall (d. 1312)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/10463.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Harriss, G.L. (2011). «Humphrey, duke of Gloucester (1390–1447)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14155.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Harriss, G.L. (2012). «Richard, earl of Cambridge (1385–1415)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/23502.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Hatcher, John (2002). «The Great Slump of the Mid-Fifteenth Century». Στο: Britnell, Richard· Hatcher, John, επιμ. Progress and Problems in Medieval England: Essays in Honour of Edward Miller. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52273-1. 
• Hicks, Michael (2012). The Wars of the Roses. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-18157-9. 
• Horrox, Rosemary (2013). «Richard III (1452–1485)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/23500.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Horrox, Rosemary (2004). «Pole, John de la, earl of Lincoln (c.1460–1487)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/22449.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Horrox, Rosemary (2011). «Edward IV (1442–1483)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/8520.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Jones, Michael (2008). «Margaret, duchess of Burgundy (1446–1503)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/18051.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Keefe, Thomas K (2008). «Henry II (1133–1189)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/12949.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Kelsey, Sean (2008). «Wilson, Thomas)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/29690.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Lovatt, Marie (2007). «Geoffrey (1151?–1212)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/10535.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Maddicott, J.R. (2008). «Thomas of Lancaster, second earl of Lancaster, second earl of Leicester, and earl of Lincoln (c.1278–1322)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/27195.  (Subscription or UK public library membership required.)
• McKisack, M. (1959). The Fourteenth Century: 1307–1399. Oxford University Press. ISBN 0-19-821712-9. OCLC 183353136. 
• Mortimer, Ian (2003). The Greatest Traitor: The Life of Sir Roger Mortimer, Ruler of England: 1327–1330. Thomas Dunne Books. ISBN 0-312-34941-6. 
• Mortimer, Ian (2008). The Fears of Henry IV: The Life of England's Self-made King. Random House. ISBN 978-1-84413-529-5. 
• Norgate, Kate (2004). «Joan (d. 1237))». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14819.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Norgate, Kate (2004b). «Matilda, duchess of Saxony (1156–1189)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/18339.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Ormrod (2008). «Edward III (1312–1377)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/8519.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Phillips, J. R. S. (2008). «Edward II (1284–1327)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/8518.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Pierce, Hazel (2015). «Pole, Margaret, suo jure countess of Salisbury (1473–1541))». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/22451.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Plant, John S. (2007). «The Tardy Adoption of the Plantagenet Surname». Nomina 30: 57–84. ISSN 0141-6340. http://cogprints.org/5986/. 
• Power, Daniel (2007). «Henry, Duke of the Normans (1149/50–1189)». Στο: Harper-Bill, Christopher· Vincent, Nicholas, επιμ. Henry II: New Interpretations. Woodbridge, UK: Boydell Press. ISBN 978-1-84383-340-6. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2015. 
• Prestwich, Michael (2008). «Edward I (1239–1307)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/8517.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Public Records Office (1870). Calendar of State Papers, Domestic Series, of the Reigns of Edward VI, Mary, Elizabeth, 1547–1580: Elizabeth 1601–1603; with addenda, 1547–1565. Longman, Brown, Green, Longmans, & Roberts. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2015. 
• Ridgeway, H. W. (2010). «Henry III (1207–1272)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/12950.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Riley-Smith, Jonathan (1987). The Crusades: A Short History. Yale University Press. ISBN 978-0-300-04700-4. 
• Runciman, Steven (1987). A History of the Crusades, Volume 3. CUP Archive. ISBN 978-0-521-34772-3. 
• Starkey, David (2009). Henry. Harper Perennial. ISBN 978-0-00-724772-1. 
• Schama, Simon (2000). A History of Britain – At the Edge of the world. BBC. ISBN 0-563-53483-4. 
• Strickland, Matthew (2010). «Longespée, William (I), third earl of Salisbury (b. in or before 1167, d. 1226)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/16983.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Stringer, Keith (2004). «Joan (1210–1238)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14820.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Tuck, Anthony (2009). «Richard II (1367–1400)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/23499.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Turner, Ralph V· Heiser, Richard (2014). The Reign of Richard Lionheart: Ruler of The Angevin Empire, 1189–1199. Routledge. ISBN 978-1-317-89042-3. 
• Vincent, Nicholas (2008). «Richard, first earl of Cornwall and king of Germany (1209–1272)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/23501.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Wagner, John (2001). Encyclopedia of the Wars of the Roses. ABC-CLIO. ISBN 1-85109-358-3. 
• Walker, Simon (2008). «John, duke of Aquitaine and duke of Lancaster, styled king of Castile and León (1340–1399)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14843.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Warren, W. L. (1973). Henry II. University of California Press. ISBN 978-0-520-02282-9. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2015. 
• Warren, W. L. (1991). King John. London: Methuen. ISBN 0-413-45520-3. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2015. 
• Watts, John (2011). «Richard of York, third duke of York (1411–1460)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/23503.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Waugh, Scott L. (2006). «Henry of Lancaster, third earl of Lancaster and third earl of Leicester (c.1280–1345)». Oxford Dictionary of National Biography (online έκδοση). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/12959.  (Subscription or UK public library membership required.)
• Weir, Alison (2008). Britain's Royal Families. Vintage. ISBN 978-0-09-953973-5.