Κάρολος Ε΄ της Γαλλίας

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Κάρολος (αποσαφήνιση).

Ο Κάρολος Ε΄ (Charles V, 21 Ιανουαρίου 1338 - 16 Σεπτεμβρίου 1380), αποκαλούμενος ο Σοφός, ήταν μονάρχης του Οίκου των Βαλουά που κυβέρνησε ως βασιλιάς της Γαλλίας από το 1364 έως το θάνατό του.

Κάρολος Ε'
Βασιλιάς της Γαλλίας
Περίοδος	8 Απριλίου 1364 - 16 Σεπτεμβρίου 1380
Στέψη	Καθεδρικός Ναός της Ρενς
Προκάτοχος	Ιωάννης Β΄ της Γαλλίας
Διάδοχος	Κάρολος ΣΤ΄ της Γαλλίας
Δούκας της Νορμανδίας
Περίοδος	1355 - 1364
Προκάτοχος	Ιωάννης Β΄ της Γαλλίας
Διάδοχος	Κάρολος ΣΤ΄ της Γαλλίας
Γέννηση	21 Ιανουαρίου 1338 Βενσέν, Βασίλειο της Γαλλίας
Θάνατος	16 Σεπτεμβρίου 1380 (42 ετών) Μποτέ-σιρ-Μαρν, Βασίλειο της Γαλλίας
Τόπος ταφής	Βασιλική Σαιν-Ντενί
Σύζυγος	Ιωάννα των Βουρβόνων
Επίγονοι	Κάρολος ΣΤ΄ της Γαλλίας Λουδοβίκος Α΄ της Ορλεάνης
Οίκος	Οίκος των Βαλουά
Πατέρας	Ιωάννης Β΄ της Γαλλίας
Μητέρα	Μπόννη του Λουξεμβούργου
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Το 1349, ως νεαρός πρίγκιπας, ο Κάρολος έλαβε από τον παππού του, βασιλιά Φίλιππο ΣΤ' της Γαλλίας, την επαρχία Δελφινάτο για να τη διοικήσει. Αυτό του επέτρεψε να φέρει τον τίτλο του "Δελφίνου" μέχρι τη στέψη του, δείχνοντας την ενσωμάτωση του Δελφινάτου στα βασιλικά εδάφη της Γαλλίας. Μετά το 1350, όλοι οι επίδοξοι κληρονόμοι του θρόνου της Γαλλίας έφεραν τον τίτλο του Δελφίνου μέχρι τη στέψη τους.

Ο Κάρολος έγινε αντιβασιλιάς της Γαλλίας όταν ο πατέρας του, Ιωάννης Β΄ της Γαλλίας, αιχμαλωτίστηκε από τους Άγγλους στη μάχη του Πουατιέ το 1356.

Η βασιλεία του σημείωσε εξαιρετική επιτυχία στον Εκατονταετή Πόλεμο, επαναφέροντας τις περισσότερες από τις χαμένες περιοχές από την Αγγλία με τη Συνθήκη του Μπρετινί.

Βιογραφία

Ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά της Γαλλίας Ιωάννη Β΄ του Καλού και της Μπόννης του Λουξεμβούργου.

Με την άνοδο του πατέρα του στον θρόνο έγινε δελφίνος της Γαλλίας, και είναι ο πρώτος πρίγκηπας που χρησιμοποίησε τον συγκεκριμένο τίτλο. Ο Κάρολος ήταν ικανότατος και έξυπνος κυβερνήτης αλλά αδύναμος στο σώμα, ωχρός και συνεχώς άρρωστος σε πλήρη αντίθεση με τον εύρωστο και υγιέστατο πατέρα του σε βαθμό που κουτσομπολιά έλεγαν ότι δεν ήταν γιος του.

Μετά από τριετή ειρήνη ο πόλεμος με την Αγγλία ξεκίνησε ξανά το 1355 με τον Εδουάρδο, τον Μαύρο Πρίγκηπα να κάνει μια καταστροφική επιδρομή στη Ν.Δ. Γαλλία. Ελέγχοντας μια Αγγλική επιδρομή στη Νορμανδία, ο Ιωάννης οδήγησε στρατό 16.000 πολεμιστών νότια μέσω του Λίγηρα, προσπαθώντας να υπερφαλαγγίσει τον Μαύρο Πρίγκηπα με τους 8.000 πολεμιστές του στο Πουατιέ.

Απορρίπτοντας τις συμβουλές ενός στρατηγού του να περικυκλώσει τον Μαύρο Πρίγκηπα και να τον κάνει να λιμοκτονήσει, ο Ιωάννης προτίμησε να επιτεθεί απευθείας στον πρίγκηπα. Οι Άγγλοι τοξότες συνέτριψαν τους Γάλλους ιππείς στην καταστροφική μάχη του Πουατιέ (1356), στην οποία ο Ιωάννης συνελήφθη αιχμάλωτος. Η αρνητική έκβαση της μάχης είχε ως αποτέλεσμα οι ευγενείς και η κοινή γνώμη να συσπειρωθούν ενάντια στον βασιλιά Ιωάννη που γνώρισε μεγάλη κατακραυγή. Από την κατακραυγή όμως γλύτωσαν τα παιδιά του, και έτσι ο Κάρολος με τους αδελφούς του έγιναν ενθουσιωδώς δεκτοί στο Παρίσι. Ο δελφίνος προσπάθησε να συγκεντρώσει χρήματα για την άμυνα της χώρας του, αλλά οι δυσαρεστημένοι οργανώθηκαν υπό τον Ετιέν Μαρσέλ, επόπτη των εμπόρων. Ο Μαρσέλ ζήτησε την απόλυση 7 βασιλικών υπουργών, και την απελευθέρωση του ευγενούς Καρόλου Β΄ της Ναβάρρας, που είχε φυλακιστεί από τον Ιωάννη Β΄, κατηγορούμενος για φόνο. Ο δελφίνος Κάρολος απέρριψε τα αιτήματα τους και εγκατέλειψε το Παρίσι.

Αντικαταστάτης του πατέρα του στην αιχμαλωσία

Σε μια προσπάθεια να μαζέψει φόρους, ο δελφίνος αποφάσισε να υποτιμήσει το νόμισμα. Ο Μαρσέλ τον προειδοποίησε ότι αυτό θα φέρει πολλές αντιδράσεις και έτσι αναγκάστηκε να ακυρώσει τα σχέδια του και να ξανακαλέσει Συνέλευση (1357), που του παρουσίασε ένα καταστατικό 61 άρθρων, με όλους τους μελλοντικούς φόρους, και εξέλεξαν 36μελές συμβούλιο της αρεσκείας τους με 12 μέλη ανά κάθε κρατίδιο. Ο Κάρολος εγγυήθηκε τη θεσμική διάταξη, αλλά οι δυσαρεστημένοι ευγενείς πήραν μήνυμα του αιχμάλωτου στην Αγγλία βασιλιά Ιωάννη που τους υπενθύμιζε τη δική του θεσμική διάταξη. Ο Κάρολος έκανε σημαντικές προόδους στην επαρχία, κερδίζοντας την υποστήριξη τους, αργότερα και το Παρίσι. Μόνη αντίδραση: ο Κάρολος της Ναβάρας, που ζήτησε τα ανύπαρκτα δικαιώματα του στον Γαλλικό θρόνο.

Ο Μαρσέλ προφασίστηκε τον φόνο ενός πολίτη σε έναν ναό για να κάνει επίθεση στα ανάκτορα επικεφαλής 3.000 ανδρών σκοτώνοντας δυο τελετάρχες του Καρόλου μπροστά στα μάτια του. Ο Κάρολος προς στιγμή ειρήνευσε τα πλήθη, αλλά έστειλε την οικογένεια του ασφαλέστερα μακρυά από την πρωτεύουσα. Μετά τη δολοφονία του Μαρσέλ από τον όχλο (1358), ο Κάρολος μπορούσε ασφαλέστερα με την οικογένεια του να επανέλθει στο Παρίσι και να συνεχίσει το έργο του. Έδωσε αμνηστία σε όλους εκτός από τους στενούς συνεργάτες του Μαρσέλ.

Ο Εδουάρδος Γ΄ της Αγγλίας ζήτησε συνθήκη προκειμένου να απελευθερώσει τον πατέρα του Ιωάννη, (1359) να του αποδοθούν όλες οι επαρχίες της Δυτικής Γαλλίας, και το ιλιγγιώδες ποσό των 4.000.000 γαλλικών εκιού ως λύτρα. Ο Κάρολος απέρριψε την πρόταση και ο Εδουάρδος Γ΄ βρήκε αφορμή να επιτεθεί ξανά στη Γαλλία. Ο Κάρολος είχε εμπιστοσύνη στην άμυνα που είχε οργανώσει και απαγόρευσε στους στρατιώτες του τις απευθείας συγκρούσεις με Άγγλους. Ο Εδουάρδος έφτασε τον Μάρτιο στο Παρίσι. Ο Κάρολος περιτείχισε το Παρίσι ανεγείροντας το τεράστιο αμυντικό συγκρότημα της Βαστίλης.

Ο Εδουάρδος κυρίευε και κατέστρεφε της επαρχίες της χώρας αποφεύγοντας να έρθει σε απευθείας σύγκρουση με τον Κάρολο, θέλοντας να τον εξαναγκάσει να παραδοθεί. Η Συνθήκη του Μπρετινί έφερε το 1/3 της Δυτικής Γαλλίας (με την Ακουιτανία) στα χέρια των Άγγλων, ενώ έριξε το ποσό των λύτρων στα 3.000.000 γαλλικά εκιού. Ο Ιωάννης απελευθερώθηκε δίνοντας ως εγγύηση στους Άγγλους τον δεύτερο γιο του, Λουδοβίκο Α΄ του Ανζού.

Ενώ ο πατέρας του κέρδισε την ελευθερία του, ο Κάρολος ζούσε μια προσωπική τραγωδία, αφού η τρίχρονη κόρη του, Ιωάννα, και η κόρη του Μπόννη πέθαναν μέσα σε δύο βδομάδες: ο ίδιος δήλωσε «τόσο δυστυχής όσο ποτέ», τα μαλλιά του και τα νύχια του έπεσαν. Μερικοί υποθέτουν ότι δηλητηριάστηκε από αρσενικό. Μετά την επιστροφή του από την αιχμαλωσία, ο Ιωάννης ήταν ανίκανος και αναποτελεσματικός σε σχέση με πρωτύτερα. Ο γιος του, Λουδοβίκος, δραπέτευσε και ο Ιωάννης αποφάσισε να επιστρέψει στην αιχμαλωσία. Έφθασε τον Ιανουάριο του 1364 στο Λονδίνο, αρρώστησε και σε τρεις μήνες πέθανε.

Άνοδος στον θρόνο

Η ανακαίνιση του Λούβρου υπήρξε ένα από τα έργα του Καρόλου Ε΄ και σηματοδότησε μια νέα εποχή δημιουργίας, όπως απεικονίζεται στο χειρόγραφο του 15ου αιώνα Οι Πολύ Πλούσιες Ώρες του Δούκα του Μπερί.

Ο νέος βασιλιάς ήταν πολύ έξυπνος αλλά ταυτόχρονα αμίλητος και μυστικοπαθής. Είχε οξύ βλέμμα, μεγάλη μύτη, και ένα ωχρό, θανατερό παρουσιαστικό. Υπέφερε από ουρική αρθρίτιδα στο δεξί χέρι και απόστημα στον αριστερό του βραχίονα, ίσως λόγω της προσπάθειας δηλητηριασμού του το 1359. Οι γιατροί τού έδιναν λίγες μέρες περιθώρια ζωής, αλλά αυτός κατάφερε να ζήσει άλλα 16 χρόνια συνεχώς εις αναμονή του θανάτου του. Δεν έκανε καμιά προσπάθεια να κρύψει τη λύπη του στο θάνατο της συζύγου του, Ιωάννας των Βουρβόνων, και των πέντε από τα παιδιά του, που πέθαναν νωρίτερα από αυτόν.

Οι στόχοι του όταν ανέβηκε στον θρόνο ήταν να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη από την Αγγλία και να απαλλάξει τη γη του από παραδόπιστες ομάδες που λεηλατούσαν τον τόπο. Προσέγγισε έναν ευγενή από τη Βρετάνη, τον Βερτράνδο του Γκεκλέν, μοναδικό στις πολεμικές ικανότητες. Ο Γκεκλέν νίκησε τον Κάρολο Β΄ της Ναβάρας και απάλλαξε το Παρίσι από την επανάσταση ευγενών.

Ο Κάρολος αιχμαλωτίστηκε, αλλά σε λίγο ελευθερώθηκε. Προσέλαβε μισθοφόρους σε μια σταυροφορία στην Ουγγαρία, αλλά αυτοί είχαν στο μυαλό τους τη λεηλασία και οι κάτοικοι του Στρασβούργου δεν τους επέτρεψαν να διασχίσουν τον Ρήνο. Ο Κάρολος έστειλε μισθοφορικές ομάδες υπό τον Γκεσλίν στον εμφύλιο πόλεμο στην Καστίλη μεταξύ του Πέτρου της Καστίλης και του αδελφού του, Ερρίκου. Ο Πέτρος υποστηρίχθηκε από την Αγγλία, ενώ ο Ερρίκος από τη Γαλλία. Ο Γκεκλέν και οι άντρες του οδήγησαν (1365) τον Πέτρο έξω από την Καστίλλη. Τότε επενέβη ο Εδουάρδος του Γούντστοκ και στη μάχη του Ναβαρέτου (1367) οι Άγγλοι κατατρόπωσαν τον Γκεκλέν. Παρά την ήττα, η καταστροφή πολλών μισθοφόρων απάλλαξε προσωρινά τους Γάλλους από τις λεηλασίες τους.

Ύμνοι για το πρόσωπο του

Η φήμη που απέκτησε ο Κάρολος ήταν πολύ μεγάλη, καθώς πολλοί συγγραφείς ύμνησαν τη δόξα του. Σημαντικά γεγονότα γύρω από τη ζωή του περιγράφει τον 19ο αιώνα ο Γάλλος ιστορικός Ντελίλ. Οι 1200 τόμοι του περιγράφουν τη μεγαλοσύνη του Γάλλου βασιλιά και τον τρόπο που συμπεριφέρθηκε για το κοινό καλό και τη δικαιοσύνη του. Παρόμοιο έργο γύρω από αυτόν τον σπουδαίο βασιλιά έγραψε και ο Νικολά Ορέσμ που μετέφρασε τα «Πολιτικά του Αριστοτέλη». Η ζωή του περιγράφεται ότι αντανακλά αυτή του Αριστοτέλη, ενώ η βασιλεία του αυτή του Λουδοβίκου του Άγιου, του Καρολομάγνου και του Κλοβί.

Ανάκτηση των χαμένων περιοχών

Ο Εδουάρδος του Γούντστοκ στη Γασκώνη γινόταν όλο και περισσότερο αυταρχικός, και οι ευγενείς προσέτρεξαν στον Κάρολο για βοήθεια. Όταν ο μαύρος πρίγκηπας αρνήθηκε να απαντήσει στα αιτήματά τους, ο Κάρολος που δεν ζήτησε ποτέ για λογαριασμό του τη Γασκώνη, αν και τη δικαιούταν, τον κήρυξε έκπτωτο κηρύσσοντας πόλεμο εναντίον του (1369).

Ο Κάρολος επέλεξε στρατηγική φθοράς του αντιπάλου του. Οι Γάλλοι βοηθήθηκαν από τον Γκεσλίν και τις μονάδες της Καστίλης, καθώς και από την κακή υγεία του μαύρου πρίγκηπα που είχε καταληφθεί από υδροψία. Ο Μπερτράν ντυ Γκεκλέν διορίστηκε (1370) αρχιστράτηγος του Γαλλικού κράτους και προσπάθησε με επιδρομές και δωροδοκίες να αποσπάσει τις Γαλλικές πόλεις από την Αγγλική επιρροή. Οι Άγγλοι ήταν εξασθενημένοι από την απώλεια του αρχηγού τους και ο Κάρολος μπόρεσε να έχει επιρροή σε όλη τη Γαλλία εκτός από το Καλαί και την Ακουιτανία, καταργώντας τη Συνθήκη του Μπρετινί.

Νέο παπικό σχίσμα

To 1376 ο Πάπας Γρηγόριος ΙΑ΄ αποφασίζει να μετακινήσει την έδρα του στη Ρώμη μετά από 70 χρόνια που είχε παραμείνει στην Αβινιόν. Ο Κάρολος, προκειμένου να αποσβέσει τα αρνητικά σχόλια εναντίον του, προσπαθούσε να πείσει τον Πάπα να παραμείνει στη Γαλλία. Ο Πάπας πέθανε τον Μάρτιο του 1378, και οι καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν να εκλέξουν διάδοχο. Εξέλεξαν έναν κοινό θνητό, τον Βαρθολομαίο Πρίγκαμο, αρχιεπίσκοπο του Μπάρι, ως Πάπα Ουρβανό ΣΤ'. Ο νέος Πάπας γρήγορα αποξένωσε τους καρδιναλίους του, κατακρίνοντας τη φαυλότητα τους, και περιορίζοντας τις περιοχές από τις οποίες δέχονταν εισοδήματα.

Οι καρδινάλιοι εξέλεξαν ως Πάπα τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου τον Ροβέρτο της Γένοβας ως Κλήμεντα Ζ΄. Οι Γάλλοι καρδινάλιοι κινήθηκαν γρήγορα να λάβουν την υποστήριξη του Καρόλου. Θεολογικό λάθος στο οποίο είχε υποπέσει το Πανεπιστήμιο των Παρισίων υποχρέωσε τον Κάρολο να αναγνωρίσει τον Κλήμεντα ως Πάπα και να ξεχάσει την υποστήριξη του στον Ουρβανό. Η υποστήριξη του Καρόλου στον Κλήμεντα δημιούργησε νέο παπικό σχίσμα που μοίρασε την Ευρώπη στα δύο για 40 χρόνια. Ιστορικοί έχουν κατακρίνει τον Κάρολο γι' αυτό.

Το τέλος

Ο Κάρολος ξόδεψε τα τελευταία χρόνια της ζωής του εδραιώνοντας την εξουσία του στη Νορμανδία. Οι αυξημένοι φόροι, για να καλυφθούν τα έξοδα που έφεραν οι πόλεμοί του με την Αγγλία, έφεραν μεγάλη δυσαρέσκεια στον λαό. Τον Σεπτέμβριο του 1380, το απόστημα που είχε στο αριστερό χέρι χειροτέρευσε και κατάλαβε ότι πλησιάζει το τέλος του. Λίγο πριν τον θάνατό του, φοβούμενος την απώλεια της ψυχής του, εισηγήθηκε την κατάργηση των υψηλών φόρων και τη δημιουργία νέας οικονομικής πολιτικής. Ο βασιλιάς πέθανε τον Σεπτέμβριο του 1380 και τον διαδέχθηκε ο 12χρονος γιος του, Κάρολος ΣΤ΄.

Οι επιτυχίες του ωστόσο αποδείχθηκαν εφήμερες. Οι αδελφοί του Καρόλου, που διηύθυναν το συμβούλιο της αντιβασιλείας, το οποίο κυβερνούσε στο όνομα του Γάλλου βασιλιά, ήρθαν σε διαμάχες μεταξύ τους διαιρώντας την κυβέρνηση. Ο Κάρολος ΣΤ΄ ήθελε να έλθει γρήγορα στα βασιλικά καθήκοντα και αφαίρεσε τις εξουσίες από τους θείους του το 1392.

Οικογένεια

Νυμφεύτηκε το 1350 την Ιωάννα των Βουρβόνων, κόρη του Πέτρου Α΄ δούκα του Μπουρμπόν και είχε τέκνα:

• Κάρολος ΣΤ΄ 1368-1422, βασιλιάς της Γαλλίας.
• Λουδοβίκος Α΄ 1372-1407, δούκας της Ορλεάνης, ιδρυτής του κλάδου των Βαλουά-Ορλεάνης.
• Αικατερίνη 1378-1388, παντρεύτηκε τον Ιωάννη των Βαλουά κόμη του Μονπανσιέ.
• Μαρία απεβ. 7 ετών, Ιωάννα απεβ. 6 ετών, Ισαβέλλα απεβ. 4 ετών, Μπόνη απεβ. 2 ετών, Ιωάννης απεβ. μικρός, Ιωάννα απεβ. νήπιο.

Από μία μη νόμιμη σχέση του απέκτησε ένα φυσικό τέκνο:

• (νόθος) Ιωάννης ντε Μονταγκύ 1363-1409, επίτροπος (vidame) του Λον. Νυμφεύτηκε την Αικατερίνη των Αλμπρέ, κόρη του Καρόλου Α΄ κοντόσταυλου της Γαλλίας.

Πηγές

• Christine de Pisan, Livre des Faits et Bons Meurs du Sage Roi Charles
• Deslile (ed), Grandes Chroniques de France
• Philippe de Meziers, Songe du Viel Pelerin
• Autrand, Francoise, Charles V
• Cazelles, Raymond, Societe Politique, Noblesse et Couronne
• Delachenal, Roland, Charles V
• Henneman, John Bell, Olivier de Clisson
• Quillet, Jeannine, Charles V, Le Rois Lettre
• Tuchman, Barbara, A Distant Mirror: The Calamitous 14th Century, New York; Ballantine Books, 1978.