Βαλδουίνος Δ΄ της Ιερουσαλήμ

Βαλδουίνος Δ'
Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ
Περίοδος	11 Ιουλίου 1174 - 1185
Στέψη	15 Ιουλίου 1174;
Προκάτοχος	Αμωρί Α΄ της Ιερουσαλήμ
Διάδοχος	Βαλδουίνος Ε΄ της Ιερουσαλήμ
Γέννηση	αρχές καλοκαιριού 1161; Βασίλειο της Ιερουσαλήμ
Θάνατος	16 Μαρτίου 1185 (24 ετών); Βασίλειο της Ιερουσαλήμ
Τόπος ταφής	Ναός της Αναστάσεως
Οίκος	Οίκος του Ανζού
Πατέρας	Αμωρί Α΄ της Ιερουσαλήμ
Μητέρα	Αγνή του Κουρτεναί
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Βαλδουίνος Δ΄ της Ιερουσαλήμ (Baudouin IV de Jérusalem, 1161 - 16 Μαρτίου 1185)^[1], ο αποκαλούμενος λεπρός, ήταν βασιλιάς της Ιερουσαλήμ από το 1174 έως το θάνατό του. Ήταν γιος και διάδοχος του Αμωρί Α΄ της Ιερουσαλήμ και της πρώτης συζύγου του Αγνής του Κουρτεναί, κόρης του Ζοσλέν Β΄ κόμη της Έδεσσας.

Νεανικά χρόνια

Πέρασε την παιδική του ηλικία στην αυλή των Ιεροσολύμων μαζί με τον πατέρα του. Ελάχιστες επαφές είχε με την μητέρα του, την οποία ο Αμαλρίκ είχε διαζευχθεί. Τέθηκε υπό την επίβλεψη δασκάλου, του μεγάλου ιστορικού Γουλιέλμου της Τύρου. Σε ένα παιχνίδι με άλλα μικρά παιδιά, δεν ένιωσε πόνο όταν τον τραυμάτισε κάποιο αιχμηρό αντικείμενο, σύμπτωμα που ανησύχησε ιδιαίτερα τον δάσκαλό του. Ο Γουλιέλμος ανακάλυψε ότι ο νεαρός διάδοχος έπασχε από μια σοβαρή μορφή λέπρας, η οποία δεν του επέτρεπε να τεκνοποιήσει, ενώ τον οδηγούσε σε βέβαιο πρόωρο θάνατο.

Ο πατέρας του πέθανε το 1174 και ο Βαλδουίνος Δ' τέθηκε υπό την προστασία αντιβασιλέων, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Ραϋμόνδος Γ΄ κόμης της Τρίπολης, που υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με τον Σαλαντίν το 1175. Η αντιβασιλεία του Ραϋμόνδου Γ΄ έληξε δύο χρόνια αργότερα, όταν ο Βαλδουίνος Δ΄ ενηλικιώθηκε. Ο νέος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ δεν αναγνώρισε την ειρηνική συνθήκη που είχε γίνει με τον Σαλαντίν και βάδισε κατά της Δαμασκού.

Διόρισε τον θείο, από την πλευρά της μητέρας του, Ζοσλέν Γ΄ κόμη της Έδεσσας^[2] στρατάρχη (seneschal) μετά την απελευθέρωσή του. Ήταν ο πλησιέστερος άρρην συγγενής του, που δεν είχε βλέψεις επί του θρόνου της Ιερουσαλήμ, κάτι το οποίο αποδείχτηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βαλδουίνου Δ'. Ο Ραϋμόνδος Γ΄ της Τρίπολης είχε ρυθμίσει τον γάμο της αδελφής του Βαλδουΐνου Δ', πριγκίπισσας Σιβύλλας με τον Γουλιέλμο του Μομφερράτου, εξάδελφο του Λουδοβίκου Ζ΄ της Γαλλίας^[3] και του Φρειδερίκου Α΄ Χοενστάουφεν της Γερμανίας^[4]. Ο Γουλιέλμος έφτασε τον Νοέμβριο και έγινε κόμης της Γιάφας και της Ασκαλώνος, ελπίζοντας να διαδεχθεί τον Βαλδουίνο Δ΄ στο βασίλειο των Ιεροσολύμων με την Σιβύλλα.

Προετοιμασίες για πόλεμο κατά του Σαλαντίν

Ο Βαλδουίνος Δ' σχεδίαζε να επιτεθεί στον Σαλαντίν στην Αίγυπτο και έστειλε τον Ραϋνάλδο του Σατιγιόν απεσταλμένο στον Μανουήλ Α΄ Κομνηνό στην Κωνσταντινούπολη για οικονομική υποστήριξη. Ο Ραϋνάλδος είχε απελευθερωθεί πρόσφατα από την αιχμαλωσία στην Αλέππο (Χαλέπιο), με λύτρα πληρωμένα από τον Μανουήλ Α'. Ο Μανουήλ Α΄ στόχευε στην επαναφορά του Ορθόδοξου Πατριαρχείου και πάντρεψε τον Βοημούνδο Γ΄ της Αντιόχειας με τη μικρανιψιά του Θεοδώρα Κομνηνή, αδελφή της χήρας μητριάς του Βαλδουίνου Δ΄ Μαρίας Κομνηνής^[5]. Ο Γουλιέλμος του Μομφερράτου απεβίωσε (1177) αφήνοντας την χήρα του Σιβύλλα έγκυο στον Βαλδουίνο Ε΄ μέλλοντα βασιλιά των Ιεροσολύμων.

Τον Αύγουστο, ο πρώτος εξάδελφος του βασιλιά, Φίλιππος της Φλάνδρας^[6], ήρθε στα Ιεροσόλυμα και απαίτησε για λογαριασμό του την αντιβασιλεία αντί του Ραϋμόνδου Γ΄, ως στενότερος συγγενής του βασιλιά από την πλευρά του πατέρα του. Το συμβούλιο απέρριψε τα αιτήματά του και ο Βαλδουίνος του Ιμπελέν έβρισε δημόσια τον Φίλιππο, που προσβεβλημένος έφυγε από το βασίλειο. Η οικογένεια των Ιμπελέν είχε υπό την προστασία της την χήρα του Αμαλρίκ Α', Μαρία Κομνηνή, ελπίζοντας να την παντρέψει με μέλος της οικογένειας και να καταλάβει την εξουσία.

Το Νοέμβριο ο Βαλδουίνος Δ' και ο Ραϋνάλδος του Σατιγιόν νίκησαν τον Σαλαντίν με τη βοήθεια των Ναϊτών Ιπποτών στη μάχη του Μονζισάρ. Την ίδια χρονιά ο Βαλδουίνος Δ' επέτρεψε στην μητριά του Μαρία Κομνηνή να παντρευτεί τον Μπάλιαν του Ιμπελέν, πράξη επικίνδυνη, αφού οι Ιμπελέν ήταν φιλόδοξη οικογένεια με ηγετικές βλέψεις. Τον Απρίλιο του 1179 κατά την διάρκεια επιχειρήσεων στα βόρεια του βασιλείου, ο Βαλδουίνος Δ' δέχθηκε απρόσμενη επίθεση από τον ανεψιό του Σαλαντίν, τον Φαρούκ Σαχ· το άλογο του βασιλιά Βαλδουίνου Δ΄ ποδοπατήθηκε και ο Χάμφρεϋ Β΄ του Τορόν τραυματίστηκε θανάσιμα, στην προσπάθεια του να σώσει τον βασιλιά. Στις 10 Ιουνίου ο βασιλιάς ενισχύθηκε με τη βοήθεια του Ραϋμόνδου Γ΄ της Τρίπολης και των Ναϊτών Ιπποτών. Ο ίδιος βρέθηκε πεζός στο πεδίο της μάχης, αφού δεν μπορούσε λόγω των τραυμάτων του να ανεβεί σε άλογο και οι ευγενείς προσπάθησαν να τον προστατεύσουν. Αργότερα τον Αύγουστο το κάστρο του Ιακώβ έπεσε στα χέρια του Σαλαντίν.

Συμμαχία με τον Γκυ, διάλυσή της και ορισμός του Βαλδουίνου Ε΄ ως διαδόχου

Το καλοκαίρι του 1180 ο Βαλδουίνος Δ΄ πάντρεψε σε 2ο γάμο την αμφιθαλή αδελφή του Σίβυλλα με τον Γκυ των Λουζινιάν, αδελφό του αντιβασιλιά Αμαλρίκ των Λουζινιάν. Πολλοί ιστορικοί της εποχής υποστηρίζουν ότι το συνοικέσιο αποφασίστηκε υπό την επιρροή της μητέρας του Αγνής του Κουρτεναί. Ένα σχέδιο να παντρευτεί η Σιβύλλα τον Ούγο Γ΄ της Βουργουνδίας ναυάγησε και με τον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο Β΄ να είναι σε πολύ μικρή ηλικία, ο Γκυ ήταν υποτελής του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου Β΄, που όφειλε ένα προσκύνημα μετάνοιας στον πάπα.

Ο Βαλδουίνος Δ' πάντρεψε την οκτάχρονη, ετεροθαλή αδελφή του Ισαβέλλα Ανζού με τον Χάμφρεϋ Δ΄ του Τορόν, σαν δείγμα τιμής στον παππού του, που του είχε σώσει την ζωή στο Μπανιάς. Ο Γκυ συμμάχησε με τον Ραϋνάλδο, που εκμεταλλεύθηκε τα προτερήματά του στο Κεράκ και άρχισε να παρενοχλεί τα καραβάνια που ταξίδευαν από την Αίγυπτο στη Δαμασκό. Ο Σαλαντίν θέλησε να εκδικηθεί (1182) και ο Βαλδουίνος Δ', τυφλός πια και ανίκανος να περπατήσει, διόρισε αντιβασιλιά τον Γκυ, ο οποίος ετοιμάστηκε να διοργανώσει το 1183 την τελετή του γάμου της Ισαβέλλας με τον Χάμφρεϋ Δ΄ στο Κεράκ.

Οι τελετές διακόπηκαν από την επίθεση του Σαλαντίν, που απείλησε το ίδιο το γαμήλιο ζευγάρι, αλλά τελικά αποχώρησε με την εμφάνιση τού Βαλδουίνου Δ'. Ο τελευταίος καθαίρεσε τον Γκυ από αντιβασιλιά, διότι αρνήθηκε να καταδιώξει τον Σαλαντίν. Ο Γκυ πήρε την σύζυγό του Σίβυλλα και έφυγαν για την Ασκαλόνα.

Ο άρρωστος Βαλδουίνος Δ΄ διόρισε τον 5χρονο ανιψιό του Βαλδουίνο Ε' του Μομφερράτου (υιό της Σίβυλλας από τον 1ο της γάμο) αντιβασιλιά και διάδοχό του στον θρόνο, εξαιρώντας από την διαδοχή την ίδια τη Σιβύλλα. Ο Βαλδουίνος Ε΄ στέφθηκε στις 20 Νοεμβρίου του 1183. Προσπάθησε να ακυρώσει τον γάμο της μητέρας του Σιβύλλας με τον Γκυ, αλλά δεν τα κατάφερε, διότι αρνήθηκε το ζευγάρι. Η εξάντληση από τις μάχες και οι δυναστικές διαμάχες επέσπευσαν τον θάνατό του, που επήλθε την άνοιξη του 1185, λίγους μήνες μετά τον θάνατο της μητέρας του στην Άκρα (1184).

Πρόγονοι

Παραπομπές - Υποσημειώσεις

↑ Baldwin IV, King of Jerusalem The Peerage
↑ Ο Ζοσελέν Γ΄ ήταν αδελφός της Αγνής. Οι δύο τους ήταν τέκνα του Ζοσελέν Β΄ ντε Κουρτεναί κόμη της Έδεσσας
↑ Ο Γουλιέλμος ο μακρόξιφος, κόμης Ιόππης και Ασκαλώνος ήταν γιος του Γουλιέλμου Ε΄ μαρκησίου του Μομφερρτου. Αυτός από τη μητέρα του Γκιζέλα της Ιβρέας ήταν ετεροθαλής αδελφός της Αδελαΐδας της Σαβοΐας, μητέρας του Λουδοβίκου Ζ΄ της Γαλλίας.
↑ Ο Γουλιέλμος ο μακρόξιφος, κόμης Ιόππης και Ασκαλώνος ήταν γιος της Γιούντιτ/Ιουδήθ των Μπάμπενμπερκ, κόρης της Αγνής των Σαλίων. Αυτή από άλλο γάμο είχε γιο τον Φρειδερίκο Β΄ Χοενστάουφεν, δούκα της Σουαβίας, πατέρα του Φρειδερίκου Α΄ της Γερμανίας.
↑ Η Μαρία και ίσως η Θεοδώρα ήταν κόρες του Ιωάννη, γιου του Ανδρονίκου, γιου του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού.
↑ Ο Φίλιππος Α΄ κόμης της Φλάνδρας ήταν γιος της Σιβύλλας του Ανζού, που ήταν κόρη από τον πρώτο γάμο του Φούλκωνος, ο οποίος από δεύτερο γάμο είχε γιο τον Αμαλρίκ Α΄, πατέρα του Βαλδουίνου Δ΄.

Πηγές

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Βαλδουίνος Δ΄ της Ιερουσαλήμ

William of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea. E. A. Babcock and A. C. Krey, trans. Columbia University Press, 1943.
Steven Runciman, A History of the Crusades, vol. II: The Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1952.
Bernard Hamilton, "Women in the Crusader States: The Queens of Jerusalem", in Medieval Women, edited by Derek Baker. Ecclesiastical History Society, 1978
Bernard Hamilton, The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 2000

Βασιλικοί τίτλοι
Βαλδουίνος Δ΄ της Ιερουσαλήμ Οίκος του Ανζού Γέννηση: 1161 Θάνατος: 1185
Προκάτοχος Αμωρί Α΄ 1163 - 1174	Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ 1174 - 1185	Διάδοχος Βαλδουίνος Ε΄ 1185 - 1186

[1] Baldwin IV, King of Jerusalem The Peerage

[2] Ο Ζοσελέν Γ΄ ήταν αδελφός της Αγνής. Οι δύο τους ήταν τέκνα του Ζοσελέν Β΄ ντε Κουρτεναί κόμη της Έδεσσας

[3] Ο Γουλιέλμος ο μακρόξιφος, κόμης Ιόππης και Ασκαλώνος ήταν γιος του Γουλιέλμου Ε΄ μαρκησίου του Μομφερρτου. Αυτός από τη μητέρα του Γκιζέλα της Ιβρέας ήταν ετεροθαλής αδελφός της Αδελαΐδας της Σαβοΐας, μητέρας του Λουδοβίκου Ζ΄ της Γαλλίας.

[4] Ο Γουλιέλμος ο μακρόξιφος, κόμης Ιόππης και Ασκαλώνος ήταν γιος της Γιούντιτ/Ιουδήθ των Μπάμπενμπερκ, κόρης της Αγνής των Σαλίων. Αυτή από άλλο γάμο είχε γιο τον Φρειδερίκο Β΄ Χοενστάουφεν, δούκα της Σουαβίας, πατέρα του Φρειδερίκου Α΄ της Γερμανίας.

[5] Η Μαρία και ίσως η Θεοδώρα ήταν κόρες του Ιωάννη, γιου του Ανδρονίκου, γιου του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού.

[6] Ο Φίλιππος Α΄ κόμης της Φλάνδρας ήταν γιος της Σιβύλλας του Ανζού, που ήταν κόρη από τον πρώτο γάμο του Φούλκωνος, ο οποίος από δεύτερο γάμο είχε γιο τον Αμαλρίκ Α΄, πατέρα του Βαλδουίνου Δ΄.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]