Ριχάρδος της Κορνουάλης

Βασιλιάς των Ρωμαίων, κόμης της Κορνουάλης

Ο Ριχάρδος (Richard, 5 Ιανουαρίου 1209[7] - 2 Απριλίου 1272) από τον Οίκο του Ανζού ήταν κόμης του Πουατιέ (1225 - 1243), κόμης της Κορνουάλης (1227 - 1272) και βασιλιάς της Γερμανίας (1257 - 1272) ήταν δεύτερος γιος του Ιωάννη του Ακτήμονα και της Ισαβέλλας του Ανγκουλέμ μικρότερος αδελφός του Ερρίκου Γ΄ της Αγγλίας.[8] Ο Ριχάρδος ήταν ο πλουσιότερος άνδρας της Ευρώπης στην εποχή του, μετείχε στη Σταυροφορία των βαρόνων όπου πέτυχε με διαπραγματεύσεις την απελευθέρωση των αιχμαλώτων και την οικοδόμηση της ακρόπολης της Ασκελόν.

Ριχάρδος Α΄ της Κορνουάλης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Richard, 1st Earl of Cornwall (Αγγλικά)
Γέννηση5  Ιανουαρίου 1209
Ουίντσεστερ ή Winchester[1]
Θάνατος2  Απριλίου 1272
Μπέρχαμστεντ
Αιτία θανάτουεγκεφαλικό επεισόδιο
Τόπος ταφήςHailes Abbey και Γκλόστερσιρ
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Αγγλίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[2]
Πληροφορίες ασχολίας
ΙδιότηταEarl of Cornwall
Οικογένεια
ΣύζυγοςΙσαβέλλα Μάρσαλ (από 1231)[3][4]
Σάντσια της Προβηγκίας (από 1243)[3][4]
Βεατρίκη του Φάλκενμπουργκ (από 1269)[4]
ΣύντροφοςJeanne de Valletort
ΤέκναΕρρίκος του Αλμαίν[5]
Walter de Cornwall[5]
Isabella de Cornwall[5]
Richard de Cornwall[5]
John of Cornwall[5]
Isabella of Cornwall[5]
Nicholas of Cornwall[5]
Richard of Cornwall[5]
Εδμόνδος της Κορνουάλης[5][3]
Joan[6]
Sir Lawrence de Cornwall[6]
ΓονείςΙωάννης της Αγγλίας[3] και Ισαβέλλα του Ανγκουλέμ[3]
ΑδέλφιαΙωάννα της Σκωτίας[3]
Ελεονώρα της Αγγλίας[3]
Alice de Lusignan, Countess of Surrey
Ισαβέλλα της Αγγλίας[3]
Ιωάννα, Λαίδη της Ουαλίας
Isabella of Lusignan
Αιμάρ του Βαλάνς
Ούγος ΙΑ΄ του Λουζινιάν
Ερρίκος Γ΄ της Αγγλίας[3]
Γουλιέλμος του Βαλάνς
Richard FitzRoy
ΣυγγενείςΕρρίκος Β΄ της Αγγλίας (παππούς)
ΟικογένειαΟίκος του Ανζού και Οίκος των Πλανταγενετών
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχεςΣΤ΄ Σταυροφορία
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΒασιλιάς των Ρωμαίων
Θυρεός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Σφραγίδα (σιγίλλιον) του Ριχάρδου Α΄ της Γερμανίας.

Κληρονόμος της Κορνουάλης

Επεξεργασία

Ο Ριχάρδος γεννήθηκε στο κάστρο Ουίντσεστερ. Έγινε κόμης του Πουατιέ (1225) και την ίδια χρονιά σε ηλικία 16 ετών ο αδελφός του Ερρίκος Γ΄ τον διόρισε σερίφη της Κορνουάλης. Τα έσοδα του Ριχάρδου από την Κορνουάλη τον έκαναν τον πλουσιότερο άνδρα της Ευρώπης. Είχε εκστρατεύσει στο πλευρό του αδελφού στο Πουατιέ και στη Βρετάνη και πήρε την αντιβασιλεία τρεις φορές κατά τη διάρκεια της απουσίας του. Ωστόσο οι σχέσεις με τον αδελφό του ήταν συχνά έντονες: επαναστάτησε τρεις φορές και υποτάχθηκε μόνο μετά από πλούσιες ανταμοιβές. Όταν ανέλαβε την Κορνουάλη (1225), ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις με τον Ζερβάς ντι Τίνταγκελ για την ανταλλαγή του κάστρου του Τίνταγκελ με γη στο Μερθέν.[9] Ο Ριχάρδος έκτισε σε εκείνο το σημείο ένα κάστρο (1233) για να συνδέσει την περιοχή με τους θρύλους του βασιλιά Αρθούρου, όπως περιγράφονται από τον Τζέφρεϊ του Μονμάουθ. Το κάστρο ήταν παλαιομοδίτικο, χωρίς καμιά στρατηγική σημασία και μοναδικό στόχο είχε τη συναισθηματική σύνδεση των κατοίκων, που αντιπαθούσαν τους ξένους με τους θρύλους. Η αρχική αυτή εντύπωση ότι το κάστρο οικοδομήθηκε από τον Ριχάρδο, ανατράπηκε από τον αρχαιολόγο Ράλεχ Ράντφορντ (1900 - 1999), ο οποίος εντόπισε ότι το κάστρο είχε οικοδομηθεί πιο πριν από τον κόμη Ρέτζιναλτ του Ντάνσταβιλ και ο Ριχάρδος ανέλαβε την επέκτασή του.[10] Ο αρχιτέκτονας Σίντνεϊ Τόι (1875 - 1977) προχώρησε περισσότερο, αναφέροντας ότι το κάστρο οικοδομήθηκε σε ακόμη παλιότερη εποχή.[11]

 
Σχέδιο της σφραγίδας (σιγιλλίου) του Ριχάρδου Α΄ της Γερμανίας.

Συμμετοχή στη Β΄ Σταυροφορία των Βαρόνων

Επεξεργασία

Τον Μάρτιο του 1231 ο Ριχάρδος παντρεύτηκε την Ισαβέλλα Μαρσάλ την πλούσια χήρα του κόμη του Γκλόστερ, ο γάμος τον έφερε σε αντίθεση με τον αδελφό του Ερρίκο Γ΄ ο οποίος φοβόταν την οικογένεια Μαρσάλ επειδή ήταν πλούσια, ισχυρή και πολλές φορές ερχόταν σε συγκρούσεις μαζί του. Ο Ριχάρδος έγινε θετός πατέρας των έξι παιδιών της Ισαβέλλας από τον πρώτο της σύζυγο. Την ίδια εποχή απέκτησε την κύρια κατοικία του στο κάστρο Βάλλινγκφορντ στο Μπέρκσαϊρ (σημερινό Όξφορντσαϊρ) και σπατάλησε πολύ χρόνο για την επέκταση του, απέκτησε με την Ισαβέλλα 4 παιδιά αλλά μόνο ο ένας γιος Ερρίκος του Αλμαίν επέζησε. Ο Ριχάρδος ήρθε σε σύγκρουση με τον Σιμόν του Μοντφόρντ γι' αυτό έκανε νέα επανάσταση κατά του αδελφού του (1238) όταν αποφάσισε να παντρέψει την αδελφή τους Ελεονώρα της Αγγλίας (1215-1275) με τον Σίμον αλλά υποχώρησε όταν πήρε πλούσια δώρα. Η Ισαβέλλα στην επιθανάτιο κλίνη της (1240) του ζήτησε να τη θάψει με τον πρώτο σύζυγό της στο Τιούκσμπουρι. Ο Ριχάρδος την έθαψε στο αββαείο του Μπωλιέ, όμως σαν ένδειξη σεβασμού στη μνήμη της έστειλε την καρδιά της στο Τιούκσμπουρι.

Την ίδια χρονιά συμμετείχε στη Β΄ Σταυροφορία των βαρόνων στους Αγίους Τόπους, δεν πολέμησε ο ίδιος αλλά έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων και στην ταφή των Σταυροφόρων που σκοτώθηκαν στη μάχη της Γάζας τον Νοέμβριο του 1239, οικοδόμησε ξανά το φρούριο του Ασκελόν που είχε κατεδαφιστεί από τον Σαλαντίν στην επιστροφή επισκέφτηκε την αδελφή του Ισαβέλλα της Αγγλίας σύζυγο του Φρειδερίκου Β΄ Χοενστάουφεν.

 
Σφραγίδα της Σάντσιας της Προβηγκίας ώς βασίλισσας των Ρωμαίων, 2ης συζύγου του Ριχάρδου Α΄.

Γάμος του Ριχάρδου με τη Σάντσια της Προβηγκίας

Επεξεργασία

Με τη γέννηση του διαδόχου Εδουάρδου (1239) o Ριχάρδος αποκλείστηκε από τη διαδοχή στον θρόνο, ο αδελφός του Ερρίκος Γ΄ και η σύζυγος του Ελεονώρα της Προβηγκίας λίγο μετά την επιστροφή του από τους Αγίους Τόπους στις 28 Ιανουαρίου 1242 του πρότειναν νέα σύζυγο την αδελφή της βασίλισσας Σάντσια της Προβηγκίας. Επισκέφθηκε τον Ραϋμόνδο-Βερεγγάριο Δ΄ κόμη της Προβηγκίας, που τον υποδέχτηκε με μεγάλη οικειότητα και του παρουσίασε την κόρη του· ο Ριχάρδος αμέσως την ερωτεύτηκε έντονα.[12] Ο Ριχάρδος και η Σάντσια παντρεύτηκαν στο Αββαείο του Ουέστμινστερ τον Νοέμβριο του 1243. Ο γάμος έδεσε πολύ στενά τα δύο αδέλφια και τις δύο βασιλικές οικογένειες, αφού οι άλλες δύο αδελφές της βασίλισσας, η Μαργαρίτα της Προβηγκίας και η Βεατρίκη της Προβηγκίας, είχαν παντρευτεί τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο Θ΄ τον Άγιο και τον μικρότερο αδελφό του Κάρολο Α΄ των Καπετιδών-Ανζού, κάτι που φάνηκε με τη Συνθήκη των Παρισίων.[13]

Τον Αύγουστο του 1225 ορίστηκε κόμης του Πουατού, ωστόσο τα δικαιώματά του στη Γασκώνη και στο Πουατού δεν τα απέκτησε ποτέ· ο Λουδοβίκος Θ΄ τα παραχώρησε στον αδελφό του Αλφόνσο.[14] Η μητέρα του ωστόσο Ισαβέλλα τού Ανγκουλέμ, η οποία ισχυρίστηκε ότι την πρόσβαλε η βασιλομήτωρ Λευκή της Καστίλης, συνωμότησε με τον δεύτερο σύζυγό της Ούγο και άλλους ευγενείς για την ανακατάληψη του Πουατού· η επιχείρηση εξελίχτηκε σε φιάσκο, αφού οι Λουζινιάν τους πρόδωσαν· ο Ριχάρδος δέχτηκε την παραχώρηση του Πουατού τον Δεκέμβριο του 1243.[15] Ο πάπας πρόσφερε στον Ριχάρδο το στέμμα της Σικελίας, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε λόγω της αστρονομικά υψηλής τιμής, απαντώντας ειρωνικά : «Θα ανέβω στον ουρανό θα φέρω το φεγγάρι και θα το κατεβάσω κάτω». [16]

 
Μια απεικόνιση τον 13ο αιώνα της τρίτης συζύγου του Ριχάρδου, Βεατρίκης του Φάλκενμπουργκ ως βασίλισσας των Ρωμαίων.

Βασιλιάς της Γερμανίας

Επεξεργασία

Ο Ριχάρδος εξελέγη βασιλιάς της Γερμανίας (1256) με την ψήφο τεσσάρων από τους επτά Γερμανούς εκλέκτορες (Κολωνία, Μαίνζ, Παλατινάτο και Βοημία), οι υπόλοιποι τρεις (Σαξονία, Βρανδεμβούργο και Τριέρ) υποστήριξαν τον αντίπαλο Αλφόνσο Ι΄ τον Σοφό. Ο πάπας και ο Λουδοβίκος Θ΄ αρχικά υποστήριξαν τον Αλφόνσο αλλά τελικά ο Λουδοβίκος λόγω της ισχυρής επίδρασης της συζύγου του πείστηκε να υποστηρίξει τον Ριχάρδο, ο Ότακαρ Β΄ της Βοημίας τελικά πήρε το μέρος του Ριχάρδου, οι τέσσερις εκλέκτορες δωροδοκήθηκαν με το ποσό των 20.000 μάρκων. Στις 27 Μαΐου 1257 ο αρχιεπίσκοπος της Κολωνίας έστεψε τον Ριχάρδο στο Άαχεν βασιλιά των Ρωμαίων ωστόσο ο τίτλος θα μείνει χωρίς εξουσίες, θα κάνει μόνο σύντομες επισκέψεις στη Γερμανία την περίοδο (1257 - 1269).[17] Ίδρυσε το αβαείο του Μποέρνχαμ στο Μπάκιγχαμ (1263) και το Γκρασάους στο Άαχεν (1266). Στον Β΄ Βαρονικό Πόλεμο (1264 - 1267) συμμάχησε με τον αδελφό του κατά του Σίμον του Μοντφόρντ, μετά την ήττα του βασιλιά στη μάχη του Λιους βρήκε καταφύγιο σε έναν ανεμόμυλο αλλά συνελήφθηκε και έμεινε αιχμάλωτος ως τον Σεπτέμβριο του 1265.

Τον Δεκέμβριο του 1271 έπαθε βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο που τον άφησε παράλυτο στη δεξιά πλευρά και έχασε την ικανότητα ομιλίας, πέθανε στις 2 Απριλίου 1272 και τάφηκε στο κάστρο του Μπέρχαμστεντ στο Χερτφορτσάιρ στο αβαείο του Χάιλες που είχε ιδρύσει ο ίδιος δίπλα από τη δεύτερη σύζυγο του Σάντσια και τον γιο του από την πρώτη σύζυγο Ερρίκο του Αλμέιν. Στη Γερμανία ξέσπασε έντονος εμφύλιος πόλεμος μετά τον θάνατο του διάδοχος εξελέγη ο Ροδόλφος Α΄ της Γερμανίας, στην Κορνουάλη τον διαδέχθηκε ο γιος του από τον δεύτερο γάμο του Εδμόνδος.

Οικογένεια

Επεξεργασία

Με την πρώτη σύζυγο του Ισαβέλλα Μάρσαλ (30 Μαρτίου 1231), κόρη του Γουλιέλμου Μάρσαλ 1ου κόμη του Πέρμπροκ και της Ισαβέλλας του Κλερ, η Ισαβέλλα απεβίωσε στη γέννα τού τελευταίου της παιδιού μαζί με αυτό. Παιδιά τους ήταν:[18]

  • Ιωάννης της Κορνουάλης (31 Ιανουαρίου 1232 - 22 Σεπτεμβρίου 1232)
  • Ισαβέλλα της Κορνουάλης (9 Σεπτεμβρίου 1233 - 6 Οκτωβρίου 1234)
  • Ερρίκος της Κορνουάλης (2 Νοεμβρίου 1235 - 13 Μαρτίου 1271) δολοφονήθηκε από τους εξαδέλφους του Γκι και Σιμόν του Μονφόρ.
  • Νικόλαος της Κορνουάλης (γεννήθηκε και πέθανε στις 17 Ιανουαρίου 1240)

Με τη δεύτερη σύζυγο του Σάντσια της Προβηγκίας (23 Νοεμβρίου 1243) παιδιά τους ήταν:[19]

  • Γιος χωρίς όνομα (Ιούλιος 1246 - 15 Σεπτεμβρίου 1246)
  • Εδμόνδος, 2ος κόμης της Κορνουάλης (1 Ιανουαρίου 1250 - 25 Σεπτεμβρίου 1300) ή Εδμόνδος του Αλμάιν, παντρεύτηκε τη Μαργαρίτα ντε Κλάρε (1250 - 1312) κόρη του Ριχάρδου ντε Κλάρε κόμη του Γλούκεστερ και της δεύτερης συζύγου του Μαώ του Λασί κόρης του Ιωάννη του Λασί 2ου κόμη του Λίνκολν, δεν απέκτησαν παιδιά και ο γάμος τους διαλύθηκε τον Φεβρουάριο του 1294.

Με την τρίτη σύζυγο του Βεατρίκη του Φάλκενμπουργκ (Καιζερσλάουτερν, 16 Ιουνίου 1269) δεν απέκτησαν παιδιά. Η Βεατρίκη ήταν κόρη του Ντήτριχ Α΄ κόμη του Φάλκενμπουρκ: ήταν μόλις 16 ετών, όταν παντρεύτηκε, και μια από τις ωραιότερες γυναίκες στην εποχή της· απεβίωσε στις 17 Οκτωβρίου 1277, και τάφηκε στην Αγία Τράπεζα της εκκλησίας των Γκρέυφριαρς στην Οξφόρδη.[20]

Ο Ριχάρδος είχε και μια ερωμένη που την έλεγαν Ιωάννα,[21] δεν υπάρχουν στοιχεία γι' αυτήν· το μόνο γνωστό είναι ότι αυτή παντρεύτηκε δυο φορές, την πρώτη με τον Ραλφ του Βάλετορτ (απεβ. το 1267),[22] και τη δεύτερη με τον σερ Αλέξανδρο Όκεστον του Μόντμπερρι, Ντέβον.[23]

Παιδιά του Ριχάρδου με την Ιωάννα του Βάλλετορτ ήταν:[24]

  • Φίλιππος της Κορνουάλλης, ιερέας.
  • Σερ Ριχάρδος της Κορνουάλης ο οποίος δέχτηκε δώρο απο τον ετεροθαλή αδελφό του Εδμόνδο, 2ο κόμη της Κορνουάλης (πέθανε το 1300) στο οποίο τον αποκαλούσε αδελφό, παντρεύτηκε την Ιωάννα Φίτζαλαν κόρη του Ιωάννη Φιτζαλάν 6ου κόμη του Αραντέλ με την οποία απέκτησε 3 γιους και μια κόρη. Σκοτώθηκε με ένα βέλος στην πολιορκία του Μπέργουικ (1296), η κόρη του Ιωάννα της Κορνουάλης παντρεύτηκε τον Σερ Ιωάννη Χόουαρντ, απο αυτόν κατάγονται οι δούκες του Νόρφολκ απο την οικογένεια Χόουαρντ.[25]
  • Σερ Βάλτερ της Κορνουάλης, δέχτηκε σαν δώρο το τσιφλίκι του Βράννελ στην Κορνουάλη από τον ετεροθαλή αδελφό του Εδμόνδο,[25] 2ο κόμη της Κορνουάλης (πέθανε το 1300) στο οποίο τον αποκαλούσε αδελφό. Υιός του ήταν ο Γουλιέλμος της Κορνουάλης, εγγονός του ο Ιωάννης της Κορνουάλης που παντρεύτηκε τη Μαργαρίτα Τρεγάγο και απέκτησε τη Μαργαρίτα της Κορνουάλης που παντρεύτηκε τον Δαυίδ Χέντοουερ από αυτούς καταγόταν η Ιωάννα Τρεγκαρθίν (πέθανε το 1583) σύζυγος του Ιωάννη Βαντόμ του Εντς (πέθανε το 1578).[26] Το ταφικό μνημείο της Ιωάννας Τρεγκαρθίν στην εκκλησία του Μπράνσκομπ είχε μια επιγραφή που αναφέρει ότι ήταν ενάρετη γυναίκα καταγόμενη από τον Οίκο των Πλανταγενετών, μερικές φορές της Κορνουάλης και δείχνει τα σύμβολα του Τρεγκαρθίν να διαιρούν στα τέσσερα τα αντίστοιχα σύμβολα του οίκου της Κορνουάλης του Μπρανέλ.
  • Ισαβέλλα της Κορνουάλης, δέχθηκε δώρο από τον βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκο Γ΄ στο οποίο την αποκαλεί ανιψιά.
  • Ιωάννα της Κορνουάλης, δέχθηκε το 1283 από τον ετεροθαλή αδελφό της Εδμόνδο 2ο κόμη της Κορνουάλης (πέθανε το 1300) στο οποίο την αποκαλεί αδελφή.[27] Το Μοντμπέρρι ήταν τμήμα των φέουδων του Βαλλετόρτ το Άμπερτον και παραχωρήθηκαν στον Αλέξανδρο Όκεστον μετά τον γάμο του με την ερωμένη του κόμητος της Κορνουάλης Ιωάννα χήρα του Ραλφ των Βαλλετόρτ μέσω του Ρογήρου του Βαλλετόρτ αδελφού του Ραλφ.[28]

Η νεαρή Ιωάννα παντρεύτηκε δύο φορές, την πρώτη με τον Ριχάρδο του Σαμπερνάουν με τον οποίο απέκτησε έναν γιο τον Ριχάρδο του Σαμπερνάουν,[29] τη δεύτερη φορά με τον Σερ Πέτρο Φισάκρ με τον οποίο δεν απέκτησε παιδιά, ο άτεκνος ετεροθαλής αδελφός της Σερ Ιάκωβος Όκεστον έκανε τον γιό της ή εγγονό της Ριχάρδο του Σαμπερνάουν διάδοχο του.[30]

Πρόγονοι

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. mub20231174025. Ανακτήθηκε στις 30  Ιανουαρίου 2023.
  2. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. mub20231174025. Ανακτήθηκε στις 9  Φεβρουαρίου 2023.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 «Kindred Britain»
  4. 4,0 4,1 4,2 p10201.htm#i102009. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  6. 6,0 6,1 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.
  7. Weis 1992, p. 232.
  8. Lundy, Darryl (January 21, 2011). "Richard, 1st Earl of Cornwal". The Peerage.
  9. Historic England. "Merthen (1142128)". National Heritage List for England. Retrieved 16 January 2012.
  10. Radford, C. A. Ralegh (1939) Tintagel Castle, Cornwall; 2nd ed. London: Her Majesty's Stationery Office; p. 12
  11. Toy, S. (1939), Castles: a short history of fortifications from 1600 B.C. to A. D. 1600, London: Heinemann
  12. Cox 1974, p. 114.
  13. Sanders, IJ (1951). "The Texts of the Peace of Paris, 1259". The English Historical Review. 66 (258). Oxford University Press. pp. 81–97 [88].
  14. Weir 1999, p. 67.
  15. Cox 1974, p. 112-113.
  16. Craik, George L., & Macfarlane, Charles, The Pictorial History of England, p. 657.
  17. Goldstone, Nancy (2008). Four Queens; The Provencal Sisters who ruled Europe. Pinguin Books, London, p. 213.
  18. Richardson I 2011, pp. 566–71
  19. Richardson I 2011, pp. 566–71.
  20. Richardson I 2011, p. 567.
  21. No reliable source confirms her as, or suggests she was, a member of the de Bath family of Colebrooke, Devon. For example, John Prince (biographer) in his "Worthies of Devon" biography of Sir Henry Bath (d. 1261), Justice of the King's Bench, makes no mention of such connection
  22. Samuel Lysons, Magna Britannia, Vol.3, : Cornwall, pp. 118-174: Joan first married Ralph de Valletort who was living in 1246 and dead by 1267; they were the parents of Reginald de Valletort, Inq. p.m. 1270. Reginald granted Trematon to Earl Richard. Joan later married Alexander Okeston and they were the parents of Sir James Okeston.
  23. Vivian, Lt.Col. J.L., (Ed.) The Visitations of the County of Devon: Comprising the Heralds' Visitations of 1531, 1564 & 1620, Exeter, 1895, p.160, pedigree of Champernowne
  24. Richardson I 2011, pp. 573–4
  25. 25,0 25,1 Richardson I 2011, pp. 574–5; Richardson II 2011, p. 265
  26. Pridham, T.L., Devonshire Celebrities, (regarding the ancestry of the Cornwall family of Brannell), pp 12–17: "Cornwall of Court in St Stephen-in-Brannel, Cornwall, descended from a son of Richard, Earl of Cornwall, by Joan de Valletort. The elder branch of this family became extinct after a few descents in the fourteenth century, the heiress married Hendower"
  27. Ancestry of Joan Tregarthin, as set out by Davies in his "Parochial History of Cornwall", concerning the parish of Goran (Davies, Vol. 2, pp 109-110, adding ref to his articles on "St Stephens in Branell" and "St Stephens in Saltash): "At Tregarden lived John de Tregarthyn, temp Edward I, how long before I know not, after which his posterity in this place married with the great inheritrixes of Pever, Chamberlayne and Hendower, of Court, in Branell, by which last, by the Cornwalls of that place, they were lineally descended from Richard, Earl of Cornwall, King of the Romans, by his concubine Joan de Valletort, widow of Sir Alexander Oakeston". Pole, p.309 & Risdon, p.187, referring to a grant made in 1283 by Edmund, 2nd Earl of Cornwall (d. 1300) to Richard de Champernowne and his wife Joan, whom he referred to as his "sister", of the assize of bread and ale
  28. Pole, p.309
  29. Pole, p.274
  30. Pole, p.309; Risdon, p. 187
  • Richardson, Douglas (2011). Everingham, Kimball G., ed. Plantagenet Ancestry: A Study in Colonial and Medieval Families. I (2nd ed.). Salt Lake City.
  • Richardson, Douglas (2011). Everingham, Kimball G., ed. Plantagenet Ancestry: A Study in Colonial and Medieval Families. II (2nd ed.). Salt Lake City.
  • Cox, Eugene L. (1974). The Eagles of Savoy. Princeton: Princeton University Press
  • Weir, Alison (1999). Britain's Royal Families: The Complete Genealogy. London, U.K.: The Bodley Head.
  • Weis, Frederick Lewis (1992). Sheppard, Walter Lee; Faris, David, eds. Ancestral Roots of Certain American Colonists who Came to America Before 1700: The Lineage of Alfred the Great, Charlemagne, Malcolm of Scotland, Robert the Strong, and Some of Their Descendants. London, U.K.: Genealogical Publishing Com.
  • Denholm-Young, Noel. Richard of Cornwall, 1947
  • Lewis, Frank. Beatrice of Falkenburg, the Third Wife of Richard of Cornwall, 1937
  • Tyerman, Christopher. England and the Crusades, 1095–1588
  • Richard of Cornwall and his first wife, Isabel Marshall, appear as characters in Virginia Henley's historical novels, The Marriage Prize and The Dragon and the Jewel, and in Sharon Kay Penman's historical novel Falls the Shadow.
Ευγενείς της Αγγλίας
Νέα δημιουργία Κόμης της Κορνουάλης
4 Μαρτίου 1857 – 21 Ιανουαρίου 1861
Διάδοχος
Εδμόνδος