Μάχη του Φρίντλαντ

Μάχη του Φρίντλαντ
	Πόλεμος του Δ΄ Συνασπισμού
	Ο Ναπολέων στη μάχη του Φρίντλαντ (1807).
Χρονολογία	14 Ιουνίου 1807
Τόπος	Φρίντλαντ, Ανατολική Πρωσσία
Έκβαση	Αποφασιστική Γαλλική Νίκη; • Καταστροφή του Δ΄ Συνασπισμού; • Συνθήκη του Τίλσιτ
Αντιμαχόμενοι
Γαλλική Αυτοκρατορία	Ρωσσική Αυτοκρατορία
Ηγετικά πρόσωπα
Ναπολέων Α΄; Ζαν Λαν	Λέβιν Άουγκουστ φον Μπέννιγκσεν
Δυνάμεις
66.000 στρατιώτες; 118 κανόνια	84.000 στρατιώτες; 120 κανόνια
Απώλειες
8.000 νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι	30.000-40.000 νεκροί, τραυματίες και αιχμάλωτοι

Στη μάχη του Φρίντλαντ η "Μεγάλη Στρατιά" υπό τη διοίκηση του Ναπολέοντα Α΄ της Γαλλίας κατατρόπωσε το ρωσσικό στρατό υπό την ηγεσία του Λέβιν Άουγκουστ φον Μπέννιγκσεν (von Bennigsen, Γερμανού αξιωματικού στην υπηρεσία του τσαρικού στρατού), περίπου 43 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Κένιξμπεργκ.

Η μάχη του Φρίντλαντ ουσιαστικά τερμάτισε τον Πόλεμο του Δ΄ Συνασπισμού εναντίον του Ναπολέοντα. Μετά από περίπου 23 ώρες σκληρής μάχης, οι Γάλλοι απέκτησαν τον έλεγχο του πεδίου της μάχης και ο ρωσσικός στρατός υποχώρησε χαοτικά προς τον ποταμό Άλλε (γερμανικά: Alle, στην Ανατολική Πρωσσία, σημερινός Λύνα της Πολωνίας), όπου πολλοί στρατιώτες πνίγηκαν ενώ προσπαθούσαν να ξεφύγουν.

Στις 7 Ιουλίου του 1807, η Γαλλία και η Ρωσσία συνήψαν την πρώτη Συνθήκη του Τίλσιτ, η οποία όριζε τα δύο έθνη συμμάχους μετά από δύο χρόνια πολέμου. Δύο ημέρες αργότερα η Γαλλία συνήψε ξεχωριστή συνθήκη με την Πρωσσία για να την "εξοστρακίσει" από τις κύριες διαπραγματεύσεις. Η συνθήκη του Τίλσιτ όριζε τα εξής: Η Γαλλία επέτρεπε στη Ρωσσία να τακτοποιήσει μόνη της τα ζητήματα με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ σε αντάλλαγμα η Γαλλία θα ενσωμάτωνε τις ακτές της Δαλματίας και τα Ιόνια νησιά. Ακόμη η Γαλλία έδινε το ελεύθερο στη Ρωσσία να τακτοποιήσει μόνη της τη Φινλανδία, με τον όρο ν΄ αναγκάσει τη Σουηδία να αποχωρήσει από το Συνασπισμό εναντίον του Ναπολέοντα. Τέλος, ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ συμφώνησε να μπει στον "Ηπειρωτικό Αποκλεισμό" κατά της Μεγάλης Βρεταννίας, εάν ο πόλεμος με την τελευταία δεν τέλειωνε σύντομα. Υπό τους όρους της δεύτερης συνθήκης η Γαλλία εξασφάλισε την ταπείνωση της Πρωσσίας, της οποίας όλα τα εδάφη δυτικά του ποταμού Έλβα, μετατράπηκαν στο νέο Βασίλειο της Βεστφαλίας, του οποίου βασιλιάς έγινε ο αδελφός του Ναπολέοντα, Ιερώνυμος.

Ιστορικοί θεωρούν ότι η συνθήκη του Τίλσιτ αποτέλεσε το απόγειο της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα.

Πρελούδιο

Στις αρχές φθινοπώρου του 1806 ο βασιλιάς της Πρωσσίας Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ συμμάχησε με τη Μεγάλη Βρεταννία, τη Σουηδία και τη Ρωσσία, σχηματίζοντας τον Δ΄ Συνασπισμό εναντίον της Γαλλίας. Ο Ναπολέων μαζί με τον στρατάρχη Νταβού εισέβαλε στην Πρωσσία με 160.000 στρατιώτες και στις 14 Οκτωβρίου του 1806 κατέστρεψε τις πρωσσικές στρατιές στη διπλή μάχη της Ιένας-Άουερστεντ, με αποτέλεσμα λίγες ημέρες αργότερα να μπει θριαμβευτής στο Βερολίνο. Κατόπιν, μετά από σφοδρή καταδίωξη, οι Γάλλοι στρατάρχες Λαν, Μυρά, Νέυ και Μπερναντότ αιχμαλώτισαν τα εναπομείναντα σώματα του πρωσσικού στρατού, καθήλωσαν τις μεραρχίες του φον Μπλύχερ που είχε ενισχυθεί από τους Σουηδούς στη μάχη του Λύμπεκ, ενώ ο στρατάρχης Νέυ έδωσε το τελικό χτύπημα με την κατάληψη του οχυρού του Μαγδεβούργου.

Μετά την ήττα της Πρωσσίας ο Ναπολέων πληροφορήθηκε πως ρωσσικές δυνάμεις βρίσκονταν στην Πολωνία υπό την ηγεσία του Ρώσσου στρατάρχη Μιχαήλ Φεντότοβιτς Καμένσκυ, ο οποίος αρνήθηκε να πολεμήσει τους Γάλλους και υποχώρησε βόρεια επιτρέποντας στους τελευταίους να καταλάβουν αναίμακτα τη Βαρσοβία, όπου έγιναν δεκτοί ως ελευθερωτές. Ο Ναπολέων καταδίωξε τους Ρώσσους και ύστερα από μικρές συμπλοκές στο Πουλτούσκ (Pultusk) και το Κράζνοβο (Krasnovo) κατάφερε να τους απωθήσει ακόμη περισσότερο. Ωστόσο ο αυτοκράτορας αποφάσισε να ξεκουράσει τις εξαντλημένες δυνάμεις του για το χειμώνα και εγκατέστησε τα χειμερινά καταλύματά του στην Πολωνία. Ο στρατάρχης Νέυ ωστόσο προήλασε βορειότερα από τις συντεταγμένες που του είχαν ανατεθεί για να στρατοπεδεύσει, αναζητώντας μια καλύτερη βάση ανεφοδιασμού για τρόφιμα. Τότε ο νέος διοικητής των ρωσσικών δυνάμεων, Λέβιν Άουγκουστ φον Μπέννιγκσεν βρήκε μια καλή ευκαιρία να χτυπήσει το απομονωμένο γαλλικό σώμα, το οποίο υποχώρησε αφήνοντας το 1ο Σώμα του Μπερναντότ ακάλυπτο. Ο Ναπολέων, θέλοντας να ανακτήσει το πάνω χέρι, ειδοποίησε τον Μπερναντότ να υποχωρήσει με σκοπό να παρασύρει τον Μπέννιγκσεν. Ύστερα ο Ναπολέων θα συγκέντρωνε ταχύτατα τα στρατεύματά του, θα χτυπούσε την αριστερή πτέρυγα του ρωσσικού στρατού και θα του έκοβε τον δρόμο επικοινωνιών και ανεφοδιασμού του. Ωστόσο ο Μπέννιγκσεν στάθηκε τυχερός όταν Κοζάκοι έπιασαν έναν αγγελιοφόρο με ένα αντίγραφο των διαταγών του Ναπολέοντα, και υποχώρησε βορειότερα. Οι Γάλλοι τον καταδίωξαν και τον βρήκαν παρατεταγμένο στο πεδίο του Άιλαου.

Άιλαου

Την πρώτη ημέρα της μάχης (7η Φεβρουαρίου 1807) οι Γάλλοι κατέλαβαν το χωριό του Άιλαου (Eylau) χάνοντας 4.000 άνδρες. Τη δεύτερη ημέρα ο Ναπολέων, που ανέμενε ενισχύσεις των στραταρχών Νταβού και Νέυ για να χτυπήσει τις πλευρές των Ρώσσων, εξαπέλυσε μια μετωπική επίθεση για να καθηλώσει τον Μπέννιγκσεν, αλλά η επίθεση απέτυχε με καταστροφικές απώλειες. Προσπαθώντας να σώσει το γαλλικό κέντρο από τη ρωσσική αντεπίθεση, ο αυτοκράτορας διέταξε το ιππικό του υπό τον στρατάρχη Μυρά να επιτεθεί στο κέντρο των Ρώσσων, και το εγχείρημα έληξε με μεγάλη επιτυχία. Την ίδια ώρα ο Νταβού, που είχε φθάσει στο πεδίο της μάχης, ξεκινούσε άμεσα επίθεση στην αριστερή ρωσσική πτέρυγα. Τους Ρώσσους έσωσε ένα πρωσσικό σώμα που έφθασε εκείνη την ώρα υπό τον Πρώσσο στρατηγό του Ιππικού, φον Λ' Έστοκ (von L' Estocq), και επιτέθηκε στον Νταβού, ο οποίος όμως το απώθησε. Κατά τις 22:00 της 8ης Φεβρουαρίου ο στρατάρχης Νέυ κατέφθασε και επιτέθηκε στη δεξιά ρωσσική πτέρυγα. Λόγω της νύχτας, οι Ρώσσοι κατάφεραν να υποχωρήσουν με ασφάλεια, αφήνοντας πίσω τους 18.000 νεκρούς. Οι Γάλλοι έχασαν 10.000-15.000 στρατιώτες, ενώ δεν είχαν τη δυνατότητα να καταδιώξουν τον Μπέννιγκσεν μέχρι τις 3:00 το πρωί. Η έκβαση της μάχης δεν είχε κάποιο αποφασιστικό αποτέλεσμα για τη λήξη των εχθροπραξιών, κάτι που σήμαινε πως ο πόλεμος θα συνεχιζόταν.

Μάχη του Χάιλσμπεργκ

Ο ρωσσικός στρατός υπό τον στρατηγό Μπέννιγκσεν κρατούσε μια ισχυρή αμυντική θέση μέσα στην πόλη του Χάιλσμπεργκ (Heilsberg) στην Ανατολική Πρωσσία, κοντά στον ποταμό Άλλε. Ο γαλλικός στρατός υπό τους στρατάρχες Λαν και Μυρά επιτέθηκε στους Ρώσσους την 10η Ιουνίου. Ο Μπέννιγκσεν απέκρουσε τις γαλλικές επιθέσεις προκαλώντας τεράστιες απώλειες στο γαλλικό στρατό, αλλά υποχώρησε προς το χωριό Φρίντλαντ (Friedland) την επόμενη μέρα.

Η μάχη

Οι ρωσσικές δυνάμεις υπό τον στρατηγό του Ιππικού, Ντμίτρι Βλαντίμιροβιτς Γκολίτσυν (Dmitry Vladimirovich Golitsyn), απέσπασαν τα φυλάκια του γαλλικού ιππικού στο Φρίντλαντ στις 13 Ιουνίου, και το μεγαλύτερο μέρος του ρωσσικού στρατού του Μπέννιγκσεν κατέλαβε το χωριό τη νύχτα. Ο στρατός του Ναπολέοντα παρέμεινε διασκορπισμένος στις βασικές γραμμές πορείας και το πρώτο στάδιο της μάχης ήταν καθαρά τυχαίο. Γνωρίζοντας ότι ο Ναπολέων απείχε λίγα χιλιόμετρα με τουλάχιστον τρία σώματα στρατού, ο στρατάρχης Λαν σχεδίαζε ν΄ απασχολήσει τον Μπέννιγκσεν μέχρι να φθάσει ο κύριος στρατός του Ναπολέοντα για να τον ενισχύσει. Έτσι έστειλε αγγελιαφόρους που ειδοποιούσαν τον αυτοκράτορα να σπεύσει τάχιστα στο Φρίντλαντ. Με λιγότερους από 26.000 στρατιώτες ο Λαν ανάγκασε τον Μπέννιγκσεν να περάσει περισσότερα στρατεύματα από τον ποταμό Άλλε για να τα στείλει στη μάχη έτσι ώστε να τον νικήσει. Οι Γάλλοι έδειξαν αξιέπαινη επιδεξιότητα, στέλνοντας στρατεύματα όπου ήταν αναγκαίο για την ανακοπή της ρωσσικής προέλασης, και τελικώς ο Λαν κατόρθωσε να κρατήσει όσο έπρεπε τους Ρώσσους μέχρι που οι Γάλλοι κινητοποίησαν 80.000 στρατιώτες στην αριστερή όχθη του ποταμού. Και οι δύο πλευρές χρησιμοποίησαν το ιππικό τους για να καλύψουν τον σχηματισμό των γραμμών μάχης και ένας αγώνας ταχύτητας ξεκίνησε ανάμεσα στις αντίπαλες ίλες ιππικού για την κατοχή του χωριού Χάινριχσντορφ (Heinrichsdorf), που έληξε υπέρ των Γάλλων των στρατηγών Γκρουσσύ και ντε Νανσουτύ (de Nansouty). Ο Μπέννιγκσεν είχε παγιδευτεί και έπρεπε να πολεμήσει. Έχοντας πετάξει όλες τις πλωτές γέφυρες μέσα ή δίπλα στο χωριό Φρίντλαντ, είχε παγιδεύσει άθελά του τα στρατεύματά του στη δυτική όχθη του ποταμού Άλλε.

Την ίδια ώρα ο Λαν πολεμούσε σκληρά για να κρατήσει τους Ρώσσους. Ο Ναπολέων φοβόταν μήπως ο Μπέννιγκσεν επιτύγχανε να του ξεφύγει και πάλι, αλλά κατά τις 6:30 μ.μ. ο τελευταίος είχε περάσει 50.000 στρατιώτες από τον ποταμό και σχημάτιζε τη γραμμή μάχης του. Το ρωσσικό πεζικό παρατάχθηκε σε δύο γραμμές, εκτεταμένο ανάμεσα στα χωριά Φρίντλαντ και Χάινριχσντορφ, μαζί με το πυροβολικό. Πέρα από τη δεξιά πτέρυγα του πεζικού, ρωσσικό ιππικό και Κοζάκοι επέκτειναν τη γραμμή στο δάσος νοτιοανατολικά του Χάινριχσντορφ. Κοζάκοι είχαν επίσης διεισδύσει και στο χωριό Σβονάου (Schwonau). Στην αριστερή πτέρυγα υπήρχαν επίσης μικρά σώματα ιππικού και πέρα από τον ποταμό Άλλε οι ρωσσικές πυροβολαρχίες μπήκαν εν δράσει για να καλύψουν τη συγκεκριμένη πτέρυγα. Μια βαριά και αναποφάσιστη ανταλλαγή πυρών έλαβε χώρα μέσα στο δάσος Ζόρτλακ (Sortlach) του παρακείμενου ομώνυμου χωριού, ανάμεσα στο ρωσσικό ελαφρύ πεζικό και μερικά από τα στρατεύματα του Λαν.

Εκείνη την ώρα το γαλλικό Σώμα Στρατού (ΣΣ) του στρατάρχη Μορτιέ (Mortier) εμφανίστηκε στο Χάινριχσντορφ και απώθησε τους Κοζάκους από το Σβονάου. Ο στρατάρχης Λαν αμύνθηκε μόνος του, αλλά σύντομα κατέφθασε ο Ναπολέων με 40.000 στρατιώτες και έδωσε σαφείς εντολές: Το Σώμα του στρατάρχη Νέυ θα παρατασσόταν ανάμεσα στο χωριό Ποστένεν (Posthenen) και το δάσος του Ζόρτλακ. Ο στρατάρχης Λαν με τις δυνάμεις του στ΄ αριστερά του Νέυ, θα σχημάτιζε το κέντρο, ενώ ο στρατάρχης Μορτιέ στο Χάινριχσντορφ την αριστερή πτέρυγα. Το 1ο Σώμα υπό τη διοίκηση του στρατηγού Βικτόρ-Περρέν και η Αυτοκρατορική Φρουρά τοποθετήθηκαν ως εφεδρεία πίσω από το Ποστένεν, ενώ μάζες ιππικού συγκεντρώθηκαν στο Χάινριχσντορφ. Η κύρια επίθεση θα εξαπολυόταν στην αριστερή ρωσσική πτέρυγα η οποία είχε στριμωχτεί ανάμεσα στον ποταμό Άλλε και το μικρό ρέμα στο μύλο του χωριού Ποστένεν. Ακόμη τρεις μεραρχίες ιππικού εντάχθηκαν στη γενική εφεδρεία.

Η έκβαση των προηγούμενων επιχειρήσεων ανάγκασε τους δύο διοικητές να μεταφέρουν τα μεγάλα αποσπάσματα που είχαν έξω από το Κένιξμπεργκ στο πεδίο της μάχης. Ο αυτοκράτορας δαπάνησε το απόγευμα παρατάσσοντας τις μονάδες που έφθαναν και η διαδικασία αυτή καλυπτόταν από βομβαρδισμούς του πυροβολικού. Στις 5:00 μ.μ. όλα ήταν έτοιμα και μετά από ένα σφοδρό βομβαρδισμό πυροβολικού, ο Νέυ κατέλαβε ταχύτατα το δάσος του Ζόρτλακ. Η επίθεση συνεχίστηκε προς τον ποταμό Άλλε. Η μεραρχία που είχε παραταχθεί στα δεξιά του σώματος του Νέυ υπό τον στρατηγό Μαρσάν (Marchand) οδήγησε ένα μέρος της ρωσσικής αριστερής πτέρυγας μέσα στον ποταμό και χωρίστηκε από τη μεραρχία του στρατηγού Μπισσόν (Bisson), η οποία συνέχισε κανονικά την πορεία της προς τ΄ αριστερά. Μια σφοδρή επίθεση ρωσσικού ιππικού στο κενό ανάμεσα στις μεραρχίες των Μαρσάν και Μπισσόν αποκρούστηκε από τη γαλλική μεραρχία δραγώνων του στρατηγού ντε Λατούρ-Μωμπούρ (de Latour-Mauburg).

Σύντομα οι Ρώσσοι είχαν στριμωχτεί στις διακλαδώσεις του ποταμού Άλλε και ήταν εύκολος στόχος για τα κανόνια του Νέυ και της εφεδρείας. Στο μεταξύ όμως, η επίθεση του Νέυ είχε περιέλθει σε ακινησία και το ιππικό του Μπέννιγκσεν επιτέθηκε με σπουδαία αποτελέσματα, καθώς υποχρέωσε τον πρώτο σε άτακτη υποχώρηση. Όπως και στο Άιλαου, ο ερχομός της νύχτας απέκλειε κάποιο αποφασιστικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, ήταν Ιούνιος και με ένα στεγνό έδαφος η κινητικότητα των Γάλλων επαναβεβαίωσε την αξία της. Η γαλλική μεραρχία πεζικού του στρατηγού Ντυπόν ντε λ' Ετάν (Dupont de l' Étang) προήλασε ταχύτατα στο Ποστένεν, ενώ οι γαλλικές μεραρχίες ιππικού αναχαίτισαν τις ρωσσικές ίλες στην κατάμεστη από ρωσσικό πεζικό όχθη του ποταμού, με αποτέλεσμα ισχυρές μονάδες πυροβολικού υπό τον Γάλλο στρατηγό ντε Σεναρμόν (de Sénarmont) να παραταχθούν σε πολύ κοντινή εμβέλεια από τους Ρώσσους στρατιώτες.

Τα φρικτά αποτελέσματα του κοντινού βομβαρδισμού του γαλλικού πυροβολικού οδήγησαν στην κατάρρευση της ρωσσικής άμυνας μέσα σε μερικά λεπτά, ενώ τα μυδράλλια (canister shot, βολή κάνιστρου - εκτόξευση από τα κανόνια θηκών γεμάτων με μεταλλικά σφαιρίδια) αποδεκάτισαν τις ρωσσικές γραμμές. Το εξαντλημένο πεζικό του Νέυ πέτυχε να καταδιώξει αποτελεσματικά τα διαλυμένα συντάγματα του Μπέννιγκσεν μέσα στους δρόμους του Φρίντλαντ. Ταυτόχρονα ο στρατάρχης Λαν στο κέντρο και ο στρατάρχης Μορτιέ στο αριστερό κέρας υπερασπίστηκαν και κράτησαν το έδαφός τους, ενώ το πυροβολικό τους προκάλεσε τρομερές απώλειες στους Ρώσσους. Όταν πια το Φρίντλαντ τυλίχθηκε στις φλόγες, οι δύο στρατάρχες ξεκίνησαν τη δική τους επίθεση πεζικού, ενώ την ίδια ώρα νέες γαλλικές ενισχύσεις κατέφθαναν στο πεδίο της μάχης. Ο στρατηγός Ντυπόν ντε λ' Ετάν διακρίθηκε για δεύτερη φορά όταν πέρασε το ρέμα στο μύλο του Ποστένεν και επιτέθηκε στ΄ αριστερά του ρωσσικού κέντρου. Οι Ρώσσοι αντέταξαν επίμονη αντίσταση και οι Γάλλοι γύρισαν πίσω για ν΄ αναδιοργανώσουν τη γραμμή μάχης τους, με αποτέλεσμα η σύγκρουση να λήξει.

Οι Ρώσσοι υπέστησαν πολύ βαριές απώλειες κατά την προσπάθειά τους να διαβούν τον ποταμό Άλλε. Βορειότερα, τα στρατεύματα της δεξιάς ρωσσικής πτέρυγας που δεν είχαν καταρρεύσει ακόμη, αποτραβήχτηκαν από το δρόμο του Άλλενμπουργκ (Allenburg). Τότε, το γαλλικό ιππικό της αριστερής πτέρυγας διατάχθηκε να τους καταδιώξει, αλλά για κάποιο λόγο δεν εκτέλεσε τη συγκεκριμένη εντολή. Οι γαλλικές απώλειες έφθασαν τις 8.000 άνδρες, ενώ οι Ρώσσοι έχασαν γύρω στις 30.000-40.000 στρατιώτες (νεκρούς και τραυματίες).

Αποτελέσματα

Η καταστροφή του στρατού του Μπέννιγκσεν έπεισε τον Αλέξανδρο Α΄ της Ρωσσίας να προχωρήσει στη σύναψη ειρήνης. Οι διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν οδήγησαν στη Συνθήκη του Τίλσιτ, τον Ιούλιο, που σημάδεψε το τέλος του Δ΄ Συνασπισμού εναντίον του Ναπολέοντα.

Πηγές

Chandler, David G. The Campaigns of Napoleon. Simon & Schuster, 1995. ISBN 0-02-523660-1
Fisher, Todd & Fremont-Barnes, Gregory. The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. Osprey Publishing. 2004. ISBN 1-84176-831-6
McLynn, Frank. Napoleon: A Biography. New York: Arcade Publishing Inc., 1997. ISBN 1-55970-631-7
La bataille de Friedland according to General Jean-Baptiste-Antoine-Marcelin, Baron de Marbot's in his memoirs: Mémoires, Plon, Nourrit et Cie - Paris 1891

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Battle of Friedland στο Wikimedia Commons