Δαρείος Α΄ της Περσίας

Ο Δαρείος Α΄ της Περσίας ή Δαρείος ο Μέγας (αρχαία περσικά: Dārayava(h)uš, 550 π.Χ. - 486 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Περσίας που βασίλευσε από το 521 π.Χ. έως το 486 π.Χ., ο οποίος ονομάστηκε «Μέγας Βασιλιάς». Πέθανε σε ηλικία 64 ετών. Ο Δαρείος και ο Κύρος θεωρούνται οι κορυφαίοι Πέρσες βασιλείς της δυναστείας των Αχαιμενιδών.

Δαρείος Α΄ της Περσίας
Ανάγλυφο του Δαρείου του Μέγα στην Περσέπολη
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	550 π.Χ.
Θάνατος	486 π.Χ.
Τόπος ταφής	Tomb of Darius I και Naqsh-e Rustam
Χώρα πολιτογράφησης	Αχαιμενική Αυτοκρατορία
Θρησκεία	Ζωροαστρισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αρχαία περσική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	κυβερνητικός υπάλληλος στρατιωτικός ηγέτης μονάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Άτοσσα της Περσίας Αρτυστώνη Παρμύς Φαιδύμη
Τέκνα	Ξέρξης Α' της Περσίας Αβροκώμης Αρσάμης Γοβρύας Αρτοβαζάνης Αριαβίγνης Αρτάζοστρη Μασίστης Αχαιμένης Υπεράνθης
Γονείς	Υστάσπης της Περσίας
Αδέλφια	Αρταφέρνης Αρτάβανος
Οικογένεια	Δυναστεία των Αχαιμενιδών
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	αρχιστράτηγος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Βασιλεύς των Βασιλέων (522 π.Χ.–486 π.Χ.) Φαραώ (522 π.Χ.–486 π.Χ.)
Σχετικά πολυμέσα

Η ζωή του

Ο Δαρείος ήταν γιος του Πέρση σατράπη της Παρθίας, Υστάσπη (Vistaspa), του γένους των Αχαιμενιδών και βασίλεψε από το 521 π.Χ. για 36 συνεχή χρόνια, έως το 485 π.Χ.. Το όνομά του στα περσικά ήταν Dārayawuš και σημαίνει: «αυτός που παρέχει το καλό». Όταν ήταν στρατηγός, κατέπνιξε μια εξέγερση στη δυτική Περσία που είχε ξεσπάσει εναντίον του θρησκευτικού ηγέτη Γαυμάτα. Το 522 π.Χ. δολοφόνησε τον Σμέρδι, τον αδερφό του Καμβύση που είχε σφετεριστεί τον περσικό θρόνο, μαζί με άλλους συνωμότες και ανέβηκε στον περσικό θρόνο. Ο Καμβύσης είχε πεθάνει όταν ένα παλιό του τραύμα μολύνθηκε και ο Σμέρδις ήταν δολοφονημένος από τον Δαρείο, οπότε και οι δύο γιοι του Κύρου ήταν νεκροί και ο νέος αυτοκράτορας έπρεπε κάπως να συνδέσει την καταγωγή του με την καταγωγή της βασιλικής οικογένειας, παρότι ήταν ήδη μακρινός συγγενής των δολοφονημένων. Οι μεταρρυθμίσεις που έκανε ο Δαρείος σε συνδυασμό με την άδικη δολοφονία της βασιλικής οικογένειας δημιούργησαν επαναστατικά κινήματα στην Αίγυπτο, στο Ελάμ, στη Μηδία, στην Παρθία, στη Βαβυλωνία και στη Μοργιανή. Στην τελευταία μάλιστα επέδειξε την ιδιαίτερη σκληρότητα που χαρακτήριζε τον Δαρείο, αφού σκότωσε 55.000 επαναστάτες ενώ στη Βαβυλώνα ανασκολόπισε τον αρχηγό-επαναστάτη Ναβουχοδονόσωρ Β΄ και στη Μηδία έκοψε τα αυτιά, τη μύτη, τη γλώσσα και έβγαλε τα μάτια του ξεσηκωμένου ηγεμόνα Φραόρτη. Κατέγραψε τα γεγονότα αυτά αλλά και τη βιογραφία του, με κάποια ψεύδη σε ορισμένα σημεία, σε μια πλάκα στην κοιλάδα Κερμανσάχ, στο βράχο Μπεχιστούν (Behistun), στα βόρεια του Ελάμ. Στα πρώτα αυτά γεγονότα αναφέρει ότι νίκησε σε 19 μάχες και θριάμβευσε εναντίον 9 ηγεμόνων. Ακόμα στην πλάκα αυτή κατέγραψε το γενεαλογικό του δένδρο και το πως ανέβηκε στο θρόνο (κατά την εκδοχή του Δαρείου, ο Καμβύσης σκότωσε τον Σμέρδι επειδή τον υπέσκαπτε στην εξουσία και ύστερα ο μάγος Γαυμάτας πήρε τη μορφή του Σμέρδι και ξεσήκωσε επανάσταση εναντίον του Καμβύση. Έτσι ο Δαρείος ουσιαστικά έσωσε την αυτοκρατορία. Όλα αυτά ήταν μυθεύματα του Δαρείου για να υπερτονίσει την ευγενική του καταγωγή και να κάνει τους υπηκόους του να τον δουν ως συνεχιστή της δυναστείας των Αχαιμενιδών. Τέτοιες παρόμοιες μεθόδους χρησιμοποιούσαν από τα πανάρχαια χρόνια οι αρχαίοι λαοί της Μεσοποταμίας). Ο Δαρείος εγκαινίασε μια πολύ μεταρρυθμιστική, για την εποχή και τον τόπο του, πολιτική. Πέθανε αιφνιδιαστικά το 485 π.Χ. και τον διαδέχθηκε ο γιος του Ξέρξης. Ο τάφος του είναι λαξευμένος σε ένα βράχο στην Περσέπολη και σώζεται μέχρι σήμερα.

Ο Δαρείος ως πολεμικός ηγέτης

Ο Δαρείος διακατεχόταν από το πολεμικό δόγμα της αστραπιαίας επίθεσης. Ήθελε το στράτευμα να κινείται ταχύτατα, να πειθαρχεί στις εντολές του στρατηγού, να δρα κάτω από αυστηρό έλεγχο και να μη δείχνει έλεος.

Η πρώτη γνωστή πολεμική επιχείρηση του Δαρείου είναι όταν επαναστάτησε το ιερατείο του Αχούρα Μάζδα εναντίον της εξουσίας του Καμβύση, όποτε και πήρε μέρος στην κατάπνιξη της στάσης αυτής, φονεύοντας τους δυο αρχηγούς των επαναστατών, τον Γαυμάτα και Πατιζείθη.

Όταν ανέβηκε στον περσικό θρόνο κατέπνιξε πολλές επαναστάσεις στις περιοχές της Αιγύπτου, στο Ελάμ, στη Μηδία, στην Παρθία, στη Βαβυλώνα και στη Μοργιανή. Το 519 π.Χ. εισέβαλε με ισχυρό στρατό στη χώρα των Ορθοκορυβάντιων Σκυθών από τα ανατολικά της Κασπίας, με αποτέλεσμα να τους νικήσει και να σκοτώσει τον αρχηγό τους, τον Σκούνκα.

Στα ανατολικά προς την κοιλάδα του Ινδού ποταμού, εισέβαλε το 513 π.Χ., υποτάσσοντας τις εκεί περιοχές αποφέροντας πιο πολλά έσοδα στο ταμείο του περσικού κράτους. Τα βουνά των Ιμαλαΐων και το περίεργο, ασυνήθιστο για τους Πέρσες κλίμα της Ινδίας εμπόδισε τον Δαρείο να επεκταθεί προς τα ανατολικά. Αντίθετα η Δύση του προσέφερε μεγαλύτερο δέλεαρ.

Εφόσον ήταν κυρίαρχος στη μια πλευρά του Αιγαίου έπρεπε να αποκτήσει επιρροή και στην απέναντι. Έτσι προσπάθησε να δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα στη Θράκη και στη Μακεδονία αλλά και να προφυλάξει τα νώτα του από τα βόρεια της Βαλκανικής Χερσονήσου, όπου έκαναν επιδρομές οι Σκύθες. Έτσι το καλοκαίρι του 512 π.Χ. ο στρατός του Δαρείου πέρασε πάνω από μια πλωτή γέφυρα, που κατασκεύασε ο Σάμιος Μανδροκλής, τον Βόσπορο με 700.000 στρατιώτες, βοηθητικούς και μάχιμους, ενώ στις εκβολές του Δούναβη τον περίμεναν να τον συνδράμουν και 600 πλοία, κυρίως των υποτελών του Φοινίκων. Ηγέτες του ελληνικού τμήματος στρατού που ακολουθούσε τον Δαρείο ήταν όλοι οι τύραννοι των πόλεων της Ιωνίας, δηλαδή οι ο Ιστιαίος της Μιλήτου, ο Μιλτιάδης (ο Αθηναίος) της Καλλίπολης, ο Αρισταγόρας της Κυζίκου, ο Ίπποκλος της Λαμψάκου, ο Αιάκης της Σάμου, ο Λαοδάμας της Φώκαιας και ο Ηρόφαντος του Παρίου. Η Θράκη με τους λαούς των Κικόνων, των Αστών, των Παιόνων, των Καινών, των Θυνών και των Νιψαίων υποτάχθηκε στο Δαρείο, ο οποίος συνέχισε μέχρι τον Δούναβη και έχτισε μια δεύτερη γέφυρα για να περάσει ο στρατός του. Εκεί κατάφερε να νικήσει αρκετούς θρακοσκυθικούς πολιτισμούς (Αγαθύρσους, Κροβύσσους και Κιμμέριους) αλλά παρότι δεν κατάφερε να τους υποτάξει, κατάφερε να τους εμποδίσει να επιτεθούν όσο θα κατακτούσε την ηπειρωτική Ελλάδα. Στην επιστροφή του στον Ελλήσποντο υπέταξε τις επαναστατημένες πόλεις του Βυζαντίου, της Περίνθου και της Χαλκηδόνας και πέρασε στην Ασία αφήνοντας 80.000 στρατιώτες υπό τις εντολές των στρατηγών Μεγάβαζου και Οτάνη. Οι δυο τους κατέλαβαν την Ίμβρο, τη Λήμνο και το βασίλειο της Μακεδονίας. Οι περιοχές της Θράκης (από το Βόσπορο μέχρι το Δούναβη) άνηκαν διοικητικά στη σατραπεία των Σάρδεων.

Το 499 π.Χ. ξέσπασε η Ιωνική Επανάσταση την οποία ο Δαρείος κατέπνιξε με συνεχόμενες αποστολές στρατηγών και ύστερα από πολλές μάχες και πολιορκίες το 493 π.Χ.. Ο Δαρείος Α' ήταν αυτός που ξεκίνησε την εκστρατεία των Περσών εναντίον των αρχαίων Ελλήνων που ήταν ο πρώτος από τους Περσικούς Πολέμους για να τιμωρήσει τους Αθηναίους και τους Ερετριείς, που βοήθησαν τους Ίωνες να ξεσηκωθούν. Η πρώτη εκστρατεία του γαμπρού του, του στρατηγού Μαρδόνιου απέτυχε καθώς καταστράφηκε ο στόλος στο ακρωτήρι Άθως και ο στρατός ηττήθηκε από τους Βρύγες, θρακικό βαρβαρικό φύλο. Η δεύτερη εκστρατεία του, με επικεφαλής τον Δάτη και τον Αρταφέρνη, ηττήθηκε στη μάχη του Μαραθώνα, το 490 π.Χ., εναντίον της Αθήνας του Μιλτιάδη.

Το 486 π.Χ. ξέσπασε επανάσταση στην Αίγυπτο και το 484 π.Χ. στη Βαβυλώνα ως συνεπακόλουθο της ήττας των Περσών στο Μαραθώνα. Ο Δαρείος πέθανε προτού τελειώσει τις προετοιμασίες για την τρίτη εκστρατεία εναντίον της Ελλάδος.

Το μεταρρυθμιστικό έργο του

Ο Δαρείος άφησε ευρεία νομοθετική μεταρρύθμιση το λεγόμενο «Διάταγμα των Ορθών Κανονισμών» ενώ και όλη η πολιτική που εφάρμοσε κινούταν γύρω από το δόγμα "Ειρήνη-Ευημερία-Δικαιοσύνη". Για να κρατήσει ενωμένη την αχανή αυτοκρατορία με τους πολλούς και διαφορετικούς λαούς αντέγραψε το σχέδιο των οδικών δικτύων των Ασσυρίων, συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στα χέρια του, εφάρμοσε την αραμαϊκή ως επίσημη γλώσσα με δευτερεύουσα την ελαμίτικη, οργάνωσε έναν άτρωτο στην Ανατολή στρατό που ήταν πιστός στον αυτοκράτορα, απένειμε δικαιοσύνη όπως πρόσταζαν οι Ορθοί κανονισμοί, ήταν ανεκτικός με τις θρησκείες των άλλων λαών και βοήθησε πολύ την ανάπτυξη του εμπορίου. Έτσι η αυτοκρατορία τους ήταν ένα ψηφιδωτό λαών που συνυπήρχαν με πολιτισμένο τρόπο κάτω από τη διακυβέρνηση ενός άντρα, αλλά δεν κυριαρχούσε πάντα η ειρήνη.

Επέκτεινε το σύστημα των σατραπειών που είχε κληρονομήσει από τον Κύρο, συγκροτώντας 20 σατραπείες και διαιρώντας το κράτος σε αντίστοιχες φορολογικές περιφέρειες. Σε κάθε πρωτεύουσα κάθε σατραπείας ο ανώτερος διοικητής ήταν ο σατράπης, το αξίωμα ήταν κληρονομικό ενώ συνήθως σατράπες γίνονταν οι παλαιοί ηγεμόνες μιας κατεκτημένης περιοχής. Επίσης υπήρχαν πολυάριθμοι διοικητικοί υπάλληλοι ενώ περιόδευαν σε αυτές και ορισμένοι ελεγκτές, που είχαν το όνομα "οφθαλμοί και ώτα του βασιλέα" και ήταν άτομα διορισμένα από τον ίδιο τον Δαρείο, επομένως ήταν της απολύτου εμπιστοσύνης του. Δουλειά τους ήταν να ελέγχουν την άρτια λειτουργία του διοικητικού συστήματος και την δίκαιη είσπραξη των φόρων. Ακόμα στην αυλή κάθε σατραπείας βρισκόταν ένας στρατιωτικός διοικητής, ο διοικητής των φρουρών των πόλεων, οι βασιλικοί αγγελιαφόροι, ο γραμματέας του σατράπη και ο οικονομικός αξιωματούχος (ganzabara). Με αυτό τον τρόπο κατόρθωσε να ρυθμίσει την είσπραξη των κανονικών και τακτικών εισφορών από τους «νομούς» της αυτοκρατορίας του. Στην εποχή του οι εισφορές ανήλθαν στο υπερβολικό για την εποχή του ποσόν των 14.560 ευβοϊκών ταλάντων αργύρου τον χρόνο, δηλαδή περίπου 400 τόνους ασήμι. Για τον λόγο αυτό οι Πέρσες του έδωσαν το προσωνύμιο «κάπηλος».

Σατραπεία	Φόρος σε τάλαντα αργύρου και σε είδος
Ιωνία:	400
Λυδία:	500
Ελλησπόντου:	360
Κιλικίας:	500 και 360 άλογα
Φοινίκης και Κύπρου:	350
Αιγύπτου:	700 και σιτάρι
Σατταγυδών :	170
Βαβυλώνας:	1.000 και 500 ευνούχους
Σούσων:	300
Εκβατάνων:	450
Κασπιών:	200
Βακτριανής:	360
Ινδιών:	360 και ψήγματα χρυσού
Πάρθων:	300
Πακτύων:	400
Σαγαρτίων:	600
Σακών:	250
Παρικανίων και Αιθιόπων:	400
Μόσχων και Τιβαρηνών:	300
Ματιηνών και Σασπείρων:	200
Σύνολο	14.560 τάλαντα

Εδώ αξίζει να συγκριθεί ο συνολικός ετήσιος φόρος στη Δηλιακή Συμμαχία, που ήταν 460 τάλαντα, με τον συνολικό ετήσιο φόρο στην Περσική Αυτοκρατορία, για να γίνει κατανοητό πόσο υπερβολικά μεγάλα ήταν τα κέρδη που απέφεραν οι επαρχίες στον Δαρείο.

Υιοθέτησε το λυδικό νομισματικό σύστημα, όπου απαιτούνταν συγκεκριμένο βάρος χρυσού στο κάθε νόμισμα. Τα νομίσματα, οι στατήρες, είχαν σε αναπαράσταση τον «Μεγάλο Βασιλέα» με τόξο. Ονομάστηκαν «δαρεικοί» από την ακαδική λέξη που σημαίνει «χρυσός» και αποτελούνταν κατά 98% από χρυσό ενώ είχανε βάρος 8,4 γραμμαρίων. Οι δαρεικοί δεν κυκλοφορούσαν μόνο στην περσική αυτοκρατορία αλλά και σε γειτονικά κράτη, δείγμα μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης της αυτοκρατορίας. Κατά τον Sir Percy Sykes το σύστημά του ήταν απόλυτα αντίστοιχο με το βρετανικό και ένα τάλαντο χρυσού (3.000 δαρεικοί) άξιζε 3.313 λίρες Αγγλίας Έτσι λοιπόν το εμπόριο με ξένα κράτη διευκολύνθηκε και δημιούργησε μια ευκατάστατη εμπορική τάξη μέσα στην αυτοκρατορία ενώ ο αυτοκράτορας ενθάρρυνε τις εξερευνητικές αποστολές και έκανε μεγάλα έργα που βοήθησαν ακόμα περισσότερο το εμπόριο, όπως την διάνοιξη της διώρυγας μεταξύ Σουέζ και Νείλου.

Χρυσός "δαρεικός" του 490 π.Χ.

Ο Δαρείος είχε στείλει εξερευνητικό σώμα με αρχηγό τον Σκύλακα τον Καρυανδέα μέχρι και πέρα από τον Ινδό ποταμό, μια από τις πρώτες οργανωμένες εξερευνητικές αποστολές.

Αποκατέστησε τα προνόμια που είχε ο στρατός πριν τη μεταρρύθμιση του Γαυμάτα και για αυτό όλη η στρατιωτική εξουσία τον υποστήριζε. Επίσης κατά εντολή του Δαρείου, σε κάθε σατραπεία έδρευε στρατιωτική δύναμη υπό την ηγεσία ενός στρατιωτικού ηγέτη και όχι του σατράπη, έτσι ώστε να μην υπάρχει πιθανότητα κάποιος σατράπης να προσπαθούσε να αποσχιστεί από την κεντρική εξουσία. Ακόμα, οι σατράπες και οι στρατιωτικοί διοικητές κάθε σατραπείας αλληλοελέγχονταν μεταξύ τους για να μειωθούν οι πιθανότητες απόσχισης ή εξέγερσης. Οι στρατιωτικοί διοικητές λαμβάνανε διαταγές από ένα συμβούλιο πέντε ανώτατων στρατηγών. Σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων τα στρατεύματα ενημερώνονταν από αγγελιαφόρους και μετακινούνταν ταχύτατα από το μεγάλο και καλά οργανωμένο οδικό δίκτυο της αυτοκρατορίας. Η "βασιλική οδός" εκτεινόταν από την Έφεσο μέχρι τα Σούσα και ανά τακτά διαστήματα υπήρχαν βοηθητικές εγκαταστάσεις με βασιλικούς αγγελιαφόρους και στρατιωτικά βοηθήματα.

Η Περσική Αυτοκρατορία την εποχή του Δαρείου

Η εξωτερική του πολιτική χαρακτηρίζεται από μια ιμπεριαλιστική τάση, που διακατείχε όλους τους αρχαίους λαούς της Μέσης Ανατολής, ενώ παρουσίαζε την αυτοκρατορία του ως συνέχεια των αρχαίων αυτοκρατοριών των Αιγυπτίων και των Βαβυλώνιων. Στην επιγραφή του Ναξιστουρέμ καταγράφεται ότι ο Δαρείος κατέκτησε 7 λαούς όσο βασίλευε. Οι Θράκες, οι Ινδοί και οι Καυκάσιοι ήταν ορισμένοι από αυτούς. Ταυτόχρονα επειδή ήθελε να επεκταθεί η αυτοκρατορία στα δυτικά και να μετατρέψει το Αιγαίο σε "περσική λίμνη" κήρυξε το πόλεμο στις ελληνικές πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας, με αφορμή το ότι η Αθήνα και η Ερέτρια βοήθησαν τους Ίωνες στην Ιωνική Επανάσταση. Τελικά η πρώτη του εκστρατεία, υπό το στρατηγό Μαρδόνιο και γαμπρό του Δαρείου, απέτυχε καθώς ο στόλος διαλύθηκε στο ακρωτήριο Άθως και ο στρατός ηττήθηκε από άγριους λαούς της Θράκης. Επίσης, η δεύτερη υπό τους Δάτη και Αρταφέρνη ηττήθηκε από τους Αθηναίους και τους Πλαταιείς στη μάχη του Μαραθώνα.

Ο θάνατος

Πέθανε έπειτα από ασθένεια, που κράτησε ένα μήνα, σε ηλικία 64 χρονών το 485 π.Χ.. Στη διαμάχη της διαδοχής μεταξύ των γιων του Αρτοβαζάνη και Ξέρξη Α΄ ο Δαρείος επέλεξε ως διάδοχό του τον δεύτερο, λόγω του ήταν γιος της κόρης τού Κύρου Β΄ του Μεγάλου Άτοσσας.

Οικογένεια

Νυμφεύτηκε διάφορες γυναίκες και είχε πολλά τέκνα: Από την 3η εξαδέλφη του Άτοσσα, κόρη τού Κύρου Β΄ τού Μεγάλου είχε:

• Ξέρξης Α΄ ο Μέγας 519-465 π.Χ., βασιλιάς της Περσίας.
• Αχαιμένης, σατράπης της Αιγύπτου (βασ. π. 485-459 π.Χ.).
• Μασίστης απεβ. π. 478 π.Χ., σατράπης της Βακτρίας.
• Υστάσπης.

Από την Αρτυστώνη, άλλη κόρη τού Κύρου Β΄ είχε:

• Αρσάμης.
• Γωβρύας.

Από την Παρμύς, κόρη τού Σμέρδη/Βαρδίγια είχε:

• Αριόμαρδος.

Από την Φραταγούνη:

• Αβροκόμας, απεβ. στη μάχη των Θερμοπυλών.
• Υπεράντης, απεβ. στη μάχη των Θερμοπουλών.

Από τη Φαιδύμη, κόρη τού Οτάνη δεν ξέρουμε αν είχε.

Από μία κόρη τού Γωβρύα λογχοφόρου του είχε:

• Αριαβίγνης/Αριαμένης, ένας των ναυάρχων του στόλου των Περσών στην εκστρατεία του Ξέρξη στην Ελλάδα και μάλιστα πέθανε στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
• Αρτοβαζάνης.
• Αρσαμένης.

Άλλα παιδιά του Δαρείου που κατέγραψε η ιστορία, είναι η Πανδουσία, η Ιστίνια και η Αρταζόρτη, η γυναίκα του στρατηγού Μαρδόνιου. Ο τάφος του είναι στο Νακσ-ι-Ρουστάμ (Naqsh-i-Rustam), ένα ταφικό μνημείο λαξευμένο στο βράχο, κοντά στην Περσέπολη.

Βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

• Αισχύλου, Πέρσαι.
• Ηροδότου Ιστορίαι.

Δευτερογενείς πηγές

• Μπελέζος Δ., Κωτούλας Ι., Γιαννόπουλος Ν., ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΣΕΙΡΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ, τεύχος 21, ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ, εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, Μάρτιος 2006
• Βούλγαρης Θ., Πασχαλίδου Μ., Κόλιου Κ., ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ: Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, τεύχος 1, ΤΟ "Βήμα" ΙΣΤΟΡΙΑ, Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2003
• Γαρουφάλης Δ., ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ, εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, 2003
• ΗΡΟΔΟΤΟΥ, Η Ιστορία Των Περσικών Πολέμων, μετάφραδη Βλάχου Ν., εκδόσεις Ωκεανίδα, 2005
• Ηρόδοτος, Ιστορίαι, βιβλία 1-9, μετάφραση Πανέτσος Ε., εκδόσεις Ζαχαρόπουλος/ βιβλία V-IX, μετάφραση Σπυρόπουλος Η., εκδόσεις Γκοβόστη, 1995

Γερμανική επιστημονική γραμματεία

• Dietz-Otto Edzard: Reallexikon der Assyriologie und vorderasiatischen Archäologie, Bd. 9, de Gruyter, Berlin 2001, ISBN 3-11-017296-8, S. 206
• Jürgen von Beckerath: Handbuch der ägyptischen Königsnamen. Münchner Ägyptologische Studien 49, Verlag Philipp von Zabern, 2. Aufl., Mainz 1999, S. 220-221. ISBN 3-8053-2591-6
• Pierre Briant: Darius. Les Perses et l'Empire. Decouvertes Gallimard, Paris 1992, ISBN 2-07-053166-X. (Grundlegendes Werk über das Leben des Dareios und den Aufbau seines Reiches. Aufwändig illustriert, auch für Leser mit schwachen Französischkenntnissen empfehlenswert)
• Gerd Gropp: Beobachtungen in Persepolis. in: Archäologische Mitteilungen aus Iran. Bd 4 (Sonderdruck). Herausgegeben vom Deutschen Archäologischen Institut Abteilung Teheran. Dietrich Reimer Verlag, Berlin 1971. (Forschungsanstöße zu der Bedeutung von Persepolis, insb. der vermutl. ägyptischen Einflüsse in der Architektur.)
• Fritz Gschnitzer: Die Sieben Perser und das Königtum des Dareios. Ein Beitrag zur Achaimenidengeschichte und zur Herodotanalyse. Carl Winter Universitätsverlag, Heidelberg 1977, ISBN 3-533-02598-5. (Vortragsschrift über die Anfänge der Herrschaft des Dareios und die Analyse der hierzu zur Verfügung stehenden Quellen.)
• Walther Hinz: Darius und die Perser. Eine Kulturgeschichte der Achämeniden. 2 Bde. Holle, Baden-Baden 1976. (Standardwerk. Grundlage für die neuere Achaimenidenforschung, insb. durch die Auswertung der elamitischen Tontafeln.)
• Heidemarie Koch: Es kündet Dareios der König. Vom Leben im persischen Großreich. Philipp von Zabern, Mainz 1992. ISBN 3-8053-1347-0 (Umfassende, aber nicht unumstrittene Darstellung zum achaimenidischen Perserreich mit Hauptaugenmerk auf die Zeit Dareios’ I. und zahlreichen Illustrationen)
• Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros Verlag, Düsseldorf 2002, S. 107-108. ISBN 3-7608-1102-7
• Leo Trümpelmann: Zwischen Persepolis und Firuzabad. Sonderband zur Antiken Welt. Philipp von Zabern, Mainz 1992. ISBN 3-8053-1414-0
• Josef Wiesehöfer: Der Aufstand Gaumātas und die Anfänge Dareios’ I. Diss. Bonn 1978.
• Josef Wiesehöfer: Das antike Persien. Von 550 v.Chr. bis 650 n.Chr. Albatros, Düsseldorf 2005, ISBN 3-491-96151-3. (Gut geschriebenes Standardwerk zu der Geschichte des alten Persiens.)

Γερμανικά ιστορικά μυθιστορήματα

• Hanns Kneifel: Darius der Große. König der Perser. Lübbe, Bergisch-Gladbach 2001, ISBN 3-404-14465-1. (Roman über die Figur des Dareios.)
• Gore Vidal: Ich Cyrus, Enkel des Zarathustra. (engl. Creation). Goldmann, München 2000, ISBN 3-442-42087-3. (Kritischer Roman über die Zeit des Achaimenidenreiches unter Dareios, Xerxes und Artaxerxes I. mit Darlegung verschiedener Sichtweisen auf das Reich und Studien über benachbarte Kulturkreise.)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Herodot über Dareios (englisch)