Νομός Αχαΐας

Η Αχαΐα ήταν ένας από τους 51 νομούς της Ελλάδας, ενώ από το 2011 και μετέπειτα βάσει της Διοικητικής Μεταρρύθμισης «Πρόγραμμα Καλλικράτης» (3852/2010) αποτελεί μία από τις 74 περιφερειακές ενότητες της χώρας. Εκτείνεται στο βόρειο μέρος του γεωγραφικού διαμερίσματος της Πελοποννήσου και υπάγεται διοικητικά στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, καθώς και στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου.

Αχαΐα
Περιφερειακή ενότητα
Έμβλημα
Χάρτης της Ελλάδας με {{{Όνομα}}}
Χάρτης
Χώρα	Ελλάδα
Πρωτεύουσα	Πάτρα
Δήμοι	5
Διοίκηση
• Αντιπεριφερειάρχης	Φωκίων Ζαΐμης (1 Ιανουάριου 2024- σήμερα)
Διοικητική διαίρεση
• Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Έτος δημιουργίας νομού	1930
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοποννήσου
Έκταση
• Συνολική	3.275 τ.χλμ
• Κατάταξη	14η
Πληθυσμός
• Συνολικός	305.979 (2021)
• Κατάταξη πληθ.	9η
• Πυκνότητα	92,3 κάτ./χλμ²
• Κατάταξη πυκν.	15η
ISO 3166-2	GR-13
Ταχ. κώδικες	25* **, 26* **
Πιν. αυτοκινήτων	ΑΧ, ΑΖ
Ιστότοπος	achaia.gr

Πρωτεύουσα του νομού είναι η Πάτρα, η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, η οποία χαρακτηρίζεται και ως η κύρια ακτοπλοϊκή πύλη της χώρας προς την Ιταλία και κατ' επέκταση σε όλη τη δυτική Ευρώπη.

Γεωγραφία

Η Αχαΐα βρίσκεται στη Βόρεια Πελοπόννησο και συνορεύει στα ανατολικά με το νομό Κορινθίας, στα νότια με το νομό Αρκαδίας και στα νοτιοδυτικά με το νομό Ηλείας, ενώ στα βόρεια βρέχεται από τον Πατραϊκό κόλπο και τον Κορινθιακό κόλπο και στα δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος. Από το 2004 συνδέεται μέσω της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου με την Στερεά Ελλάδα.

Το έδαφος του νομού είναι κατά 60% ορεινό, 24% πεδινό και 16% ημιορεινό. Οι σπουδαιότεροι ορεινοί όγκοι του, είναι ο Χελμός (2.355 μ.), ο Ερύμανθος (2.224 μ.) και το Παναχαϊκό όρος (1.928 μ.). Στο δυτικό τμήμα του νομού υπάρχει μια σημαντική λοφώδης περιοχή με χαμηλά βουνά, που γίνεται εξολοκλήρου πεδινή στην άκρη της και φτάνει μέχρι την παράκτια ζώνη.

Οι κυριότεροι ποταμοί του νομού, είναι ο Σελινούντας, ο Πείρος, ο Βουραϊκός, ο Γλαύκος ο και ο Κράθης, ενώ στην Αχαΐα πηγάζουν και ρέουν αρχικά οι ποταμοί Ερύμανθος και Λάδωνας που εκβάλουν στον Αλφειό, τον μεγαλύτερο ποταμό της Πελοποννήσου.

Στο βορειοδυτικό άκρο της Αχαΐας, κοντά στο ακρωτήριο του Αράξου και τα Μαύρα Βουνά (249 μ.), σχηματίζεται ένα δίκτυο λιμνοθαλασσών, με την λιμνοθάλασσα Πάπα, περισσότερο γνωστή και ως λιμνοθάλασσα του Αράξου, την λιμνοθάλασσα του Προκόπου, γνωστότερη ως λιμνοθάλασσα της Καλογριάς και την λιμνοθάλασσα Κοτυχίου, αλλά και την λίμνη Λάμια. Στο ορεινό ανατολικό τμήμα του νομού, και συγκεκριμένα στον Δήμο Αιγιαλείας, υπάρχει η λίμνη Τσιβλού, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 710 μέτρων και δημιουργήθηκε στις 24 Μαρτίου του 1913 έπειτα από μια μεγάλη κατολίσθηση που έφραξε την κοίτη του ποταμού Κράθη στην περιοχή.

Πέρα από το ακρωτήριο στον Άραξο, άλλα ακρωτήρια του Νομού είναι η Βάρδια (δίπλα σε αυτό του Αράξου), η Μαύρη Μύτη στη Λακκόπετρα, ο Μύτικας στα Ροΐτικα, η Αγυιά στην Πάτρα, το Ρίο, ο Μύτικας στον Άγιο Βασίλειο, το Δρέπανο, ο Σαλμενίκος στη Μπούκα Λαμπιρίου, η Γύφτισσα στην Αλυκή Αιγίου, τα Τρυπιά κοντά στον Ελαιώνα, η Πούντα και η Ακράτα.

Διοικητική διαίρεση

Ο Νομός Αχαΐας, από το 2011, με την εφαρμογή του Προγράμματος «Καλλικράτης», αποτελεί επίσημα την Περιφερειακή Ενότητα Αχαΐας (με πρωτεύουσα την Πάτρα) της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Με την συνένωση και συγχώνευση των Δήμων από 21 σε 5, όπως προέβλεπε το Πρόγραμμα, οι νέοι δήμοι που προέκυψαν είναι οι:

Δήμος	Έδρα	Πληθυσμός (2021)	Χάρτης
Αιγιαλείας	Αίγιο	47.225
Δυτικής Αχαΐας	Κάτω Αχαΐα	25.900
Ερυμάνθου	Χαλανδρίτσα	8.273
Καλαβρύτων	Καλάβρυτα	9.281
Πατρέων	Πάτρα	211.593

Οι δήμοι οι οποίοι προέκυψαν με το πρόγραμμα Καλλικράτη :

1.Δήμος Πατρών με έδρα την Πάτρα αποτελούμενος από τους δήμους α. Πατρών β. Βραχναίικων γ. Ρίου δ. Μεσσάτιδος και ε. Παραλίας, οι οποίοι καταργούνται.

2. Δήμος Ερυμάνθου με έδρα τη Χαλανδρίτσα αποτελούμενος από τους δήμους α. Τριταίας β. Φαρρών και τις κοινότητες α. Καλεντζίου β. Λεόντιου, οι οποίοι καταργούνται.

3. Δήμος Δυτικής Αχαΐας με έδρα την Κάτω Αχαΐα αποτελούμενος από τους δήμους α. Ωλενίας β. Μόβρης γ. Δύμης και δ. Λαρισσού, οι οποίοι καταργούνται.

4. Δήμος Καλαβρύτων με έδρα τα Καλάβρυτα αποτελούμενος από τους δήμους α. Καλαβρύτων β. Αροανίας γ. Παϊων και δ.Λευκασίου, οι οποίοι καταργούνται.

5. Δήμος Αιγιαλείας με έδρα το Αίγιο αποτελούμενος από τους δήμους α. Αιγίου β. Συμπολιτείας γ. Ερινεού δ. Διακόπτου ε. Ακράτας και στ. Αιγείρας, οι οποίοι καταργούνται.

(άρθρο 1 νόμου 3852/2010 ΦΕΚ τεύχος Α 87 Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης)

• Για την παλιά διοικητική διαίρεση του νομού, όπως ίσχυσε έως το 2010 και σύμφωνα με το «Πρόγραμμα Καποδίστριας», δείτε: Διοικητική διαίρεση νομού Αχαΐας.

• Για την πλήρη διοικητική διαίρεση της Π.Ε. Αχαΐας, όπως ισχύει από το 2011 σύμφωνα με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», δείτε: Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Αχαΐας.

Κλίμα

Το κλίμα της Αχαΐας χαρακτηρίζεται κυρίως ως εύκρατο μεσογειακό αλλά ποικίλει και διαφέρει ανάλογα με το υψόμετρο, την απόσταση από την θάλασσα και διάφορα τοπικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.

Στις παράκτιες περιοχές το κλίμα είναι τυπικό μεσογειακό με ήπιους χειμώνες, πιο υγρούς στα δυτικά και λιγότερο στα ανατολικά και θερμά, ξηρά καλοκαίρια, με κάποιες βροχοπτώσεις στα δυτικά και ελάχιστες στα ανατολικά. Η μέση θερμοκρασία του έτους γι΄ αυτές τις περιοχές είναι περίπου 17°-18°C. Στα ενδότερα του νομού και όσο ανεβαίνει το υψόμετρο το κλίμα είναι περισσότερο ψυχρό με δριμύτερους χειμώνες και πιο δροσερά καλοκαίρια με περισσότερες βροχοπτώσεις κυρίως στα ορεινά, με εξαίρεση τα χαμηλά πεδινά της ενδοχώρας που έχουν πιο θερμά καλοκαίρια από ότι οι παράκτιες περιοχές.

Ιστορία

Αρχαία περίοδος

Η ιστορία της Αχαΐας ξεκινάει από τους αρχαίους χρόνους, ενώ πολιτισμός στην περιοχή εμφανίστηκε από το τέλος της νεολιθικής εποχής, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα. Πρώτοι κάτοικοι υπήρξαν οι Πελασγοί, οι οποίοι είχαν ιδρύσει πολλούς οικισμούς στην περιοχή η οποία τότε ονομαζόταν Αιγιάλεια, όπως αναφέρει και ο Παυσανίας. Αργότερα ήρθαν στην περιοχή τα ελληνικά φύλα, κατ' αρχήν οι Ίωνες από την Αττική γύρω στο 1406 π.Χ., οι οποίοι επιβλήθηκαν διαιρώντας την σε δώδεκα πόλεις με πρωτεύουσα την Ελίκη, μετονομάζοντας ταυτόχρονα την μέχρι τότε Αιγιάλεια σε Ιωνία. Η περιοχή ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τα σημαντικότερα κέντρα του μεγάλου Μυκηναϊκού πολιτισμού, ενώ μετά τον Τρωικό πόλεμο, στον οποίο έλαβαν μέρος και αρκετές πόλεις της, οι Δωριείς την χρησιμοποίησαν ως πέρασμα από την κεντρική Ελλάδα (1100 π.Χ.), ώστε να εξαπλωθούν στην Πελοπόννησο. Οι Δωριείς επικράτησαν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο εκτός από την λεγόμενη τότε Ιωνία, αναγκάζοντας τους Αχαιούς της ευρύτερης περιοχής της Σπάρτης και του Άργους να ζητήσουν άσυλο στην χώρα των Ιώνων. Οι Αχαιοί κατέλαβαν τελικά την περιοχή το 1088 π.Χ. και της έδωσαν το όνομά τους που διατηρείται μέχρι σήμερα, δηλαδή Αχαΐα.

Χάρτης των πόλεων της αρχαίας Αχαΐας.

Οι Αχαιοί μετασχημάτισαν τους οικισμούς σε πόλεις, κάθε μία από τις οποίες αποτελείτο από επτά ή οχτώ δήμους, τις οποίες θωράκισαν. Ίδρυσαν επίσης την Πάτρα και το Λεόντιο. Η ίδρυση της Πάτρας πιθανολογείται στο 1082 ή 1041 π.Χ. με την συνένωση των οικισμών Αρόη, Άνθεια και Μεσσάτιδα, με προτροπή του Πρευγένη και του γιου του, Πατρέα. Παρόλα αυτά, οι Αχαιοί διατήρησαν δύο θεσμούς των Ιώνων, τον διοικητικό, δηλαδή την ένωση των δώδεκα πόλεων με πρωτεύουσα την Ελίκη, και τον θρησκευτικό που ήταν ο λεγόμενος αμφικτιονικός θεσμός, ο οποίος συσπείρωνε όλους τους κατοίκους της χώρας στην Ελίκη για κοινή θυσία στο ιερό του Ελικώνιου Ποσειδώνα.

Γύρω στο 800 π.Χ. ανατράπηκε από την εξουσία ο οίκος των Ατρειδών και εγκαθιδρύθηκε η "Δημοκρατία των Γαιοκτημόνων", που λεγόταν και Αριστοκρατία. Τότε ιδρύθηκε από τους Αχαιούς η πρώτη ομοσπονδιακή οργάνωση της ανθρωπότητας, το "Κοινό των Αχαιών"΄, η λεγόμενη "Α' Αχαϊκή Συμπολιτεία", της οποίας η έδρα ήταν η πρωτεύουσα Ελίκη. Αργότερα η έδρα μεταφέρθηκε στο Αίγιο. Εκεί συγκεντρώνονταν οι αντιπρόσωποι των δώδεκα πόλεων και συσκέπτονταν ώστε να ρυθμίζουν τα κοινά τους συμφέροντα. Ο θεσμός του "Κοινού των Αχαιών" αποτελούσε υπόδειγμα δημοκρατικής ομοσπονδίας των πόλεων τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους ξένους, αφού ακόμα και οι Ρωμαίοι ενδιαφέρθηκαν ώστε η Ρωμαϊκή Σύγκλητος τον 5ο αιώνα π.Χ. έστειλε πρέσβεις στο "Κοινό" για να παρακολουθήσουν τις διαδικασίες.

Από τον 7ο μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ. παρατηρείται παρακμή και απομόνωση στην χώρα των Αχαιών, αφού είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έλαβαν μέρος στους Περσικούς πολέμους, οι οποίοι είχαν τεράστια σημασία τόσο για τον ελληνισμό όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Σε αντίθεση όμως με τις Αχαϊκές πόλεις, οι τότε αρκαδικές, δηλαδή η Κυναίθη (σημερινά Καλάβρυτα), οι Λουσοί, ο Κλείτορας, η Πάος, η Νώνακρις και η Ψωφίδα (Τριπόταμα), που σήμερα ανήκουν στο Νομό Αχαΐας, μετείχαν σε όλες τις δραστηριότητες των υπόλοιπων Ελλήνων. Ο αξιοπερίεργος απομονωτισμός που τους διέκρινε την περίοδο εκείνη, φαίνεται και από το γεγονός ότι μετά τους Περσικούς πολέμους, όταν άρχισε η διαμόρφωση των δύο πολιτικό-στρατιωτικών κέντρων στην Ελλάδα, της Αθηναϊκής Ηγεμονίας και της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, οι Αχαιοί και πάλι απουσίαζαν, ασχολούμενοι κυρίως με την οργάνωση των οικονομικών της χώρας τους, η οποία είχε ήδη φανεί από το 480 π.Χ. όταν κυκλοφόρησαν τα πρώτα ασημένια νομίσματά τους, τα οποία έκοψε η πόλη Αιγές, ενώ αργότερα ακολούθησαν η Δύμη, η Πελλήνη, η Αιγείρα και η Ελίκη καθώς και άλλες πόλεις τις σημερινής Αχαΐας, οι οποίες τότε ήταν αρκαδικές όπως ο Κλείτορας και η Ψωφίδα. Εκείνη την περίοδο η Αχαΐα παρουσιάζει αξιόλογη ακμή στην γλυπτική, την αρχιτεκτονική και σε άλλες μορφές τέχνης.

Αργότερα οι Αχαιοί είχαν αρχίσει να βγαίνουν από τον απομονωτισμό και να συμμετέχουν στα ελληνικά πράγματα συμμετέχοντας στον Κορινθιακό (395-387 π.Χ.), τον Θηβαϊκό (371-362 π.Χ.) και τον Ιερό πόλεμο (355-345 π.Χ.). Η κατάκτηση της Αχαΐας από τους Μακεδόνες, είχε σαν αποτέλεσμα να τοποθετηθούν φρουρές στις αχαϊκές πόλεις οι οποίες είχαν διχαστεί, ενώ διαλύθηκε το πανάρχαιο "Κοινό των Αχαιών". Επίσης άλλαξε το δημοκρατικό πολίτευμα, εξορίστηκαν πολίτες και παρατηρήθηκε αποσάθρωση στις παραγωγικές διαδικασίες με αποτέλεσμα την οικονομική αποδιοργάνωση. Ακολούθησαν οι καταστροφικές επιδρομές των Γαλατών, οι οποίες όμως εξάντλησαν και νίκησαν τον μακεδονικό στρατό το 281 π.Χ., κάτι το οποίο οι αχαϊκές πόλεις εκμεταλλεύτηκαν και επαναστάτησαν εναντίον της μακεδονικής εξουσίας. Τότε με πρωτοβουλία της Δύμης, ιδρύεται νέα ομοσπονδία των Αχαιών, η "Β' Αχαϊκή Συμπολιτεία", η οποία στόχευε στην ενοποίηση όλων των ελληνικών πόλεων. Σε αυτή προσχώρησαν μετά από προσπάθειες χρόνων 43 πόλεις και σχεδόν ολόκληρη η Πελοπόννησος εκτός από την Σπάρτη η οποία προσχώρησε αργότερα. Οχυρώθηκαν πολλές βασικές πόλεις της περιοχής, εκτός από την Πάτρα η οποία οχύρωσε μόνο την ακρόπολη της.

Όταν στην Σπάρτη επικράτησε ο μεταρρυθμιστής Κλεομένης, το μίσος των Λακεδαιμόνιων για τους Αχαιούς αναζωπυρώθηκε και εξαιτίας της εξάπλωσης της Συμπολιτείας τους, το οποίο ενθάρρυνε τους Αιτωλούς οι οποίοι ήρθαν σε ρήξη με τους Αχαιούς, ενώ ακολούθησε μια σειρά πολέμων οι οποίοι αποδυνάμωσαν τις ελληνικές πόλεις, με αποτέλεσμα οι Ρωμαίοι να εμπλακούν στα ελληνικά πράγματα και να προσπαθήσουν να μειώσουν την δύναμη της "Β' Αχαϊκής Συμπολιτείας", της οποίας τις στρατιωτικές δυνάμεις συνέτριψαν το 147 π.Χ. στη Σκάρφεια της Λοκρίδας. Τον επόμενο χρόνο ολόκληρη η Ελλάδα βρισκόταν υπό την εξουσία των Ρωμαίων, την οποία μάλιστα ονόμασαν Αχαΐα. Καταστράφηκαν πολλές αχαϊκές πόλεις όπως η Δύμη, αλλά κάποιες, ιδιαίτερα η Πάτρα, ωφελήθηκαν ιδιαίτερα.

Βυζαντινή και νεότερη περίοδος

Κατά την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο η Αχαΐα γνώρισε οικονομική ανάπτυξη, η οποία ανακόπηκε πολλές φορές από τις επιδρομές των Γότθων, αλλά κυρίως των Σλάβων τον 8ο αιώνα μ.Χ. οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν την μείωση του εγχώριου πληθυσμού και κατέλαβαν πολλούς αχαϊκούς οικισμούς, από τους οποίους εκδιώχθηκαν και για τον λόγο αυτό επαναστάτησαν το 783 μ.Χ. Νέα εισβολή Σλάβων υπήρξε λίγο αργότερα, το 805 μ.Χ., η οποία τελικά αποκρούστηκε. Μετά την ήττα τους λίγοι από τους Σλάβους που παρέμειναν στην Αχαΐα, περιορίστηκαν στα ορεινά, στα λεγόμενα Νεζεροχώρια και θεωρούνται μάλλον οι πρώτοι οικιστές της περιοχής των σημερινών χωριών που υπάρχουν εκεί.

Στις αρχές του 13ου αιώνα η Αχαΐα ακολουθώντας την τύχη και πολλών άλλων ελληνικών περιοχών, καταλήφθηκε από τους Φράγκους. Τότε η Αχαΐα χωρίστηκε σε 48 φέουδα, εκ των οποίων τα 28 ανήκαν στη Βαρωνία των Πατρών, τα 12 στη Βαρωνία των Καλαβρύτων και τα υπόλοιπα 8 αποτέλεσαν τη Βαρωνία της Βοστίτσας (του Αιγίου). Από τους Φράγκους απελευθερώθηκε ολοκληρωτικά το 1430 όταν ο μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος κατέλαβε το Κάστρο της Πάτρας. Ακολούθησε όμως το 1460 η κατάκτησή της από τους Τούρκους, οι οποίοι έδωσαν προσωρινά τη θέση τους στους Ενετούς το 1687, για να πάρουν πάλι την εξουσία το 1715 μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1828. Σπουδαίο γεγονός της εποχής, εκτός από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, υπήρξαν τα Ορλωφικά, αφού στις 29 Μαρτίου 1770, ο μητροπολίτης Πατρών Παρθένιος, συγκέντρωσε τους προκρίτους στο Αίγιο και κήρυξε την επανάσταση εναντίον του κατακτητή, η οποία είχε άδοξο τέλος και δυσμενείς επιπτώσεις για τον ελληνικό πληθυσμό. Όσον αφορά την ίδια την επανάσταση του 1821, λίγα χρόνια πριν την έναρξή της, εκπρόσωπος της Φιλικής Εταιρίας, ο Αντώνιος Πελοπίδας, έφτασε στην Πάτρα από την Κωνσταντινούπολη για να παρακινήσει επιφανείς Αχαιούς να γίνουν μέλη της οργάνωσης. Τελικά η επανάσταση ξεκίνησε με την απελευθέρωση των Καλαβρύτων στις 21 Μαρτίου 1821 αφού προηγούμενος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ΄ ύψωσε το λάβαρο του Αγώνα στην Αγία Λαύρα, ενώ στις 23 Μαρτίου άρχισε η πολιορκία του κάστρου της Πάτρας. Η Αχαΐα όμως γνώρισε την μανία των κατακτητών κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, αφού καταστράφηκαν τα Καλάβρυτα το 1943 ενώ είχε σφαγιαστεί ο άμαχος πληθυσμός της Πάτρας το 1940 από τους Ιταλούς.

Διατελέσαντες Αντιπεριφερειάρχες

• 2011-2019 Γρηγόρης Αλεξόπουλος
• 2019-σήμερα: Χαράλαμπος Μπονάνος

Πληθυσμός

Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού

Έτος	Πληθ.	±%
1856	90.354	—
1861	91.809	+1.6%
1870	98.495	+7.3%
1879	115.880	+17.7%
1889	130.719	+12.8%
1896	144.836	+10.8%
1907	150.918	+4.2%
1920	167.435	+10.9%
1928	190.422	+13.7%
1940	222.060	+16.6%
1951	228.871	+3.1%
1961	239.206	+4.5%
1971	239.859	+0.3%
1981	275.193	+14.7%
1991	296.825	+7.9%
2001	318.928	+7.4%
2011	309.694	−2.9%
2021	302.272	−2.4%
Πηγή: Απογραφές Πληθυσμού ΕΛΣΤΑΤ 1856 - 2021

Ο πληθυσμός της Αχαΐας έχει καταγράψει αύξηση σε όλες τις απογραφές μέχρι το 2011 ενώ έκτοτε έχει υπάρξει μείωση. Ο μεγαλύτερος πληθυσμός της Αχαΐας καταγράφτηκε το 2001 (318.928) ενώ ο μικρότερος το 1856 (90.354). Η μεγαλύτερη πληθυσμιακή αύξηση σημειώθηκε το το 1879 (17,7%) ενώ η μικρότερη το 1971 (0,3%). Η μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού καταγράφτηκε το 2011 (2,9%) και η μικρότερη το 2021 (2,4%).
Διάγραμμα ιστορικής εξέλιξης πληθυσμού από το 1856

Οικισμοί

Η μεγαλύτερη πόλης και πρωτεύουσα της Αχαίας είναι η Πάτρα ενώ το Αίγιο είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της. Σημαντικά πληθυσμιακά κέντρα εκτός αυτών αποτελούν η Κάτω Αχαΐα, η Ροδοδάφνη, η Χαλανδρίτσα, το Διακοπτό, τα Καλάβρυτα, η Ακράτα και η Κλειτορία.

Κατάταξη	Οικισμός	Πληθυσμός (2011)	Δήμος
1	Πάτρα	167.446	Πατρέων
2	Αίγιο	20.422	Αιγιαλείας
3	Κάτω Αχαΐα	6.618	Δυτικής Αχαΐας
4	Παραλία	6.336	Πατρέων
5	Οβρυά	6.308	Πατρέων
6	Ρίο	5.252	Πατρέων
7	Δεμένικα	2.783	Πατρέων
8	Άγιος Βασίλειος	2.662	Πατρέων
9	Βραχναίικα	2.571	Πατρέων
10	Ροδοδάφνη	2.564	Αιγιαλείας

Πηγές

• Τροποποίηση της Απόφασης με αριθμό 11247/28.12.2012 (ΦΕΚ 3465/Β΄/28.12.2012) και Θέμα «Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού−Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας», Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 698 (20 Μαρτίου 2014).
• «Αχαΐα: Το λιμάνι της Ιστορίας». Γεωτρόπιο (19): 41-44. Αύγουστος 2000. 
• «Αχαΐα: Από τη φτέρη στα έλατα». Γεωτρόπιο (88): 28-34. Δεκέμβριος 2001. 
• Χρήστου Π. Κορύλλου, Χωρογραφία της Ελλάδος. Α'. Νομός Αχαΐας, Εκ του Τυπογραφείου των Καταστημάτων "Ανέστη Κωνσταντινίδου", Εν Αθήναις 1903.

Περαιτέρω ανάγνωση

• Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας. 
• Παπανδρέου, Γεώργιος (1906). Καλαβρυτινή επετηρίς: ήτοι πραγματεία περί της ιστορικής των Καλαβρύτων επαρχίας. Αθήνα: Μιχαήλ Ι. Σαλιβέρος. 
• Αρίστος Σταυρόπουλος, Ιστορία της πόλεως Αιγίου από των μυθικών χρόνων μέχρι των ήμερων μας, Έκδοσις-Τύπος: Αγγ. Κουλουμπή, Πάτραι 1954.
• Αθανάσιος Δ. Τζώρτζης, Ιστορικό Λεξικό της Επαρχίας Καλαβρύτων. Χωριά, οικισμοί, τοπωνύμια, ιστορία, λαογραφία, Αθήνα 2014. ISBN (SET) 978-618-81562-6-5 (επτάτομο).
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμοι Α΄-Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση (Α΄ έκδοση: Πάτρα 1959).
• Νικόλας Φαράκλας, Η Γεωπολιτική Οργάνωση της Πελοποννησιακής Αχαΐας, Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας-Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, σειρά: Ρίθυμνα-Θέματα Κλασικής Αρχαιολογίας, αρ.9, Ρέθυμνο 2001.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αχαΐας - Νομός Αχαΐας Αρχειοθετήθηκε 2014-07-05 στο Wayback Machine., achaia.gr. Ανακτήθηκε: 04/09/2016.
• Τουριστικός oδηγός Νομού Αχαΐας, nea.gr. Ανακτήθηκε από το αρχειοθετημένο πρωτότυπο: 04/09/2016.