Κάστρο της Πάτρας

Κάστρο της Πάτρας
Είδος	κάστρο
Αρχιτεκτονική	βυζαντινή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°14′42″N 21°44′30″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Πατρέων
Τοποθεσία	Πάτρα
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα και διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 38°14′42″N 21°44′30″E / 38.2450°N 21.7418°E / 38.2450; 21.7418

Το Κάστρο της Πάτρας είναι παλαιό φρούριο της πόλης και πλέον σημαντικό καλοδιατηρημένο μνημείο της και ένα εκ των τοποσήμων της.

Χτίστηκε επάνω στα ερείπια της αρχαίας Ακρόπολης κατά το δεύτερο μισό του 6ου μ.Χ. αιώνα από τον Ιουστινιανό και συγκεκριμένα μετά τον καταστροφικό σεισμό του 551 με υλικά προ-χριστιανικών οικοδομημάτων για την άμυνα της περιοχής και των κατοίκων.

Περιγραφή

Το Κάστρο της Πάτρας με το φυσικό του περιβάλλον

Βρίσκεται σε ένα χαμηλό λόφο στις απολήξεις του Παναχαϊκού σε απόσταση 800 μέτρων περίπου από την ακτή του Πατραϊκού κόλπου. Τα τείχη του περικλείουν μία έκταση 22.725 τ.μ. και αποτελείται από έναν τριγωνικό εξωτερικό περίβολο, ενισχυμένο με πύργους και προμαχώνες, που προστατεύονταν αρχικά από βαθιά τάφρο και ένα εσωτερικό περίβολο που υψώνεται στη Β.Α. γωνία και επίσης περιβάλλεται από τάφρο.

Οι οικοδομικές φάσεις που διακρίνονται σήμερα στο κάστρο αποτελούν μαρτυρία των εργασιών που πραγματοποιήθηκαν από τους εκάστοτε κατακτητές του για την επισκευή του και την προσαρμογή στις εξελίξεις της πολεμικής τεχνολογίας.

Στις μέρες μας, στο λυόμενο θεατράκι (640 θέσεων) που βρίσκεται στο εσωτερικό περίβολο, φιλοξενούνται κάθε καλοκαίρι πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Ιστορικά στοιχεία

Στους αιώνες που ακολούθησαν και έως το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρέμεινε σε αδιάκοπη χρήση για την άμυνα της πόλης, αλλά και ως διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο. Στους Βυζαντινούς αιώνες, μέχρι τον ερχομό των Φράγκων (1205) το πολιόρκησαν Σλάβοι, Σαρακηνοί, Βούλγαροι, Νορμανδοί, κ.α. χωρίς όμως να κατορθώσουν να το κατακτήσουν. Στα 805 μ.Χ. οι κάτοικοι της πόλης πολιορκήθηκαν στο κάστρο από Σλάβους και Σαρακηνούς και η νίκη τους που αποδόθηκε, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, σε θαύμα του πολιούχου Αγίου Ανδρέα, ήταν σημαντική για την αναχαίτιση των βαρβαρικών επιδρομών στην Πελοπόννησο. Οι Φράγκοι σταυροφόροι, το επέκτειναν, το ενίσχυσαν και άνοιξαν τάφρο στις τρεις πλευρές του. Το 1278 υποθηκεύτηκε στο Λατίνο Αρχιεπίσκοπο ενώ το 1408 παραχωρήθηκε από τον Πάπα για πέντε χρόνια και έναντι μισθώματος, στους Ενετούς. Στα χέρια του Λατίνου Αρχιεπισκόπου έμεινε έως το 1430 που απελευθερώθηκε από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. Ο Κωνσταντίνος προχώρησε σε προσθήκες και επισκευές των τειχών. Οι Τούρκοι το κατέλαβαν το 1458 και παρέμειναν εκεί όλη σχεδόν την περίοδο της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα. Το 1687 καταλήφθηκε από του Ενετούς του Μοροζίνι οι οποίοι έκαναν επισκευές και οχυρώσαν και τον οικισμό της άνω πόλης με τείχος που ξεκινούσε από τον Οθωμανικό προμαχώνα και εκτεινόταν περιμετρικά του οικισμού πλησίον του κάστρου μέχρι τον Ενετικό προμαχώνα. Το 1715 πέρασε ξανά στα χέρια των Οθωμανών αλλά ενώ ήταν διοικητικό κέντρο έχασε σταδιακά της αμυντική του σπουδαιότητα από το κάστρο του Ριου που ήταν πιο σύγχρονο και έλεγχε το στενό του Πατραϊκού κόλπου . Κατα την ελληνική επανάσταση το 1821 πολιορκήθηκε αρκετές φορές από τους Έλληνες με επικεφαλή τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη , φτάνοντας πολλές φορές κοντά στην κατάληψη του, αλλά λόγω προσωπικών διαφόρων των Ελλήνων οπλαρχηγών όλες οι προσπάθειες απέβησαν άκαρπες . ^[2]Το κάστρο πέρασε στα χέρια των Ελλήνων μόλις το 1828 μετά την παράδοσή του από την τουρκική φρουρά στο Γάλλο στρατηγό Μαιζόν κατά τη γαλλική Εκστρατεία του Μωριά. Για αρκετά χρόνια λειτούργησε ως φυλακή και σαν στρατόπεδο. Στα χρόνια 1941-1944 ήταν στη γερμανική ναζιστική κατοχή από την οποία ελευθερώθηκε μαζί με την πόλη της Πάτρας στις 4 Οκτωβρίου 1944. Από το 1973 το Κάστρο είναι στην εποπτεία της 6ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Λαϊκή παράδοση

Σε ειδική εσοχή στην τοιχοποιία, είναι εντοιχισμένος κορμός αγάλματος και κεφάλι ανδρός των ρωμαϊκών χρόνων. Το παραμορφωμένο αυτό άγαλμα πήρε μυθικές διαστάσεις στα μάτια των κατοίκων της Πάτρας. Έγινε το στοιχειό της πόλης, η «Πατρινέλα». Η τοπική παράδοση λέει ότι ήταν γυναίκα μεταμορφωμένη σε άντρα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας που φυλάει την πόλη από επιδημίες και κλαίει τις νύχτες, όταν πεθαίνει κάποιος επιφανής Πατρινός.