Βικιπαίδεια

Όξινο ανθρακικό νάτριο

Το όξινο ανθρακικό νάτριο είναι μια χημική ένωση με τον τύπο NaHCO3.

Το διττανθρακικό νάτριο ή (όνομα IUPAC) όξινο ανθρακικό νάτριο είναι χημική ένωση με τον τύπο NaHCO3. Είναι ένα άλας που αποτελείται από ιόντα νατρίου και δισανθρακικά ιόντα. Το δισσανθρακικό ή διττανθρακικό νάτριο είναι ένα λευκό στερεό που είναι κρυσταλλικό, αλλά συχνά εμφανίζεται ως μια λεπτή σκόνη. Έχει μια ελαφρώς αλμυρή, αλκαλική γεύση που μοιάζει με αυτή της σόδας πλύσης (ανθρακικό νάτριο). Η φυσική μεταλλική μορφή είναι ο ναχκολίτης (nahcolite). Είναι ένα συστατικό του ορυκτού νάτρον και βρίσκεται διαλυμένο σε πολλές μεταλλικές πηγές (mineral springs). Είναι μεταξύ των κωδικοποιημένων προσθέτων τροφίμων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ταυτοποιημένο ως E 500. Επειδή είναι γνωστό από παλιά και χρησιμοποιείται πλατιά, το άλας έχει πολλά σχετικά ονόματα όπως μαγειρική σόδα (baking soda), σόδα άρτου (bread soda), μαγειρική σόδα (cooking soda) και διττανθρακική σόδα (bicarbonate of soda).

Όξινο ανθρακικό νάτριο
Πρότυπο σφαιρών και ράβδων του κατιόντος νατρίου
Πρότυπο σφαιρών και ράβδων του κατιόντος νατρίου
Πρότυπο σφαιρών και ράβδων του όξινου ανθρακικού ανιόντος
Πρότυπο σφαιρών και ράβδων του όξινου ανθρακικού ανιόντος
Δείγμα όξινου ανθρακικού νατρίου
Ονόματα
ΟνοματολογίαIUPAC
Όξινο ανθρακικό νάτριο
ΆλλαΟνόματα
Μαγειρική σόδα, Διττανθρακική σόδα, Ναχκολίτης
Αναγνωριστικά
144-55-8 YesY
4153970
ChEBI CHEBI:32139 YesY
ChEMBL ChEMBL1353 YesY
ChemSpider 8609 YesY
DrugBank DB01390 YesY
Αριθμός_EC 205-633-8
InChI=1S/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1
Key: UIIMBOGNXHQVGW-UHFFFAOYSA-M YesY

InChI=1/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1
Key: UIIMBOGNXHQVGW-REWHXWOFAQ
Jmol 3Δ Πρότυπο Image
KEGG C12603 YesY
MeSH νάτριο+διττανθρακικό
PubChem 516892
Αριθμός RTECS VZ0950000
[Na+].OC([O-])=O
UNII 8MDF5V39QO YesY
Ιδιότητες
NaHCO3
Μοριακή μάζα 84,0066 g mol−1
Εμφάνιση Λευκοί κρύσταλλοι
Οσμή Άοσμο
Πυκνότητα 2,20 g/cm3 ως στερεό [1]

1,1 έως 1,3 ως σκόνη[2]

Σημείο τήξης (αποσυντίθεται σε ανθρακικό νάτριο από τους 50 °C[3])
Διαλυτότητα στο νερό 9 g/100 mL

69 g/L (0 °C)[4]
96 g/L (20 °C)[5]
165 g/L (60 °C)[5]
236 g/L (100 °C)[4]

Διαλυτότητα 0,02 %wt ακετόνη, 2,13 %wt μεθανόλη @22 °C.[6] αδιάλυτο σε αιθανόλη
log P -0,82
Οξύτητα (pKa) 10,329[7]

6,351 (ανθρακικό οξύ)[7]

1,3344
Δομή
Μονοκλινές
Θερμοχημεία
87,61 J/mol K
102 J/mol K
-947,7 kJ/mol
-851,9 kJ/mol
Φαρμακολογία
Κωδικοί ATC B05CB04
B05XA02, QG04BQ01 (WHO)
Οδοί χορήγησης
 Ενδοφλέβια, από το στόμα
Κίνδυνοι
Δελτίο δεδομένων ασφάλειας External MSDS
Οφθαλμικοί κίνδυνοι Προκαλεί σοβαρούς ερεθισμούς στους οφθαλμούς
NFPA 704
NFPA 704 four-colored diamondΑναφλεξιμότητα κωδικός 0: Δεν θα καεί. Π.χ., νερόΥγεία κωδικός 0: Η έκθεση σε συνθήκες φωτιάς δεν θα προσφέρει κανέναν κίνδυνο πέρα από αυτόν του συνηθισμένου καύσιμου υλικού. Π.χ., το χλωριούχο νάτριοΔραστικότητα κωδικός 1: Κανονικά σταθερό, αλλά μπορεί να γίνει ασταθές σε αυξημένες θερμοκρασίες και πιέσεις. Π.χ, το ασβέστιοΕιδικοί κίνδυνοι (λευκό): χωρίς κωδικό
0
0
1
Σημείο ανάφλεξης Άκαυστο
Θανάσιμη δόση ή συγκέντρωση (LD, LC):
4220 mg/kg ( επιμύες, στοματικά )[8]
Σχετικές ενώσεις
Ανθρακικό νάτριο
Όξινο ανθρακικό αμμώνιο

Όξινο ανθρακικό κάλιο

Σχετικές ενώσεις
 Όξινο θειικό νάτριο

Όξινο φωσφορικό νάτριο

Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες (25°C, 100 kPa).
Infobox references

Το πρόθεμα "διττ (ή δισσ)" στο "διττανθρακικό" προέρχεται από ένα παρωχημένο σύστημα ονοματολογίας και βασίζεται στην παρατήρηση ότι υπάρχει διπλάσιο ανθρακικό (CO3) ανά νάτριο στο όξινο ανθρακικό νάτριο (NaHCO3) από όσο ανθρακικό ανά νάτριο στο ανθρακικό νάτριο (Na2CO3) και άλλα ανθρακικά άλατα. Ο σύγχρονος τρόπος ανάλυσης με βάση την ακριβή χημική σύσταση (που ήταν άγνωστη όταν επινοήθηκε ο όρος "διττανθρακικό νάτριο") το λέει αντίστροφα: υπάρχει μισή ποσότητα νατρίου στο NaHCO3 από όση στο Na2CO3 (το Na ως προς Na2).

Ιστορικό

Επεξεργασία

Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν φυσικά αποθέματα από νάτρον, ένα μείγμα που αποτελείται κυρίως από δεκαένυδρο ανθρακικό νάτριο και όξινο ανθρακικό νάτριο. Το νάτρον ψιλοκοβόταν, διαλυόταν και εχρησιμοποιείτο ως βαφή για ιερογλυφικά.

Το 1791, ο Γάλλος χημικός, Νικολά Λεμπλάν (Nicolas Leblanc), παρήγαγε ανθρακικό νάτριο, γνωστό και ως τέφρα σόδας (soda ash). Το 1846, δύο νεοϋορκέζοι αρτοποιοί, οι John Dwight και Austin Church, ίδρυσαν το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής μαγειρικής σόδας από ανθρακικό νάτριο και διοξείδιο του άνθρακα.[9]

Αυτή η ένωση, που αναφερόταν ως saleratus, αναφέρεται στο μυθιστόρημα Captains Courageous του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ ότι εχρησιμοποιείτο εκτεταμένα τον 19ο αιώνα στο επαγγελματικό ψάρεμα για να αποτρέψει τα πρόσφατα πιασμένα ψάρια από αλλοίωση.[10]

Παραγωγή

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ανθρακικό νάτριο: Ενότητα «Μέθοδος Σολβέ (Solvay process)»

Το NaHCO3 παρασκευάζεται κυρίως από τη μέθοδο Σολβέ, που είναι η αντίδραση του χλωριούχου νατρίου, αμμωνίας, και διοξειδίου του άνθρακα σε νερό. Το ανθρακικό ασβέστιο χρησιμοποιείται ως πηγή του CO2 και το προκύπτον οξείδιο του ασβεστίου χρησιμοποιείται για την ανάκτηση της αμμωνίας από το χλωριούχο αμμώνιο. Το προϊόν εμφανίζει χαμηλή καθαρότητα (75%). Καθαρό προϊόν λαμβάνεται από ανθρακικό νάτριο, νερό και διοξείδιο του άνθρακα όπως αναφέρεται σε μία από τις παρακάτω αντιδράσεις. Παράγεται σε μια κλίμακα των περίπου 100.000 τόνων το έτος (για το 2001).[11]

Το NaHCO3 μπορεί να ληφθεί από την αντίδραση του διοξειδίου του άνθρακα με ένα υδατικό διάλυμα υδροξειδίου του νατρίου. Η αρχική αντίδραση παράγει ανθρακικό νάτριο:

CO2 + 2 NaOH → Na2CO3 + H2O

Η επιπλέον προσθήκη διοξειδίου του άνθρακα παράγει όξινο ανθρακικό νάτριο, που σε επαρκώς υψηλή συγκέντρωση θα καθιζάνει από το διάλυμα:

Na2CO3 + CO2 + H2O → 2 NaHCO3

Εμπορικές ποσότητες μαγειρικής σόδας παράγονται επίσης με μια παρόμοια μέθοδο: τέφρα σόδας, που εξορύχτηκε με τη μορφή του ορυκτού τρόνα, διαλύεται σε νερό και επεξεργάζεται με διοξείδιο του άνθρακα. Το όξινο ανθρακικό νάτριο καθιζάνει ως στερεό από αυτή τη μέθοδο:

Na2CO3 + CO2 + H2O → 2 NaHCO3

Εξόρυξη

Επεξεργασία

Φυσικά αποθέματα ναχκολίτη (NaHCO3) βρίσκονται στην Ηώκαινο εποχή (55,8–33,9 εκατομμύρια χρόνια πριν) στο Green River Formation, στη λεκάνη Piceance στο Κολοράντο. Ο ναχκολίτης αποτέθηκε ως στρώματα κατά τη διάρκεια περιόδων υψηλής εξάτμισης στη λεκάνη. Εξορύσσεται εμπορικά χρησιμοποιώντας συνηθισμένες υπόγειες τεχνικές εξόρυξης όπως εξόρυξη με τρύπημα, κάδο και επίμηκες μέτωπο με έναν τρόπο πολύ παρόμοιο με την εξόρυξη άνθρακα. Ένα πολύ μικρό μέρος λαμβάνεται επίσης χρησιμοποιώντας επιτόπιες τεχνικές που περιλαμβάνουν διάλυση του ναχκολίτη με θερμό νερό που αντλείται μέσα από τα στρώματα ναχκολίτη που έχουν προηγουμένως εξορυχθεί χρησιμοποιώντας τις προηγούμενες τεχνικές. Έπειτα, επαναφέρεται μέσα από μια φυσική διεργασία ψύξης με κρυστάλλωση. Προς το παρόν, μόνο η Tronox (πρώην FMC) στη λεκάνη Green River του Ουαϊόμινγκ έχει εξορύξει με εμπορική επιτυχία το προϊόν.

Χημεία

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο είναι μια επαμφοτερίζουσα χημική ένωση. Τα υδατικά διαλύματα είναι πολύ ήπια αλκαλικά λόγω του σχηματισμού του ανθρακικού οξέος και ιόντος υδροξειδίου:

HCO−
3 + H2O → H2CO3 + OH−

Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως έκπλυση για να αφαιρέσει οποιεσδήποτε όξινες ακαθαρσίες από ένα "ακατέργαστο" υγρό, παράγοντας ένα πιο καθαρό δείγμα. Η αντίδραση του όξινου ανθρακικού νατρίου και ενός οξέος παράγει άλας και ανθρακικό οξύ, που διασπάται αμέσως σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό:

NaHCO3 + HCl → NaCl + H2CO3
H2CO3 → H2O + CO2(g)

Το όξινο ανθρακικό νάτριο αντιδρά με αιθανικό οξύ (που βρίσκεται στο ξύδι), παράγοντας αιθανικό (οξικό) νάτριο, νερό και διοξείδιο του άνθρακα:

NaHCO3 + CH3COOH → CH3COONa + H2O + CO2(g)

Το όξινο ανθρακικό νάτριο αντιδρά με βάσεις όπως υδροξείδιο του νατρίου για να σχηματίσει ανθρακικά:

NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O

Το όξινο ανθρακικό νάτριο αντιδρά με καρβοξυλομάδες σε πρωτεΐνες για να δώσει ζωηρό αναβρασμό από το σχηματισμό του CO2. Αυτή η αντίδραση χρησιμοποιείται για να ελέγξει την παρουσία καρβοξυλομάδων σε πρωτεΐνες.

Θερμική αποσύνθεση

Επεξεργασία

Πάνω από τους 50 °C, το όξινο ανθρακικό νάτριο διασπάται βαθμιαία σε ανθρακικό νάτριο, νερό και διοξείδιο του άνθρακα. Η μετατροπή είναι γρήγορη στους 200 °C:[12]

2 NaHCO3 → Na2CO3 + H2O + CO2

Τα περισσότερα όξινα ανθρακικά υφίστανται αυτήν την αντίδραση αφυδάτωσης. Πρόσθετη θέρμανση μετατρέπει το ανθρακικό σε οξείδιο του νατρίου (στους πάνω από 850 °C):[12]

Na2CO3 → Na2O + CO2

Αυτές οι μετατροπές είναι σχετικές με τη χρήση του NaHCO3 ως κατασβεστικό μέσο σε κάποιους πυροσβεστήρες ξηρής σκόνης.

Εφαρμογές

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο έχει ένα μεγάλο εύρος χρήσεων.

Μαγειρική

Επεξεργασία

Με οξέα

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο, που αναφέρεται ως "μαγειρική σόδα", χρησιμοποιείται κυρίως στο ψήσιμο, ως μέσο διόγκωσης (leavening agent). Αντιδρά με όξινα συστατικά σε χυλούς, ελευθερώνοντας διοξείδιο του άνθρακα, που προκαλεί διαστολή του χυλού και σχηματίζει τη χαρακτηριστική υφή και κόκκους σε τηγανίτες, κέικ, ζύμες που φουσκώνουν γρήγορα (quick breads), ψωμί σόδας, και άλλα ψημένα και τηγανισμένα τρόφιμα. Οι όξινες ενώσεις που προκαλούν αυτήν την αντίδραση περιλαμβάνουν φωσφορικά, κρέμα ταρτάρ (όξινο τρυγικό κάλιο), χυμό λεμονιού, γιαούρτι, βουτυρόγαλα, κακάο and ξύδι. Τα φυσικά οξέα σε προζύμι μπορούν να διογκωθούν με την προσθήκη μικρών ποσοτήτων όξινου ανθρακικού νατρίου.[13] Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να υποκαταστήσει την τεχνητή ζύμη (baking powder), με την προϋπόθεση προσθήκης στη συνταγή επαρκούς αντιδραστηρίου οξέος.[14] Πολλές μορφές τεχνητής ζύμης περιέχουν όξινο ανθρακικό νάτριο συνδυασμένο με δισόξινο φωσφορικό ασβέστιο, φωσφορικό νάτριο-αργίλιο[15] ή κρέμα ταρτάρ.

Το όξινο ανθρακικό νάτριο χρησιμοποιόταν κάποιες φορές στο μαγείρεμα λαχανικών, για να τα κάνει πιο μαλακά, αλλά αυτό έχει φύγει από τη μόδα, επειδή τα περισσότερα άτομα τώρα προτιμούν πιο στερεά λαχανικά. Όμως, χρησιμοποιείται ακόμα στην κουζίνα της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής για να μαλακώσει τα κρέατα. Η μαγειρική σόδα μπορεί να αντιδράσει με οξέα στην τροφή, συμπεριλαμβανομένης της βιταμίνης C (L-ασκορβικό οξύ). Χρησιμοποιείται επίσης στο πανάρισμα όπως στα τηγανητά τρόφιμα για να βελτιώσει τη φρεσκάδα και να επιτρέψει διόδους για τη διαφυγή του ατμού, έτσι ώστε το πανάρισμα να μην αποτύχει κατά το μαγείρεμα.

Με θέρμανση

Επεξεργασία

Η θερμότητα προκαλεί τη δράση του όξινου ανθρακικού νατρίου ως διογκωτικό ελευθερώνοντας διοξείδιο του άνθρακα όταν χρησιμοποιείται στο ψήσιμο. Η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα ξεκινά σε θερμοκρασίες πάνω από 80 °C.

2NaHCO3 → Na2CO3 + H2O + CO2

Επειδή η αντίδραση λαμβάνει χώρα αργά σε θερμοκρασία δωματίου, τα μείγματα (κέικ, κλπ.) μπορούν να παραμείνουν χωρίς να αυξηθούν μέχρι να θερμανθούν σε φούρνο.

Καταπολέμηση επιβλαβών οργανισμών

Επεξεργασία

Χρησιμοποιείται στην καταπολέμηση κατσαρίδων. Μόλις καταναλωθεί, προκαλεί την έκρηξη των εσωτερικών οργάνων των κατσαρίδων, λόγω της συλλογής αερίων.[16]

Αφαίρεση βαφής και διάβρωσης

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο χρησιμοποιείται σε μια διεργασία για αφαίρεση βαφής και διάβρωσης που λέγεται ριπή σόδας (sodablasting)· η διεργασία είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για τον καθαρισμό αλουμινίου που μπορεί να παραμορφωθεί από άλλους τύπους λειαντικών.

Αλκαλικότητα/Αύξηση του pH

Επεξεργασία

Μπορεί να μπει σε δεξαμενές, λουτρά και λιμνούλες κήπων για να αυξήσει τη συνολική αλκαλικότητα, που θα αυξήσει το επίπεδο του pH και θα καταστήσει τη συντήρηση του κατάλληλου pH πιο εύκολη. Στην περίπτωση που το pH είναι χαμηλό, ή η αλκαλικότητα επαρκής ή υψηλή δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί όξινο ανθρακικό νάτριο στη ρύθμιση του pH.[17]

Πυροτεχνική

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο είναι ένα από τα κύρια συστατικά των συνηθισμένων εμπρηστικών μηχανισμών των πυροτεχνημάτων. Το αποτέλεσμα προκαλείται από τη θερμική αποσύνθεση, που παράγει αέριο διοξείδιο του άνθρακα και στη συνέχεια παράγεται στάχτη που μοιάζει με φίδι ως προϊόν της καύσης του άλλου συστατικού, σακχαρόζη.

Ήπιο απολυμαντικό

Επεξεργασία

Έχει ασθενείς απολυμαντικές ιδιότητες,[18][19] και μπορεί να είναι αποτελεσματικό μυκητοκτόνο (fungicide) κατά μερικών οργανισμών.[20] Επειδή η μαγειρική σόδα απορροφά οσμές κλεισούρας, έχει γίνει μια αξιόπιστη μέθοδος για τους πωλητές μεταχειρισμένων βιβλίων για να καταστήσουν τα βιβλία λιγότερο δύσοσμα.[21]

Πυροσβεστήρες

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί, όταν ριφθεί στη φωτιά, για το σβήσιμο μικρών φωτιών από ηλεκτρικό ή λίπη, επειδή η θέρμανση του όξινου ανθρακικού ασβεστίου απελευθερώνει διοξείδιο του άνθρακα.[22] Όμως, δεν πρέπει να εφαρμόζεται σε φωτιές σε φριτέζες (deep fryers)· η απότομη έκλυση του αερίου μπορεί να προκαλέσει πιτσίλισμα του λίπους.[22] Το όξινο ανθρακικό νάτριο χρησιμοποιείται σε ξηρούς χημικούς πυροσβεστήρες BC ως μια εναλλακτική λύση στο περισσότερο διαβρωτικό φωσφορικό αμμώνιο σε πυροσβεστήρες ABC. Η αλκαλική φύση του όξινου ανθρακικού νατρίου το καθιστά τον μόνο ξηρό χημικό μέσα, εκτός του Purple-K, που χρησιμοποιείται σε συστήματα πυρόσβεσης μεγάλης κλίμακας που είναι εγκατεστημένα σε εμπορικές κουζίνες. Επειδή μπορεί να δράσει ως άλκαλι, το μέσο έχει ένα ήπιο αποτέλεσμα σαπωνοποίησης σε καυτά λίπη, που σχηματίζει έναν αφρώδη αφρό.

Εξουδετέρωση οξέων και βάσεων

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο είναι αμφοτερικό και αντιδρά με οξέα και βάσεις. Αντιδρά βίαια με οξέα, ελευθερώνοντας αέριο CO2 ως ένα προϊόν της αντίδρασης. Χρησιμοποιείται συνήθως για να εξουδετερώσει ανεπιθύμητα διαλύματα οξέων ή κηλίδες οξέων σε χημικά εργαστήρια.

Πολλές εφαρμογές ακολουθούν τις ιδιότητές του μετά την εξουδετέρωσή του, συμπεριλαμβανόμενης της μείωσης της εξάπλωσης του λευκού φωσφόρου από εμπρηστική σφαίρα μέσα στις πληγές τραυματία στρατιώτη.[23]

Ιατρικές χρήσεις

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο αναμειγμένο με νερό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αντιόξινο (antacid) για να αντιμετωπίσει όξινη δυσπεψία και καούρα.[24]

Το ενδοφλέβιο όξινο ανθρακικό νάτριο είναι ένα υδατικό διάλυμα που μερικές φορές χρησιμοποιείται για περιπτώσεις οξέωσης, ή όταν υπάρχουν ανεπαρκές νάτριο ή όξινα ανθρακικά ιόντα στο αίμα.[25] Σε περιπτώσεις αναπνευστικής οξέωσης, το εγχεόμενο όξινο ανθρακικό ιόν οδηγεί το ρυθμιστικό του πλάσματος του ανθρακικού οξέος/όξινου ανθρακικού προς τα αριστερά και συνεπώς αυξάνει το pH. Για αυτόν τον λόγο το όξινο ανθρακικό νάτριο χρησιμοποιείται σε ιατρικά επιτηρούμενη καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση. Έγχυση του όξινου ανθρακικού ενδείκνυται μόνο όταν το pH του αίματος είναι αισθητά χαμηλό (<7,1–7,0).[26]

Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της υπερκαλιαιμίας, επειδή οδηγεί το K+ πίσω στα κύτταρα κατά τη διάρκεια των περιόδων της υποχλωραιμικής μεταβολικής αλκάλωσης.[27] Επειδή το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να προκαλέσει αλκάλωση (alkalosis), χρησιμοποιείται μερικές φορές για να αντιμετωπίσει υπερβολικές δόσεις ασπιρίνης. Η ασπιρίνη απαιτεί ένα όξινο περιβάλλον για κατάλληλη απορρόφηση και το βασικό περιβάλλον μειώνει την απορρόφηση της ασπιρίνης στην περίπτωση μιας υπερβολικής δόσης.[28] Το όξινο ανθρακικό νάτριο έχει χρησιμοποιηθεί επίσης στη θεραπεία της υπερβολικής δόσης τρικυκλικού αντικαταθλιπτικού.[29] Μπορεί, επίσης, να εφαρμοστεί τοπικά ως αλοιφή, με ανάμειξη τριών μερών μαγειρικής σοδας με ένα μέρος νερού, για να ανακουφίσει κάποια είδη δηγμάτων και τσιμπημάτων εντόμων (καθώς και το συνοδό πρήξιμο).[30]

Πολλές χημικές μελέτες έχουν διαψεύσει την επί μακρόν κρατούσα εικασία ότι το περιεχόμενο σε νάτριο στο όξινο ανθρακικό νάτριο θα μπορούσε να προκαλέσει τις ίδιες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία που σχετίζονται συχνά με το χλωριούχο νάτριο. Στην πραγματικότητα, είναι οι υψηλές συγκεντρώσεις σε χλώριο και όχι σε νάτριο στο επιτραπέζιο αλάτι που συνδέονται άμεσα με σοβαρά προβλήματα υγείας. Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί, στην πραγματικότητα, να χαμηλώσει την πίεση του αίματος και δεν προκαλεί υπέρταση.[31]

Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπίσει αλλεργικές αντιδράσεις σε φυτά, όπως ο ρους το τοξικόδενδρο ή δηλητηριώδης κισσός (poison ivy), η δηλητηριώδης βελανιδιά (poison oak), ή το δηλητηριώδες ρούκι (σουμάκι) (poison sumac), ώστε να ανακουφίσει κάποια από τη σχετική φαγούρα.[32]

Η διττανθρακική σόδα μπορεί να είναι επίσης χρήσιμη στην αφαίρεση ακίδων από το δέρμα.[33]

Κάποιοι εναλλακτικοί θεραπευτές όπως ο Tullio Simoncini, έχουν προωθήσει τη μαγειρική σόδα ως γιατρικό για τον καρκίνο, αλλά η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία έχει ταχθεί αντίθετη, λόγω της αναπόδεικτης αποτελεσματικότητάς της και του δυνητικού κινδύνου κατά τη χρήση της.[34]

Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να προστεθεί σε τοπικά αναισθητικά (local anaesthetics), για να επιταχύνει την έναρξη των επιδράσεων τους και να καταστήσει την έγχυσή τους λιγότερο επώδυνη.[35] Είναι επίσης συστατικό του διαλύματος Moffett, που χρησιμοποιείται στη χειρουργική της μύτης.

Προσωπική υγιεινή

Επεξεργασία

Οι οδοντόκρεμες που περιέχουν όξινο ανθρακικό νάτριο έχουν καλύτερα αποτελέσματα στη λεύκανση των δοντιών και στην αφαίρεση της πλάκας, συγκριτικά με τις οδοντόκρεμες που δεν έχουν, όπως υποδεικνύεται σε πολλές μελέτες.[36][36][37][38][39][40]

Το όξινο ανθρακικό νάτριο χρησιμοποιείται επίσης ως συστατικό σε κάποια στοματικά διαλύματα. Έχει ιδιότητες κατά της τερηδόνας και της διάβρωσης.[41] Δουλεύει ως μηχανικό καθαριστικό στα δόντια και στα ούλα, εξουδετερώνει την παραγωγή οξέος στο στόμα και δρα και ως αντισηπτικό βοηθώντας στην αποφυγή μολύνσεων.[42][43]

Το όξινο ανθρακικό νάτριο σε συνδυασμό με άλλα συστατικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παρασκευάσει ξηρά ή υγρά αποσμητικά.[44][45]

Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ρυθμιστικός παράγοντας, σε συνδυασμό με επιτραπέζιο αλάτι, κατά τη δημιουργία διαλύματος για ρινικές πλύσεις.[46]

Χρησιμοποιείται στην υγιεινή των οφθαλμών για να αντιμετωπίσει τη βλεφαρίτιδα. Αυτό γίνεται με την προσθήκη μιας κουταλιάς του γλυκού όξινου ανθρακικού ασβεστίου σε δροσερό νερό που βράστηκε πρόσφατα, ακολουθούμενο από έναν ήπιο καθαρισμό της βάσης της βλεφαρίδας με μια βαμβακερή μπατονέτα βουτηγμένη στο διάλυμα.[47]

Στον αθλητισμό

Επεξεργασία

Μικρές ποσότητες από όξινο ανθρακικό ασβέστιο έχει αποδειχθεί ότι είναι χρήσιμες ως συμπλήρωμα για αθλητές σε αθλήματα με βάση την ταχύτητα όπως στους δρόμους μεσαίων αποστάσεων, που διαρκούν από περίπου ένα έως επτά λεπτά.[48][49] Όμως, η υπερβολική δόση είναι ένας σημαντικός κίνδυνος επειδή το όξινο ανθρακικό ασβέστιο είναι ελαφρά τοξικό·[50] και ο γαστρεντερικός ερεθισμός αποτελεί ιδιαίτερη ανησυχία.[49] Επιπλέον, αυτή η πρακτική προκαλεί μια σημαντική αύξηση στο νάτριο της δίαιτας.

Ως καθαριστικό προϊόν

Επεξεργασία

Μια αλοιφή από μαγειρική σόδα μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική όταν χρησιμοποιείται στον καθαρισμό και το τρίψιμο.[51] Για τον καθαρισμό αλουμινένιων αντικειμένων, η χρήση του όξινου ανθρακικού νατρίου αντεδείκνυται, επειδή προσβάλλει τη λεπτή αδρανή προστατευτική στρώση οξειδίου αυτού του αλλιώς πολύ δραστικού μετάλλου.[52] Ένα διάλυμα σε ζεστό νερό θα αφαιρέσει το θάμπωμα από τον άργυρο, όταν ο άργυρος είναι σε επαφή με ένα κομμάτι από αλουμινόχαρτο.[52][53] Μια αλοιφή από όξινο ανθρακικό νάτριο και νερό είναι χρήσιμη στην αφαίρεση επιφανειακής σκουριάς, επειδή η σκουριά σχηματίζει μια υδατοδιαλυτή ένωση όταν βρίσκεται σε ένα πυκνό αλκαλικό διάλυμα.[54] Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί κρύο νερό, επειδή τα διαλύματα ζεστού νερού μπορεί να διαβρώσουν τον χάλυβα. [55] H μαγειρική σόδα προστίθεται συνήθως στο πλύσιμο μηχανών ως υποκατάστατο μαλακτικού και στην αφαίρεση οσμών από ενδύματα. Το όξινο ανθρακικό νάτριο είναι επίσης αποτελεσματικό στην αφαίρεση έντονων κηλίδων από τσάι ή καφέ από φλιτζάνια όταν αραιώνεται με ζεστό νερό. Επίσης, η μαγειρική σόδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποσμητικό πολλαπλού σκοπού.[56]

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος Μανχάταν για την ανάπτυξη της πυρηνικής βόμβας στις αρχές της δεκαετίας του 1940, πολλοί επιστήμονες ερεύνησαν τις τοξικές ιδιότητες του ουρανίου. Βρήκαν ότι τα οξείδια του ουρανίου προσκολλώνται πολύ έντονα σε ύφασμα από βαμβάκι, αλλά δεν ξεπλένονται με σαπούνι ή απορρυπαντικό πλυντηρίου. Το ουράνιο μπορεί να ξεπλυθεί με διάλυμα 2% όξινου ανθρακικού νατρίου. Ο ρουχισμός μπορεί να μολυνθεί με σκόνη απεμπλουτισμένου ουρανίου (DU) και έπειτα δεν μπορεί να αφαιρεθεί με κανονικό πλύσιμο. Όσοι κινδυνεύουν από έκθεση σε απεμπλουτισμένο ουράνιο πρέπει να πλύνουν τα ρούχα τους με περίπου 170 g μαγειρικής σόδας σε 7,5L νερού.[57]

Ως βιοκτόνο

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό νάτριο μπορεί να αποτελέσει έναν αποτελεσματικό τρόπο ελέγχου της μυκητιασικής ανάπτυξης,[58] και στις ΗΠΑ είναι καταχωρημένο από την Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας (Environmental Protection Agency) ως βιοκτόνο.[59]

Συμπλήρωμα διατροφής βοοειδών

Επεξεργασία

Το όξινο ανθρακικό ασβέστιο πωλείται ως συμπλήρωμα διατροφής βοοειδών, ειδικά ως ρυθμιστικός παράγοντας για τη μεγάλη κοιλιά.[60]

Διαφορά μεταξύ μαγειρικής σόδας (baking soda) και τεχνητής ζύμης (baking powder)

Επεξεργασία

Η μαγειρική σόδα είναι χημική ουσία. Η τεχνητή ζύμη είναι ένα μείγμα μαγειρικής σόδας, κονιοποιημένου οξέος και αμύλου καλαμποκιού.

Η μαγειρική σόδα είναι αλκαλική, έτσι χρησιμοποιείται οξύ στην τεχνητή ζύμη για να αποφευχθεί η μεταλλική γεύση όταν η χημική μεταβολή κατά τη διάρκεια του ψησίματος δημιουργεί ανθρακικό νάτριο. Όμως, για να αποφευχθεί ο υπερβολικός αρωματισμός με όξινη γεύση πρέπει να προστεθούν μη όξινα συστατικά όπως πλήρες γάλα ή κακάο.[61]

Σημειώσεις

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ "Physical Constants of Inorganic Compounds". CRC Handbook, p. 4-85.
  2. ↑ «Densities of some Common Materials». Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2016. 
  3. ↑ Irene Pasquali, R. Bettini and F. Giordano Journal of Thermal Analysis and Calorimetry, Vol. 90 (2007) 3, 903–907
  4. ↑ 4,0 4,1 "Aqueous solubility of inorganic compounds at various temperatures". CRC Handbook, p. 8-116.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Sodium Bicarbonate» (PDF). UNEP Publications. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2016. 
  6. ↑ J. L. Ellingboe; J. H. Runnels (1966). «Solubilities of Sodium Carbonate and Sodium Bicarbonate in Acetone-Water and Methanol-Water Mixtures». J. Chem. Eng. Data 11 (3): 323–324. doi:10.1021/je60030a009. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Goldberg, Robert N.· Kishore, Nand· Lennen, Rebecca M. «Thermodynamic quantities for the ionisation reactions of buffers in water». CRC Handbook. σελίδες 7–13. 
  8. ↑ Michael Chambers. «ChemIDplus - 144-55-8 - UIIMBOGNXHQVGW-UHFFFAOYSA-M - Sodium bicarbonate [USP:JAN] - Similar structures search, synonyms, formulas, resource links, and other chemical information». Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2015. 
  9. ↑ «Company History». Church & Dwight Co. 
  10. ↑ Rudyard Kipling (1992). Captains Courageous. https://archive.org/details/captainscourageo00voge_0.  p. 25
  11. ↑ Holleman, A. F.; Wiberg, E. "Inorganic Chemistry" Academic Press: San Diego, 2001. ISBN 0-12-352651-5.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Decomposition of Carbonates». General Chemistry Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 1999. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2016. 
  13. ↑ «Sourdough Pancakes Recipe». whatscookingamerica.com. 
  14. ↑ Radiation Cookery Book 45th Edition, Radiation Group Sales Ltd 1954
  15. ↑ «Glossary Ingredients». Cooking.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2016. 
  16. ↑ «Best Home Remedies To Kill And Control Cockroaches». HRT.whw1.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2015. 
  17. ↑ «A pool owners guide by Arm & Hammer Baking soda» (PDF). Armandhammer.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 7 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2009. 
  18. ↑ Malik, Ys; Goyal, Sm (May 2006). «Virucidal efficacy of sodium bicarbonate on a food contact surface against feline calicivirus, a norovirus surrogate». International Journal of Food Microbiology 109 (1–2): 160–3. doi:10.1016/j.ijfoodmicro.2005.08.033. ISSN 0168-1605. PMID 16540196. 
  19. ↑ William A. Rutala; Susan L. Barbee; Newman C. Aguiar; Mark D. Sobsey; David J. Weber (2000). «Antimicrobial Activity of Home Disinfectants and Natural Products Against Potential Human Pathogens». Infection Control and Hospital Epidemiology (The University of Chicago Press on behalf of The Society for Healthcare Epidemiology of America) 21 (1): 33–38. doi:10.1086/501694. PMID 10656352. 
  20. ↑ Zamani, M; Sharifi, Tehrani, A; Ali, Abadi, Aa (2007). «Evaluation of antifungal activity of carbonate and bicarbonate salts alone or in combination with biocontrol agents in control of citrus green mold». Communications in agricultural and applied biological sciences 72 (4): 773–7. PMID 18396809. 
  21. ↑ Gail Altman (2006-05-22). «Book Repair for BookThinkers: How To Remove Odors From Books». The BookThinker (69). http://www.bookthink.com/0069/69alt.htm. 
  22. ↑ 22,0 22,1 «Arm & Hammer Baking Soda – Basics – The Magic Of Arm & Hammer Baking Soda». Armhammer.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Αυγούστου 2009. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2009. 
  23. ↑ «White Phosphorus». GlobalSecurity.org. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2007. 
  24. ↑ «Sodium Bicarbonate». Jackson Siegelbaum Gastroenterology. 1998. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2016. 
  25. ↑ «Sodium Bicarbonate Intravenous Infusion» (PDF). Consumer Medicine Information. Better Health Channel. 13 Ιουλίου 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2016. 
  26. ↑ «Respiratory Acidosis: Treatment & Medication». emedicine. 
  27. ↑ Medical Toxicology, Richard C. Dart.
  28. ↑ Cloth Diapers, Leah Leverich Ph.D.
  29. ↑ [χρειάζεται ενημέρωση]Knudsen, K; Abrahamsson, J (Apr 1997). «Epinephrine and sodium bicarbonate independently and additively increase survival in experimental amitriptyline poisoning». Critical Care Medicine 25 (4): 669–74. doi:10.1097/00003246-199704000-00019. ISSN 0090-3493. PMID 9142034. 
  30. ↑ «Insect bites and stings: First aid». Mayo Clinic. 15 Ιανουαρίου 2008. 
  31. ↑ Kotchen, Theodore A. (2005-05-01). «Contributions of Sodium and Chloride to NaCl-Induced Hypertension» (στα αγγλικά). Hypertension 45 (5): 849–850. doi:10.1161/01.HYP.0000164629.94634.27. ISSN 0194-911X. PMID 15837830. http://hyper.ahajournals.org/content/45/5/849. 
  32. ↑ «What is Sodium Bicarbonate Used For?». www.virtuowl.com. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2024. 
  33. ↑ «How to Remove a Splinter with Baking Soda». wikiHow. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2015. 
  34. ↑ «Sodium Bicarbonate». American Cancer Society. 28 Νοεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2013. 
  35. ↑ Editorial, AnaesthesiaUK. «Anaesthesia UK : Local Anaesthetic Pharmacology». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2016. 
  36. ↑ 36,0 36,1 Kleber, CJ; Moore, MH; Nelson, BJ (1998). «Laboratory assessment of tooth whitening by sodium bicarbonate dentifrices.». The Journal of clinical dentistry 9 (3): 72–5. PMID 10518866. 
  37. ↑ Koertge, TE; Brooks, CN; Sarbin, AG; Powers, D; Gunsolley, JC (1998). «A longitudinal comparison of tooth whitening resulting from dentifrice use.». The Journal of clinical dentistry 9 (3): 67–71. PMID 10518865. 
  38. ↑ Yankell, SL; Emling, RC; Petrone, ME; Rustogi, K; Volpe, AR; DeVizio, W; Chaknis, P; Proskin, HM (1999). «A six-week clinical efficacy study of four commercially available dentifrices for the removal of extrinsic tooth stain.». The Journal of clinical dentistry 10 (3 Spec No): 115–8. PMID 10825858. 
  39. ↑ Mankodi, S; Berkowitz, H; Durbin, K; Nelson, B (1998). «Evaluation of the effects of brushing on the removal of dental plaque.». The Journal of clinical dentistry 9 (3): 57–60. PMID 10518862. 
  40. ↑ Putt, MS; Milleman, KR; Ghassemi, A; Vorwerk, LM; Hooper, WJ; Soparkar, PM; Winston, AE; Proskin, HM (2008). «Enhancement of plaque removal efficacy by tooth brushing with baking soda dentifrices: results of five clinical studies.». The Journal of clinical dentistry 19 (4): 111–9. PMID 19278079. 
  41. ↑ Silje Storehagen, Nanna Ose og Shilpi Midha. «Dentifrices and mouthwashes ingredients and their use» (PDF). Institutt for klinisk odontologi. Universitetet i Oslo. 
  42. ↑ Malik, Y; Goyal, S (2006). «Virucidal efficacy of sodium bicarbonate on a food contact surface against feline calicivirus, a norovirus surrogate». International Journal of Food Microbiology 109 (1–2): 160–3. doi:10.1016/j.ijfoodmicro.2005.08.033. PMID 16540196. 
  43. ↑ Zamani, M; Sharifi Tehrani, A; Ali Abadi, AA (2007). «Evaluation of antifungal activity of carbonate and bicarbonate salts alone or in combination with biocontrol agents in control of citrus green mold». Communications in agricultural and applied biological sciences 72 (4): 773–7. PMID 18396809. 
  44. ↑ Lamb, John Henderson (31 May 1946). «Sodium Bicarbonate: An Excellent Deodorant». The Journal of Investigative Dermatology 7 (3): 131–133. doi:10.1038/jid.1946.13. 
  45. ↑ «Bicarb soda: natural body deodorant». Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2012. 
  46. ↑ Ralph B. Metson, M.D., The Harvard Medical School Guide to Healing Your Sinues (McGraw Hill 2005), at p. 68.
  47. ↑ «Blepharitis. Treatment and Causes. Eye lid inflammation | Patient». Patient (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2016. 
  48. ↑ Bee, Peta (2008-08-16). «Is bicarbonate of soda a performance enhancing drug». The Times (London). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-01. https://web.archive.org/web/20110501074858/http://women.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/women/body_and_soul/article4539000.ece. Ανακτήθηκε στις 2010-05-23. 
  49. ↑ 49,0 49,1 Ergogenic Aids. U. Retrieved on 2011-09-11.
  50. ↑ Baking soda overdose – All Information Αρχειοθετήθηκε 2009-12-02 στο Wayback Machine.. Umm.edu (2009-10-19). Retrieved on 2010-09-24.
  51. ↑ «Arm & Hammer Baking Soda – Basics – The Magic Of Arm & Hammer Baking Soda». Armhammer.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Αυγούστου 2009. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2009. 
  52. ↑ 52,0 52,1 Art, Philadelphia Museum of. «Finishing Techniques in Metalwork». 
  53. ↑ «Put a Shine on It». scifun.chem.wisc.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2011. 
  54. ↑ Catherine E. Housecroft· Alan G. Sharpe (2008). «Chapter 22: d-block metal chemistry: the first row elements». Inorganic Chemistry, 3rd Edition. Pearson. σελ. 716. ISBN 978-0-13-175553-6. 
  55. ↑ «Science Lab.com». MSDS- Sodium carbonate. 
  56. ↑ Jessica Raymond (June 10, 2016). «Kitchen Odor Eliminating Candles, Products, and Tricks». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-08-07. https://web.archive.org/web/20200807080836/http://cravedujour.com/kitchen-odor-eliminating-candles-products-tricks/#xxTICWbUEW5oLJeh.99. Ανακτήθηκε στις June 29, 2016. 
  57. ↑ Orcutt, JA. «Scientist». Pharmacology and Toxicology of Uranium Compounds. McGraw-Hill. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2012. 
  58. ↑ Potassium bicarbonate (073508) and Sodium bicarbonate (073505) Fact Sheet United States Environmental Protection Agency. Updated 17 February 2011. Retrieved 25 November 2011.
  59. ↑ Registered Biopesticides 04/29/02 United States Environmental Protection Agency. Updated 29 March 2002. Retrieved 25 November 2011.
  60. ↑ «Acidosis Health Warning for Livestock Farmers». Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  61. ↑ «Baking 101: The Difference Between Baking Soda and Baking Powder». Joy the Baker. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2015. 

Παραπέρα μελέτη

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Όξινο_ανθρακικό_νάτριο&oldid=10832069"