Βικιπαίδεια

Άτταλος Α΄ της Περγάμου

ηγεμόνας του ελληνιστικού βασιλείου της Περγάμου, μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών
(Ανακατεύθυνση από Άτταλος Α΄)
Αυτό το λήμμα τεκμηριώνεται κυρίως με πρωτογενείς πηγές. Παρακαλούμε βελτιώστε το προσθέτοντας δευτερογενείς ή τριτογενείς πηγές.

Ο Άτταλος Α΄ ο Σωτήρ (269 π.Χ. – 197 π.Χ., Πέργαμος) ήταν ηγεμόνας του ελληνιστικού βασιλείου της Περγάμου, το πρώτο μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών που διεκδίκησε τον τίτλο του «βασιλέως». Ήταν κοντινός συγγενής και θετός γιος του προκατόχου του, Ευμένη Α΄ και βασίλεψε από το 241 π.Χ. μέχρι τον θάνατό του το 197 π.Χ. Ήταν γιος του Αττάλου και της Αντιοχίδος, πριγκίπισσας από τον Οίκο των Σελευκιδών. Παντρεύτηκε την Απολλωνίδα από την Κύζικο, με την οποία απέκτησε τέσσερις γιους. Διάφοροι συγγραφείς της αρχαιότητας κάνουν αναφορά στο πόσο ευτυχισμένη και ενάρετη υπήρξε η συγκεκριμένη οικογένεια, με ιδιαίτερη έμφαση στην αρετή της Απολλωνίδας, αλλά και την καλή ανατροφή των παιδιών της, που είχε ως αποτέλεσμα την ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας στον διάδοχο του Αττάλου Α΄, τον γιο του Ευμένη Β΄, χωρίς αιματοχυσίες.[1]

Άτταλος Α΄ ο Σωτήρ
Άτταλος Α΄ της Περγάμου
Προτομή του βασιλιά Αττάλου Α΄ του Σωτήρος, Μουσείο της Περγάμου, Βερολίνο.
Ηγεμόνας της Περγάμου
Περίοδος εξουσίας
241 π.Χ. - 236 π.Χ.
ΠροκάτοχοςΕυμένης Α΄
Βασιλιάς της Περγάμου
Περίοδος εξουσίας
236 π.Χ. - 197 π.Χ.
ΔιάδοχοςΕυμένης Β΄
ΕθνικότηταΈλληνας, Περγαμηνός
Οίκος/ΓενεάΑτταλιδών
ΠατέραςΆτταλος του Φιλέταιρου
ΜητέραΑντιοχίς
Γέννηση269 π.Χ.
Θάνατος197 π.Χ., Πέργαμος
Τοποθεσία ΤαφήςΆγνωστος
ΣύζυγοςΑπολλωνίς
ΕπίγονοιΕυμένης Β΄
Άτταλος Β΄
Φιλέταιρος
Αθήναιος
ΜάχεςΜάχη του Κάικου ποταμού
Μάχη του Αφροδισίου
Μάχη της λίμνης Κολόης
Πρώτος Μακεδονικός πόλεμος
Πρώτος Κρητικός πόλεμος
Δεύτερος Μακεδονικός πόλεμος

Ο Άτταλος Α΄ επέτυχε μία εξέχουσας σημασίας νίκη κατά των Γαλατών, κελτικών φύλων που μόλις είχαν φτάσει από τη Θράκη, οι οποίοι για πάνω από μία γενιά μάστιζαν τις μικρασιατικές πόλεις, καταστρέφοντας ή απαιτώντας και λαμβάνοντας μεγάλα χρηματικά ποσά, χωρίς κάποιος να μπορεί πραγματικά να τους ελέγξει. Η νίκη του αυτή, την οποία μνημονεύει το θριαμβικό μνημείο της Περγάμου και η απελευθέρωση των πόλεων από την γαλατική απειλή, του κέρδισε την επωνυμία «ο Σωτήρ».

Όντας πιστός σύμμαχος της Ρώμης, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τους δύο πρώτους Μακεδονικούς Πολέμους κατά του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε΄. Διεξήγαγε πολυάριθμες ναυτικές επιχειρήσεις, πλήττοντας τα μακεδονικά συμφέροντα στο Αιγαίο Πέλαγος, κερδίζοντας τιμές, συλλέγοντας λάφυρα και κερδίζοντας για την Πέργαμο τα νησιά της Αίγινας και της Άνδρου, κατά τον πρώτο και δεύτερο πόλεμο αντίστοιχα.

Ο Άτταλος θέλησε να υπογραμμίσει τους θριάμβους του τόσο σε πολιτικό όσο και σε πολιτιστικό επίπεδο, αφιερώνοντας διάφορα επινίκια μνημεία στην Ακρόπολη της Περγάμου, που έφεραν την πόλη στην πρωτοπορία της καλλιτεχνικής παραγωγής στον ελληνικό κόσμο των τελευταίων δεκαετιών του 3ου αιώνα π.Χ.[2] Απεβίωσε το 197 π.Χ. ελάχιστα πριν τη λήξη του δεύτερου πολέμου, σε ηλικία 72 ετών, πιθανότατα από εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο έπαθε τη στιγμή που του είχαν απευθύνει τον λόγο σε πολεμικό συμβούλιο στη Βοιωτία.

Βιογραφικά στοιχεία

Επεξεργασία

Καταγωγή

Επεξεργασία

Ο πατέρας του, ο Άτταλος του Φιλέταιρου, ήταν γιος ενός άνδρα που επίσης ονομαζόταν Άτταλος ο Τίου και που ήταν αδελφός του Φιλέταιρου, ιδρυτή της δυναστείας, και του Ευμένη, πατέρα του Ευμένη Α΄, ο οποίος παρέδωσε τον θρόνο στον Άτταλο Α´.[3] Αναφέρεται μαζί με τους θείους του ως ευεργέτης της πόλης των Δελφών. Κέρδισε φήμη ως ολυμπιονίκης του τέθριππου και τιμήθηκε με δικό του μνημείο στην Πέργαμο. Ο Άτταλος ήταν ακόμη παιδί όταν έχασε τον πατέρα του, κάποια στιγμή πριν το 241 π.Χ. Τον υιοθέτησε ο Ευμένης Α΄, τότε ηγεμόνας της Περγάμου.

Η μητέρα του Άτταλου, η Αντιοχίς, ήταν κατά πάσα πιθανότητα συγγενής της βασιλικής οικογένειας των Σελευκιδών.[4] Τον γάμο της με τον υιοθετημένο του γιο -τον Άτταλο- κανόνισε πιθανώς ο ίδιος ο Φιλέταιρος, για να ενισχύσει την κυριαρχία του.

Οι ηγεμόνες εμφανίζονται με κίτρινη σκίαση.
Η διακεκομμένη γραμμή δηλώνει υιοθεσία.[5][6]

 
 
 
 
Άτταλος ο Τίονας
∞ Βόα
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ευμένης
∞ Σάτυρα
 
Φιλέταιρος
 
Άτταλος
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ευμένης Α΄
 
 
 
 
 
 
Άτταλος του Φιλέταιρου
∞ Αντιοχίς
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Άτταλος Α΄ Σωτήρ
∞ Απολλωνίς
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ευμένης Β΄ Σωτήρ
 
Στρατονίκη Αριαραθιδών
Καππαδοκίας
 
Άτταλος Β΄ Φιλάδελφος
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Άτταλος Γ΄ Φιλομήτωρ
∞ Βερενίκη
 
νόθος (;)
(Αριστόνικος) Ευμένης Γ΄


Καθοριστική νίκη επί των Γαλατών

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον Παυσανία, το μεγαλύτερο επίτευγμα του Αττάλου κατά την περίοδο της ηγεμονίας του ήταν η σημαντική νίκη, που επέτυχε εναντίον των Γαλατών.[3] Ο σημαντικός αυτός γεωγράφος αναφέρεται στη φυλή εκείνη των Κελτών, που είχε μεταναστεύσει από τη Θράκη στα ενδότερα της Μικράς Ασίας και τους οποίους οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν Γαλάτες, σχετίζοντάς τους με τις κελτικές φυλές που κατοικούσαν στη σύγχρονη Γαλλία, Ελβετία και βόρεια Ιταλία. Η περιοχή στην οποία εγκαταστάθηκαν, ονομάστηκε επίσης Γαλατία. Ήδη από την εποχή που ο Φιλέταιρος αυτονομήθηκε από την επιρροή των Διαδόχων, η φυλή αυτή παρενοχλούσε την Πέργαμο και την ευρύτερη περιοχή της, προβαίνοντας σε λεηλασίες και καταστροφές.

Πιθανολογείται πως ο προκάτοχος του Αττάλου Α΄, ο Ευμένης Α΄, αντιμετώπισε αυτή την απειλή επιλέγοντας να καταβάλλει κάποιο χρηματικό ποσό. Ο Άτταλος Α΄ αντίθετα υπήρξε ο πρώτος από τους ηγεμόνες της Περγάμου, που αρνήθηκε να το πράξει αποφασίζοντας να επιλύσει το θέμα με στρατιωτικά μέσα. Συνάντησε τους Γαλάτες στις όχθες του Κάικου ποταμού στη Μυσία, κατατροπώνοντάς τους. Η νίκη αυτή του απέφερε μυθική δόξα, ενθαρρύνοντάς τον να υιοθετήσει την επωνυμία «ο Σωτήρ», κατά το πρότυπο του Αντίοχου Α΄, και να διεκδικήσει επισήμως τον τίτλο του «βασιλέως».[7] Οι προκάτοχοί του δεν έφεραν αυτόν τον τίτλο, παρόλο που ουσιαστικά δεν λογοδοτούσαν στο σελευκιδικό κράτος και εξέδιδαν δικό τους νόμισμα.

 
«Ο Θνήσκων Γαλάτης», τμήμα του μνημείου που ανηγέρθη εις ανάμνησιν της νίκης του Αττάλου Α΄ επί των Γαλατών. Μουσεία του Καπιτωλίου, Ρώμη.

Εις ανάμνησιν της επιτυχίας αυτής ανηγέρθη στην Ακρόπολη της Περγάμου ένα θριαμβικό μνημείο, μέρος του οποίου αποτελούσε και το διάσημο άγαλμα του «Θνήσκοντος Γαλάτη», που σήμερα εκτίθεται στα Μουσεία του Καπιτωλίου, στην πόλη της Ρώμης. Ο Παυσανίας αναφέρει ακόμη ένα σχετικό μνημείο στην Ακρόπολη των Αθηνών.[8]

Οι μυθικές διαστάσεις της νίκης αυτής έδωσαν τροφή σε διάφορα ιστορικά ανέκδοτα, μερικά από τα οποία διασώζονται μέσω των αρχαίων πηγών. Για παράδειγμα, ο Παυσανίας κάνει αναφορά σε μία Σίβυλλα που ονομαζόταν Φαεννίς, η οποία μία γενιά νωρίτερα είχε προφητεύσει το γεγονός:[9]

«Τότε αναμφίβολα, έχοντας περάσει τα Στενά του Ελλησπόντου
Η καταστροφική ορδή των Γαλατών θα αναβλύσει, και άνομα
Θα λεηλατήσει την Ασία και περισσότερο κακό θα κάνει ο θεός
Σε αυτούς που κατοικούν στις ακτές τις θάλασσας
Για λίγο. Επειδή σύντομα ο γιος του Κρόνου
Θα αναδείξει έναν βοηθό, τον αγαπητό γιο ενός ταύρου που ανέθρεψε ο Δίας,
Ο οποίος επάνω σε όλους τους Γαλάτες θα φέρει την ημέρα της καταστροφής».[10]

Ο Παυσανίας σχολιάζει πως με τον όρο «γιος του ταύρου» υποδεικνύεται ο Άτταλος Α΄, βασιλιάς της Περγάμου, τον οποίο κάποτε ένα μαντείο είχε αποκαλέσει «ο ταυρόκερως».[10]

Από την πλευρά του ο Πολύαινος αναφέρει πως ο Άτταλος, βλέποντας τους στρατιώτες του διστακτικούς μπροστά στον υπέρτερο αριθμό των Γαλατών, προσέφερε θυσίες. Με φυτική μπογιά έγραψε στο εσωτερικό της παλάμης του με αντίστροφα γράμματα ένα μήνυμα που υποδείκνυε νίκη. Πιάνοντας τα εντόσθια του θυσιασμένου ζώου, το μήνυμα αποτυπώθηκε με την ορθή φορά επάνω τους. Όταν ο ιερέας έδειξε χαρούμενος της επιγραφή στους άνδρες, αυτοί αγαλλίασαν τόσο από το «θεϊκό σημάδι», που ρίχθηκαν στη μάχη με γενναιότητα, νικώντας τους Γαλάτες.[11][12]

Συγκρούσεις με τους Σελευκίδες

Επεξεργασία

Πολλά χρόνια μετά την πρώτη νίκη κατά των Γαλατών, η ευρύτερη περιοχή της Περγάμου δέχτηκε και πάλι επίθεση από Γαλάτες μισθοφόρους του Αντίοχου Ιέρακα, διεκδικητή του θρόνου του μεγαλύτερου αδελφού του, Σέλευκου Β΄ Καλλίνικου, ο οποίος διεξήγαγε τις επιχειρήσεις του με κέντρο τις Σάρδεις. Ο Άτταλος πήγε να τους αναχαιτίσει και τους νίκησε στο Αφροδίσιο (ναό της Αφροδίτης), σε μία μάχη μετέπειτα στα ανατολικά, σε μάχη στη Φρυγία του Ελλήσποντου,[13][14] σε μάχη στη λίμνη Κολόη της Λυδίας κοντά στις Σάρδεις την άνοιξη του 228 π.Χ. [15] και σε μια τελική μάχη στην Καρία, στις όχθες του ποταμού Άρπασου, παραπόταμου του Μαιάνδρου.[15][16]

Χάρις σε αυτές τις νίκες, ο Άτταλος κέρδισε τον έλεγχο όλης της επικράτειας των Σελευκιδών στη Μικρά Ασία βόρεια του όρους Ταύρος.[17] Κατάφερε δε να τις διατηρήσει, παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες του Σέλευκου Γ΄ του Κεραυνού (μεγαλύτερου γιου και διαδόχου του Σέλευκου Β΄) να ανακτήσει τα χαμένα εδάφη.[18] Ο Σέλευκος Γ΄ συμμετείχε ο ίδιος στην εκστρατεία, αφήνοντας τη φροντίδα των κρατικών θεμάτων στον έμπιστό του Ερμεία,[19] αλλά αφού είχε περάσει το Όρος Ταύρος, δολοφονήθηκε το 222 π.Χ.[17]

 
Ιστορικός χάρτης της Μικράς Ασίας.

Η αρχιστρατηγία του σελευκιδικού στρατού περιήλθε στα χέρια του Αχαιού, ο οποίος είχε συνοδεύσει τον Σέλευκο Γ΄ στην εκστρατεία του. Εξαιτίας της δεινότητάς του, του προσφέρθηκε η ίδια η βασιλεία, αλλά εκείνος την αρνήθηκε για χάρη του Αντίοχου Γ΄, του νεότερου αδελφού του Σέλευκου Γ΄.[17] Ο Αντίοχος Γ΄ διόρισε τον Αχαιό κυβερνήτη των μικρασιατικών εδαφών της αυτοκρατορίας βόρεια του Ταύρου. Μέσα σε δύο χρόνια, ο Αχαιός ανέκτησε όλες τις χαμένες εκτάσεις των Σελευκιδών, κλείνοντας τον Άτταλο Α΄ στα τείχη της πόλης του. Λίγο αργότερα ο Αχαιός ήρθε σε ρήξη με την Αυλή της Αντιόχειας και αυτονομήθηκε, προσδίδοντας στο πρόσωπό του τον τίτλο του «βασιλέως».[17]

Κατά τη διάρκεια της απουσίας του Αχαιού το 218 π.Χ. σε μια εκστρατεία κατά της Σέλγης στην Πισιδία, ο ΆτταλοςΑ΄, με τη βοήθεια της γαλατικής φυλής των Τεκτοσάγων ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με διάφορες πόλεις της Αιολίδας, πολλές από τις οποίες είχαν συμμαχήσει με τον Αχαιό από καθαρό φόβο για τη δύναμή του. Ως αποτέλεσμα πολλές προσχώρησαν στο στρατόπεδο της Περγάμου, όπως η Κύμη, η Κολοφώνα και η Φώκαια, είτε από εχθρότητα προς τους Σελευκίδες, είτε με τη βία. Ο Πολύβιος αναφέρει πως ξεχωριστή εύνοια έδειξε ο βασιλιάς προς τη Σμύρνη, που αποτελούσε μία από τις πιστότερες συμμάχους του. Ακολούθησε η κατάληψη της Μυσίας και η λεηλασία της πεδιάδας της Απίας. Εντούτοις, όταν ο Αχαιός είχε υποτάξει πλέον τη Λυκία και την Παμφυλία, στράφηκε και πάλι κατά του Αττάλου Α΄ το 217 π.Χ.[20]

Την κρίσιμη αυτή στιγμή ο Άτταλος Α΄ κλήθηκε να αντιμετωπίσει τη δυσπραγία των Γαλατών που διέθετε το στράτευμα του, επιλύοντας τις διαφωνίες μαζί τους με την υπόσχεση γαιών για εγκατάσταση. Ακολούθως, αφού τους επέστρεψε στον Ελλήσποντο, άνοιξε διαπραγματεύσεις με τις πάντα φιλικά προσκείμενες πόλεις της Τρωάδας: τη Λάμψακο, την Αλεξάνδρεια Τρωάδα και το Ίλιον. Μετά επέστρεψε στην Πέργαμο.[21]

Τους επόμενους μήνες ο Αντίοχος Γ΄ και ο Άτταλος Α΄ ήρθαν σε συμφωνία κατά του Αχαιού. Έτσι ο Αντίοχος Γ΄, ο οποίος μόλις είχε αποδεσμευθεί από πόλεμο κατά της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου, πέρασε τα βουνά του Ταύρου το 216 π.Χ. [22] και πολιόρκησε το κέντρο δραστηριοτήτων του τελευταίου, την πόλη των Σάρδεων. Τον δεύτερο χρόνο της πολιορκίας, το 214 π.Χ., η πόλη κυριεύτηκε χάρις στο σχέδιο ενός άνδρα που λεγόταν Λαγόρας και ενός πεπειραμένου στρατιωτικού, του Θεόδοτου του Αιτωλού. Ωστόσο η ακρόπολη έμεινε στα χέρια του Αχαιού.[23] Τελικά ο Αχαιός αιχμαλωτίστηκε με δόλο και -παρά τους συγγενικούς του δεσμούς με τον βασιλικό οίκο των Σελευκιδών- θανατώθηκε παραδειγματικά, κάτι που οδήγησε και στην ολοκληρωτική κατάληψη της ακρόπολης λίγο καιρό μετά.[24] Με τον τρόπο αυτό η Πέργαμος απαλλάχθηκε από την απειλή του Αχαιού, ωστόσο το σελευκιδικό κράτος είχε για άλλη μια φορά ισχυροποιηθεί, με αποτέλεσμα ο Άτταλος Α΄ να μην μπορεί να ελπίζει σε επέκταση στη Μικρά Ασία.

Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος
 
Τετράδραχμο με τη μορφή του βασιλιά Φιλίππου Ε´ της Μακεδονίας, Βρετανικό Μουσείο.

Χάνοντας τις ελπίδες του στην ανατολή, ο Άτταλος Α΄ έστρεψε την προσοχή του δυτικά. Ίσως θορυβημένος από τις επεκτατικές διαθέσεις του Φιλίππου Ε΄ της Μακεδονίας, ο Άτταλος κάποια στιγμή πριν από το 219 π.Χ. συμμάχησε με τους εχθρούς του βασιλιά, την Αιτωλική Συμπολιτεία, μια ένωση ελληνικών πόλεων στην Αιτωλία της κεντρικής Ελλάδας, χρηματοδοτώντας οχυρωματικά έργα στην Καλυδώνα, κοντά στις εκβολές του Αχελώου.[25]

Το 217 π.Χ., όταν ο Δεύτερος Συμμαχικός Πόλεμος στον ελλαδικό χώρο διήνυε το τρίτο έτος του, με τη μεσολάβηση της Ρόδου, της Χίου και του βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίου Δ΄ του Φιλοπάτορα, συγκλήθηκε στη Ναύπακτο συνέδριο των Ελλήνων για κατάπαυση των πολεμικών ενεργειών. Η ειρήνη επετεύχθη, ωστόσο ο Φίλιππος Ε΄ ήδη είχε κερδίσει σεβασμό για τη στρατιωτική του δεινότητα. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, το συνέδριο αυτό ήταν η πρώτη στιγμή στην ιστορία όπου οι υποθέσεις των Ελλήνων, των Ρωμαίων και των Καρχηδονίων αναμείχθηκαν για πρώτη φορά.[26] Αν και οι εχθροπραξίες ανάμεσα στον Φίλιππο και τις πόλεις-κράτη της νοτίου Ελλάδας έπαυσαν για λίγο, τα μάτια όλων ήταν στραμμένα στη Δύση, όπου η Ρώμη συγκρουόταν για δεύτερη φορά με τις φιλοδοξίες της Καρχηδόνας για επικράτηση στη Μεσόγειο. Τις εξελίξεις άρχισαν σύντομα να παρακολουθούν και οι μικρασιατικοί λαοί, οι οποίοι άρχισαν να αποστέλλουν πρεσβείες στην ιταλική χερσόνησο, συμμαχώντας είτε με το ένα στρατόπεδο είτε με το άλλο, εγκαταλείποντας τους Πτολεμαίους και τους Σελευκίδες. Από την πλευρά τους οι Ρωμαίοι είχαν θορυβηθεί με την ολοένα και αυξανόμενη επιρροή του Φιλίππου, ο οποίος απειλούσε να επιτεθεί στις κτίσεις τους όσο ήταν ευάλωτοι.[26]

Η συντριπτική ήττα των Ρωμαίων στη Μάχη των Καννών ενθάρρυνε τον Φίλιππο να συμμαχήσει με τον μεγάλο τους εχθρό, Αννίβα το 215 π.Χ.[27] Κατά συνέπεια, το 211 π.Χ. υπογράφηκε συνθήκη συμμαχίας ανάμεσα στη Ρώμη και την Αιτωλική Συμπολιτεία, η οποία περιελάμβανε και ορισμένους συμμάχους της Συμπολιτείας, ανάμεσα στους οποίους τους Ηλείους, τους Λακεδαιμονίους και την Πέργαμο.[28] Κατά την επόμενη εκατονταετία η επιφάνεια των Ατταλιδών στηρίχτηκε στις άριστες σχέσεις που διατηρούσαν με τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, και είναι στα πλαίσια του Πρώτου Μακεδονικού Πολέμου η πρώτη τους ιστορικά καταγεγραμένη διπλωματική συμμαχία.

Ο Άτταλος εκλέχτηκε ως ένας από τους δύο στρατηγούς της Αιτωλικής Συμπολιτείας [29] συνεισφέροντας στον επικείμενο πόλεμο τον ισχυρό του στόλο. Το 210 π.Χ. τα στρατεύματά του πιθανώς συμμετείχαν στην επιχείρηση κατάληψης της ακρόπολης της Αίγινας, την οποία και ο Άτταλος χρησιμοποίησε ως βάση των επιχειρήσεών του στον ελλαδικό χώρο, καταβάλλοντας τριάντα τάλαντα για να την αγοράσει.[30][31][32]

Την άνοιξη του 209 π.Χ. ο Φίλιππος έλαβε έκκληση για βοήθεια από τη συμμαχική του Αχαϊκή Συμπολιτεία, η οποία δεχόταν επίθεση από τη Σπάρτη και τους Αιτωλούς. Επίσης πληροφορήθηκε την πολιτική και στρατιωτική δράση του Αττάλου τους τελευταίους μήνες, που είχε σαφώς απειλητικό προς τα συμφέροντά του προσανατολισμό. Έτσι εξεστράτευσε στη νότια Ελλάδα. Κοντά στη Λαμία παρατάχθηκαν εναντίον του στρατιώτες από την Αιτωλία, υποβοηθούμενοι από ρωμαϊκά κα περγαμηνά στρατεύματα. Εκεί ο συστράτηγος του Αττάλου, Πυρρίας υπέστη δύο συντριπτικές ήττες με κόστος μεγάλες απώλειες. Οι Αιτωλοί και οι σύμμαχοί τους υποχώρησαν μέσα στα τείχη της πόλης απρόθυμοι να παραχωρήσουν μάχη. Από την πλευρά του ο Φίλιππος, αφού πληροφορήθηκε την κατάληψη της Αίγινας, οργισμένος αρνήθηκε να συμμετέχει σε διαπραγματεύσεις.[33] Ο ίδιος ο Άτταλος πήγε στην Ελλάδα τον Ιούλιο και υποδέχτηκε στην Αίγινα, τον Ρωμαίο Σουλπίκιο Γάλβα, ο οποίος και πέρασε εκεί τον χειμώνα.[34] Το επόμενο καλοκαίρι (208 π.Χ.) ο συνδυασμένος στόλος 35 πλοίων της Περγάμου και 25 ρωμαϊκών πλοίων απέτυχαν στο να καταλάβουν τη Λήμνο, αλλά κατάκτησαν και λεηλάτησαν τη νήσο Πεπάρηθο (τη Σκόπελο). Και τα δύο νησιά ήταν υπό τον έλεγχο των Μακεδόνων.[35][36]

Οι Άτταλος και Σουλπίκιος κατόπιν παρευρέθηκαν σε μια συνάντηση του συμβουλίου της Αιτωλικής Συμπολιτείας, στην Ηράκλεια Τραχίνα.[35] Ακολούθως έπλευσαν από την Πεπάρηθο στη Νίκαια της Λοκρίδας και έπειτα στη βόρεια ακτή της Εύβοιας. Εκεί συμφωνήθηκε να προελάσουν οι μεν Ρωμαίοι από τη θάλασσα, οι δε Περγαμηνοί από την ξηρά.[35] Ο Σουλπίκιος κατέλαβε με σχετική ευκολία την πόλη Ορεώς, αλλά οι δυσμενείς συνθήκες στον Πορθμό του Ευρίπου δεν του επέτρεψαν να επιτεθεί κατά της Χαλκίδας. Από την πλευρά του ο Άτταλος υπέταξε τον Οπούντα, του οποίου τα λάφυρα παρέμεινε να συλλέξει κατόπιν συμφωνίας με τον Ρωμαίο συστράτηγό του.[37][38] Εντούτοις ο Φίλιππος, οδηγώντας τα στρατεύματά του με αξιοσημείωτη ταχύτητα, πέτυχε τον Άτταλο εντελώς απροετοίμαστο. Ο τελευταίος διέφυγε με τα πλοία του σχεδόν από καθαρή τύχη προς μεγάλην οργήν του Μακεδόνα βασιλιά.[39][40]

Η συμμετοχή του Αττάλου στον πόλεμο αυτό έληξε μάλλον άδοξα, καθώς ήρθαν πληροφορίες πως ο βασιλιάς της Βιθυνίας, Προυσίας Α΄ (ο οποίος είχε παντρευτεί την αδελφή του Φιλίππου Ε΄, Απάμα) προέλαυνε κατά της πόλης της Περγάμου. Ο Σουλπίκιος επέστρεψε στην Αίγινα.[39][41] Ελεύθερος από την πίεση που ασκούσαν οι συνασπισμένοι στόλοι των Ρωμαίων και Περγαμηνών, ο Φίλιππος συνέχισε τις εχθροπραξίες εναντίον της Αιτωλικής Συμπολιτείας αλλάζοντας τις τύχες του πολέμου υπέρ αυτού. Ο αμφίρροπος Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος έλαβε επισήμως τέλος με την υπογραφή της Συνθήκης της Φοινίκης το 205 π.Χ., ανάμεσα στους όρους της οποίας περιλαμβανόταν και διακανονισμός για τη λήξη των μαχών ανάμεσα στη Βιθυνία και την Πέργαμο.[42]

Εισαγωγή της λατρείας της Magna Mater στη Ρώμη

Επεξεργασία

Το 205 π.Χ., μετά την υπογραφή της ειρήνης, η Ρώμη στράφηκε στον Άτταλο, μοναδικό της σύμμαχο την εποχή εκείνη στη Μικρά Ασία, για βοήθεια σε ένα θρησκευτικό ζήτημα. Τη χρονιά εκείνη ένας ασυνήθιστος αριθμός βροχών μετεωριτών προκάλεσε ανησυχία στην πόλη. Πραγματοποιήθηκε έρευνα στα Σιβυλλικά Βιβλία, όπου ανακαλύφθηκαν στίχοι που υποστήριζαν ότι αν ένας ξένος επρόκειτο να κάνει πόλεμο στην Ιταλία, θα γνώριζε την ήττα αν η Magna Idaea, η Μητέρα Θεά, που σχετιζόνταν με το Όρος Ίδη στη Φρυγία, μεταφερόταν από τον Πεσσινούντα στη Ρώμη. Μια πρεσβεία εξέχοντων ατόμων εστάλη στην Πέργαμο για βοήθεια στο ζήτημα. Μια στάση στο Μαντείο των Δελφών τους διαβεβαίωσε πως ο Άτταλος θα είχε την απάντηση στο πρόβλημά τους, ωστόσο από την πλευρά τους έπρεπε να διασφαλίσουν πως τη θεά θα έπρεπε να υποδεχτούν στην πόλη της Ρώμης οι επιφανέστεροι άνδρες της με τις κατάλληλες τιμές. Επισκεπτόμενοι το βασιλικό ανάκτορο της Περγάμου, βρήκαν ζεστή φιλοξενία από τον Άτταλο, ο οποίος τους οδήγησε στον Πεσσινούντα. Εκεί τους έδωσε μια ιερή πέτρα που οι ντόπιοι αποκαλούσαν «Μητέρα των Θεών» και τους επέτρεψε να τη μεταφέρουν στην πατρίδα τους. Πράγματι οι Ρωμαίοι ειδοποιήθηκαν να προετοιμάσουν λαμπρή υποδοχή για το αντικείμενο, η άφιξη του οποίου εγκαινίασε τη λατρεία μιας νέας θεότητας που έμεινε γνωστή με το όνομα «Magna Mater», που σημαίνει «Μεγάλη Μητέρα».[43]

Πρώτος Κρητικός Πόλεμος

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Πρώτος Κρητικός Πόλεμος

Μην έχοντας τη δυνατότητα να επεκτείνει την κυριαρχία του στην ανατολή εξαιτίας της Συνθήκης της Φοινίκης, ο Φίλιππος Ε΄ στράφηκε το 205 π.Χ. στο Αιγαίο και τη Μικρά Ασία. Επιθυμώντας να πάρει τον έλεγχο του συνόλου του ελληνικού κόσμου σκέφτηκε να επωφεληθεί από το γεγονός ότι οι Ρωμαίοι ήταν απασχολημένοι σε πόλεμο κατά της Καρχηδόνας, και συμμάχησε με την Αιτωλική Συμπολιτεία, μια σειρά από κρητικές πόλεις και Σπαρτιάτες πειρατές. Κύριος στόχος του ήταν να νικήσει ολοκληρωτικά τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής, που δεν ήταν άλλη από τη Ρόδο.[44]

 
Ιστορικός χάρτης της Ελλάδας, κατά την περίοδο διεξαγωγής του Κρητικού Πολέμου.

Προκειμένου να επιτευχθεί η εξασθένηση της Ρόδου, ο Φίλιππος όχι απλώς υποστήριξε αλλά και ενθάρρυνε το φαινόμενο της πειρατείας ενάντια στα ροδίτικα πλοία, ενώ παράλληλα χρηματοδοτούσε τους Κρήτες για να τους παρενοχλούν.[45][46] Ο Φίλιππος προκάλεσε κι άλλο τη Ρόδο καταλαμβάνοντας και αφανίζοντας την Κίο και την Μύρλεια, ελληνικές πόλεις στις ακτές της Θάλασσας του Μαρμαρά. Κατόπιν προσέφερε τις πόλεις αυτές στον σύζυγο της αδελφής του Απάμας και βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Α΄. Σε αντάλλαγμα, ο Προυσίας υποσχέθηκε να επεκτείνει το βασίλειό του σε βάρος της Περγάμου, αναθερμαίνοντας τη μεταξύ τους διαμάχη.

Τους επόμενους μήνες ο Φίλιππος πραγματοποίησε συνεχείς επιθέσεις στα νησιά του Βορείου Αιγαίου τα οποία και επιθυμούσε να χρησιμοποιήσει ως ορμητήριο για την κατάκτηση της Ρόδου. Παρόλο που η Θάσος καταλήφθηκε με επιτυχία,[47] η πολιορκία της Χίου δεν πήγε σύμφωνα με τα σχέδιά του και ο συνδυασμένος στόλος της Περγάμου, της Ρόδου και των καινούριων συμμάχων τους, Κυζίκου και Βυζαντίου, εμπόδισε τους Μακεδόνες. Ο Φίλιππος δεν είχε άλλη επιλογή από το να ριψοκινδυνέψει μια ναυμαχία στο ανοικτό πέλαγος κοντά στις ακτές της Χίου, το 201 π.Χ.

Η μάχη αυτή αποδείχτηκε επιζήμια για τον Φίλιππο, καθώς 92 από τα πλοία του καταστράφηκαν και 7 άλλα αιχμαλωτίστηκαν. Από την πλευρά τους, οι στρατιώτες της Περγάμου έχασαν μόλις τρία πλοία και ένα αιχμαλωτίστηκε, ενώ οι Ρόδιοι υπέφεραν μονάχα από τη βύθιση τριών πλοίων. Κατά τη διάρκεια της μάχης οι Μακεδόνες έχασαν 6.000 κωπηλάτες και 3.000 ναυτικούς, ενώ 2.000 άντρες οδηγήθηκαν στην αιχμαλωσία. Από την πλευρά των συμμάχων οι απώλειες ήταν σαφώς λιγότερες: η Πέργαμος έχασε 70 άνδρες και η Ρόδος 60, ενώ συνολικά 700 αιχμάλωτοι έπεσαν στα χέρια του εχθρού. Εν τέλει, ο μακεδονικός στόλος αποδεκατίστηκε και τα νησιά του Αιγαίου σώθηκαν από μια ακόμη εισβολή.[48]

Μετά τα γεγονότα αυτά οι Ρόδιοι ναύαρχοι αποφάσισαν να επιστρέψουν στην έδρα τους. Μόλις, όμως, ο στόλος πέρασε τα στενά ανάμεσα στη νησίδα Λάδη και τη Μίλητο στις μικρασιατικές ακτές, δέχτηκε επίθεση από τους Μακεδόνες. Ο Φίλιππος πέτυχε συντριπτική νίκη σε αυτή την περίσταση, εξαναγκάζοντας τους Ρόδιους να επιστρέψουν ταπεινωμένοι στο νησί τους.

Πάντα το 201 π.Χ. ο Φίλιππος πραγματοποίησε εισβολή στην ευρύτερη περιοχή της Περγάμου. Εν μέρει χάρις στην προνοητικότητα του Αττάλου να ενισχύσει τα οχυρωματικά έργα της πόλης, η τελευταία δεν στάθηκε δυνατόν να κυριευθεί από τους Μακεδόνες.[49] Εντούτοις, ο Φίλιππος ισοπέδωσε όλους τους ναούς στη γύρω περιοχή και, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Πολύβιου, «κατέστρεψε και τις ίδιες τις πέτρες έτσι ώστε αυτά που κατέστρεψε να μην μπορέσουν να επισκευαστούν ποτέ ξανά».[49][50]

Κατόπιν ο Φίλιππος λεηλάτησε την περιοχή της ροδιακής περαίας, περιοχής της Καρίας η οποία ήταν στη σφαίρα επιρροής της Ρόδου.[51] Ένα άλλο τμήμα του μακεδονικού στρατού πραγματοποίησε επίθεση κατά της Αττικής, πολιορκώντας την Αθήνα.[52][53] Προκειμένου να επιτύχει ευκολότερα τους στόχους της, η Μακεδονία συμμάχησε με τον βασιλιά των Σελευκιδών, Αντίοχο Γ΄. Ο Φίλιππος δεσμεύτηκε να βοηθήσει τον Αντίοχο να κατακτήσει την Κύπρο και την πτολεμαϊκή Αίγυπτο, ενώ ο Αντίοχος θα βοηθούσε τον Φίλιππο να κατακτήσει την Κυρήνη, τις Κυκλάδες και την Ιωνία.[52][54] Τα νέα αυτά μετέφεραν οι Ρόδιοι στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, ενώ ακολούθησαν πρεσβείες από τον Άτταλο και τους Αθηναίους, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν για τις επιθέσεις που είχαν δεχτεί κατά παράβαση της συνθήκης ειρήνης.[52][55][56]

Όσο ο Φίλιππος ήταν απασχολημένος με το να λαφυραγωγεί τα εδάφη της Περγάμου και κατόπιν με την προέλασή του στη Μικρά Ασία, ο βασιλιάς της, Άτταλος Α΄, μετέβη στην Αθήνα κατόπιν πρόσκλησης, προκειμένου να συναντηθεί με Ρωμαίους απεσταλμένους και να τους εκθέσει την κατάσταση. Τα μηνύματα που έλαβε υπήρξαν ιδιαίτερα ευοίωνα.[57] Όσο για τους Αθηναίους, προσέφεραν μεγάλες τιμές στους φιλοξενούμενούς τους, προσφέροντας θυσίες στους βωμούς, ενώ οι απλοί πολίτες είχαν συγκεντρωθεί στους δρόμους όπου θα περνούσαν οι ξένοι φέρνοντας τις οικογένειές τους. Προσέφεραν δε σπανιότατες τιμές στον βασιλιά της Περγάμου, τιμώντας τον ως ευεργέτη. Χαρακτηριστικά ονόμασαν μια από τις φυλές τους Ατταλίδα, καθιστώντας τον «επώνυμο ήρωά» της.[3][54][57]

Μετά το πέρας της επίσκεψης αυτής οι Αθηναίοι κήρυξαν τον πόλεμο επισήμως στον βασιλιά της Μακεδονίας, ενώ οι Ρωμαίοι άρχισαν να του αποστέλλουν τελεσίγραφα, προειδοποιώντας τον πως αν δεν απέσυρε τις δυνάμεις του θα εμπλέκονταν και πάλι στη διαμάχη. Επιτιθέμενος και πάλι κατά της Αθήνας το 200 π.Χ., ο Φίλιππος απέρριψε de facto το τελεσίγραφο των Ρωμαίων που τον προειδοποιούσε να σταματήσει να επιτίθεται κατά των ελληνικών πόλεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την είσοδο της Ρώμης στον πόλεμο την ίδια χρονιά.[58] Με τον τρόπο αυτό ο Κρητικός Πόλεμος φτάνει στο τέλος του, παραχωρώντας τη θέση του στον Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο.

Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος

Κατά την έναρξη του Δευτέρου Μακεδονικού Πολέμου, ζητήθηκε από την Πέργαμο να ενισχύσει με τα πλοία της τον ρωμαϊκό στόλο και να διεξάγει ναυτική εκστρατεία, προκαλώντας φθορές στις μακεδονικές κτήσεις στο Αιγαίο.[59]

Μετά την αναχώρησή του από την Αθήνα, ο Άτταλος ενώθηκε με τον στόλο του στην Αίγινα. Όλα τα νησιά των Κυκλάδων συντάχθηκαν στο πλευρό της Περγάμου και της Ρόδου με εξαίρεση την Άνδρο, την Πάρο και την Κύθνο οι οποίες ελέγχονταν από μακεδονικές φρουρές. Ο Άτταλος παρέμεινε για λίγο καιρό αδρανής αναμένοντας την επιστροφή πρεσβείας που απέστειλε στην Αιτωλική Συμπολιτεία. Η τελευταία ωστόσο δεν επιθυμούσε να παραβιάσει τη συνθήκη που είχε συνάψει με τον Φίλιππο Ε'. Η αργοπορία αυτή, στέρησε από τους συμμάχους τη δυνατότητα να χτυπήσουν γρήγορα και αποτελεσματικά τον Μακεδόνα βασιλιά, ο οποίος πέρασε ανεμπόδιστος και πάλι τον Ελλήσποντο, καταλαμβάνοντας μια άριστη θέση στη Θράκη, όπου μπορούσε να ανασυντάξει τον στρατό του.[60]

Ο Φιλοκλής, ένας από τους στρατηγούς του εστάλη με 2.000 πεζικό και 200 ιππείς να λεηλατήσουν τα εδάφη της Αθήνας, ενώ ο στόλος των Μακεδόνων κινήθηκε προς τη Μαρώνεια. Ο ίδιος ο Φίλιππος παρέμεινε στη Θρακική Χερσόνησο καταλαμβάνοντας τη μία πόλη μετά την άλλη, άλλοτε με δυσκολία και άλλοτε επιστρατεύοντας κάποια πονηριά. Τη μεγαλύτερη αντίσταση προέβαλε η Άβυδος, η πολιορκία της οποίας τράβηξε σε μάκρος. Εντούτοις, τόσο ο Άτταλος όσο και η Ρόδος έστειλαν αμελητέα βοήθεια, επιτρέποντας ουσιαστικά την πτώση της.[61] Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, μια ρωμαϊκή πρεσβεία συναντήθηκε με τον Φίλιππο, ωστόσο εκείνος αρνήθηκε να εγκαταλείψει την εκστρατεία του, κατηγορώντας τους αντιπάλους του πως εκείνοι προέβησαν πρώτοι σε εχθρικές πράξεις. Τέλος απείλησε πως αν η Ρώμη παραβίαζε τη συνθήκη, θα έδειχνε την πραγματική του δύναμη. Οι κάτοικοι της Αβύδου, μετά από σχετικό βαρύ όρκο, όταν είδαν πως οι υπερασπιστές της πόλης τους είχαν πλέον αποδεκατιστεί, θανάτωσαν τα γυναικόπαιδα και κατόπιν αυτοκτόνησαν, με αποτέλεσμα να μην πέσει κανένας ζωντανός στα χέρια του Φίλίππου.[62][63]

 
Σύνορα κρατών κατά τον Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο το 200 π.Χ.

Λίγο αργότερο, ο Κλαύδιος (Gaius Claudius Centho), ένας από τους υφισταμένους του Υπάτου Σουλπίκιου Γάλβα, μετέβη στην Αθήνα με τριάντα πλοία απελευθερώνοντάς την από την πίεση που ασκούσαν οι επιτιθέμενοι εναντίον της, καθώς και πειρατές από τη Χαλκίδα, πόλη που ήλεγχε ο Φίλιππος. Μαθαίνοντας πως η άμυνα της πόλης ήταν ιδιαίτερα χαλαρή, οι Ρωμαίοι κατέλαβαν σε μία νύχτα τη Χαλκίδα, θανατώνοντας πολλούς από τους υπερασπιστές της, καταστρέφοντας τα αγάλματα προς τιμήν του Φιλίππου και αρπάζοντας όλα τα αποθέματα σίτου που υπήρχαν εκεί (200 π.Χ.)[64] Μαθαίνοντας τα νέα ο Φίλιππος απέπλευσε από τη Δημητρίαδα με κατεύθυνση την Εύβοια. Βλέποντας, ωστόσο την πόλη καμένη και έρημη από άνδρες, κινήθηκε ταχύτατα προκειμένου να αιφνιδιάσει την Αθήνα. Τα σχέδιά του χάλασε ένας ημεροδρόμος, ο οποίος παρατηρώντας τις εχθρικές κινήσεις από ένα φυλάκιο, έσπευσε τρέχοντας στην πόλη. Φτάνοντας ο Φίλιππος βρήκε τη φρουρά της Αθήνας σε επιφυλακή, εφορμώντας, όμως, προσωπικά στο μέσο της μάχης, πέτυχε την ασφαλή δημιουργία στρατοπέδου στο Κυνόσαργες. Εξοργισμένος κατά των Αθηναίων έκαψε τη νύχτα το Λύκειο και διάφορα ιερά της περιοχής.[65]

Το ξημέρωμα βλέποντας πως στην πόλη κατεύθασαν ενισχύσεις από τον Άτταλο και τους Ρωμαίους, ο Φίλιππος έπλευσε στην Πελοπόννησο, πραγματοποιώντας αιφνιδιαστική επίσκεψη στο συμβούλιο της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Οι Αχαιοί, ωστόσο, διαβλέποντας πως οι προτάσεις του για στρατιωτική σύμπραξη ήταν υστερόβουλες, τον απέπεμψαν διακριτικά αλλά σταθερά. Απογοητευμένος, ο Φίλιππος πραγματοποίησε αποτυχημένες επιθέσεις κατά της Ελευσίνας και του Πειραιά. Βλέποντας πως δεν είχε τρόπο να εισβάλει στην Αθήνα, διέταξε τη λεηλασία και την ολοκληρωτική καταστροφή των ιερών της Αττικής και κατόπιν αναχώρησε μακριά.[66]

Παράλληλα οι Ρωμαίοι πραγματοποίησαν μια επιτυχημένη εκστρατεία στα σύνορα του μακεδονικού κράτους,[67] κάτι που ενθάρρυνε τους πολιτικούς αρχηγούς διαφόρων περιοχών να επισκεφτούν το ρωμαϊκό στρατόπεδο. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και απεσταλμένοι του Αττάλου.[59] Ακολούθησε μια σημαντική συνάντηση στην ετήσια συνέλευση των μελών της Αιτωλικής Συμπολιτείας, όπου τόσο οι Μακεδόνες, όσο και οι Αθηναίοι έλαβαν τον λόγο προκειμένου να δημιουργήσουν εντυπώσεις υπέρ και κατά του Φιλίππου αντιστοίχους. Η ομιλία των Ρωμαίων κέρδισε την επιδοκιμασία των Αιτωλών, ωστόσο η λήξη του συμβουλίου τους βρήκε στην ουδετερότητα, πιθανώς με κρυφή παρέμβαση του Φιλίππου.[68]

Την άνοιξη του 199 π.Χ., ο λεγάτος του Σουλπίκιου Γάλβα, Λεύκιος Απούστιος, αναχώρησε από την Κέρκυρα, ενώνοντας τον στόλο του με εκείνον του Αττάλου κοντά στην Ερμιόνη. Αφού παρέμειναν λίγες ημέρες στον Πειραιά, αναχώρησαν μαζί για την Άνδρο στην οποία ο Φίλιππος είχε τοποθετήσει μακεδονική φρουρά. Η συνδυασμένη τους επίθεση οδήγησε στην κατάληψη της οχυρωμένης πόλης του νησιού μέσα σε τρεις ημέρες. Οι Ρωμαίοι κράτησαν τα λάφυρα, ωστόσο χάρισαν στον Άτταλο το νησί. Ο βασιλιάς της Περγάμου φρόντισε ώστε να μην ερημωθεί το μέρος, επιτρέποντας στους κατοίκους να παραμείνουν στις εστίες τους, αλλά και ανακαλώντας εκείνους που είχαν διαφύγει μπροστά στον κίνδυνο.[69]

Ακολούθησε μια άκαρπη ολιγοήμερη πολιορκία της Κύθνου, προσπάθεια που σύντομα εγκαταλείφθηκε. Έπειτα οι σύμμαχοι επέδραμαν στα χωράφια της Σκιάθου για προμήθειες και κατόπιν συνέχισαν βόρεια στη Μένδη, μια αρχαία πόλη της Χαλκιδικής, όπου σφοδρή καταιγίδα προξένησε καταστροφές στον στόλο. Στη στεριά οι δυνάμεις τους απωθήθηκαν στην Κασσάνδρεια, υποφέροντας νέα μεγάλη απώλεια. Συνέχισαν βορειοανατολικά κατά μήκος της Μακεδονικής ακτής στην Άκανθο, την πόλη που σήμερα ονομάζουμε Ιερισσό, την οποία και λεηλάτησαν. Στη συνέχεια επέστρεψαν στην Εύβοια, με τα πλοία γεμάτα λάφυρα.[69]

Τις επόμενες ημέρες ο ρωμαϊκός στόλος εισήλθε στον Μαλιακό Κόλπο για να συμμετάσχουν οι διοικητές του σε πολεμικό συμβούλιο με την Αιτωλική Συμπολιτεία, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Πυρρίας. Ο τελευταίος συναντήθηκε με τον Άτταλο και τον Ρωμαίο διοικητή στην Ηράκλεια. Οι Αιτωλοί, επικαλούμενοι τους όρους της μεταξύ τους συνθήκης, ζήτησαν από τον Άτταλο να τους παράσχει 1.000 στρατιώτες. Εκείνος αρνήθηκε, επικαλούμενος την άρνηση των Αιτωλών να του παράσχουν στρατιωτική βοήθεια δύο χρόνια νωρίτερα, όταν ο Φίλιππος κινήθηκε κατά της Περγάμου.[70]

Ακολούθως, οι Ρωμαίοι και ο Άτταλος αποφάσισαν να χτυπήσουν την πόλη με το όνομα Ορεώς στην Εύβοια, την οποία υπερασπιζόταν ισχυρή φρουρά. Μαζί τους είχε ενωθεί κι ένας στόλος είκοσι ροδίτικων πλοίων υπό τον Αγησίμβροτο. Ξεκίνησε μια εξαντλητική πολιορκία για την πόλη, κατά τη διάρκεια της οποίας οι επιτιθέμενοι βρήκαν την ευκαιρία να χτυπήσουν διάφορους οικισμούς της ευρύτερης περιοχής. Τελικά η πόλη έπεσε καθώς σημαντικό τμήμα των τοιχών της γκρεμίστηκε. Για άλλη μια φορά συμφωνήθηκε να κρατήσει ο Άτταλος την πόλη, ενώ οι Ρωμαίοι πήραν τους αιχμαλώτους.[70]

Καθώς πλησίαζε η φθινοπωρινή ισημερία, οι Ρωμαίοι επέστρεψαν στην Κέρκυρα και οι ροδίτες στην πατρίδα τους. Το ίδιο έπραξε και ο Άτταλος, αφού όμως διέμεινε για λίγο στην Αττική ώστε να συμμετάσχει στα Ελευσίνια Μυστήρια.[71]

Στο τέλος του έτους ο Αντίοχος Γ΄, ηγεμόνας των Σελευκιδών, επωφελούμενος της μακρόχρονης απουσίας των στρατευμάτων του Αττάλου κινήθηκε εχθρικά προς την Πέργαμο. Ο Άτταλος απέστειλε πρεσβεία στη Σύγκλητο αιτούμενος είτε να αποδεσμεύσουν οι Ρωμαίοι για λίγο τους άνδρες του είτε να αναγκάσουν οι ίδιοι τους Σελευκίδες να παύσουν την επίθεση. Η Σύγκλητος δεσμευόταν να μην επιτεθεί κατά του Αντίοχου, ωστόσο υποσχέθηκε να αιτηθεί την απόσυρση των σελευκιδικών στρατευμάτων από τη συμμαχική τους Πέργαμο.[72] Πράγματι οι διαπραγματεύσεις είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα και έτσι ο Άτταλος απέστειλε στη Ρώμη ένα βαρύτιμο στέμμα σε ένδειξη ευγνωμοσύνης.[73]

Την άνοιξη του 198 π.Χ. ο Άτταλος επέστρεψε στην Ελλάδα με είκοσι τρία πλοία. Στην Άνδρο ένωσε τον στόλο του με είκοσι πολεμικά πλοία από τη Ρόδο και πάλι υπό τον Αγησίμβροτο, ώστε να ολοκληρώσει την κατάκτηση της Εύβοιας που ξεκίνησε τον περασμένο χρόνο. Με τη συνδρομή και του ρωμαϊκού στόλου, κατέλαβαν μετά από πολιορκία την Ερέτρια από όπου και απέσπασαν σημαντικές ποσότητες έργων τέχνης.[74] Την ίδια τύχη είχε και η Κάρυστος στους κατοίκους της οποίας εξασφαλίστηκε η ελευθερία τους μετά την αποπομπή της φρουράς του Φιλίππου. Με τον τρόπο αυτό οι σύμμαχοι ήλεγχαν πλέον όλη την Εύβοια εκτός από την περιοχή της Χαλκίδας.[75]

Ακολούθως οι σύμμαχοι ξεκίνησαν διαβουλεύσεις με την Αχαϊκή Συμπολιτεία προκειμένου να επιτύχουν τη μεταστροφή της από φιλομακεδονική σε φιλορωμαϊκή δύναμη. Αν και αντιπρόσωποι αρκετών πόλεων αποχώρησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας, οι εναπομείναντες αποφάσισαν να βοηθήσουν τους Ρωμαίους στην πολιορκία που διεξήγαγαν ώστε να καταλάβουν την Κόρινθο. Ωστόσο η επιχείρηση στέφθηκε με αποτυχία, με αποτέλεσμα οι Αχαιοί να γυρίσουν σπίτι, οι Ρωμαίοι να μεταβούν στην έδρα τους στην Κέρκυρα, ενώ ο Άτταλος κατέπλευσε στον Πειραιά.[76]

Ο χειμώνας που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε από έντονη διπλωματική κίνηση. Αρχικά από μία συνάντηση με τον Φίλιππο κοντά στη Νίκαια της Θεσσαλίας, όπου ανάμεσα σε άλλα συζητήθηκε και το ενδεχόμενο αποζημίωσης της Περγάμου για τις καταστροφές των ναών της, αλλά και εκείνο της επιστροφής των αιχμαλώτων της Ναυμαχίας της Χίου.[77] Ακολούθως ο Άτταλος μετέβη στην Πελοπόννησο για να διαπραγματευτεί με τον τύραννο της Σπάρτης, Νάβι, ο οποίος μέχρι τότε συνεργαζόταν με τους Μακεδόνες. Τέλος απέστειλε δώρα στην πόλη της Σικυώνας η οποία του απέδωσε μεγάλες τιμές.[78]

Θάνατος και Διαδοχή

Επεξεργασία

Στις αρχές του 197 π.Χ., ο Τίτος Κουίνκτιος Φλαμινίνος, ύπατος της Ρώμης, κάλεσε τον Άτταλο σε ένα συμβούλιο των Βοιωτών στη Θήβα για να διαπραγματευτούν την ένταξη της πόλης στον πόλεμο. Ο Άτταλος, ο οποίος ήταν πολύ ηλικιωμένος για τα δεδομένα της εποχής, επρόκειτο να μιλήσει πρώτος, αλλά ενώ απευθυνόταν στους παρευρισκόμενους ξαφνικά σταμάτησε να μιλά και κατέρρευσε. Η μια του πλευρά παρέλυσε,[79] κάτι που επιτρέπει στους σύγχρονους ιστορικούς να υποθέσουν ότι επρόκειτο για εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο βασιλιάς ταξίδεψε στην Πέργαμο όπου και απεβίωσε την ίδια χρονιά σε ηλικία εβδομήντα δύο ετών κατά τον Τίτο Λίβιο, μετά από βασιλεία σαράντα τεσσάρων ετών.[7]

Ο Άτταλος είχε νυμφευθεί την Απολλωνίδα από την Κύζικο της Μυσίας, η οποία δεν ήταν ευγενικής καταγωγής. Ωστόσο υπήρξε, κατά τα λεγόμενα του Πολύβιου ιδιαίτερα αξιόλογη και αξιέπαινη γυναίκα, ένας άνθρωπος που επεδείκνυε αξιοπρέπεια και καλούς τρόπους.[80] Έφεραν στον κόσμο τέσσερις γιους: τον Ευμένη Β', τον Άτταλο Β', τον Φιλέταιρο και τον Αθήναιο.[81] Αξιοσήμειωτο είναι οι τρεις νεότεροι γιοι τους, στήριξαν τον μεγαλύτερο, Ευμένη, όταν διαδέχτηκε τον πατέρα τους και καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας του, αποτελώντας πολύτιμους συμβούλους και σωματοφύλακες, σε αντίθεση με το σύνηθες φαινόμενο της αιματοχυσίας ανάμεσα σε αδέλφια για την εξουσία.[82]

Αποτίμηση

Επεξεργασία

Βασιλεία

Επεξεργασία

Παρόλο που ο Άτταλος υπήρξε ουσιαστικά ο πρώτος βασιλιάς της Περγάμου, ο ίδιος αναγνώριζε τον Φιλέταιρο ως ιδρυτή της δυναστείας, συνεχίζοντας την παράδοση που εγκαθίδρυσε ο προκάτοχός του, Ευμένης Α΄, της έκδοσης νομισμάτων με τη μορφή του Φιλέταιρου. Στα πλαίσια μιας σειράς αφιερώσεων στη Δήλο συνέδεσε τις νίκες του κατά των Γαλατών με τον πρόδρομό του αυτόν, ενώ συνέχισε να χρηματοδοτεί εορτές στο όνομα του Φιλέταιρου.[83]

Επίσης μιμήθηκε τον τελευταίο και στην εξωτερική πολιτική, ένα πρότυπο που ακολούθησαν και οι διάδοχοί του: χτίσιμο με φροντίδα μιας θετικής δημόσιας εικόνας, ισχυροποίηση και επέκταση του περγαμηνού κράτους, δημιουργία δεσμών και συμμαχιών με πόλεις και κράτη που μπορούσαν να θεωρηθούν ακίνδυνα ή πολύ μακρινά ώστε να αποτελέσουν απειλή για την επιβίωση του κράτους του. Παράλληλα, για να αντισταθμίσει την απειλή των Σελευκιδών, Μακεδόνων και Βιθυνίων, στράφηκε στον ελλαδικό χώρο παρέχοντας ευεργεσίες σε πόλεις εχθρικές προς τη Μακεδονία, όπως η Αθήνα και η Αιτωλική Συμπολιτεία.[83] Επιπροσθέτως, καλλιέργησε στενές σχέσεις με τη νέα ανερχόμενη δύναμη της Ρώμης, πολιτική που κληροδότησε και στους διαδόχους του, με αποτέλεσμα την εξέλιξη του περγαμηνού βασιλείου σε ένα από τα ισχυρότερα ελληνιστικά βασίλεια του 2ου αιώνα π.Χ.

Ο Άτταλος Α΄ πανηγύρισε τις νίκες του εναντίον των Γαλατών με την ανέγερση μνημείων στο ιερό της Αθηνάς στην ακρόπολη της Περγάμου. Σε αυτά περιλαμβάνονταν το περίφημο γλυπτό που είναι ο γνωστό ως «Θνήσκων Γαλάτης» στο Καπιτώλιο και το σύμπλεγμα του αυτόχειρα Γαλάτη αρχηγού και της γυναίκας του στο Παλάτσο Άλτεμπς στη Ρώμη. Επίσης, για να γιορτάσει τις νίκες του, ο Άτταλος πρόσφερε αφιερώματα και σε άλλα κέντρα του ελληνικού κόσμου, όπως στη Δήλο, στην Αθήνα και πιθανότατα στους Δελφούς. Με αυτόν τον τρόπο, στήριξε την αξίωσή του ότι ήταν ένας υπερασπιστής του ελληνικού πολιτισμού στη Μικρά Ασία και στον ελληνικό κόσμο εν γένει.[84] Τέλος, πιθανολογείται πως ο Άτταλος Α΄ ήταν ο Ατταλίδης μονάρχης που θεμελίωσε τη Βιβλιοθήκη της Περγάμου, μια από τις μεγάλες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου, δεύτερη σε σπουδαιότητα μοναχά από την αντίστοιχη της Αλεξάνδρειας.

Χαρακτήρας

Επεξεργασία

Σύμφωνα με τον Τίτο Λίβιο, ο Άτταλος ήταν ένας ηγεμόνας που διαχειρίστηκε σωστά τα πλούτη του, με αποτέλεσμα σταδιακά η αυτοεκτίμησή του και η γνώμη των περί αυτόν να τον θεωρήσουν αντάξιο του βασιλικού τίτλου. Ο ιστορικός προσθέτει ότι κυβέρνησε με δικαιοσύνη, ενώ υπήρξε πιστός στους συμμάχους του, αφοσιωμένος σύζυγος και πατέρας, γενναιόδωρος φίλος και καλός βασιλιάς, εφόσον εξασφάλισε με την πολιτική του την ασφάλεια του βασιλείου του για τρεις ακόμη γενεές.[7]

Στην ορθή αξιοποίηση της περιουσίας του στέκεται και ο Πολύβιος, εκφράζοντας επιδοκιμασία για το γεγονός πως ο Άτταλος δεν άφησε τον πλούτο να διαφθείρει την ψυχή και το σώμα του. Όπως και ο Λίβιος, στέκεται στην αρετή του βασιλιά ως συζύγου και πατέρα, αλλά και στην πίστη απέναντι στους φίλους του. Τέλος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην κληρονομιά ήθους που έδωσε στα παιδιά του, τα οποία διευθέτησαν μεταξύ τους θέματα διαδοχής πάντα με αναίμακτο τρόπο.[1]

Χρονολόγιο

Επεξεργασία
Έτος Γεγονός
269 π.Χ. Γέννηση του Αττάλου Α΄, γιου του Αττάλου και της Αντιοχίδος.
Ο Άτταλος χάνει σε παιδική ηλικία τον πατέρα του. Την κηδεμονία του αναλαμβάνει ο θείος του και ηγεμόνας της Περγάμου, Ευμένης Α΄.
241 π.Χ. Ο Ευμένης Α΄ φεύγει από τη ζωή κληροδοτώντας τον θρόνο του στον Άτταλο Α΄, ο οποίος βρισκόταν στην ηλικία των 28 ετών.
Λήξη του Τρίτου Συριακού Πολέμου ανάμεσα στους Σελευκίδες και στους Πτολεμαίους.
Λαμβάνει τέλος ο Πρώτος Καρχηδονιακός Πόλεμος με τη Ρώμη να εξελίσσεται στην κυρίαρχη ναυτική δύναμη της δυτικής Μεσογείου.
239 π.Χ. Ο Δημήτριος Β' Αιτωλικός διαδέχεται τον Αντίγονο Β΄ Γονατά στον θρόνο της Μακεδονίας.
Ο Άτταλος αρνείται να καταβάλλει χρήματα που αξίωναν Γαλάτες εισβολείς στα εδάφη της Μικράς Ασίας. Συνεπώς καλείται να τους αντιμετωπίσει με στρατιωτικά μέσα.
Οι στρατιώτες της Περγάμου κατατροπώνουν τους Γαλάτες στις όχθες του Κάικου ποταμού στη Μυσία. Σε ανάμνηση της νίκης αυτής ανεγείρεται στην Πέργαμο θριαμβικό μνημείο.
236 π.Χ. Ο Άτταλος λαμβάνει την επωνυμία «ο Σωτήρ» και αυτοανακηρύσσεται βασιλιάς του ανεξάρτητου βασιλείου της Περγάμου.
Η Πέργαμος δέχεται επίθεση από Γαλάτες μισθοφόρους του Αντίοχου Ιέρακα, διεκδικητή του θρόνου του μεγαλύτερου αδελφού του, Σέλευκου Β΄ Καλλίνικου.
229 π.Χ. Ο Άτταλος νικά τα στρατεύματα του Αντίοχου στο Αφροδίσιο (ναό της Αφροδίτης) και σε μάχη στη Φρυγία του Ελλήσποντου.
Ο Αντίγονος Γ' Δώσων διαδέχεται τον Δημήτριο Β΄ στον θρόνο της Μακεδονίας.
228 π.Χ. Νικηφόρες για την Πέργαμο μάχες στη λίμνη Κολόη της Λυδίας κοντά στις Σάρδεις και στην Καρία, στις όχθες του ποταμού Άρπασου, παραπόταμου του Μαιάνδρου.
227 π.Χ. Επαναστατικές μεταρρυθμίσεις του Κλεομένη Γ΄ στη Σπάρτη.
225 π.Χ. Ο Σέλευκος Β΄ Καλλίνικος πεθαίνει σε ατύχημα, κληροδοτώντας τον θρόνο του στον γιο του, Σέλευκο Γ΄ τον Κεραυνό.
222 π.Χ. Ο Σέλευκος Γ΄ διεξάγει εκστρατεία εναντίον του Αττάλου κατά τη διάρκεια της οποίας βρίσκει τον θάνατο από δηλητήριο.
Ο στρατηγός Αχαιός ανακτά όλες τις χαμένες εκτάσεις των Σελευκιδών κλείνοντας τον Άτταλο στα τείχη της πόλης του.
Ο Αχαιός αυτονομείται από τους Σελευκίδες, εξακολουθώντας να απειλεί την ακεραιότητα του Περγαμηνού Βασιλείου.
221 π.Χ. Ο Φίλιππος Ε΄ ανέρχεται στον θρόνο της Μακεδονίας.
220 π.Χ. Γεννιέται ο Άτταλος Β΄, δευτερότοκος γιος του Αττάλου Α΄ και της Απολλωνιάδας.
Ξεσπά ο Δεύτερος Συμμαχικός Πόλεμος. Στο ένα στρατόπεδο συναντούμε τον Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας, τους Μεσσήνιους και την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Οι σύμμαχοι αυτοί κήρυξαν πόλεμο εναντίον των Αιτωλών, με τους οποίους είχαν συνασπιστεί οι Σπαρτιάτες και η μέχρι τότε ουδέτερη Κρήτη.
219 π.Χ. Ο Άτταλος συμμαχεί με την Αιτωλική Συμπολιτεία, χρηματοδοτώντας οχυρωματικά έργα στην Καλυδωνία, κοντά στις εκβολές του Αχελώου.
218 π.Χ. Λαμβάνει χώρα κατάληψη της Μυσίας από την Άτταλο, καθώς και λεηλασία της πεδιάδας της Απίας.
Έναρξη του Δεύτερου Καρχηδονιακού Πολέμου, αξιοσημείωτου για την εισβολή που πραγματοποίησε ο Αννίβας στην ιταλική χερσόνησο δια μέσου των Άλπεων.
217 π.Χ. Ο Αχαιός, έχοντας υποτάξει τη Λυκία και την Παμφυλία, στρέφεται και πάλι κατά του Αττάλου.
Λήξη του Δεύτερου Συμμαχικού Πολέμου μετά από σύγκληση στη Ναύπακτο συνεδρίου των Ελλήνων για κατάπαυση των πολεμικών ενεργειών.
216 π.Χ. Ο Αντίοχος Γ' ο Μέγας συνάπτει συμμαχία με τον Άτταλο εναντίον του Αχαιού.
Ο Αντίοχος Γ΄ ξεκινά να πολιορκεί τις Σάρδεις, έδρα των δραστηριοτήτων του Αχαιού.
Ο Φίλιππος Ε΄ πραγματοποιεί εκστρατεία στην Αδριατική Θάλασσα.
214 π.Χ. Η πολιορκία των Σάρδεων λαμβάνει τέλος, ενώ ο Αχαιός συλλαμβάνεται και εκτελείται.
Ξέσπασμα του Πρώτου Μακεδονικού Πολέμου ανάμεσα στη Ρώμη και τον Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας. Ο τελευταίος συμμαχεί με τον Καρχηδόνιο Αννίβα.
211 π.Χ. Συνάπτεται συμμαχία ανάμεσα στη Ρώμη και την Αιτωλική Συμπολιτεία, η οποία περιελάμβανε και ορισμένους συμμάχους της Συμπολιτείας, ανάμεσα στους οποίους τους Ηλείους, τους Λακεδαιμονίους και την Πέργαμο.
210 π.Χ. Οι σύμμαχοι καταλαμβάνουν την ακρόπολη της νήσου Αίγινας, η οποία και περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Αττάλου.
209 π.Χ. Ο Φίλιππος Ε΄ εκστρατεύει στη νότια Ελλάδα, νικώντας την Αιτωλική Συμπολιτεία σε δύο μάχες στην ευρύτερη περιοχή της Λαμίας.
208 π.Χ. Ο συνασπισμένος στόλος της Περγάμου και των Ρωμαίων αποτυγχάνει να καταλάβει τη Λήμνο, μακεδονικών συμφερόντων, αλλά καταλαμβάνει και λεηλατεί τη νήσο Πεπάρηθο (τη Σκόπελο).
Οι Άτταλος και Σουλπίκιος Γάλβας παρίστανται σε συνάντηση του συμβουλίου της Αιτωλικής Συμπολιτείας, στην Ηράκλεια Τραχίνα.
Ο Σουλπίκιος καταλαμβάνει την πόλη Ορεώς, αλλά οι δυσμενείς συνθήκες στον Πορθμό του Ευρίπου δεν του επέτρεψαν να επιτεθεί κατά της Χαλκίδας. Από την πλευρά του ο Άτταλος υπέταξε την πόλη Οπούντα. Ενώ συλλέγει τα λάφυρα αιφνιδιάζεται από τον Φίλιππο διαφεύγοντας την τελευταία στιγμή.
Ο βασιλιάς της Βιθυνίας, Προυσίας Α΄, ο οποίος είχε παντρευτεί την αδελφή του Φιλίππου, Απάμα, προελαύνει κατά της πόλης της Περγάμου. Συνεπώς ο Άτταλος λαμβάνει την άδεια να αποχωρήσει από τον ελλαδικό χώρο προσωρινά για να υπερασπιστεί τα εδάφη του.
207 π.Χ. Ο Φίλιππος Ε΄ καταστρέφει ιερό στην πόλη του Θέρμου, έδρα της Αιτωλικής Συμπολιτείας.
206 π.Χ. Οι Αιτωλοί υπογράφουν ειρήνη με τον Φίλιππο Ε΄.
205 π.Χ. Ο αμφίρροπος Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος λαμβάνει τέλος με την υπογραφή της Συνθήκης της Φοινίκης.
Η λατρεία της Magna Mater εγκαινιάζεται στη Ρώμη με τη συνδρομή του Αττάλου.
Ξεσπά ο Πρώτος Κρητικός Πόλεμος, ανάμεσα στη Ρόδο και σε πόλεις της Κρήτης. Εικάζεται πως καταλυτικό ρόλο έπαιξε ο Φίλιππος Ε΄ που ήθελε να πλήξει τη θαλασσοκρατία της Ρόδου.
202 π.Χ. Ο Φίλιππος Ε΄ καταλαμβάνει την Κίο και τη Θάσο.
Λαμβάνει χώρα η Μάχη της Ζάμα, η οποία σηματοδότησε αποφασιστικά το τέλος του Δεύτερου Καρχηδονιακού Πολέμου. Οι Ρωμαίοι υπό τον Πόπλιο Κορνήλιο Σκιπίωνα τον Αφρικανό κατανικούν δύναμη Καρχηδονίων υπό τις διαταγές του Αννίβα.
201 π.Χ. Ο Φίλιππος Ε΄ πραγματοποιεί επίθεση κατά της Αττικής.
Λαμβάνει χώρα η Ναυμαχία της Χίου ανάμεσα στον μακεδονικό στόλο και στον συνασπισμένο στόλο της Ρόδου, της Περγάμου, του Βυζαντίου και της Κυζίκου. Οι σύμμαχοι αναδεικνύονται νικητές, ωστόσο λίγο αργότερα ο στόλος των Ροδίων ηττάται στη Ναυμαχία της Λάδης.
Ο Φίλιππος επιτίθεται εναντίον της Περγάμου. Η πόλη αποδεικνύεται καλά προετοιμασμένη, με αποτέλεσμα ο Μακεδόνας βασιλιάς να περιοριστεί στην ολοκληρωτική καταστροφή των γύρω ιερών χώρων. Κατόπιν κινείται επιθετικά κατά της ροδιακής περαίας, περιοχής της Καρίας στη σφαίρα επιρροής της Ρόδου.
Πρέσβεις της Περγάμου και της Ρόδου καταφθάνουν στη Ρώμη με παράπονα για τη δράση του Φιλίππου.
Ο Αντίοχος Γ΄ καταλαμβάνει την πόλη Γάζα.
200 π.Χ. Μετά από πρόσκληση των Αθηναίων, πραγματοποιείται στην πόλη συνάντηση ανάμεσα στις αθηναϊκές αρχές, τον Άτταλο και απεσταλμένους της Ρώμης. Ο Άτταλος απολαμβάνει ιδιαίτερες τιμές, ενώ μια από τις φυλές των Αθηναίων ονομάζεται προς τιμήν του Ατταλίδα.
Ο Φίλιππος αγνοεί τα τελεσίγραφα των Ρωμαίων να σταματήσει να παρενοχλεί τις πόλεις της νότιας Ελλάδας κατά παράβαση της μεταξύ τους συνθήκης. Απελευθερωμένοι από τον πόλεμο κατά της Καρχηδόνας οι Ρωμαίοι εισέρχονται σε πόλεμο με τη Μακεδονία, που έμεινε γνωστός ως Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος.
Όλα τα νησιά των Κυκλάδων συντάσσονται στο πλευρό της Περγάμου και της Ρόδου με εξαίρεση την Άνδρο, την Πάρο και την Κύθνο οι οποίες ελέγχονταν από μακεδονικές φρουρές.
Ο Φίλιππος Ε΄ πραγματοποιεί επιθέσεις κατά των πόλεων της Θρακικής Χερσονήσου, στέλνοντας παράλληλα ένα σώμα στρατού στη νότια Ελλάδα.
Η πολιορκία της Αβύδου από τον Φίλιππο ολοκληρώνεται με τον τραγικό θάνατο ολόκληρου του πληθυσμού της πόλης.
Οι Ρωμαίοι απελευθερώνουν οριστικά την Αθήνα από την επιρροή του Φιλίππου. Κατόπιν καταλαμβάνουν τη Χαλκίδα.
Ο Φίλιππος κινείται εναντίον της Αθήνας. Καταστρέφει το Λύκειο και πολλά ιερά, αποτυγχάνει ωστόσο να καταλάβει τόσο την πόλη, όσο τον Πειραιά και την Ελευσίνα. Μετά την άρνηση της Αχαϊκής Συμπολιτείας να τον βοηθήσει, κλιμακώνει τις λεηλασίες και αποχωρεί από την Αττική.
Οι αντιμαχόμενες παρατάξεις προσπαθούν να προσεταιριστούν την Αιτωλική Συμπολιτεία η οποία, ωστόσο, παραμένει ουδέτερη.
199 π.Χ. Ο συνασπισμένος στόλος των Ρωμαίων και του Αττάλου καταλαμβάνει την Άνδρο. Το νησί περιέρχεται στην εξουσία του Ατταλίδη βασιλιά.
Λαμβάνει χώρα αποτυχημένη πολιορκία της Κύθνου. Τα χωράφια της Σκιάθου ρημάζονται για προμήθειες, ωστόσο ο πληθυσμός παραμένει απείραχτος. Καταιγίδα στη Χαλκιδική προξενεί καταστροφές στον συμμαχικό στόλο. Ακολουθεί λεηλασία της Ιερισσού.
Η Αιτωλική Συμπολιτεία συντάσσεται με τους Ρωμαίους και τους συμμάχους τους.
Καταλαμβάνεται η πόλη Ορεώς στην Εύβοια. Η τελευταία επίσης παραχωρείται στον Άτταλο.
Ο Άτταλος συμμετέχει στα Ελευσίνια Μυστήρια προτού αναχωρήσει για την Πέργαμο.
Ο Αντίοχος Γ' πραγματοποιεί επίθεση κατά της Περγάμου, ωστόσο αποχωρεί μετά την παρέμβαση των Ρωμαίων.
198 π.Χ. Ο Άτταλος επανενώνει τον στόλο του με εκείνον του Ροδίτη Αγησίμβροτου προκειμένου να ολοκληρώσουν την κατάληψη της Εύβοιας. Μετά από πολιορκία πέφτουν οι πόλεις Ερέτρια και Κάρυστος, με τη Χαλκίδα να παραμένει το τελευταίο προπύργιο των Μακεδόνων στο νησί.
Η Αχαϊκή Συμπολιτεία συντάσσεται με τους Ρωμαίους και τους συμμάχους τους, χωρίς ωστόσο τη σύμφωνη γνώμη όλων των μελών της.
Λαμβάνει χώρα αποτυχημένη προσπάθεια κατάληψης της Κορίνθου από τους συμμάχους.
Σε συνάντηση με τον Φίλιππο κοντά στη Νίκαια της Θεσσαλίας, ανάμεσα σε άλλα αναφέρεται και το ενδεχόμενο αποζημίωσης της Περγάμου για τις καταστροφές των ναών της, αλλά και εκείνο της επιστροφής των αιχμαλώτων της Ναυμαχίας της Χίου.
Ο Άτταλος ταξιδεύει στην Πελοπόννησο για να διαπραγματευτεί με τον τύραννο της Σπάρτης, Νάβι. Κατόπιν στέλνει δώρα στην πόλη της Σικυώνας η οποία του απέδωσε μεγάλες τιμές.
197 π.Χ. Ο Τίτος Κουίνκτιος Φλαμινίνος, ύπατος της Ρώμης, συμμετέχει μαζί με τον Άτταλο σε συμβούλιο των Βοιωτών στη Θήβα, με σκοπό την ένταξή τους στο συμμαχικό στρατόπεδο. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του ο γηραιός πια βασιλιάς προσβάλλεται πιθανότατα από εγκεφαλικό επεισόδιο με αποτέλεσμα να παραλύσει η μία του πλευρά.
Ο Άτταλος ταξιδεύει πίσω στην Πέργαμο όπου και φεύγει από τη ζωή την ίδια χρονιά σε ηλικία εβδομήντα δύο ετών μετά από βασιλεία σαράντα τεσσάρων ετών. Τον διαδέχεται ο γιος του, Ευμένης Β'.

Δείτε Επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Πολύβιος, «Ιστορίες», 18.41
  2. ↑ Σταυρούλα Βραχιονίδου (2005). ««Μεγάλο Ατταλιδικό Ανάθημα»». Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2010. [νεκρός σύνδεσμος]
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Παυσανίας, «Γεωγραφία», 1.8.1
  4. ↑ Στράβων, «Γεωγραφία», 13.4.2
  5. ↑ Astin, A. E.· Frederiksen, M. W. (7 Δεκεμβρίου 1989). The Cambridge Ancient History. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 518. ISBN 9780521234481. 
  6. ↑ «Attalid genealogy». Macquarie University Museum of Ancient Cultures. Ανακτήθηκε στις 18 Μαΐου 2017. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 33.21 Αρχειοθετήθηκε 2004-12-13 στο Wayback Machine.
  8. ↑ Παυσανίας, «Γεωγραφία», 1.25.2
  9. ↑ Παυσανίας, «Γεωγραφία», 10.15.2
  10. ↑ 10,0 10,1 Παυσανίας, «Γεωγραφία», 10.15.3
  11. ↑ Πολύαινος, «Στρατηγήματα», 20
  12. ↑ Φροντίνος, «Στρατηγήματα», 11.15
  13. ↑ Dittenberger, OGI 274.
  14. ↑ Austin, 231.
  15. ↑ 15,0 15,1 Ευσέβιος, «Χρονικόν», 253a.
  16. ↑ Hansen, σελ. 35.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Πολύβιος, «Ιστορίες», 4.48
  18. ↑ Hansen, σελ. 36.
  19. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 5.41
  20. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 5.77
  21. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 5.78
  22. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 5.107
  23. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 7.15 - 7.18
  24. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 8.15 - 8.21
  25. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 4.65
  26. ↑ 26,0 26,1 Πολύβιος, «Ιστορίες», 5.105
  27. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 23.33 Αρχειοθετήθηκε 2008-05-17 στο Wayback Machine.
  28. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 26.24 Αρχειοθετήθηκε 2016-05-29 στο Wayback Machine.
  29. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 27.29 Αρχειοθετήθηκε 2008-06-09 στο Wayback Machine.
  30. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 9.42
  31. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 22.8
  32. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 27.33 Αρχειοθετήθηκε 2008-06-09 στο Wayback Machine.
  33. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 27.30 Αρχειοθετήθηκε 2008-06-09 στο Wayback Machine.
  34. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 27.33 Αρχειοθετήθηκε 2008-06-09 στο Wayback Machine..
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 28.5 Αρχειοθετήθηκε 2008-06-09 στο Wayback Machine.
  36. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 10.42
  37. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 28.6 Αρχειοθετήθηκε 2008-06-09 στο Wayback Machine.
  38. ↑ Δίων Κάσσιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 17.57.57
  39. ↑ 39,0 39,1 Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 28.7 Αρχειοθετήθηκε 2008-06-09 στο Wayback Machine.
  40. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 11.7
  41. ↑ Δίων Κάσσιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 17.57-58
  42. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 29.12 Αρχειοθετήθηκε 2012-07-16 στο Wayback Machine.
  43. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 29.10 - 29.11 Αρχειοθετήθηκε 2012-07-16 στο Wayback Machine.
  44. ↑ Theocharis Detorakis (1994), σελίδα 305
  45. ↑ Διόδωρος ο Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», 28.1
  46. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 13.3
  47. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 15.24
  48. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 16.7
  49. ↑ 49,0 49,1 Πολύβιος, «Ιστορίες», 16.1
  50. ↑ Διόδωρος ο Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», 28.5
  51. ↑ Πολύαινος, «Στρατηγήματα», 18.1
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 «Αππιανός, «Ρωμαϊκή Ιστορία: Μακεδονικά»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2010. 
  53. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.1 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  54. ↑ 54,0 54,1 Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.14 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  55. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.2 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  56. ↑ Ιουστίνος, «Επιτομή της Ιστορίας του Πομπήιου Τρώγου»
  57. ↑ 57,0 57,1 Πολύβιος, «Ιστορίες», 16.25
  58. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.7 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  59. ↑ 59,0 59,1 Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.28 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  60. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.15 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  61. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.16 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  62. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίες», 16.29 - 16.35
  63. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.18 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  64. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.22 - 31.23 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  65. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.24 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  66. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.25 - 31.26 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  67. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.27 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  68. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.29 - 31.32 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  69. ↑ 69,0 69,1 Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.45 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  70. ↑ 70,0 70,1 Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.46 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  71. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 31.47 Αρχειοθετήθηκε 2008-04-09 στο Wayback Machine.
  72. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 32.8 Αρχειοθετήθηκε 2006-05-15 στο Wayback Machine.
  73. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 32.27 Αρχειοθετήθηκε 2006-05-15 στο Wayback Machine.
  74. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 32.16 Αρχειοθετήθηκε 2006-05-15 στο Wayback Machine.
  75. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 32.17 Αρχειοθετήθηκε 2006-05-15 στο Wayback Machine.
  76. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 32.19 - 32.23 Αρχειοθετήθηκε 2006-05-15 στο Wayback Machine.
  77. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 32.32 - 32.36 Αρχειοθετήθηκε 2006-05-15 στο Wayback Machine.
  78. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 32.39 - 32.40 Αρχειοθετήθηκε 2006-05-15 στο Wayback Machine.
  79. ↑ Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», 33.2 Αρχειοθετήθηκε 2004-12-13 στο Wayback Machine.
  80. ↑ Πολύβιος, «Ιστορίαι», 22.20
  81. ↑ Στράβων, «Γεωγραφία», 13.4.2[νεκρός σύνδεσμος]
  82. ↑ Πλούταρχος, «Ηθικά: Περί αδελφικής αγάπης», T480c
  83. ↑ 83,0 83,1 Kosmetatou (2003)
  84. ↑ Stephen Mitchell, μτφρ. Δάφνη Δημητριάδου (2002). ««Γαλάτες στη Μ. Ασία»». Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2010. [νεκρός σύνδεσμος]

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία

Πρωτογενείς πηγές (Έλληνες και Ρωμαίοι)

Επεξεργασία

Δευτερογενείς πηγές

Επεξεργασία
  • Allen R.E. (1983). «The Attalid Kingdom: A Constitutional History». Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-814845-6.
  • Austin M.M. (2006). «The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest: A Selection of Ancient Sources in Translation». Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82860-4
  • Dittenberger, W. «Orientis Graecae Inscriptiones Selectae»
  • Hansen, Esther V. (1971). «The Attalids of Pergamon». Ithaca, New York: Cornell University Press; London: Cornell University Press Ltd. ISBN 0-8014-0615-3.
  • Kosmetatou, Elizabeth (2003) «The Attalids of Pergamon», Andrew Erskine, ed., «A Companion to the Hellenistic World». Oxford: Blackwell: σελ. 159–174. ISBN 1-4051-3278-7. Κείμενο
  • Préaux, Claire, «Le monde hellénistique, La Grèce et l’Orient 323-146 av. J.-C.», τόμος I, PUF, *Nouvelle Clio, 1η έκδοση 1978, 6η έκδοση Ιούλιος 2003.
  • Schalles, Hans-Joachim (1985). «Untersuchungen zur Kulturpolitik der pergamenischen Herrscher im dritten Jahrhundert vor Christus». Wasmuth, Tübingen (Istanbuler Forschungen Bd. 36), ISBN 3-8030-1757-2.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Άτταλος_Α΄_της_Περγάμου&oldid=10783955"