Ιανουαριανή Εξέγερση

Η Ιανουαριανή Εξέγερση (πολωνικά: powstanie styczniowe‎‎, λιθουανικά: 1863 metų sukilimas‎‎, ουκρανικά: Січневе повстання‎‎, ρωσικά: Польское восстание‎‎, λευκορωσικά: Паўстанне 1863–1864 гадоў‎‎) ήταν εξέγερση, κυρίως, στο Βασίλειο της Πολωνίας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, που είχε ως στόχο την αποκατάσταση της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας. Ξεκίνησε στις 22 Ιανουαρίου 1863 και συνεχίστηκε έως ότου οι τελευταίοι εξεγερθέντες αιχμαλωτίστηκαν από τις ρωσικές δυνάμεις το 1864.

Ιανουαριανή Εξέγερση
Πολωνο-Ρωσικοί Πόλεμοι
Πολωνία - Έτος 1863, του Γιαν Ματέικο, 1864, ελαιογραφία, 156 × 232 εκ., Εθνικό Μουσείο της Κρακοβίας. Στη φωτογραφία είναι ο απόηχος της αποτυχημένης Ιανουαριανής Εξέγερσης του 1863. Οι αιχμάλωτοι περιμένουν τη μεταφορά τους στη Σιβηρία. Ρώσοι αξιωματικοί και στρατιώτες επιβλέπουν έναν σιδερά που βάζει δεσμά σε μια γυναίκα (Πολωνία). Η ξανθιά κοπέλα δίπλα της εκπροσωπεί τη Λιθουανία.
Χρονολογία	22 Ιανουαρίου 1863 – 18 Ιουνίου 1864 (70074434480000000001 έτος, 148 ημέρες)
Τόπος	Πολωνία, Λιθουανία, Λευκορωσία και Ουκρανία, τότε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας
Έκβαση	Ρωσική νίκη
Αντιμαχόμενοι
Πολωνική Εθνική Κυβέρνηση Πολωνοί επαναστάτες Λιθουανοί επαναστάτες Ουκρανοί επαναστάτες Λευκορώσοι επαναστάτες Λεγεώνα του Γκαριμπάλντι Ξένοι εθελοντές: Γάλλοι εθελοντές Βρετανοί εθελοντές Ούγγροι εθελοντές Υποστηριζόμενοι από: Γη και Ελευθερία Επιτροπή Ντζιαλίνσκι Ρωσική Αυτοκρατορία Βαρσοβία Βίλνα Κίεβο Υποστηριζόμενοι από: Βασίλειο της Πρωσίας
Ηγετικά πρόσωπα
Στέφαν Μπομπρόφσκι  † Ρομούαλντ Τράουγκουτ   Μάριαν Λανγκιέβιτς Λούντβικ Μιεροσουάφσκι Αλέξανδρος Β΄ Φρίντριχ Βίλχελμ Ρέμπερτ φον Μπεργκ Μιχαήλ Μουράβιοφ-Βιλένσκι
Δυνάμεις
περίπου 200.000 κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Περίπου 20 άνδρες της Λεγεώνας του Γκαριμπλάντι. άγνωστες
Απώλειες
Πολωνικές εκτιμήσεις: 10.000 με 20.000 Ρωσικές εκτιμήσεις: 30.000 (22.000 νεκροί και τραυματίες, 7.000 αιχμάλωτοι) Ρωσικές εκτιμήσεις: 4.500 νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι Πολωνικές εκτιμήσεις: 10.000 νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι

Διοικητικές διαιρέσεις της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας εντός των διαμελισμένων συνόρων του 1772, που εισήχθησαν από την Εθνική Κυβέρνηση κατά την Ιανουαριανή Εξέγερση του 1863

Ήταν η πιο μακροχρόνια εξέγερση στη διαμελισμένη Πολωνία. Η σύγκρουση αφορούσε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και είχε αναμφισβήτητα βαθιές επιπτώσεις στις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις και τελικά προκάλεσε μια αλλαγή κοινωνικού και ιδεολογικού παραδείγματος στα εθνικά γεγονότα, που συνέχισαν να έχουν αποφασιστική επιρροή στη μετέπειτα ανάπτυξη της πολωνικής κοινωνίας.

Μια συρροή παραγόντων κατέστησε την εξέγερση αναπόφευκτη στις αρχές του 1863. Η πολωνική αριστοκρατία και οι αστικοί κύκλοι λαχταρούσαν για την ημιαυτόνομη θέση που είχαν στο Συνέδριο της Πολωνίας πριν από την προηγούμενη εξέγερση, μια γενιά νωρίτερα το 1830, και η νεολαία που ενθαρρύνθηκε από την επιτυχία του ιταλικού κινήματος ανεξαρτησίας επιθυμούσε επειγόντως το ίδιο αποτέλεσμα. Η Ρωσία είχε αποδυναμωθεί από τον Κριμαϊκό Πόλεμο και είχε εισαγάγει μια πιο φιλελεύθερη στάση στην εσωτερική της πολιτική, που ενθάρρυνε την υπόγεια εθνική κυβέρνηση της Πολωνίας να σχεδιάσει ένα οργανωμένο χτύπημα κατά των Ρώσων κατακτητών της όχι νωρίτερα από την άνοιξη του 1863. Δεν είχαν υπολογίσει τον Αλεξάντερ Βιελοπόλσκι, τον φιλορώσο αρχισυντηρητικό επικεφαλής της πολιτικής διοίκησης στο ρωσικό διαμελισμό, ο οποίος είχε άλλα σχέδια. Ο Βιελοπόλσκι γνώριζε ότι η διακαή επιθυμία των συμπατριωτών του για ανεξαρτησία έφτανε στο τέλος, κάτι που ήθελε να αποφύγει πάση θυσία. Σε μια προσπάθεια να εκτροχιάσει το πολωνικό εθνικό κίνημα, προώθησε τον Ιανουάριο τη στρατολόγηση νεαρών Πολωνών ακτιβιστών στον Ρωσικό Αυτοκρατορικό Στρατό για 20ετή υπηρεσία. Αυτή η απόφαση είναι που πυροδότησε την Ιανουαριανή Εξέγερση του 1863, το αποτέλεσμα που ο Βιελοπόλσκι ήθελε να αποφύγει.

Στην εξέγερση των νεαρών Πολωνών στρατευσίμων προστέθηκαν σύντομα υψηλόβαθμοι Πολωνοί-Λιθουανοί αξιωματικοί και μέλη της πολιτικής τάξης. Οι εξεγερμένοι, ακόμη κακοδιοργανωμένοι, ήταν πολύ περισσότεροι και δεν είχαν επαρκή ξένη υποστήριξη και αναγκάστηκαν σε επικίνδυνες αντάρτικες τακτικές. Τα αντίποινα ήταν γρήγορα και ανελέητα. Οι δημόσιες εκτελέσεις και οι απελάσεις στη Σιβηρία έπεισαν τελικά πολλούς Πολωνούς να εγκαταλείψουν τον ένοπλο αγώνα. Επιπλέον, ο Τσάρος Αλέξανδρος Β΄ έπληξε σκληρά τους γαιοκτήμονες και, κατά συνέπεια, ολόκληρη την οικονομία, με μια ξαφνική απόφαση το 1864 για την οριστική κατάργηση της δουλοπαροικίας στην Πολωνία. Η διάλυση των κτημάτων που ακολούθησε και η εξαθλίωση πολλών αγροτών έπεισε τους μορφωμένους Πολωνούς να στραφούν στην ιδέα της «οργανικής εργασίας», της οικονομικής και πολιτιστικής αυτοβελτίωσης.

Ιστορικό

Ρωσικός στρατός στη Βαρσοβία κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού νόμου του 1861

Παρά την ήττα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στον Κριμαϊκό Πόλεμο και το αποδυναμωμένο οικονομικό και πολιτικό κράτος, ο Αλέξανδρος Β΄ προειδοποίησε το 1856 για περαιτέρω παραχωρήσεις με τις λέξεις «ξεχάστε οποιαδήποτε όνειρα». Υπήρχαν δύο κυρίαρχα ρεύματα σκέψης στον πληθυσμό του Βασιλείου της Πολωνίας. Το ένα είχε πατριωτικές αναταραχές στους φιλελεύθερους-συντηρητικούς συνήθως γαιοκτήμονες και διανοητικούς κύκλους, με επίκεντρο τον Άντζεϊ Άρτουρ Ζαμόισκι και ήλπιζε σε μια ομαλή επιστροφή στο συνταγματικό καθεστώς πριν από το 1830, που χαρακτηρίστηκαν ως Λευκοί. Η εναλλακτική τάση, που χαρακτηρίστηκαν ως Ερυθροί, αντιπροσώπευε ένα δημοκρατικό κίνημα που ένωνε αγρότες, εργάτες και κάποιους κληρικούς. Και για τα δύο ρεύματα κεντρικό τους δίλημμά ήταν το αγροτικό ζήτημα. Ωστόσο, οι ιδιοκτήτες κτημάτων έτειναν να ευνοούν την κατάργηση της δουλοπαροικίας με αντάλλαγμα την αποζημίωση, αλλά το δημοκρατικό κίνημα είδε την ανατροπή του ρωσικού ζυγού ως εξ ολοκλήρου εξαρτημένη από μια άνευ όρων απελευθέρωση της αγροτιάς.

«Η Μάχη» από τον κύκλο ζωγραφικής «Polonia», αφιερωμένος στην Ιανουαριανή Εξέγερση του 1863 – Άρτουρ Γκρότγκερ.

Ακριβώς τη στιγμή που οι δημοκράτες οργάνωσαν τις πρώτες θρησκευτικές και πατριωτικές διαδηλώσεις το 1860, άρχισαν να δημιουργούνται μυστικές ομάδες αντίστασης μεταξύ των μορφωμένων νέων. Αίμα χύθηκε για πρώτη φορά στη Βαρσοβία τον Φεβρουάριο του 1861, όταν ο ρωσικός στρατός επιτέθηκε σε μια διαδήλωση στην Πλατεία του Κάστρου για την επέτειο της Μάχης της Ολσίνκα Γκροχόφσκα. Υπήρξαν πέντε θάνατοι. Φοβούμενος την εξάπλωση της αυθόρμητης αναταραχής, ο Αλέξανδρος Β΄ δέχτηκε απρόθυμα να δεχτεί ένα αίτημα για αλλαγή του συστήματος διακυβέρνησης. Τελικά, συμφώνησε με το διορισμό του Αλεξάντερ Βιελοπόλσκι ως επικεφαλής μιας επιτροπής που θα εξετάσει τη Θρησκευτική Τήρηση και τη Δημόσια Εκπαίδευση και ανακοίνωσε το σχηματισμό Κρατικού Συμβουλίου και αυτοδιοίκηση για τις πόλεις και τα πόβιατ. Οι παραχωρήσεις δεν εμπόδισαν περαιτέρω διαδηλώσεις. Στις 8 Απριλίου, υπήρχαν 200 νεκροί και 500 τραυματίες από ρωσικά πυρά. Στη Βαρσοβία επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος και λήφθηκαν βάναυσα κατασταλτικά μέτρα εναντίον των οργανωτών στη Βαρσοβία και τη Βίλνα, με την απέλασή τους βαθιά στη Ρωσία.

Μόνο στη Βίλνα πραγματοποιήθηκαν 116 διαδηλώσεις το 1861. Εκείνο το φθινόπωρο, οι Ρώσοι είχαν εισαγάγει κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο Κυβερνείο Βίλνα, στο Κυβερνείο Κόβνο και στο Κυβερνείο Γκρόντνο.

Τα γεγονότα οδήγησαν σε ταχύτερη εδραίωση της αντίστασης. Οι μελλοντικοί ηγέτες της εξέγερσης συγκεντρώθηκαν κρυφά στην Αγία Πετρούπολη, στη Βαρσοβία, στη Βίλνα, στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Από αυτές τις διαβουλεύσεις προέκυψαν δύο διαβούλευσεις. Μέχρι τον Οκτώβριο του 1861, είχε δημιουργηθεί η αστική «Επιτροπή Κινήματος» (Komitet Ruchu Miejski), η οποία ακολουθήθηκε τον Ιούνιο του 1862 από την Κεντρική Εθνική Επιτροπή (ΚΕΕ). Η ηγεσία του περιλάμβανε τους Στέφαν Μπομπρόφσκι, Γιαρόσουαφ Ντομπρόφσκι, Ζίγκμουντ Παντλέφσκι, Αγκάτον Γκίλερ και Μπρονίσουαφ Σφάρτσε. Το σώμα διεύθυνε τη δημιουργία εθνικών δομών που προορίζονταν να γίνουν ένα νέο μυστικό πολωνικό κράτος. Η ΚΕΕ δεν είχε σχεδιάσει μια εξέγερση πριν από την άνοιξη του 1863 το νωρίτερο. Ωστόσο, η κίνηση του Βιελοπόλσκι να ξεκινήσει στρατολόγηση στον Ρωσικό Στρατό στα μέσα Ιανουαρίου την ανάγκασε να καλέσει την εξέγερση πρόωρα τη νύχτα της 22ης προς 23η Ιανουαρίου 1863.

Κάλεσμα στα όπλα στο Βασίλειο της Πολωνίας

Μάριαν Λανγκιέβιτς, στρατιωτικός διοικητής

Η εξέγερση ξέσπασε σε μια στιγμή που επικρατούσε γενική ειρήνη στην Ευρώπη, και παρόλο που υπήρχε κραυγαλέα υποστήριξη για τους Πολωνούς, δυνάμεις όπως η Γαλλία, η Βρετανία και η Αυστρία δεν ήταν πρόθυμες να διαταράξουν τη διεθνή ηρεμία. Οι επαναστάτες ηγέτες δεν είχαν επαρκή μέσα για να οπλίσουν και να εξοπλίσουν τις ομάδες νεαρών ανδρών που κρύβονταν στα δάση για να γλιτώσουν από τη διαταγή στρατολόγησης του Αλεξάντερ Βιελοπόλσκι στον Ρωσικό Στρατό. Αρχικά, περίπου 10.000 άνδρες συγκεντρώθηκαν γύρω από το επαναστατικό λάβαρο. Οι εθελοντές προέρχονταν κυρίως από εργατικές τάξεις της πόλης και ανήλικους υπαλλήλους, αλλά υπήρχε επίσης ένας σημαντικός αριθμός από τους νεότερους γιους των φτωχότερων σλάχτα (ευγενών) και αρκετοί ιερείς κατώτερου βαθμού. Αρχικά, η ρωσική κυβέρνηση είχε στη διάθεσή της έναν στρατό 90.000 ανδρών, υπό τον Ρώσο στρατηγό Άντερς Έντβαρντ Ράμσεϊ, στην Πολωνία.

Μάχες της Ιανουαριανής Εξέγερσης στο Συνέδριο της Πολωνίας (1863–1864)

Φαινόταν ότι η εξέγερση θα μπορούσε να συντριβεί γρήγορα. Απτόητη, η προσωρινή κυβέρνηση της ΚΕΕ εξέδωσε ένα μανιφέστο στο οποίο δήλωνε «όλοι οι γιοι της Πολωνίας είναι ελεύθεροι και ίσοι πολίτες χωρίς διάκριση θρησκείας, κατάστασης ή κατάταξης». Αποφάσισε ότι η γη που καλλιεργούσαν οι αγρότες, είτε με βάση το ενοίκιο είτε την υπηρεσία, έπρεπε να γίνει άνευ όρων ιδιοκτησία τους και η αποζημίωση γι΄ αυτήν θα δινόταν στους γαιοκτήμονες από τα γενικά κεφάλαια του κράτους. Η προσωρινή κυβέρνηση έκανε ότι καλύτερο μπορούσε για να στείλει προμήθειες στους άοπλους και διασκορπισμένους εθελοντές, οι οποίοι, τον Φεβρουάριο, είχαν πολεμήσει σε 80 αιματηρές αψιμαχίες με τους Ρώσους. Εν τω μεταξύ, η ΚΕΕ εξέδωσε έκκληση για βοήθεια στα έθνη της Δυτικής Ευρώπης που έγινε δεκτή παντού με υποστηρικτικά αισθήματα από τη Νορβηγία μέχρι την Πορτογαλία. Οι Συνομόσπονδες Πολιτείες της Αμερικής πήραν το μέρος των Πολωνο-Λιθουανών ανταρτών. Ιταλοί, Γάλλοι και Ούγγροι αξιωματικοί ανταποκρίθηκαν στην κλήση. Ο Πάπας Πίος Θ΄ διέταξε ειδικές προσευχές για την επιτυχία των Καθολικών Πολωνών στην άμυνά τους εναντίον των Ορθοδόξων Ρώσων και γενικά ήταν ενεργός στην υποστήριξη της πολωνικής εξέγερσης. Ο ιστορικός Γέζι Ζντράντα καταγράφει ότι στα τέλη της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού του 1863, υπήρχαν 35.000 Πολωνοί υπό τα όπλα που αντιμετώπιζαν έναν ρωσικό στρατό μεγέθους 145.000 στρατιωτών στο Βασίλειο της Πολωνίας.

Η εξέγερση εξαπλώνεται στο πρώην Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας

Μάχες της Ιανουαριανής Εξέγερσης στη Λιθουανία, στη Λετονία, στη Λευκορωσία και στην Ουκρανία

Εθνόσημο της Ιανουαριανής Εξέγερσης, μιας προτεινόμενης Πολωνικής-Λιθουανικής-Ρουθηνικής Κοινοπολιτείας: Λευκός Αετός (Πολωνία), Βίτις (Λιθουανία) και Αρχάγγελος Μιχαήλ (Ρουθηνία)

Την 1η Φεβρουαρίου 1863, η εξέγερση ξέσπασε στη Λιθουανία. Τον Απρίλιο και τον Μάιο, είχε εξαπλωθεί στο Ντίναμπουργκ της Λετονίας και στο Βίτσεμπσκ της Λευκορωσίας, μέχρι το Κυβερνείο Κιέβου, στη βόρεια Ουκρανία και στο Βοεβοδάτο Βολυνίας. Εθελοντές, όπλα και προμήθειες άρχισαν να ρέουν πέρα από τα σύνορα από τη Γαλικία, στο Αυστριακό Διαμελισμό και από τον Πρωσικό Διαμελισμό. Εθελοντές έφτασαν επίσης από την Ιταλία, την Ουγγαρία, τη Γαλλία και την ίδια τη Ρωσία. Η μεγαλύτερη οπισθοδρόμηση ήταν ότι, παρά το μανιφέστο απελευθέρωσης από την ΚΕΕ, χωρίς προηγούμενη ιδεολογική αναταραχή, η αγροτιά δεν μπορούσε να κινητοποιηθεί για να συμμετάσχει στον αγώνα εκτός από εκείνες τις περιοχές που κυριαρχούνταν από πολωνικές μονάδες, οι οποίες είδαν μια σταδιακή εγγραφή των αγροτικών εργατών στην εξέγερση.

Μυστικό Κράτος

Το μυστικό πολωνικό κράτος διευθυνόταν από το Rada Narodowa (Εθνικό Συμβούλιο), στο οποίο λογοδοτούσαν οι πολιτικές και στρατιωτικές δομές στο έδαφος. Ήταν μια «εικονική κυβέρνηση συνασπισμού» που σχηματίστηκε από τους Κόκκινους και τους Λευκούς και είχε επικεφαλής τους Ζίγκμουντ Σιερακόφσκι, Αντάνας Ματσκεβίτσιους και Κονστάντι Καλινόφσκι.

Σημαία της εξέγερσης

Οι δύο τελευταίοι υποστήριξαν τους ομολόγους τους στην Πολωνία και τήρησαν κοινές πολιτικές. Το διπλωματικό του σώμα επικεντρώθηκε στο Παρίσι υπό τη διεύθυνση του Βουαντίσουαφ Τσαρτορίσκι. Η έκρηξη της ένοπλης σύγκρουσης στην πρώην Κοινοπολιτεία των Δύο Εθνών είχε εκπλήξει τις δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ακόμη κι αν η κοινή γνώμη ανταποκρίθηκε με συμπάθεια για την υπόθεση των εξεγερμένων. Είχε ξημερώσει στο Παρίσι, το Λονδίνο, τη Βιέννη και την Αγία Πετρούπολη ότι η κρίση θα μπορούσε εύλογα να μετατραπεί σε διεθνή πόλεμο. Από την πλευρά τους, οι Ρώσοι διπλωμάτες θεώρησαν την εξέγερση ως εσωτερικό ζήτημα και η ευρωπαϊκή σταθερότητα βασιζόταν γενικά στην τύχη της φιλοδοξίας της Πολωνίας.

Διεθνείς επιπτώσεις

Ο Βουαντίσουαφ Τσαρτορίσκι

Η αποκάλυψη της ύπαρξης της Συνθήκης του Άλβενσλεμπεν, που υπογράφηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1863 από την Πρωσία και τη Ρωσία στην Αγία Πετρούπολη, για την από κοινού καταστολή των Πολωνών, διεθνοποίησε την εξέγερση. Έδωσε τη δυνατότητα στις δυτικές δυνάμεις να αναλάβουν τη διπλωματική πρωτοβουλία για τους δικούς τους σκοπούς. Ο Ναπολέων Γ΄ της Γαλλίας, ήδη συμπαθής με την Πολωνία, ενδιαφερόταν να προστατεύσει τα σύνορά του στο Ρήνο και έστρεψε τα πολιτικά του όπλα στην Πρωσία με σκοπό να προκαλέσει πόλεμο μαζί της. Ταυτόχρονα αναζητούσε συμμαχία με την Αυστρία. Το Ηνωμένο Βασίλειο, από την άλλη πλευρά, προσπάθησε να αποτρέψει έναν Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο και να εμποδίσει μια αυστριακή συμμαχία με τη Γαλλία και έτσι προσπάθησε να διαλύσει κάθε προσέγγιση μεταξύ Γαλλίας και Ρωσίας. Η Αυστρία ανταγωνιζόταν την Πρωσία για την ηγεσία των γερμανικών εδαφών, αλλά απέρριψε τις γαλλικές προσεγγίσεις για συμμαχία και απέρριψε κάθε υποστήριξη του Ναπολέοντα Γ΄ ως ενεργώντας ενάντια στα γερμανικά συμφέροντα. Δεν έγινε συζήτηση για στρατιωτική επέμβαση εκ μέρους των Πολωνών, παρά την υποστήριξη του Ναπολέοντα για τη συνέχιση της εξέγερσης.

Ο Ναπολέων Γ΄, 1865

Η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστρία συμφώνησαν σε μια διπλωματική παρέμβαση για την υπεράσπιση των πολωνικών δικαιωμάτων και τον Απρίλιο εξέδωσαν διπλωματικές σημειώσεις που δεν είχαν παρά πειστικούς τόνους. Το πολωνικό ΕΣ ήλπιζε ότι η εξέλιξη της εξέγερσης θα ωθούσε τελικά τις δυτικές δυνάμεις να υιοθετήσουν μια ένοπλη επέμβαση, η οποία ήταν η επίγευση των πολωνικών διπλωματικών συνομιλιών με αυτές τις δυνάμεις. Η πολωνική γραμμή ήταν ότι η εδραίωση της συνεχιζόμενης ειρήνης στην Ευρώπη ήταν υπό τον όρο της επιστροφής ενός ανεξάρτητου πολωνικού κράτους.

Με την αποτροπή της απειλής του πολέμου, η Αγία Πετρούπολη άφησε την πόρτα ανοιχτή για διαπραγματεύσεις, αλλά ήταν ανένδοτη στην απόρριψη κάθε δυτικού δικαιώματος στην ένοπλη σύγκρουση. Τον Ιούνιο του 1863, οι δυτικές δυνάμεις επανέλαβαν τις προϋποθέσεις: αμνηστία για τους εξεγερμένους, δημιουργία εθνικής αντιπροσωπευτικής δομής, ανάπτυξη αυτόνομων παραχωρήσεων σε όλο το Βασίλειο, ανάκληση μιας διάσκεψης των υπογραφόντων στο Συνέδριο της Βιέννης (1815) και κατάπαυση του πυρός για τη διάρκειά του. Αυτό έπεσε πολύ κάτω από τις προσδοκίες της ηγεσίας της εξέγερσης. Ενώ ανησυχούσε για την απειλή του πολέμου, ο Αλέξανδρος Β΄ ένιωθε αρκετά ασφαλής με την υποστήριξη του λαού του ώστε να απορρίψει τις προτάσεις. Παρόλο που η Γαλλία και η Βρετανία προσβλήθηκαν, δεν προχώρησαν σε περαιτέρω επεμβάσεις, οι οποίες επέτρεψαν στη Ρωσία να επεκτείνει και τελικά να διακόψει τις διαπραγματεύσεις τον Σεπτέμβριο του 1863.

Αποτέλεσμα

Ο θάνατος του Λούντβικ Νάρμπουτ, Μίχαου Ελβίρο Αντριόλι

Εκτός από τις προσπάθειες της Σουηδίας, η διπλωματική παρέμβαση ξένων δυνάμεων για λογαριασμό της Πολωνίας δεν βοήθησε καθόλου στο να τραβήξει την προσοχή από τον στόχο της πολωνικής εθνικής ενότητας προς τις κοινωνικές της διαιρέσεις. Αποξένωσε την Αυστρία, η οποία είχε διατηρήσει φιλική ουδετερότητα προς την Πολωνία και δεν παρενέβη στις πολωνικές δραστηριότητες στη Γαλικία. Προκατέβαλε την κοινή γνώμη μεταξύ των ριζοσπαστικών ομάδων στη Ρωσία που μέχρι τότε ήταν φιλικές επειδή θεωρούσαν την εξέγερση ως κοινωνική και όχι εθνική. ανταρσία. Επίσης, ώθησε τη ρωσική κυβέρνηση σε ακόμη πιο βάναυση καταστολή των εχθροπραξιών και καταστολής κατά των Πολωνών συμμετεχόντων της, οι οποίοι είχαν αυξηθεί σε ισχύ.

Εκτός από τους χιλιάδες που έπεσαν στη μάχη, 128 άνδρες απαγχονίστηκαν υπό την προσωπική επίβλεψη του Μιχαήλ Μουράβιοφ-Βιλένσκι, γνωστού και ως «Μουράβιοφ ο Δήμιος» και 9.423 άνδρες και γυναίκες εξορίστηκαν στη Σιβηρία ή 2.500 άνδρες σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ίδιας της Ρωσίας. Ο ιστορικός Νόρμαν Ντέιβις δίνει τον αριθμό ως 80.000 και σημείωσε ότι ήταν η μοναδική μεγαλύτερη απέλαση στη ρωσική ιστορία. Ολόκληρα χωριά και πόλεις κάηκαν. Όλες οι οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες ανεστάλησαν και η σλάχτα καταστράφηκε με τη δήμευση της περιουσίας και τους υπέρογκους φόρους. Ήταν τέτοια η βαρβαρότητα των ρωσικών στρατευμάτων που οι ενέργειές τους καταδικάστηκαν σε όλη την Ευρώπη. Ο Κόμης Φρίντριχ Βίλχελμ Ρέμπερτ φον Μπεργκ, ο νεοδιορισθείς κυβερνήτης της Πολωνίας και ο διάδοχος του Μουράβιοφ, χρησιμοποίησε σκληρά μέτρα κατά του πληθυσμού και ενέτεινε τον συστηματικό εκρωσισμό σε μια προσπάθεια να εξαλείψει τις πολωνικές παραδόσεις και τον πολιτισμό.

Οι κοινωνικοί διαχωρισμοί αποκαλύφθηκαν

Οι εξεγερμένοι αντάρτες αποτελούσαν το 60% των συμμετεχόντων στην εξέγερση (στη Λιθουανία και τη Λευκορωσία περίπου το 50%, στην Ουκρανία περίπου το 75%).

Κατά τη διάρκεια των πρώτων 24 ωρών της εξέγερσης, λεηλατήθηκαν οπλοστάσια σε όλη τη χώρα και πολλοί Ρώσοι αξιωματούχοι εκτελέστηκαν εν όψει. Στις 2 Φεβρουαρίου 1863 ήταν η έναρξη της πρώτης μεγάλης στρατιωτικής εμπλοκής της εξέγερσης μεταξύ Λιθουανών χωρικών οπλισμένων κυρίως με δρεπάνια και μιας μοίρας Ρώσων ουσάρων έξω από την Τσίστα Μπούντα, κοντά στη Μαριγιάμπολε. Τελείωσε με τη σφαγή των απροετοίμαστων αγροτών. Ενώ υπήρχε ακόμη ελπίδα για σύντομο πόλεμο, ομάδες ανταρτών συγχωνεύτηκαν σε μεγαλύτερους σχηματισμούς και στρατολόγησαν νέους εθελοντές.

Εξέλιξη των γεγονότων

Ζουάβοι του Θανάτου (żuawi śmierci), μονάδα εξέγερσης του 1863 που οργανώθηκε από τον Φρανσουά Ροσμπρούν. Σχέδιο (εκδ. 1909) του Κ. Σάριους-Βόλσκι, από φωτογραφία. Από αριστερά: Κόμης Βόιτσεχ Κομορόφσκι, Συνταγματάρχης Φρανσουά Ροσμπρούν, Υπολοχαγός Τενέντε Μπέλα

Η προσωρινή κυβέρνηση είχε υπολογίσει σε μια εξέγερση που θα ξεσπούσε στη Ρωσία, όπου τότε φαινόταν να δημιουργούσε μεγάλη δυσαρέσκεια με το αυταρχικό καθεστώς. Βασιζόταν επίσης στην ενεργό υποστήριξη του Ναπολέοντα Γ΄, ιδιαίτερα αφού η Πρωσία, αναμένοντας την αναπόφευκτη ένοπλη σύγκρουση με τη Γαλλία, είχε κάνει προσαγωγές προς τη Ρωσία που επισφραγίστηκαν στη Συνθήκη του Άλβενσλεμπεν και πρόσφερε βοήθεια για την καταστολή της πολωνικής εξέγερσης. Οι διευθετήσεις είχαν ήδη ολοκληρωθεί στις 14 Φεβρουαρίου και ο Βρετανός Πρέσβης στο Βερολίνο, Σερ Αλεξάντερ Μάλετ, ενημέρωσε την κυβέρνησή του ότι ένας πρωσικός στρατιωτικός ερχόταν

έχει συνάψει στρατιωτική σύμβαση με τη ρωσική κυβέρνηση, σύμφωνα με την οποία οι δύο κυβερνήσεις θα παράσχουν αμοιβαία διευκολύνσεις η μία στην άλλη για την καταστολή των εξεγερτικών κινημάτων που έλαβαν χώρα πρόσφατα στην Πολωνία και τη Λιθουανία. Οι πρωσικοί σιδηρόδρομοι θα τεθούν επίσης στη διάθεση των ρωσικών στρατιωτικών αρχών για τη μεταφορά στρατευμάτων μέσω του πρωσικού εδάφους από το ένα τμήμα της πρώην Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας σε άλλο.

Αυτό το βήμα του Όττο φον Μπίσμαρκ οδήγησε σε διαμαρτυρίες από πολλές κυβερνήσεις και εξόργισε τα διάφορα έθνη της πρώην Κοινοπολιτείας. Το αποτέλεσμα ήταν η μετατροπή μιας σχετικά ασήμαντης εξέγερσης σε έναν άλλο «εθνικό πόλεμο» κατά της Ρωσίας. Ενθαρρυμένες από τις υποσχέσεις του Ναπολέοντα Γ΄, όλες οι επαρχίες της πρώην Κοινοπολιτείας, ενεργώντας σύμφωνα με τις συμβουλές του Βουαντίσουαφ Τσαρτορίσκι, είχαν πάρει τα όπλα. Επιπλέον, για να δηλώσουν την αλληλεγγύη τους, όλοι οι πολίτες της Κοινοπολιτείας που κατείχαν αξιώματα υπό τη ρωσική κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του Αρχιεπισκόπου της Βαρσοβίας, Ζίγκμουντ Στσένσνι Φελίνσκι, παραιτήθηκαν από τις θέσεις τους και υπέγραψαν την υποταγή τους στη νεοσύστατη κυβέρνηση, η οποία αποτελούνταν από τους πέντε πιο εξέχοντες εκπροσώπους των Λευκών. Οι Ερυθροί, εν τω μεταξύ, επέκριναν την Πολωνική Εθνική Κυβέρνηση ότι ήταν αντιδραστική με την πολιτική της να παροτρύνει τους Πολωνούς αγρότες να πολεμήσουν στην εξέγερση. Η κυβέρνηση δικαιολόγησε την αδράνειά της στην πλάτη των ελπίδων ξένης στρατιωτικής επέμβασης που υποσχέθηκε ο Ναπολέοντας Γ΄ και που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ.

Ρομούαλντ Τράουγκουτ

Μόνο αφού ο Πολωνός στρατηγός Ρομούαλντ Τράουγκουτ πήρε την κατάσταση στα χέρια του στις 17 Οκτωβρίου 1863 για να ενώσει όλες τις τάξεις κάτω από ένα ενιαίο εθνικό λάβαρο, ο αγώνας θα μπορούσε να συνεχιστεί. Η αναδιάρθρωσή του ως προετοιμασία για μια επίθεση την άνοιξη του 1864 βασιζόταν σε έναν πανευρωπαϊκό πόλεμο. Στις 27 Δεκεμβρίου 1863, θέσπισε ένα διάταγμα της πρώην προσωρινής κυβέρνησης παραχωρώντας στους αγρότες τη γη που δούλευαν. Η γη επρόκειτο να παρασχεθεί με αποζημίωση των ιδιοκτητών μέσω κρατικών πόρων μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της εξέγερσης. Ο Τράουγκουτ κάλεσε όλες τις πολωνικές τάξεις να ξεσηκωθούν ενάντια στη ρωσική καταπίεση για τη δημιουργία ενός νέου πολωνικού κράτους. Η ανταπόκριση ήταν μέτρια, καθώς η πολιτική ήρθε πολύ αργά. Η ρωσική κυβέρνηση είχε ήδη αρχίσει να εργάζεται μεταξύ των αγροτών για να τους παραχωρήσει γενναιόδωρα αγροτεμάχια. Οι αγρότες που είχαν εξαγοραστεί δεν ασχολήθηκαν με Πολωνούς επαναστάτες σε κανένα βαθμό ούτε τους παρείχαν υποστήριξη.

Οι μάχες συνεχίστηκαν κατά διαστήματα κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 1863–1864 στο νότιο άκρο του Βασιλείου, κοντά στα σύνορα της Γαλικίας, από όπου εξακολουθούσε να παρέχεται βοήθεια. Στα τέλη Δεκεμβρίου στο Βοεβοδάτο Λούμπλιν, η μονάδα του Στρατηγού Μίχαου Χάιντενραϊχ κατακλύστηκε. Η πιο αποφασιστική αντίσταση συνεχίστηκε στα Όρη Τιμίου Σταυρού, όπου ο Στρατηγός Γιούζεφ Χάουκε-Μπόσακ διακρίθηκε παίρνοντας πολλές πόλεις από τις εξαιρετικά ανώτερες ρωσικές δυνάμεις. Ωστόσο, και αυτός υπέκυψε σε μια συντριπτική ήττα στις 21 Φεβρουαρίου 1864, που προήγγειλε το τέλος του ένοπλου αγώνα. Στις 29 Φεβρουαρίου, η Αυστρία επέβαλε στρατιωτικό νόμο και στις 2 Μαρτίου, οι τσαρικές αρχές επέβαλαν την κατάργηση της δουλοπαροικίας στο Βασίλειο της Πολωνίας. Και τα δύο γεγονότα εξουδετέρωσαν την ιδέα του Τράουγκουτ για ανάπτυξη της εξέγερσης με μια γενική κινητοποίηση του πληθυσμού στο ρωσικό διαμελισμό και εξάρτηση από τη βοήθεια από τη Γαλικία. Τον Απρίλιο του 1864, ο Ναπολέων Γ΄ εγκατέλειψε το πολωνικό ζήτημα. Ο Βουαντίσουαφ Τσαρτορίσκι έγραψε στον Τράουγκουτ: «Είμαστε μόνοι και μόνοι θα παραμείνουμε».

Οι συλλήψεις εξάλειψαν βασικές θέσεις στο μυστικό πολωνικό κράτος και όσοι ένιωθαν ότι απειλούνται αναζήτησαν καταφύγιο στο εξωτερικό. Ο Τράουγκουτ αιχμαλωτίστηκε το βράδυ της 10ης Απριλίου. Αφού αυτός και τα τέσσερα τελευταία μέλη του Εθνικού Συμβουλίου, οι Αντόνι Γεζιοράνκι, Ράφαου Κραγέφσκι, Γιούζεφ Τοτσίσκι και Ρόμαν Ζουλίνσκι, συνελήφθησαν από τα ρωσικά στρατεύματα, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις 5 Αυγούστου στο Οχυρό της Βαρσοβίας. Αυτό σήμανε το συμβολικό κλείσιμο της Εξέγερσης. Μόνο ο Αλεξάντερ Βασκόφσκι, ο επικεφαλής της εξέγερσης της Βαρσοβίας διέφυγε από την αστυνομία μέχρι τον Δεκέμβριο του 1864, αλλά και αυτός εντάχθηκε στη λίστα των «χαμένων» τον Φεβρουάριο του 1865. Ο πόλεμος που αποτελείται από 650 μάχες και αψιμαχίες με 25.000 Πολωνούς και άλλους αντάρτες που σκοτώθηκαν, διήρκησε 18 μήνες. Η εξέγερση συνεχίστηκε στη Σαμογιτία και την Ποντλάχια, όπου ο ελληνοκαθολικός πληθυσμός, αγανακτισμένος και διωκόμενος για τη θρησκευτική του τελετή, το «Kryaki» (αυτοί που βαφτίστηκαν στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία) και άλλοι όπως ο διοικητής και ιερέας Στανίσουαφ Μπζούσκα, προσκολλήθηκαν περισσότερο στο επαναστατικό λάβαρο μέχρι την άνοιξη του 1865.

• 
  Αρχιεπίσκοπος της Βαρσοβίας, Ζίγκμουντ Στσένσνι Φελίνσκι
• 
  Ρομούαλντ Τράουγκουτ
• 
  Ο π. Στανίσουαφ Μπζούσκα (αυθεντικό φωτογραφικό πορτρέτο)

Δεκαετίες αντιποίνων

Παραμονή Χριστουγέννων στη Σιβηρία, Γιάτσεκ Μαλτσέφσκι

Μετά την κατάρρευση της εξέγερσης ακολούθησαν σκληρά αντίποινα. Σύμφωνα με επίσημες ρωσικές πληροφορίες, 396 άτομα εκτελέστηκαν και 18.672 εξορίστηκαν στη Σιβηρία. Μεγάλος αριθμός ανδρών και γυναικών στάλθηκαν στο εσωτερικό της Ρωσίας, στον Καύκασο στα Ουράλια Όρη και σε άλλες απομακρυσμένες περιοχές. Συνολικά περίπου 70.000 άτομα φυλακίστηκαν και στη συνέχεια εξορίστηκαν από την Πολωνία και απεστάλησαν σε μακρινές περιοχές της Ρωσίας.

Η κατάργηση της δουλοπαροικίας στις αρχές του 1864 θεσπίστηκε σκόπιμα σε μια κίνηση που σχεδιάστηκε ειδικά για να καταστρέψει τη σλάχτα. Η ρωσική κυβέρνηση κατάσχεσε 1.660 κτήματα στην Πολωνία και 1.794 στη Λιθουανία. Επιβλήθηκε φόρος εισοδήματος 10% σε όλα τα κτήματα ως πολεμική αποζημίωση. Μόνο το 1869 μειώθηκε ο φόρος στο 5% σε όλα τα εισοδήματα. Ήταν η μοναδική φορά που οι αγρότες πλήρωσαν την αγοραία τιμή για την εξαγορά της γης (ο μέσος όρος για τη Ρωσική Αυτοκρατορία ήταν 34% πάνω από την τιμή της αγοράς). Όλη η γη που είχε αφαιρεθεί από τους Πολωνούς αγρότες από το 1864 επρόκειτο να επιστραφεί χωρίς δικαιώματα αποζημίωσης. Οι πρώην δουλοπάροικοι μπορούσαν να πουλήσουν γη μόνο σε άλλους αγρότες, όχι σε σλάχτα. Το 90% των πρώην δουλοπάροικων στην αυτοκρατορία που κέρδισαν πραγματικά γη μετά το 1861 περιορίστηκαν στις οκτώ δυτικές επαρχίες. Μαζί με τη Ρουμανία, οι Πολωνοί ακτήμονες ή οικιακοί δουλοπάροικοι ήταν οι μόνοι άνθρωποι που δικαιούνταν επιχορήγηση γης μετά την κατάργηση της δουλοπαροικίας.

Όλα αυτά έγιναν για να τιμωρήσουν τη σλάχτα για το ρόλο της στις εξεγέρσεις του 1830 και του 1863. Εκτός από τη γη που παραχωρήθηκε στους αγρότες, η ρωσική κυβέρνηση τους έδωσε δάσος, βοσκότοπο και άλλα προνόμια, τα οποία αποδείχτηκαν πηγή αδιάκοπου εκνευρισμού μεταξύ των γαιοκτημόνων και των αγροτών τις επόμενες δεκαετίες και εμπόδισαν την οικονομική ανάπτυξη. Η κυβέρνηση ανέλαβε όλα τα εκκλησιαστικά κτήματα και τα ταμεία και κατήργησε τα μοναστήρια. Με εξαίρεση τη θρησκευτική διδασκαλία, όλη η διδασκαλία στα σχολεία διατάχθηκε να γίνεται στα ρωσικά. Αυτή έγινε και η επίσημη γλώσσα της χώρας, για να χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε όλα τα γραφεία της κεντρικής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Όλα τα ίχνη της πρώην πολωνικής αυτονομίας αφαιρέθηκαν και το Βασίλειο χωρίστηκε σε δέκα επαρχίες, η καθεμία με διορισμένο Ρώσο στρατιωτικό κυβερνήτη υπό τον έλεγχο του Γενικού Κυβερνήτη στη Βαρσοβία. Όλοι οι πρώην αξιωματούχοι της πολωνικής κυβέρνησης στερήθηκαν τις θέσεις τους και αντικαταστάθηκαν από Ρώσους αξιωματούχους. Σύμφωνα με τον εξερευνητή Τζορτζ Κέναν, «χιλιάδες Πολωνοί αντάρτες» μεταφέρθηκαν στην «περιοχή εξόρυξης αργύρου Νέρτσισκ… μετά την αποτυχημένη εξέγερση του 1863».

Αντίο στην Ευρώπη, του Αλεξάντερ Σοχατσέφσκι. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης είναι ανάμεσα στους εξόριστους εδώ, κοντά στον οβελίσκο, στα δεξιά.

Κληρονομιά

Αυτά τα μέτρα πολιτιστικής εξάλειψης αποδείχθηκαν μόνο εν μέρει αποτελεσματικά. Το 1905, 41 χρόνια αφότου η Ρωσία συνέτριψε την εξέγερση, η επόμενη γενιά Πολωνών ξεσηκώθηκε για άλλη μια φορά στην Εξέγερση του Λοτζ, η οποία επίσης απέτυχε.

Η Ιανουαριανή Εξέγερση ήταν μία από μια σειρά πολωνικών εξεγέρσεων διάρκειας ενός αιώνα. Στη συνέχεια, δύο νέα κινήματα άρχισαν να εξελίσσονται, τα οποία έθεσαν την πολιτική ατζέντα για τον επόμενο αιώνα. Το ένα, με επικεφαλής τον απόγονο των Λιθουανών, Γιούζεφ Πιουσούτσκι, εμφανίστηκε ως Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Το άλλο, με επικεφαλής τον Ρόμαν Ντμόφσκι, έγινε το κίνημα της Εθνικής Δημοκρατίας, το οποίο μερικές φορές αναφέρεται ως Endecja, οι ρίζες του οποίου βρίσκονται στον Καθολικό συντηρητισμό που επεδίωκε την εθνική κυριαρχία, μαζί με την ανατροπή του αναγκαστικού εκρωσισμού και γερμανοποίησης από την πολωνοποίηση των διαμελισμένων εδαφών στην πρώην Κοινοπολιτεία.

Αξιόλογοι εξεγερθέντες

Η Άννα Χενρίκα Πουστοβουιτούβνα

Τελευταίοι βετεράνοι της Ιανουαριανής Εξέγερσης, φωτογραφημένοι στη Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία, περ. 1930

• Φραντσίσακ Μπαχουσέβιτς (1840–1900), Λευκορώσος ποιητής και συγγραφέας, ένας από τους ιδρυτές της σύγχρονης λευκορωσικής λογοτεχνίας.
• Στανίσουαφ Μπζούσκα (1832–1865), Πολωνός ιερέας και διοικητής προς το τέλος της εξέγερσης.
• Άγιος Άλμπερτ Χμιελόφσκι (1845–1916), ιδρυτής των Αλβερτίνων Αδελφών.
• Γιαρόσουαφ Ντομπρόφσκι (1836–1871), αξιωματικός του ρωσικού στρατού, αριστερό μέλος της «μυστικής επιτροπής» αξιωματικών στην Αγία Πετρούπολη. Ανέλαβε την ηγεσία από τον Σιερακόφσκι. Πέθανε στο Παρίσι πολεμώντας για την Παρισινή Κομμούνα.
• Κονστάντι Καλινόφσκι (γνωστός και ως Κάστους) (1838–1864), ένας από τους ηγέτες της εθνικής αναγέννησης της Λιθουανίας και της Λευκορωσίας και ο ηγέτης της Ιανουαριανής Εξέγερσης στα εδάφη του πρώην Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας.
• Άγιος Ραφαήλ Καλινόφσκι (1835–1907), γεννημένος ως Γιόσεφ Καλινόφσκι στη Λιθουανία, παραιτήθηκε ως Λοχαγός από τον ρωσικό στρατό για να γίνει υπουργός Πολέμου για τους Πολωνούς αντάρτες. Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο με πυροβολισμό, αλλά η ποινή άλλαξε στη συνέχεια σε 10 χρόνια στη Σιβηρία, συμπεριλαμβανομένου μιας εξαντλητικής εννιάμηνης χερσαίας οδοιπορίας για να φτάσει εκεί.
• Απόλο Κοζενιόφσκι (1820–1869), Πολωνός θεατρικός συγγραφέας και πατέρας του Τζόζεφ Κόνραντ.
• Μάριαν Λανγκιέβιτς (1827–1887), Στρατιωτικός Διοικητής της εξέγερσης. Είχε Αγγλίδα σύζυγο, τη Σούζαν, δίπλα στην οποία θάφτηκε στην Κωνσταντινούπολη.
• Αντάνας Ματσκεβίτσιους (1828–1863), Λιθουανός ιερέας που οργάνωσε περίπου 250 άνδρες, οπλισμένους με κυνηγετικά τουφέκια και δρεπάνια. Μετά από μια ήττα κοντά στη Βιλκίγια, συνελήφθη και οδηγήθηκε στη φυλακή στο Κάουνας. Αφού ο Ματσκεβίτσιους αρνήθηκε να προδώσει άλλους ηγέτες της εξέγερσης, απαγχονίστηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1863.
• Λούντβικ Μιεροσουάφσκι (1814–1878), βετεράνος της Νοεμβριανής Εξέγερσης και της Εξέγερσης της Μείζονος Πολωνίας (1846), στρατηγός, συγγραφέας και μετανάστης με ευρείες επαφές με το εξωτερικό.
• Βουαντίσουαφ Νιεγκολέφσκι (1819–1885), ήταν φιλελεύθερος Πολωνός πολιτικός και μέλος του κοινοβουλίου, επαναστάτης στην Εξέγερση της Μείζονος Πολωνίας (1846) και του 1848 και της Ιανουαριανής Εξέγερσης του 1863 και συνιδρυτής (1861) της Κεντρικής Οικονομικής Εταιρείας και (1880) της Εταιρείας Λαϊκής Βιβλιοθήκης.
• Φραντσέσκο Νούλο (1826–1863) Ιταλός στρατηγός που ηγήθηκε της Λεγεώνας του Γκαριμπάλντι, η οποία είχε τεράστια συμβολική αξία. Ο Νούλο πέθανε στη Μάχη της Κσικάφκα.
• Μπολέσουαφ Πρους (1847–1912), κορυφαίος Πολωνός συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων.
• Άννα Χενρίκα Πουστοβουιτούβνα (1838–1881), ψευδώνυμο «Michał Smok», βοηθός του Μάριαν Λανγκιέβιτς. Ήταν ρωσοπολωνικής καταγωγής και ακτιβίστρια από το 1861. Αργότερα πήρε μέρος στην Παρισινή Κομμούνα και στον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο. Πέθανε στο Παρίσι.
• Φρανσουά Ροσμπρούν, (1830–1870), ένας από τους πολλούς Γάλλους αξιωματικούς στην Εξέγερση, σχημάτισε και ηγήθηκε μιας πολωνικής ανταρτικής μονάδας που ονομαζόταν Ζουάβοι του Θανάτου και προήχθη σε Στρατηγό.
• Αλεξάντερ Σοχατσέφσκι (1843–1923), Πολωνός ζωγράφος.
• Ρομούαλντ Τράουγκουτ (1826–1864), αντισυνταγματάρχης γερμανικής καταγωγής στον ρωσικό στρατό, προήχθη ως στρατηγός στην εξέγερση, ήταν αρχηγός της για μια θητεία και κατείχε το χαρτοφυλάκιο Εξωτερικών Υποθέσεων στην υπόγεια κυβέρνηση. Βασανίστηκε και απαγχονίστηκε από τους Ρώσους μαζί με αρκετούς συναδέλφους του.

Επιρροή στην τέχνη και τη λογοτεχνία

Πέφτοντας στην ύστερη ρομαντική περίοδο, τα γεγονότα και οι φιγούρες της εξέγερσης ενέπνευσαν πολλούς Πολωνούς ζωγράφους, συμπεριλαμβανομένων των Άρτουρ Γκρότγκερ, Γιούλιους Κόσακ και Μίχαου Ελβίρο Αντριόλι, και σημάδεψαν την οριοθέτηση με τον θετικισμό που ακολούθησε.

• Ο Πολωνός ποιητής Τσίπριαν Νόρβιντ έγραψε ένα διάσημο ποίημα, «Πιάνο του Σοπέν», περιγράφοντας την εκπαραθύρωση του πιάνου του συνθέτη κατά την Ιανουαριανή Εξέγερση του 1863, όταν Ρώσοι στρατιώτες πέταξαν κακόβουλα το όργανο από ένα διαμέρισμα του δεύτερου ορόφου στη Βαρσοβία. Ο Σοπέν είχε εγκαταλείψει για πάντα τη Βαρσοβία και την Πολωνία λίγο πριν το ξέσπασμα της Νοεμβριανής Εξέγερσης του 1830 .
• Η Ελίζα Οζεσκόβα, κορυφαία Πολωνή θετικίστρια συγγραφέας και υποψήφια για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, έγραψε το Nad Niemnem, ένα μυθιστόρημα μέσα και γύρω από την πόλη του Γκρόντνο μετά την Ιανουαριανή Εξέγερση του 1863.
• Ο Γιούζεφ Γιαζεμπόφσκι έχει συγκεντρώσει υλικό από άγνωστα άτομα που έζησαν την εξέγερση στο Mówią Ludzie Roku 1863: Antologia nieznanych i małoznanych Głosów Ludzi współczesnych. Λονδίνο: Veritas, 1963. («Φωνές από το 1863: Ανθολογία άγνωστων και ελάχιστα γνωστών σύγχρονων προοπτικών»).
• Στο αρχικό προσχέδιο του 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα του Ιουλίου Βερν αλλά όχι στη δημοσιευμένη έκδοση, ο Πλοίαρχος Νέμο ήταν Πολωνός ευγενής του οποίου η οικογένεια είχε δολοφονηθεί βάναυσα από τους Ρώσους κατά την Ιανουαριανή Εξέγερση του 1863. Δεδομένου ότι η Γαλλία μόλις πρόσφατα είχε υπογράψει συμμαχία με τη Ρωσική Αυτοκρατορία, για την τελική έκδοση του μυθιστορήματος, ο εκδότης του Βερν, Πιερ-Ζουλ Ετζέλ, τον έκανε να κρύψει τα κίνητρα του Νέμο. 
• Στο μυθιστόρημα του Γκυ ντε Μωπασσάν, Pierre et Jean, ο πρωταγωνιστής Πιερ έχει έναν φίλο, έναν ηλικιωμένο Πολωνό χημικό που λέγεται ότι ήρθε στη Γαλλία μετά τα αιματηρά γεγονότα στην πατρίδα του. Η ιστορία πιστεύεται ότι αναφέρεται στην Ιανουαριανή Εξέγερση.

Εικόνες

• 
  Αλεξάντερ Βιελοπόλσκι
• 
  Αλέξανδρος Β΄ της Ρωσίας
• 
  Ζ. Σιερακόφσκι, 1863
• 
  Μιχαήλ Μουράβιοφ-Βιλένσκι
• 
  Λούντβικ Μιεροσουάφσκι
• 
  Πολωνοί αντάρτες του 1863, Γιούλιους Κόσακ
• 
  Μάχη του Βένγκρουφ, 1863
• 
  Ρώσοι στρατιώτες λεηλατούν ένα πολωνικό αρχοντικό
• 
  Παρεκκλήσι στο Βίλνιους, που χτίστηκε για να τιμήσει τη συντριβή της Ιανουαριανής Εξέγερσης του 1863 κατά της Ρωσίας, φωτογραφία του Σεργκέι Προκούντιν-Γκόρσκι
• 
  Σταυρός για την 70η επέτειο της Ιανουαριανής Εξέγερσης

Δείτε επίσης

• Μενότι Γκαριμπάλντι
• Ζουάβοι του Θανάτου
• Σιμπίρακ
• Φυλακισμένοι (πίνακας ζωγραφικής)
• Διεθνής Ένωση Εργατών

Περαιτέρω ανάγνωση

• Kutolowski, John F. (1969). «Mid-Victorian Public Opinion, Polish Propaganda, and the Uprising of 1863». Journal of British Studies 8 (2): 86–110. doi:10.1086/385572. https://archive.org/details/sim_journal-of-british-studies_1969-05_8_2/page/n91. 
• Leslie, Robert Frank (1969). Reform and insurrection in Russian Poland, 1856–1865. Greenwood. ISBN 0-8371-2415-8. 
• Lincoln, W. Bruce (1970). «The Makings of a New Polish Policy: N. A. Milyutin and the Polish Question, 1861–1863». Polish Review 15 (1): 54–66. https://archive.org/details/sim_polish-review_winter-1970_15_1/page/n55. 
• Zyzniewski, Stanley J. (1966). «The Russo-Polish Crucible of the 1860s: A Review of Some Recent Literature». Polish Review 11 (2): 23–46. https://archive.org/details/sim_polish-review_spring-1966_11_2/page/n24. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Βάση δεδομένων των ανταρτών της Ιανουαριανής Εξέγερσης
• Augustin O'Brien, Πετρούπολη και Βαρσοβία: σκηνές κατά τη διάρκεια μιας κατοικίας στην Πολωνία και τη Ρωσία το 1863–1864 (1864)
• Ημέρα William Ansell. Η ρωσική κυβέρνηση στην Πολωνία: με μια αφήγηση της Πολωνικής εξέγερσης του 1863 (1867)
• Εικόνες και πίνακες αφιερωμένοι στην Ιανουαριανή Εξέγερση στο YouTube
• Szwadron  στην IMDb —Πολωνική ταινία για την εξέγερση (1992)