Χάλκη Πριγκιποννήσων

Η Χάλκη (τούρκικα: Heybeliada ή Heybeli Ada) είναι νησί της Τουρκίας στη Θάλασσα του Μαρμαρά ή Προποντίδα. Ανήκει σε μια συστάδα νησίδων γνωστές ως τα Πριγκηπόννησα, και κείται μεταξύ των νήσων Αντιγόνης, της Πριγκήπου και του Μικρασιατικού ακρωτηρίου Μάλ-τεπε (=Λόφος θησαυρού), του αρχαίου Άκρου Βρύαντος. Η Χάλκη υπάγεται στο Νομό της Κωνσταντινούπολης και αποτελεί ιδιαίτερο θέρετρο αυτής.

Η Χάλκη (δεξιά), η Πίτα και η Αντιγόνη σε δορυφορική φωτογραφία.

Η Χάλκη έχει μέγιστο υψόμετρο 448 πόδια. Στην ανατολική άκρα του νησιού είναι η Ναυτική Σχολή της Τουρκίας και στη νότια πλευρά ο όρμος Τσαμ-λιμάν (ο Πιτυούς όπως τον αποκαλούσαν, για τους πευκώνες του οι αρχαίοι Έλληνες). Επί της βόρειας ακτής της σε ύψωμα βρίσκεται το ελληνορθόδοξο μοναστήρι του 11ου αιώνα, η Αγία Τριάδα, το οποίο στέγαζε την περιώνυμη Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, την κύρια ελληνορθόδοξη θεολογική σχολή στην Τουρκία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αυτό το μοναστήρι προσελκύει πολλούς τουρίστες από Ελλάδα και Τουρκία.

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Χάλκη.

Το χειμώνα, ο πληθυσμός του νησιού είναι περίπου 3.000 άτομα, αλλά το καλοκαίρι, ο συνολικός πληθυσμός του νησιού φτάνει και τα 10.000 άτομα. Ο κύριος λόγος για αυτό είναι ότι αποτελεί θέρετρο και γίνονται μικρές υπαίθριες συναυλίες, καθόσον υπάρχει μια λέσχη κολύμβησης και γυμναστήρια δίπλα στη θάλασσα. Επίσης γίνεται ετήσια παρέλαση για την τίμηση του Πολέμου Ανεξαρτησίας της Τουρκίας (29 Οκτωβρίου).

Για την αποτροπή της μόλυνσης, τα μόνα οχήματα που επιτρέπονται στο νησί είναι οχήματα υπηρεσιών (ασθενοφόρο, πυροσβεστική, αστυνομία, κλπ), έτσι κάθε μετακίνηση ή μεταφορά γίνεται πεζή ή με άλογα ή με ειδικές μεταφορικές υπηρεσίες, (άμαξες ή βάρκες).

Ιστορικές πληροφορίες

Ο μοναδικός οικισμός του νησιού είναι κτισμένος από την αρχαία εποχή στην ήρεμη βορειοανατολική παραλία, που είναι προστατευμένη από τους ΒΑ ανέμους. Βρισκόταν σε άμεση επικοινωνία τόσο με την Πρίγκηπο, όσο και με την απέναντι ακτή της Βιθυνίας.

Ο παλιός οικισμός εκτεινόταν από το λιμάνι και τον παλαιό ναό του Αγ. Νικολάου και αναπτυσσόταν σε στενά καλντερίμια και στριφογυριστά αδιέξοδα δρομάκια, συχνά καμαροσκέπαστα. Η ναυτική πολιτεία είχε ως επίκεντρο την πλατεία της Γλύφας, όπου το κεντρικό πηγάδι που είχε ανοιχτεί το έτος 768. Υπήρχαν επίσης άλλες οκτώ αστείρευτες πηγάδες. Το νερό ήταν πάντα λιγοστό στη Χαλκη και είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ τα σπίτια ήταν πάντα ξεκλείδωτα, οι κάτοικοι διπλοκλείδωναν τα πηγάδια και τις στέρνες τους για να ασφαλίσουν το πολύτιμο νερό. Στις αρχές του 20ού αιώνα η πόλη καταστράφηκε δυο φορές από πυρκαγιά και χτίστηκε ξανά.

Ο ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου υπήρχε από τη βυζαντινή εποχή και ήταν κτισμένος σε ερείπια αρχαίου ναού. Ξαναοικοδομήθηκε το 18ο αιώνα και πάλι το 1857 λαμπρότερος και εντυπωσιακός σε σχέδια του Χατζή Στεφανή Γαϊτανάκη. Σε αυτή τη μορφή υπάρχει μέχρι σήμερα.

Το 1907 κτίστηκε το κτίριο του κοινοτικού σχολείου του νησιού με δαπάνη του μεγάλου ευεργέτη Κωνσταντίνου Ηλιάσκου, ο οποίος διατηρούσε επιβλητικό αρχοντικό στην παραλία με 22 δωμάτια κτισμένο το 1860. Ο ίδιος χρηματοδότησε την επισκευή της στέγης και του τρούλου του ναού.

Πολλά από τα εντυπωσιακά θέρετρα των εύπορων Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα και ορισμένα έχουν αναπαλαιωθεί φανερώνοντας την παλιά αρχοντιά του νησιού.

Πέρα από την πόλη απλώνονταν το ύψωμα του Κουτρουλόμυλου και ο λόφος της Αγίας Τριάδας. Οι πέραν της χώρας περιοχές του νησιού ανήκαν στα τρία μοναστήρια που υπήρχαν στη Χάλκη: της Παναγίας Καμαριώτισσας, της Αγίας Τριάδας (όπου και η περίφημη Θεολογική Σχολή) και του Αγίου Γεωργίου, που είναι μετόχι του Πανάγιου Τάφου. Στο νησί υπήρχαν επίσης δύο σκήτες (σώζεται αυτή του Αγίου Σπυρίδωνα) και τα σκηνώματα δέκα πατριαρχών.

Σήμερα

Η Χάλκη σήμερα αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο νησί των Πριγκηπονήσων με 3.000 κατοίκους.Οι Έλληνες κάτοικοι του νησιού συντηρούν μια μικρή ενορία 310 κατοίκων. Όπως σε όλα τα γύρω Πριγκηπόνησα έτσι και στη Χάλκη υπάρχει ένας αέρας επιστροφής Ελλήνων κατοίκων. Το καλοκαίρι οι Έλληνες κάτοικοι πολλαπλασιάζονται και φτάνουν κάπου στους 1000. Οι εκκλησίες στο νησί είναι οι ακόλουθες:

• Ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου (ενορία με 310 άτομα), σε άριστη κατάσταση
• Ο Κοιμητηριακός ναός της Αγίας Βαρβάρας

Στο νησί, μετά το κλείσιμο του Λυκειακού τμήματος της Θεολογικής Σχολής ,το 1983, δεν υπάρχει ελληνικό εκπαιδευτήριο.

Πηγές

• Ακύλα Μήλλα, «Πριγκηπόνησα», εκδ. ΤΑ ΝΕΑ, 2008.