Πεντέλη Αττικής

Η Πεντέλη Αττικής ή απλώς Πεντέλη ή Παλαιά Πεντέλη είναι δημοτική κοινότητα του δήμου Πεντέλης ο οποίος απαρτίζεται επίσης από τη Νέα Πεντέλη και τα Μελίσσια, όπου βρίσκεται η έδρα του. Ο αγροκτηνοτροφικός οικισμός που αναπτύσσεται στην περιοχή στα προσεχή έτη είναι γνωστός ως "Κουφός", προσελκύοντας Σαρακατσαναίους βοσκούς και Μαραθωνείς αγρότες. Στα νεότερα χρόνια, η ευρύτερη περιοχή προσελκύει λατόμους που έρχονται από όλη την Ελλάδα για να εκμεταλλευθούν το ξακουστό μάρμαρο του όρους.

Πεντέλη Αττικής
Πεντέλη Αττικής 38°3′1″N 23°51′41″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Πεντέλης
• Δήμαρχος	Νατάσα Κοσμοπούλου
Υψόμετρο	422 μέτρα
Πληθυσμός	4.912 (2021)
Ταχ. κωδ.	152 36
Τηλ. κωδ.	210
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Ο παραδοσιακός οικισμός στην Πεντέλη

Ετυμολογία

Κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. το όρος της Αττικής που βρίσκεται βορειοανατολικά των Αθηνών ονομάζεται Βριλησσός (που σημαίνει "ισχυρός λίθος" από τα συνθετικά βριάω-βριῶ: έχω ισχύ + λᾶας: πέτρα + κατάληξη σος). Με αυτή την ονομασία συναντάμε το όρος σε κείμενα του Ηρόδοτου και του Θουκυδίδη. Υπάρχει μια σύγχυση της ονομασίας του όρους αυτού με έναν ποταμό της αρχαιότητας που παρουσιάζεται σε κάποια κείμενα με την ίδια ονομασία. Ορισμένοι συγχέουν τον ποταμό αυτό με τη μεγάλη ρεματιά που πηγάζει από τη σημερινή Νέα Πεντέλη, διέρχεται από Βριλήσσια και Μελίσσια και χύνεται στον δήμο Χαλανδραίων.

Πεντελικό όρος

Τον 3ο αιώνα π.Χ. το όρος ονομάζεται Πεντέλη από τον δήμο που εγκαθίσταται στον λόφο μπροστά από το βουνό (αρχαίος δήμος Πεντέλης), εκεί όπου βρίσκεται η σημερινή πλατεία Αγίας Τριάδος.

Κατά τους χριστιανικούς χρόνους οικοδομούνται πολλές μονές ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του βουνού. Η πιο γνωστή είναι η Μονή Ταώ Παντοκράτωρος Σωτήρος Ιησού Χριστού που οικοδομείται επί ερειπωμένου ναού το 12ο αιώνα μ.Χ. από τον Νικόλαο Καμάτηρο, γόνο βυζαντινής οικογενείας (ο σημερινός ναός Νταού από παραφθορά της ονομασία Ταώ, λέξης αμφιλεγόμενης προέλευσης και ετυμολογίας). Αργότερα εγκαθίσταται στον ακατοίκητο λόφο η Ιερά Μονή Πεντέλης της αρχιεπισκοπής Αθηνών και ολόκληρη η έκταση του λόφου, αλλά και του Πεντελικού όρους τίθεται πλέον υπό το ιδιοκτησιακό καθεστώς της αρχιεπισκοπής. Η μονή τιμάται στο όνομα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ιδρύεται το 1578 από τον επίσκοπο Ευρίπου Τιμόθεο και συγκεντρώνει πλήθος μοναχών.

Ιερά Μονή Πεντέλης

Σήμερα το όρος διατηρεί την ονομασία "Πεντελικόν" και η κοινότητα που αναπτύσσεται στον λόφο του όρους, Πεντέλη. Στα διοικητικά όρια της κοινότητος περιλαμβάνεται ο παραδοσιακός οικισμός γύρω από τη μονή της Πεντέλης, ο οικισμός επί του αρχαίου δήμου, γύρω από τη σημερινή πλατεία Αγίας Τριάδος (που είναι εκτός σχεδίου πόλεως Αθηνών), ο οικισμός των Καλλισίων (Καλλιθέα) και ο απομακρυσμένος οικισμός του Νταού. Βορειοδυτικά του λόφου εγκαθίσταται η κοινότητα Νέας Πεντέλης, που οικοδομείται με διαφορετικά κριτήρια (πιο πυκνή και αστική δόμηση). Νοτιοδυτικά, στους πρόποδες του λόφου αναπτύσσεται ο δήμος Βριλησσίων.

Ιστορική εξέλιξη

Παλαιοντολογικά ευρήματα

Στις υπώρειες του βουνού έχουν ανακαλυφθεί παλαιοντολογικά ευρήματα που μαρτυρούν την ύπαρξη πλούσιας πανίδας από φυτοφάγα και σαρκοφάγα ζώα. Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγονται μαστόδοντες, χαλικοθήρια, ρινόκεροι, χοίροι, ελάφια, μεσοπίθηκοι, ελλαδοθήρια, αντιλόπες και γκαζέλλες, καθώς και ένα σπάνιο είδος γιγαντιαίας χελώνας και γεράκια, μαχαιρόδοντες και ύαινες. Τα ευρήματα αυτά βρέθηκαν σε τοποθεσίες της γειτονικής κοινότητος Πικερμίου (που βρίσκεται στις νοτιοανατολικές υπώρειες του όρους και συγκεκριμένα στην περιοχή Ντράφι που αργότερα οικοδομήθηκε από συνεταιριστικό οργανισμό, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για δασική ζώνη).

Αρχαία Ελλάδα

Πεντελικά λιβάδια

Κατά την αρχαιότητα κατοικείται η περιοχή που βρίσκεται στον λόφο μπροστά από το βουνό, στη σημερινή πλατεία Αγίας Τριάδος. Ο δήμος που εγκαθίσταται εκεί ονομάζεται Πεντέλη και χρονολογείται γύρω στον 3ο αιώνα π.Χ..

Τον 4ο αιώνα π.Χ., 5 χρόνια μετά τη νίκη των Αθηναίων στη μάχη του Μαραθώνα, αποφασίζουν να ανακατασκευάσουν την Ακρόπολη καταργώντας τον αρχικό ναό από πωρόλιθο με νέο ναό δωρικού ρυθμού από μάρμαρο. Το λατομείο ανακαλύπτεται στα νοτιοδυτικά του βουνού (στο σπήλαιο των Αμώμων, τη σημερινή Σπηλιά του Νταβέλη). Η εξόρυξή τους γίνεται με σιδερένια ελάσματα και σφήνες χαλκού, ενώ για τη μεταφορά τους χρησιμοποιούσαν τροχαλίες, αντίβαρα και βαρούλκα. Ο μαρμάρινος όγκος μεταφερόταν από μυώδεις εργάτες από το σημείο εξόρυξης στην επονομαζόμενη οδό λιθαγωγίας (Πεντελέθεν Λιθαγωγίας). Εξειδικευμένοι τεχνίτες τοποθετούν το μαρμάρινο όγκο σε έλκηθρα και μέσω της ευθύγραμμης στενής και κατηφορικής λιθόστρωτης οδού μετακινούνται προς το σταθμό φόρτωσης των μεγάλων αμαξών με προορισμό την Αθήνα. Εκτός από τον Παρθενώνα, πεντελικό μάρμαρο έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλά αρχαία μνημεία της Ελλάδας και του εξωτερικού. Μερικά από αυτά είναι το Τελεστήριον της Ελευσίνας, ο ναός του Ασκληπιού της Γόρτυνας, ο Ναός του Ολυμπίου Διός κ.ά. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο στα χρόνια του Δομιτιανού Αυγούστου κατασκευάστηκαν από πεντελικό μάρμαρο οι κίονες του ναού του Δία στο Καπιτώλιο της Ρώμης.

Την ίδια εποχή, 800 μέτρα πάνω από το αρχαίο λατομείο (στη σπηλιά του Νταβέλη) εγκαθίσταται εντός σπηλιάς το Νυμφαίον (αρχαίο μαντείο), που αφιερώνεται στη λατρεία των Νυμφών (γυναικείων θεοτήτων) από τους λατόμους και αποτελεί τόπο ξεκούρασης από την κοπιαστική δουλειά τους όπου στις σκιές των σταλαγμιτών του σπηλαίου έβλεπαν μορφές των Νυμφών σε διάφορες στάσεις.

Στην κοιλάδα των Καλισσίων (Καλλιθέα) ανακαλύπτεται αρχαίο τοίχος και λείψανα αρχαίου οικισμού, όπου σώζονται αναλλήματα καλλιεργειών.

Το δεύτερο υδραγωγείο που κατασκευάζεται για τις υδρευτικές ανάγκες του λεκανοπεδίου Αττικής κατασκευάζεται από τον Θησέα.

Πεντελικό μάρμαρο έχει επίσης χρησιμοποιηθεί και στην κατασκευή νεότερων κτιρίων όπως Ακαδημία Αθηνών, Εθνική Βιβλιοθήκη, Πολυτεχνείο, Παναθηναϊκό Στάδιο, είσοδος Ζαππείου κ.ά. καθώς και σε εξαίρετα αγάλματα.

Το 2ο αιώνα π.Χ., στα χρόνια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού γίνεται η πρώτη δημιουργική παρέμβαση για την συστηματική υδροδότηση της πόλης των Αθηνών με την κατασκευή του Αδριάνειου Υδραγωγείου. Η κατασκευή του πρώτου μεγάλου υδραγωγείου στην ιστορία της Αθήνας ξεκίνησε το 134 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε το 140 μ.Χ. Ο κύριος σκοπός του ήταν πρωτίστως η υδροδότηση της αδριανικής πόλεως των Ρωμαίων στην Αθήνα (σημερινό Ζάππειο, Καλλιμάρμαρο έως και τη Βουλή). Το υδραγωγείο ήταν μια υπόγεια σήραγγα, μήκους 25 χιλιομέτρων η οποία σκάφτηκε με τα χέρια, πιθανώς σκλάβων, με μόνα εργαλεία λάξευσης της πέτρας το σφυρί και το καλέμι. Η αρχή της υπόγειας αυτής σήραγγας βρίσκεται στο δυτικό αδιέξοδο της οδού Μεσολογγίου της περιοχής Αγίας Τριάδος Πεντέλης και η διαδρομή της τέμνει την οδό Αγ. Τρύφωνος της ίδιας περιοχής, περνάει στο δυτικό άκρο της πλατείας Αγίας Τριάδος και διαμέσου της κλίμακας της μονής Πεντέλης συνεχίζει προς Χαλάνδρι και Λυκαβηττό. Ήταν σχεδιασμένο για να μαζεύει νερό κατά μήκος όλης της χάραξης, με πολλά συμπληρωματικά έργα συνδεδεμένα με το Αδριάνειο μέσω υπογείων σηράγγων ή μικρών υδραγωγείων που μετέφεραν νερό από άλλες πηγές. Βοηθητικά υδραγωγεία ήταν του Χαλανδρίου, του Κοκκιναρά (δυτικά του όρους στη σημερινή Κηφισιά), της Κιθάρας και του Μονοματίου (στις σημερινές Αχαρνές).

Χριστιανικά χρόνια

Ιερά Μονή Πεντέλης

Τον 10ο αιώνα μ.Χ. αρχίζει η οικοδόμηση πληθώρας χριστιανικών ναών στις πλαγιές του Πεντελικού όρους, κάτι που σηματοδοτεί την ταύτιση της Πεντέλης με τον χριστιανισμό. Οι πιο γνωστοί είναι ο ναός Ταώ του Παντοκράτωρος Σωτήρος Ιησού Χριστού, η μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Πεντέλης, αλλά και πολλοί άλλοι. Στην περιοχή της Πεντέλης Καλ(λ)ίσια, δυτικά της μονής Νταού (Ταώ), ευρίσκεται και ο ναός Αγίου Νικολάου, που αποτελεί το καθολικό βυζαντινού μοναστικού ασκητήριου. Ο ναός ιστορήθηκε από τον κορυφαίο αγιογράφο του 18ου αι. Γεώργιο Μάρκου τον Αργείο.

Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το πεντελικό τοπίο προσφέρει κρησφύγετο με τις σπηλιές και τις πλαγιές του στους αντάρτες Αμαρουσίου και Αθηνών, ενώ η μονή συμβάλλει στην διάδοση του χριστιανικού πνεύματος και στη μεταλαμπάδευση της ελληνικής παιδείας. Μετά την απελευθέρωση και τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους εγκαθίστανται στην περιοχή οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι, Σαρακατσάνοι βοσκοί κυρίως από τον γειτονικό Μαραθώνα, στους οποίους μισθώνουν τους αγρούς προς εκμετάλλευση οι μοναχοί της μονής.

Νεοελληνικά χρόνια

Οικία δουκίσσης Πλακεντίας

Η νεοελληνική ιστορία της Πεντέλης στιγματίζεται από μια διακεκριμένη προσωπικότητα που αγαπάει αυτόν τον τόπο και περνάει εδώ τα τελευταία χρόνια της ζωής της. Το 1785 γεννιέται στη Φιλαδέλφεια της Αμερικής η Σοφία Ντε Μαρμπουά, δούκισσα της Πλακεντίας, κόρη Γάλλου διπλωμάτη. Επηρεασμένη από τον φιλελληνισμό που επικρατεί εκείνη την εποχή στο Παρίσι, έρχεται στην Ελλάδα και εγκαθίσταται το 1830 στο Ναύπλιο, ενώ βοηθάει τον αγώνα των Ελλήνων για την απελευθέρωση. Στα χρόνια που ακολουθούν, η κόρη της Ελίζα καταπονείται από φυματική νόσο. Έπειτα από ένα μεγάλο ταξίδι στην Ανατολή, η κόρη πεθαίνει στη Βηρυττό. Καθώς επιθυμία της Ελίζας ήταν να ταφεί στην Ελλάδα, η δούκισσα τη βαλσαμώνει και έρχεται στην Αθήνα, όπου ζει στο παλάτι της στο κέντρο της πόλης μαζί με το άψυχο κορμί της κόρης της. Το 1840, μαζί με τον νέο της σύντροφο αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη συζητούν με τους μοναχούς της μονής Πεντέλης και συμφωνούν την οικοδόμηση νέου δουκάτου, μετά από επέμβαση της κυβέρνησης. Οικοδομούνται τρία σπίτια στην Πεντέλη, το ένα επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου (επέκταση της λεωφόρου Πεντέλης), ένα στην πλατεία Χαραυγής και το μεγαλοπρεπές ανάκτορο Καστέλο της Ροδοδάφνης. Πολλοί υποστηρίζουν πως η δούκισσα περνάει τα τελευταία της χρόνια μιλώντας συχνά στη βαλσαμωμένη της κόρη περιτριγυρισμένη από άνθη, με παρέα τα αγαπημένα της σκυλιά, έως το 1847 που ξεσπάει πυρκαγιά στο παλάτι της στην Αθήνα και μαζί με το σπίτι καίγεται και το βαλσαμωμένο κορμί της πολυαγαπημένης της κόρης. Το 1854 πεθαίνει πλέον και η ίδια πικραμένη στο ανάκτορό της στην Πεντέλη.

Ο Κώστας Κρυστάλλης αγάπησε την Πεντέλη και της αφιέρωσε ένα από τα ποιήματά του.

Στενή υπήρξε η σχέση του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Κρυστάλλη με την Πεντέλη. Ο Κρυστάλλης, κυνηγημένος από τους Τούρκους στην πατρίδα του, το ορεινό χωριό Συρράκο της Ηπείρου, είχε εγκατασταθεί σε νεαρή ηλικία στην Αθήνα. Όντας φανατικός φυσιολάτρης, σύντομα είχε ανακαλύψει την Πεντέλη, από την οποία είχε μαγευτεί σε βαθμό εμμονής. Όμως, αυτή του η εμμονή έμελλε να του κοστίσει τη ζωή, καθώς κάποια από τις επισκέψεις του στο βουνό έγινε αιτία να προσβληθεί από φυματίωση. Πέθανε το 1894, σε ηλικία μόλις 26 χρονών. Όπως πληροφορούμαστε σε δημοσίευμα του 1936, κατά ταιριαστά συμβολικό τρόπο, το τελευταίο του κείμενο ήταν ένα έκδοσης 1893 ποίημα με τίτλο "Πεντέλη".

Πυργίσκος Tourelle

Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής οι κάτοικοι της Πεντέλης προσφέρουν καταφύγιο στους Αθηναίους αντάρτες και υφίστανται τα αντίποινα από τους Γερμανούς, με πιο χαρακτηριστική τη σύλληψη των ανδρών του χωριού Νταού και την εκτέλεσή τους την ημέρα της Αγίας Μαρίνας στον λόφο Λεφίδη στην Παλλήνη ως αντίποινα για την εκτέλεση του Γερμανού φρουράρχου στη Ραφήνα. Στις πλαγιές του βουνού έδρασαν αντάρτες, Σαρακατσάνοι βοσκοί που τρέφονταν με την παραγωγή τους και προσέφεραν ένα κομμάτι ψωμί στους Αθηναίους στην περίοδο της πείνας. Γνωστή είναι η σπηλιά του λήσταρχου Νταβέλη για την οποία έχουν γραφτεί τόσα. Λίγο πριν το τέλος της κατοχής το πεντελικό τοπίο υφίσταται και το πρώτο μεγάλο πλήγμα από την πυρπόληση του βουνού κατά την αποχώρηση των Γερμανών. Μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, οι Σαρακατσάνοι αυτόχθονες αγκαλιάζουν τους νησιώτες που έρχονται από τα κυκλαδίτικα νησιά ως εργάτες στα λατομεία, καθώς εκείνη την εποχή ανθεί το λατομείο της Ραπεντώσας, που βρίσκεται σήμερα στα διοικητικά όρια του Διονύσου. Αργότερα έρχονται ως δασοφύλακες κάτοικοι από την Πελοπόννησο, καθώς και Ηπειρώτικες οικογένειες που δημιουργούν τη μικρή τοπική αγορά.

Σύγχρονη Ελλάδα

Μετά την απελευθέρωση εγκαθίσταται λίγο πιο έξω από την κοινότητα μονάδα του Ελληνικού Στρατού, όπως επίσης και νατοϊκή ναυτική βάση που τίθεται αργότερα στα διοικητικά όρια των γειτονικών Βριλησσίων. Το 1936 ιδρύεται στην κορυφή του λόφου Κουφού το αστεροσκοπείο της Πεντέλης.

Πλατεία Αγίου Τιμόθεου

Το 1950 ξεσπάει στην Αθήνα φυματίωση. Η Πεντέλη και τα Μελίσσια γίνονται πόλος έλξης των ασθενών για το καθαρό τους κλίμα κυρίως κατά το καλοκαίρι. Στα Μελίσσια λειτουργούν σανατόρια ενώ στην Πεντέλη οικοδομούνται παραθεριστικές κατοικίες για τους φυματικούς και τα επισκέπτονται κυρίως κατά τους θερινούς μήνες. Όσοι δεν κατορθώνουν να κτίσουν σπίτι, κατασκηνώνουν στα πευκοδάση της, με αποτέλεσμα 10.000 άτομα να επισκέπτονται με τις σκηνές τους την ορεινή κοινότητα. Μέχρι και σήμερα λειτουργούν οι κατασκηνώσεις Παίδων, Υπαλλήλων της Αγροτικής Τράπεζας και του ΠΙΚΠΑ. Η φυματίωση, που για την εποχή εκείνη ήταν μια σοβαρή, θανατηφόρα ασθένεια, ήταν η βασική αιτία που οδήγησε αρκετούς φορείς να δημιουργήσουν πνευμονολογικά κυρίως νοσοκομεία και αναρρωτήρια στην Πεντέλη (όπως επίσης και στα Μελίσσια). Από τις αρχές της δεκαετίας αυτής λειτούργησαν το Στρατιωτικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος, γνωστό σήμερα ως 414 ΣΝΕΝ, το αναρρωτήριο του ΠΙΚΠΑ Πεντέλης και το Παίδων.

Στις δεκαετίες που ακολουθούν, με τον οικιστικό κορεσμό των Αθηνών, η κοινότητα Πεντέλης με τους λιγοστούς κατοίκους και τις γραφικές ταβερνούλες γίνεται σημείο συνάντησης κατά τους θερινούς μήνες για το ιδιαίτερα δροσερό και καθαρό κλίμα (καθώς είναι οικοδομημένη σε μεγάλο υψόμετρο). Χαρακτηριστική είναι η ζώνη του Αγίου Τιμόθεου με τις ταβέρνες, καθώς και η πλατεία Αγίας Τριάδας που γίνεται σημείο εστίασης τα σαββατοκύριακα με τις καφετέριες και τα λούνα παρκ, ενώ καλλιτέχνες κάνουν παραστάσεις στον υπαίθριο χώρο.

Η ευρύτερη περιοχή των βορειοανατολικών προαστίων κατοικείται από εσωτερικούς μετανάστες, κυρίως της Πειραϊκής, κατά βάση ηθοποιούς και καλλιτέχνες.

Μνημείο πεσόντων

Το 1995, το όρος δέχεται το δεύτερο μεγάλο πλήγμα, την πυρκαγιά που ξεσπάει και αφανίζει ατελείωτα στρέμματα πρασίνου. Κάτοικοι της περιοχής και των όμορων περιοχών (Βριλήσσια, Μελισσία, Νέα Μάκρη κ.ά.) διαδηλώνουν κατά του πιθανολογούμενου εμπρησμού και συμμετέχουν σε πρωτοβουλία αναδάσωσης με την ενεργό συμμετοχή των παιδιών. Κι ενώ το ταλαιπωρημένο βουνό προσπαθεί να κλείσει τις πληγές του, υφίσταται το τρίτο μεγάλο πλήγμα από νέα πυρκαγιά το 1998. Εννιά χρόνια αργότερα, το 2007 κι ενώ η Πεντέλη έχει αρχίσει να πρασινίζει εκ νέου, κυρίως χάρη στη φυσική αλλά και στην τεχνητή αναδάσωση, δέχεται τον Αύγουστο νέο πλήγμα πυρκαγιάς, η οποία ξεκίνησε σε μεγάλο υψόμετρο, πλησίον της μονής Αγίου Παντελεήμονος και ταχύτατα επεκτάθηκε στη Νέα Πεντέλη και στα Μελίσσια αφανίζοντας εκατοντάδες στρέμματα πεύκων και καταστρέφοντας ακόμα και κατοικίες στις περιοχές αυτές.

Οδός Ελευθέριου Βενιζέλου

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, γειτονικές περιοχές που αποτελούν έως τότε μικρούς οικισμούς για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών επαρχιωτών και προσφύγων, επεκτείνονται σταδιακά εις βάρος του πεντελικού τοπίου. Δήμοι της Ανατολικής Αττικής γίνονται τα νέα "βόρεια προάστια", ενώ εώς τότε τα σύνορα τελείωναν στο ύψος της Εκάλης, της Νέας Ερυθραίας και της Κηφισιάς. Συγκεκριμένα, ο πολεοδομικός ιστός Ροδόπολης, Διονύσου, Σταμάτας κοντεύουν να αγγίξουν τις ανατολική πόλεις του Μαραθώνα και της Νέας Μάκρης, ενώ η πιο αμφιλεγόμενη δόμηση παρατηρείται σε αυτοδημιουργούμενους οικισμούς του Πικερμίου, της Ραφήνας και της Νέας Μάκρης που κοντεύουν να γειτνιάσουν επί του ορεινού τοπίου. Συγκεκριμένα, ο οικισμός στο Ντράφι παρόλο που βρίσκεται σε ιδιαίτερα μεγάλο υψόμετρο και επί των ορεινών όγκων κατόρθωσε να ενταχθεί στο σχέδιο πόλεως μετά την ολοκλήρωση του ρυμοτομικού του σχεδίου.

Το ίδιο επιχειρήθηκε να γίνει και σε γειτονικό ορεινό όγκο στην περιοχή της Διώνης (σε ακόμη μεγαλύτερο υψόμετρο), όπου τα έργα πάγωσαν και η ρυμοτομία αποτελείται από αποκομμένους χωματόδρομους. Ομοίως, οι οικισμοί της Καλλιτεχνούπολης Ραφήνας και Νέου Βουτζά Νέας Μάκρης κατά καιρούς επεκτείνονται σε αμφιλεγόμενες ζώνες. Εγκαθίστανται σύγχρονες μονάδες πυρασφάλειας πλέον στο κέντρο του δήμου. Οι περιοχές αυτές δέχονται και το 4ο μεγάλο πλήγμα από πυρκαγιά το 2005, όταν απειλούνται πλέον τα σπίτια, καθώς και η μονή Νταού με τα παιδιά και τους εργαζόμενους που κινδυνεύουν από τις ανεξέλεγκτες φλόγες. Η τοπική κοινωνία της Πεντέλης συγκλονίζεται και αποφασίζει πλέον να πάρει το ζήτημα στα χέρια της. Μετά το συντονισμό δήμων και κοινοτήτων του πεντελικού ιδρύεται ο "Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων για την Προστασία και Ανάπλαση του Πεντελικού" (ΣΠΑΠ) με μέλη Κηφισιάς, Ν. Ερυθραίας, Αμαρουσίου, Μελισσίων, Βριλησσίων, Αγ. Στεφάνου, Χαλανδρίου, Ν. Πεντέλης, Πεντέλης, Εκάλης, Δροσιάς, Διόνυσου και Άνοιξης και νεότερα μέλη Αρτέμιδα, Ραφήνα, Κρυονέρι, Γαλάτσι, Πικέρμι, Ανθούσα, Ροδόπολη,Σταμάτα και Γέρακα με πρόεδρο του συνδέσμου των 23, τον δήμαρχο Πεντέλης. Στη χρονιά που ακολουθεί η Πεντέλη και η Νέα Μάκρη πραγματοποιούν ενταντική πρωτοβουλία αναδάσωσης, πέριξ του αστικού ιστού (χαρακτηριστικός ο νεος πνεύμονας πρασίνου επί των περιφερειακών Διονύσου από την Πεντέλη έως και τη Νέα Μάκρη).

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Διπλωματικη εργασία EMΠ για τον Λόφο Κουφού
• Ευάγγελος Ανδρέου, Γεώργιος Μάρκου ο Αργείος-Το μέγιστο της αγιογραφίας σχολειό στο 18ο αιώνα. Έκδ. Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης - EUARCE, 2012 ISBN 978-960-99566-3-5,
• Evangelos Andreou, Da Peloponneso a Venezia e da Venezia ad Attica: Giorgio Marcou di Argos: la più grande scuola agiografica del diciottesimo (18°) secolo. http://ketlib.lib.unipi.gr/xmlui/handle/ket/849
• Ορλάνδος Α., Ευρετήριον των Μεσαιωνικών Μνημείων της Ελλάδος Γ΄, Αθήναι 1933,σ. 186-187, Innocentii III, Romani Pontificis Regestorum sive Epistolarum libri XVI, Patrologia Latina 214-216, Lampakis S., Memoires sur les antiquites chretiennes de la Grece, Athenes 1902, σ. 39.
• Ιστορία, Θρύλοι και Παραδόσεις του Πεντελικού Βουνού. (Α΄&Β΄ Ιστορικό και Λαογραφικό Συμπόσιο της Πεντέλης), Έκδ. Επιμορφωτικός & Εξωραϊστικός Σύλλογος Πεντέλης, 1983

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Διαδικτυακός Τόπος Δήμου Πεντέλης
• https://www.iranon.gr/PENTELI/PENTELI6addendum.htm