Δόντι

Το δόντι αποτελεί όργανο του γαστρεντερικού συστήματος που βρίσκεται μέσα στην στοματική κοιλότητα και στηρίζεται στο οστό των γνάθων. Τα δόντια οργανώνονται σε στοίχους, τις οδοντοστοιχίες, και έτσι έχουμε την άνω και κάτω οδοντοστοιχία για την άνω και κάτω γνάθο αντίστοιχα.

Δόντι

Οδοντοστοιχία

Ανθρώπινα δόντια

Η ανατολή μιας σειράς δοντιών από το οστό των γνάθων ονομάζεται οδοντοφυΐα. Στον άνθρωπο υπάρχουν δύο οδοντοφυΐες, η νεογιλή και η μόνιμη. Η νεογιλή ή παιδική οδοντοφυΐα αποτελείται από 20 δόντια από τα οποία το πρώτο εμφανίζεται στην στοματική κοιλότητα τον έβδομο μήνα της ζωής και το τελευταίο αποπίπτει (πέφτει) στην ηλικία των 12 ετών περίπου. Τα νεογιλά δόντια αρχίζουν να αντικαθίστανται από τα μόνιμα στην ηλικία των 6 περίπου ετών. Η μόνιμη οδοντοφυΐα αποτελείται από 32 δόντια και ολοκληρώνεται στην ηλικία των 18 ετών με την ανατολή και του τελευταίου μόνιμου δοντιού, του σωφρονιστήρα ή φρονιμίτη.

Τα δόντια ανάλογα με την εξωτερική τους μορφολογία αλλά και την θέση τους στις γνάθους διακρίνονται σε ομάδες:

1. Τομείς ή Κοπτήρες (κεντρικός και πλάγιος)
2. Κυνόδοντες
3. Προγόμφιοι (1ος και 2ος)
4. Γομφίοι (1ος ή τραπεζίτης, 2ος ή τραπεζίτης και 3ος ή φρονιμίτης)

Ανατομία

Τομή ενός ανθρώπινου δοντιού:
  Α. Μύλη
  Β. Ρίζα
  1. Αδαμαντίνη
  2. Οδοντίνη
  3. Πολφός
  4. Ούλα
  5. Οστεΐνη
  6. Οστό της γνάθου
  7. Φατνιακά αγγεία
  8. Φατνιακά νεύρα

Το δόντι εμφανίζει δύο τμήματα: την μύλη και την ρίζα. Η μύλη αποτελεί το τμήμα του δοντιού που φαίνεται μέσα στην στοματική κοιλότητα ενώ η ρίζα είναι το τμήμα του δοντιού που βρίσκεται μέσα στο οστό της γνάθου. Η μύλη με την ρίζα διαχωρίζονται από μια νοητή γραμμή που ονομάζεται αυχένας του δοντιού.

Κάθε δόντι αποτελείται από τέσσερις επιμέρους ιστούς: την οδοντίνη, την αδαμαντίνη, την οστεΐνη και τον πολφό. Η οδοντίνη βρίσκεται τόσο στην μύλη όσο και στην ρίζα. Η αδαμαντίνη καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια της οδοντίνης στην μύλη ενώ η οστεΐνη καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια της οδοντίνης στην ρίζα. Η οδοντίνη στο εσωτερικό της εμφανίζει μια κοιλότητα η οποία υποδέχεται τον πολφό. Ο πολφός αποτελείται από αγγεία και νεύρα και χρησιμεύει στην θρέψη του δοντιού.

Λειτουργίες των δοντιών

Τα ανθρώπινα δόντια εξυπηρετούν τις παρακάτω λειτουργίες:

1. Τη μάσηση
2. Την ομιλία
3. Την κατάποση

Ανωμαλίες των δοντιών

Ανωμαλίες του αριθμού των δοντιών

1. Υπεραριθμία: η ύπαρξη μεγαλύτερου αριθμού δοντιών από το φυσιολογικό. Οι υπεράριθμοι οδόντες εμφανίζουν συχνά άτυπη μορφολογία.
2. Ολιγοδοντία ή Μερική ανοδοντία: η έλλειψη ενός ή περισσότερων δοντιών.
3. Ολική ανοδοντία: η παντελής έλλειψη δοντιών. Εμφανίζεται ως συνοδό σύμπτωμα σε ορισμένα γενετικά σύνδρομα.

Ανωμαλίες σχετικά με το μέγεθος των δοντιών

1. Μικροδοντία ή Νανοδοντία: όταν το μέγεθος του δοντιού είναι μικρότερο από το φυσιολογικό. Μπορεί να είναι «αληθής» ή «φαινομενική» (π.χ. φυσιολογικό μέγεθος οδόντων σε άτομο με μεγάλη γνάθο)
2. Μεγαλοδοντία ή Γιγαντοδοντία: όταν το μέγεθος του δοντιού είναι μεγαλύτερο από το φυσιολογικό. Μπορεί να είναι «αληθής» ή «φαινομενική» (π.χ. φυσιολογικό μέγεθος οδόντων σε άτομο με μικρή γνάθο)

Ανωμαλίες του σχήματος του δοντιού

1. Οδόντες κωνικού σχήματος: Συχνότερα στους τομείς της άνω γνάθου (και ιδιαίτερα στον πλάγιο). Συχνή ανωμαλία στους μεσόδοντες.
2. Δίδυμοι οδόντες: προκύπτουν από τον μερικό διαχωρισμό ενός δοντιού κατά την διάπλασή του. Συνήθως στην περιοχή των τομέων της άνω ή κάτω γνάθου.
3. Σύντηξη οδόντων: προκύπτει από την συνένωση δύο γειτονικών δοντιών κατά την διάπλασή τους. Μπορεί να αφορά όλο το μήκος ή μόνο τις μύλες ή μόνο τις ρίζες.
4. Εγκολεασμός οδόντος ή Οδούς εντός οδόντος: Πρόκειται για έμπτυξη της αδαμαντίνης μαζί με την υποκείμενη οδοντίνη, μέσα στην πολφική κοιλότητα έτσι ώστε να σχηματιστεί κοιλότητα που έχει τοιχώματα από αδαμαντίνη, ανοιχτή προς τα έξω.

Ανωμαλίες του χρώματος των δοντιών

1. Κηλίδες: είναι περιγραμμένες αλλοιώσεις του χρώματος του δοντιού από αίτια όπως π.χ. υπερβολική λήψη φθορίου, τραυματισμό κατά την διάπλαση κτλ.
2. Δυσχρωμίες: είναι διάχυτες αλλοιώσεις του χρώματος των δοντιών. Μπορεί να οφείλονται σε νέκρωση του πολφού, λήψη τετρακυκλίνης στην παιδική ηλικία, ορισμένες παθολογικές καταστάσεις κτλ.

Ανωμαλίες της θέσης των δοντιών

1. Στροφή: όταν το δόντι έχει στραφεί γύρω από τον επιμήκη άξονά του.
2. Απόκλιση: όταν ο επιμήκης άξονας του δοντιού δεν έχει κανονική κλίση ως προς το προσθιοπίσθιο ή μετωπιαίο επίπεδο.
3. Εκτόπιση: η ύπαρξη ενός δοντιού εκτός του οδοντικού τόξου.
4. Ετεροτοπία: όταν ένα δόντι βρίσκεται στη θέση ενός άλλου στο οδοντικό τόξο.
5. Υπερέκφυση: όταν ένα δόντι φαίνεται μακρύτερο των υπολοίπων επειδή βρίσκεται πέραν του μασητικού επιπέδου.
6. Υπέκφυση: όταν ένα δόντι φαίνεται βραχύτερο επειδή υπολείπεται του μασητικού επιπέδου.
7. Συνωστισμός: η κατάσταση στην οποία λόγω ελλείψεως χώρου τα δόντια βρίσκονται σε ανώμαλη θέση και έχουν χάσει τα κανονικά σημεία επαφής τους.
8. Διαστήματα: κενά μεταξύ των δοντιών που παραμένουν και μετά την ολοκλήρωση της πλήρους ανατολής της μόνιμης οδοντοφυΐας.

Παθολογία των δοντιών

Οι περισσότερες παθολογικές καταστάσεις των δοντιών έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια σκληρών οδοντικών ιστών (αδαμαντίνη & οδοντίνη)

Η Νόσος Τερηδόνα

Αποτελεί χρόνια νόσο των σκληρών οδοντικών ιστών που οδηγεί σε απασβεστίωση της αδαμαντίνης και της οδοντίνης με αποτέλεσμα την δημιουργία κοιλοτήτων στην εξωτερική επιφάνεια του δοντιού. Το κύριο αίτιο της τερηδόνας είναι η επίδραση των οξέων που παράγουν τα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας μετά από διάσπαση των υπολειμμάτων τροφής που έχουν παραμείνει επάνω στα δόντια. Στην εμφάνιση της τερηδόνας συντελούν επιπλέον παράγοντες όπως η κακή στοματική υγιεινή, η λήψη ζαχαρούχων τροφών κτλ.

Η Αποτριβή των δοντιών

Η αποτριβή των δοντιών επέρχεται από την συνεχή τριβή τους κατά την διαδικασία της μάσησης. Αυτή μέχρι ενός βαθμού αποτελεί φυσιολογικό φαινόμενο. Όταν η αποτριβή γίνεται με ταχύ ρυθμό και οδηγεί σε γρήγορη απώλεια σκληρών οδοντικών ιστών θεωρείται παθολογική. Αιτίες παθολογικής αποτριβής μπορεί να είναι το τρίξημο των δοντιών (βρουξισμός), δυσλειτουργίες της κροταφογναθικής διάρθρωσης κτλ.

Η Διάβρωση των δοντιών

Η διάβρωση των δοντιών αποτελεί την απασβεστίωση και συνεπώς απώλεια σκληρών οδοντικών ιστών από την επίδραση οξέων, όχι όμως αυτών που παράγονται από τα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας. Τα οξέα αυτά μπορεί είναι ενδογενή όπως π.χ. το υδροχλωρικό οξύ του στομάχου (σε καταστάσεις γαστροοισοφαγικής παλινδόμισης ή βουλιμίας) ή να είναι εξωγενή όπως π.χ. υπερβολική κατανάλωση όξινων χυμών φρούτων (γκρέιπ φρουτ).

Τα κατάγματα των δοντιών

Τα κατάγματα των δοντιών είναι η απώλεια σκληρών οδοντικών ιστών μετά από τραυματισμό, λόγω κρούσης του δοντιού με σκληρή επιφάνεια. Τα κατάγματα μπορεί να αφορούν μόνο την μύλη, μόνο την ρίζα ή και τα δύο.