Βυζαντινο-Βουλγαρικοί Πόλεμοι
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Οι Βυζαντινο-Βουλγαρικοί Πόλεμοι ήταν σειρά συγκρούσεων μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τη μια πλευρά, και της Πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας (681-1018) ή της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας (1185-1395), από την άλλη. Ο πόλεμος ξεκίνησε με την εμφάνιση των Βουλγάρων στα Ανατολικά Βαλκάνια, οι οποίοι επεκτάθηκαν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και αυτό αποτέλεσε κίνδυνο για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Έπειτα από περίπου 685 χρόνια ο πόλεμος έληξε, με την αποδυνάμωση και την κατάκτηση των δύο αυτοκρατοριών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
.svg){kind=small}
Αρχή του πολέμου με την εγκατάσταση των Βουλγάρων στα Βαλκάνια
ΕπεξεργασίαΗ εμφάνιση του βουλγαρικού φύλου στα βόρεια σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το 681, αναστάτωσε την αυτοκρατορία και τον αυτοκράτορα της εποχής εκείνης Κωνσταντίνο Δ΄. Ο ιδρυτής της Πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, Ασπαρούχ, κατάφερε γρήγορα να επεκτείνει το νέο κράτος μέχρι τα Σκόπια κάνοντας πρωτεύουσα του. Ο Κωνσταντίνος Δ΄ αποδέχθηκε την κυριαρχία του νέου κράτους και θεώρησε σωστό να τους δίνει και ετήσιο φόρο για να συντηρήσουν το κράτος. Ενθαρρυμένοι οι Βούλγαροι ξεκίνησαν τις εκστρατείες τους με τον Κρούμο φτάνοντας έως την Κατερίνη και την περιοχή του σημερινού Βόλου. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπειτα από συνεχείς ήττες, ξεκίνησε την αντεπίθεση. Οι αυτοκράτορες, Λέων ΣΤ΄ και Κωνσταντίνος Ζ΄, ξεκίνησαν εκστρατείες ανακτώντας τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία και επανέφεραν την ησυχία στην περιοχή.
Ο Συμεών και η ενδυνάμωση της Βουλγαρίας
ΕπεξεργασίαΛίγα χρόνια αργότερα και ενώ τα πράγματα είχαν ησυχάσει, οι Βούλγαροι με τον πανίσχυρο Συμεών Α΄ της Βουλγαρίας ξεκίνησαν πάλι τις εκστρατείες και τις επιδρομές. Ο Ρωμανός Α΄ και έπειτα ο Ρωμανός Β΄ τους αντιμετώπισε αλλά δεν κατάφεραν να κατορθώσουν κάτι αξιοσημείωτο. Ο Βόρις Α΄ έφτασε την Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία στο απόγειο της ακμής της, κάνοντας τη μια από τις υπερδυνάμεις των Βαλκανίων. Αργότερα, κι ενώ οι δύο αντίπαλοι αυτοκράτορες της Βουλγαρίας και του Βυζαντίου, Πέτρος Α΄ της Βουλγαρίας και Νικηφόρος Β΄ Φωκάς αντίστοιχα, συνεχίζουν τις μάχες, πεθαίνουν και οι δύο τον ίδιο χρόνο, ενώ οι Ρως καταλαμβάνουν τη Βουλγαρία, μετά από πρόσκληση των Βυζαντινών.
Η προσάρτηση της Βουλγαρίας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
ΕπεξεργασίαΔιάδοχοι τους είναι ο Βόρις Β΄ για τη Βουλγαρία και ο Ιωάννης Α΄ Τσιμισκής για το Βυζάντιο. Ο Ιωάννης Α΄ Τσιμισκής, μαζί με τους στρατηγούς του, Πέτρο Φωκά και Βάρδα Σκληρό, κατατροπώνουν τους Βούλγαρους και τους Ρως, υπό τον Σβιατοσλάβ Α΄, στη Μάχη της Αρκαδιούπολης (970), στη Μεγάλη Πρεσλάβα και στο Δορύστολο. Όλη η ανατολική Βουλγαρία ενσωματώνεται στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Λίγα χρόνια αργότερα, στη Δυτική Βουλγαρία ξεσπάει επανάσταση η οποία ανακτά τμήμα της Ανατολικής Βουλγαρίας ενώ οι επιδρομές του Σαμουήλ της Βουλγαρίας έφτασαν μέχρι τη Λάρισα και τη Βοιωτία. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας, Βασίλειος Β΄, κατατρόπωσε οριστικά τον Σαμουήλ στη Μάχη του Σπερχειού και στην τελική Μάχη του Κλειδίου, παίρνοντας το όνομα Βουλγαροκτόνος. Έτσι τελείωσε ο πρώτος πόλεμος μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων, το 1018.
Η ανασύσταση της Βουλγαρίας και η πτώση Βουλγαρίας και Βυζαντίου από τους Οθωμανούς
ΕπεξεργασίαΑπό αυτήν τη στιγμή μέχρι το 1185 υπήρξαν πολλές απόπειρες επανάστασης των Βουλγάρων χωρίς κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Το 1185, οι Βούλγαροι επαναστάτες κέρδισαν και ίδρυσαν τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία με αρχηγό και πρώτο αυτοκράτορα τον Πέτρο Δ΄ της Βουλγαρίας. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ισαάκιος Β΄ Άγγελος δεν κατάφερε να καταπνίξει την επανάσταση και τελικώς αναγνώρισε την κυριαρχία της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατο του Πέτρου Δ' της Βουλγαρίας ξεκινάει μια νέα γενιά για τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία με τον Οίκο των Ασέν. Ο πανίσχυρος Καλογιάν της Βουλγαρίας έκανε την αρχή με τις εκστρατείες στον ελλαδικό χώρο και, στη συνέχεια, ο πανίσχυρος Ιβάν Ασέν Β΄ έφτασε τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία στο απόγειο της ακμής της και εδαφικά και πολιτικά. Λίγο πιο πριν όμως από τον Ιβάν Ασέν Β΄, την περίοδο διακυβέρνησης του Μπόριλ στη Βουλγαρία και του Αλέξιου Ε΄ Δούκα στο Βυζάντιο, ξεκινάει η Δ΄ Σταυροφορία με σκοπό την κατάκτηση των Ιερών Τόπων από τους Άραβες αλλά τελικά η σταυροφορία οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατακτώντας την το 1204 και ιδρύοντας τη Λατινική Αυτοκρατορία. Το 1261 ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος με τον στρατηγό Αλέξιο Στρατηγόπουλο μπήκαν στην Κωνσταντινούπολη χωρίς μάχη, με αποτέλεσμα να αποχωρήσουν οι Λατίνοι από τη Θράκη. Από το 1270 συνεχίστηκαν οι μάχες μεταξύ Βουλγάρων και Βυζαντινών μέχρι την εμφάνιση των Οθωμανών Τούρκων. Το 1395 η Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία υποτάχθηκε ολοκληρωτικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό τον Βαγιαζήτ Α΄.
Κύριες μάχες μεταξύ Βυζαντίου και Βουλγαρίας
ΕπεξεργασίαΠαρακάτω καταγράφονται 34 μάχες των Βυζαντινών με τους Βουλγάρους.
| Μάχη | Ημερομηνία |  Βυζαντινός ηγέτης
|
 /  Βούλγαρος ηγέτης
|
Αποτέλεσμα = Βουλγαρική νίκη, = Βυζαντινή νίκη |
|---|---|---|---|---|
| Μάχη του Όνγλου | 680 | Κωνσταντίνος Δ' | Ασπαρούχ | Οι Βούλγαροι νικούν τους Βυζαντινούς κοντά στο Δούναβη και ιδρύουν ανεξάρτητο κράτος |
| Μάχη της Αγχιάλου | 708 | Ιουστινιανός Β' | Τέρβελ | Οι Βούλγαροι σταθεροποιούν τον έλεγχο τους |
| Μάχη στο πέρασμα της Βερεγάβας | 759 | Κωνσταντίνος Ε' | Βίνεχ | Αποτυχία κατάκτησης της Βουλγαρίας από τον Κωνσταντίνο Ε' |
| Μάχη της Αγχιάλου | 30 Ιούνη 763 | Κωνσταντίνος Ε' | Τέλετς | Οι Βυζαντινοί νικούν αλλά χωρίς να εκμεταλλευθούν τη νίκη τους και η Βουλγαρία παραμένει ανεξάρτητη |
| Μάχη στα Λιθοσόρια | Οκτώβρης 774 | Κωνσταντίνος Ε' | Τέλεριγκ | Οι Βυζαντινοί σταματούν τους Βούλγαρους από το να επεκταθούν |
| Μάχη των Μαρκελλών | Ιούλης 792 | Κωνσταντίνος ΣΤ' | Κάρνταμ | Ο Κάρνταμ νικάει τους Βυζαντινούς και τους αναγκάζει να πληρώνουν φόρους στη Βουλγαρία κάθε χρόνο |
| Πολιορκία της Σερδικής (Σόφιας) | Άνοιξη του 809 | (άγνωστος) | Κρούμος | Ο Κρούμος κατέλαβε τη Σόφια και άνοιξε το δρόμο για την επέκταση της Βουλγαρίας |
| Μάχη της Πλίσκας | 26 Ιούλη 811 | Νικηφόρος Α' | Κρούμος | Ο Νικηφόρος Α' σκοτώθηκε στη μάχη, ενώ οι Βυζαντινοί δεν πέρασαν τον Αίμο για τα επόμενα 160 χρόνια |
| Μάχη της Βερσινικίας | 22 Ιούνη 813 | Μιχαήλ Α' Ραγκαβές | Κρούμος | Ο Κρούμος νικάει στη Θράκη και απειλεί την Κωνσταντινούπολη, αλλά χάνει τη ζωή του |
| Μάχη του Βουλγαρόφυγου | Καλοκαίρι του 896 | Λέων Κατακαλών | Συμεών Α' | Ο Συμεών νικάει και φτάνει τη Βουλγαρία μέχρι τη Θεσσαλονίκη και τo Δυρράχιο |
| Μάχη του Αχελώου | 20 Αυγούστου 917 | Λέων Φωκάς | Συμεών Α' | Ο Συμεών κατακτά το μεγαλύτερο κομμάτι των Βαλκανίων, χωρίς να καταφέρει να αλώσει την Κωνσταντινούπολη |
| Μάχη των Κατασυρτών | Αύγουστος 917 | Λέων Φωκάς | Συμεών Α' | Οι Βούλγαροι ξανανικούν. Ο Λέων Φωκάς παραδίδει την κυριαρχία στον Ρωμανό Λεκαπηνό |
| Μάχη στις Πηγές (κοντά στην Κωνσταντινούπολη) | Μάρτης 921 | Πόθος Αργυρός | Τέοντορ Σίγκριτσα (Σιγκρίτζης) | Ήττα για τους Βυζαντινούς και κατοχή του μεγαλύτερου τμήματος της Ανατολικής Θράκης μέχρι το 927 |
| Μάχη στις Πύλες του Τραϊανού | 17 Αυγούστου 986 | Βασίλειος ο Β' | Σαμουήλ και
Άρον (αδερφός του Σαμουήλ) |
Η πρώτη προσπάθεια του Βασιλείου Β' να νικήσει τους Βούλγαρους αποτυγχάνει. Οι Βούλγαροι ανακτούν τα βορειοανατολικά εδάφη της Βουλγαρίας από τους Βυζαντινούς |
| Μάχη της Θεσσαλονίκης | Καλοκαίρι του 996 | Γρηγόριος | Σαμουήλ | Ο Σαμουήλ νικάει τον δούκα της Θεσσαλονίκης και λεηλατεί την Ελλάδα |
| Μάχη του Σπερχειού | 996 | Νικηφόρος Ουρανός | Σαμουήλ | Η μεγάλη ήττα των Βουλγάρων έβαλε τέλος στις επιθέσεις τους στην Ελλάδα. Το Βυζάντιο πήγε στην αντεπίθεση λίγα χρόνια αργότερα |
| Μάχη των Σκοπίων | 1004 | Βασίλειος ο Β' | Σαμουήλ | Ήττα του Σαμουήλ, οι Βυζαντινοί κατέκτησαν προσωρινά ένα από τα κέντρα του βασιλείου του, τα Σκόπια |
| Μάχη της Κρέτας (κοντά στη Θεσσαλονίκη) | 1009 | Βασίλειος ο Β' | Σαμουήλ | Τα στρατεύματα του Σαμουήλ νικήθηκαν σε άλλη επίθεση στην περιοχή της Θεσσαλονίκης |
| Μάχη της Θεσσαλονίκης | Ιούλης 1014 | Θεοφύλακτος Βοτανειάτης | Νεστόριτσα | Ο Σαμουήλ αποτυγχάνει να εκτρέψει το βυζαντινό στρατό στην Οχρίδα. Το σχέδιο σαμποτάζ του Νεστόριτσα αποτυγχάνει |
| Μάχη του Κλειδίου | 29 Ιούλη 1014 | Βασίλειος ο Β' | Σαμουήλ | Οι κύριες δυνάμεις του στρατού του Σαμουήλ περικυκλώθηκαν στους πρόποδες της Μπελάσιτσα και κρατήθηκαν φυλακισμένοι. Χιλιάδες Βούλγαροι στρατιώτες τυφλώθηκαν υπό τις εντολές του Βασίλειου Β' |
| Μάχη της Στρούμιτσας | Αύγουστος 1014 | Θεοφύλακτος Βοτανειάτης | Γκαβρήλ Ράντομιρ | Η ήττα του στρατού του Βοτανειάτη ανάγκασε τον Βασίλειο να υποχωρήσει παρά τη νίκη στο Κλειδί |
| Μάχη του Μοναστηρίου (Μπίτολα) | Φθινόπωρο του 1015 | Γεώργιος Γονιτσιάτης | Ίβατς | Ο Ίβατς καταστρέφει την οπισθοφυλακή των Βυζαντινών οι οποίοι είχαν καταλάβει την Οχρίδα |
| Μάχη της Σέτινας
(Σκοπού) |
Φθινόπωρο του 1017 | Βασίλειος ο Β' | Ίβαν Βλάντισλαβ | Νίκη των Βυζαντινών. Λίγους μήνες μετά το θάνατο του Βλάντισλαβ, οι περισσότεροι Βούλγαροι βογιάροι παραδίδουν τα όπλα τους και προσάρτηση της Βουλγαρίας από το Βυζάντιο |
| Μάχη της Θεσσαλονίκης | 1040 | Μιχαήλ ο Δ' | Πετρ Ντελγιάν | Μετά την εκδήλωση της εξέγερσης υπό την ηγεσία του Πέτρου Ντελγιάν, οι Βούλγαροι ανάγκασαν τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ 'να φύγει από την περιοχή της Θεσσαλονίκης. Η εξέγερση εκτείνεται από το Βελιγράδι στο βορρά μέχρι την Αττική στο νότο |
| Μάχη της Θεσσαλονίκης | Φθινόπωρο του 1040 | (άγνωστος) | Αλούσιαν | Η προσπάθεια των Βούλγαρων αντάρτων να πάρουν τη Θεσσαλονίκη τελειώνει με μια βαριά ήττα |
| Μάχη της Βεγορίτιδας (Οστρόβου) | 1041 | Μιχαήλ ο Δ' | Πετρ Ντελγιάν | Ο Ντελγιάν αιχμαλωτίζεται και η βουλγαρική επανάσταση καταστέλνεται |
| Μάχη της Τργιάβνας | Άνοιξη του 1190 | Ισαάκ ο Β' | Ίβαν Άσεν ο Α' | Σοβαρή ήττα των Βυζαντινών. Ενίσχυση του βουλγαρικού κράτους, που αποκαταστάθηκε με επιτυχημένη εξέγερση τέσσερα χρόνια νωρίτερα |
| Μάχη της Αρκαδιούπολης | 1194 | Αλέξιος ο Γίδος και | Ίβαν Άσεν ο Α' | Οι Βούλγαροι και οι Κουμάνοι κατακλύζουν τη Θράκη |
| Μάχη της Αμφίπολης | 1196 | Ισαάκ o B' | Ίβαν Άσεν ο Α' | Ο Άσεν μεταφέρει τον πόλεμο με τους Βυζαντινούς στη Μακεδονία. Ο στόχος να κατακτηθούν η Μυσία και η Μακεδονία εκπληρώθηκε μετά το θάνατο του Άσεν από τον αδελφό του Καλογιάν |
| Μάχη της Κλοκοτνίτσας | 9 Μάρτη του 1230 | Θεόδωρος Κομνηνός | Ίβαν Άσεν ο Β' | Η αυτοκρατορία του Θεόδωρου Comnen καταστράφηκε. Το βασίλειο του Τάρνοβο περιλαμβάνει την Ανατολική Θράκη, τη Ροδόπη, το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας και την Αλβανία. Η Ήπειρος και η Θεσσαλονίκη γίνονται υποτελείς του ηγεμόνα του Τάρνοβο |
| Μάχη της Αδριανούπολης | 1254 | Θεόδωρος ο Β' Λάσκαρης | Ίβαν Άσεν ο Β' | Το βασίλειο του Τάρνοβο ηττάται και τελικά χάνει τη Ροδόπη και τη Μακεδονία από την αυτοκρατορία της Νίκαιας. Λίγα χρόνια αργότερα, οι Βυζαντινοί κατέκτησαν όλη τη Θράκη |
| Μάχη της Ντέβινα | 17 Ιούλη 1279 | (Μούριν) | Ιβάιλο | Η νίκη του Ιβάιλο έθεσε τέλος στη συμμετοχή των Βυζαντινών στη σύγκρουση στη Βουλγαρία και ανάγκασε τον Βυζαντινό κυβερνήτη Ίβαν Άσεν Γ' να εγκαταλείψει τη χώρα. |
| Μάχη της Σκαφίδας | 1304 | Μιχαήλ ο Θ' | Τέοντορ Σβέτοσλαβ | Μια αποφασιστική μάχη στον πόλεμο του 1300 - 1307 έληξε με εδαφικά κέρδη του Βασιλείου του Ταρνόβου στη βορειοανατολική Θράκη |
| Μάχη του Ρουσόκαστρου | 18 Ιούλη 1332 | Ανδρόνικος ο Γ' | Ίβαν Αλεξάντρ | Με τη βοήθεια των Τατάρων, ο Ίβαν νίκησε τους Βυζαντινούς και επέβαλε τον έλεγχο του στην Αγχίαλο και στη Μεσημβρία |
Πηγές
Επεξεργασία- Ιστορία του Ελληνικού έθνους - κεφ. Βυζάντιο - Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
- Βυζαντινο-Βουλγαρικοί Πόλεμοι - τόμος Α' - εκδ. Περισκόπιο - Νίκος Γιαννόπουλος
- Βυζαντινή Εποποιία - Τόμοι Α,Β - Βιβλία: Αυτοκράτωρ Νικηφόρος Φωκάς, Αυτοκράτωρ Ιωάννης Τσιμισκής, Αυτοκράτωρ Βασίλειος Β' ο Βουλγαροκτόνος - εκδ. Βεργίνα, εκδ. Δημιουργία