Ανδρόνικος Δ´ Παλαιολόγος

Ο Ανδρόνικος Δ΄ Παλαιολόγος (11 Απριλίου 1348 - 28 Ιουνίου 1385) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας (1376-1379), πρωτότοκος υιός του Ιωάννη Ε' και της Ελένης Καντακουζηνής, άνθρωπος με ακτινοβολούσα, λαοφιλή αλλά και κενόδοξη προσωπικότητα, που αδημονούσε για την αυτόνομη άσκηση της εξουσίας, μιας και ο πατέρας του ήταν μόλις 16 χρόνια μεγαλύτερός του. Είχε νυμφευθεί την κόρη του Βουλγάρου τσάρου Ιβάν Αλεξάνδρου των Σισμάν, κυρά Μαρία και διατηρούσε φιλικές σχέσεις με το διάσημο αστρολόγο Αβράμιο.

Ανδρόνικος Δ΄
Mικρογραφία από τον κώδικα Mutinensis gr. 122 (folio 294v) της Βιβλιοθήκης των Έστε στη Μόντενα.
Αυτοκράτορας των Ρωμαίων
Περίοδος	1376-1379
Προκάτοχος	Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος (1η φορά)
Διάδοχος	Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος (2η φορά)
Γέννηση	11 Απριλίου 1348
Θάνατος	28 Ιουνίου 1385
Τόπος ταφής	Μονή Παντοκράτορος
Σύζυγος	Μαρία Κυράτζα των Στρατσιμίρ
Επίγονοι	Ιωάννης Ζ΄ Παλαιολόγος
Οίκος	Παλαιολόγων
Πατέρας	Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος
Μητέρα	Ελένη Καντακουζηνή
Θρησκεία	Χριστιανός Ορθόδοξος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Πριν την ανταρσία

Ο Ανδρόνικος Δ΄ αρχικά επιχείρησε να εκμεταλλευτεί την απουσία του πατέρα του σε διπλωματική περιοδεία στο εξωτερικό έως το 1369. Οι αποτυχημένες διαπραγματεύσεις με τον Λουδοβίκο A΄ των Καπετιδών-Ανζού της Ουγγαρίας, η αισχρή για το λαό υποταγή του Ιωάννη Ε΄ στον πάπα Ουρβανό και η ένδεια του αυτοκράτορα κατά την επίσκεψή του στη Βενετία για διευθέτηση οφειλών, δημιουργούσαν στην πρωτεύουσα κλίμα απογοήτευσης και αγανάκτησης προς τον απροκάλυπτα δυτικόφιλο πατέρα του Ιωάννη Ε΄. Ο Ανδρόνικος Δ΄ δεν φανέρωσε έμπρακτα τις προθέσεις του. Όμως αδράνησε προκλητικά, όταν ουσιαστικά ο πατέρας του ήταν όμηρος των Βουλγάρων (Βίντιν, 1366) και χρειάστηκε η επέμβαση του Αμεδαίου ΣΤ΄ κόμη της Σαβοΐας (εξαδέλφου του Ιωάννη Ε΄) για να ελευθερωθεί, αλλά και όταν ο Ιωάννης Ε΄ ζήτησε οικονομική βοήθεια, ενώ βρισκόταν στη Βενετία, η συνδρομή του ευπειθούς Μανουήλ ήταν που τελικά έδωσε τη λύση. Επιπρόσθετα οι σχέσεις πατέρα και πρωτότοκου γιου ψυχράθηκαν περισσότερο, επειδή ο Ιωάννης Ε΄ συμφώνησε με τους Βενετούς την παραχώρηση της νήσου Τενέδου, μήλο της έριδας μεταξύ των μεγάλων ιταλικών ναυτικών δυνάμεων Βενετίας και Γένοβας, με την οποία Γένοβα συνεργαζόταν μυστικά ο Ανδρόνικος Δ΄.

Η σύγκρουση με την πατρική εξουσία

Η πρώτη ένοπλή του προσπάθεια να καταλάβει την εξουσία το 1373 απέτυχε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να φυλακιστεί μαζί με το γιο του Ιωάννη, αφού τιμωρήθηκαν με τύφλωση. Η εκτέλεση της εντολής δεν επέφερε βέβαια πλήρη τύφλωση, μια και σε διάστημα σχεδόν δύο χρόνων η όραση των κρατουμένων επανήλθε σε τέτοια επίπεδα, ώστε να διεκδικήσουν την εξουσία. Με τη βοήθεια λοιπόν των Γενουατών απέδρασε ο Ανδρόνικος και οργάνωσε πραξικόπημα που επέτυχε (Μάιος του 1376). Συνέλαβε και φυλάκισε τον Ιωάννη Ε' και τον αδελφό του Μανουήλ. Κάθισε στο θρόνο από το 1376 μέχρι το 1379, παρεμβάλλοντας τη βασιλεία του σε αυτή του πατέρα του. Το 1379 Ιωάννης Ε' και Μανουήλ απελευθερώθηκαν, πιθανόν από τους Τούρκους και τους Βενετούς, σταθερά εχθρούς του Ανδρόνικου, λόγω της φιλικής προς τους Γενουάτες πολιτικής του. Μετά από συμβιβασμό, στον Ανδρόνικο αποδόθηκε ο τίτλος του συναυτοκράτορα και του παραχωρήθηκε μια περιοχή στη Σηλυμβρία, καθώς και δικαίωμα διαδοχής στο βυζαντινό θρόνο από το γιο του Ιωάννη. Πέθανε το 1385 στις 28 Ιουνίου.

Οικογένεια

Ο Ανδρόνικος Δ' νυμφεύτηκε την Κυράτσα Μαρία (μετέπειτα μοναχή Μακαρία) των Σρατσιμίρ, κόρη του Ιβάν-Αλεξάνδρου ηγεμόνα των Βουλγάρων και είχε τέκνα:

• Ιωάννης Ζ΄ Παλαιολόγος, 1370 - 1408, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων (1390). Νυμφεύτηκε την Ευγενία (Ειρήνη) Γκαττιλούζιο, κόρη του Φραντσέσκο Β΄ ηγεμόνα της Λέσβου.
• δύο κόρες.

Νομίσματα

Ο Ανδρόνικος Δ' έκοψε αργυρά 1/2 υπερπύρου, βασιλικά και τορνέζια χαλκά. Το ότι δεν έκοψε χρυσά (ολόκληρα) υπέρπυρα φανερώνει τη δύσκολη οικονομική κατάσταση. Στο 1/2 υπερπύρου εικονίζεται σε προτομή με γύρω την επιγραφή ANΔΡΟΝΙΚΟC ΔΕCΠΟΤΗC Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC / ΘV ΧΑΡΙΤΙ ΒΑCΙΛΕVC ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ, ενώ στην άλλη όψη υπάρχει η προτομή του Χριστού.

Δείτε επίσης

• Γενεαλογία Βυζαντινών Αυτοκρατόρων

Πηγές

• Donald Nicol, Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,μτφρ.Ευγένιος Πιερρής, εκδ.Ελληνική Ευρωεκοδοτική, Αθήνα, 1993, σελ.56-57

Βιβλιογραφία

• Norwich, J.J. "Byzantium", Vol. III-The Decline and Fall
• Vasiliev, A. "History of the Byzantine Empire, 324–1453"
• Ostrogorsky, G. "History of the Byzantine State"
• Π.Κατσώνη, "Μια επταετία κρίσιμων γεγονότων (1366-1373)"