Βουχέτιο

Η ακρόπολη Βουχέτιο ή Βουχαίτιο βρίσκεται στον Δήμο Ζηρού του νομού Πρέβεζας (Νόμος «Καλλικράτης»), επάνω στoν λόφο, όπου συνυπάρχει με τη μεσαιωνική πόλη και φρούριο των Ρωγών.

Βουχέτιο
Βουχέτιο 39°9′22″N 20°50′50″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Ζηρού

Η αρχαία πόλη μέλος των τεσσάρων αποικιών των Ηλείων στο Νομό Πρέβεζας, αποκαλούμενη τετράπολη: Πανδοσία (στην πεδιάδα του Αχέροντα ποταμού, στο σημερινό χωριό Καστρί του Δήμου Πάργας), Βουχέτιον, Βατίαι, και Ελάτρεια (ή Ελάτρια). Το Βουχέτιον ήταν το επίνειο, στον Αμβρακικό Κόλπο, της τετράπολης. Μέσα στο φρούριο των Ρωγών βρίσκεται, ανακαινισμένος πλήρως από το 2006, ο μεταβυζαντινός Ναός της Κοίμησης Θεοτόκου. Το Κάστρο των Ρωγών είχαν παίξει σημαντικό ρόλο τα τελευταία μεσαιωνικά χρόνια και ήταν η πολεοδομική συνέχεια της ακρόπολης του Βουχετίου.

Το 2019, ο Γραμματέας της επιτροπής Αρχείων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Θεοδωρόπουλος εξελέγη βοηθός Επίσκοπος, υπό τον τίτλο της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης Επισκοπής Ρωγών.

Ετυμολογία

Το όνομα Βουχέτιον ή Βουχετός ή Βουχαίτιον ή Βουχαιτός (κατά τον Πολύβιo) ή Βουχετάς (κατά τον Σουίδα), προέρχεται σύμφωνα με την παράδοση που τη σημειώνει ο Φιλόχορος, από το γεγονός ότι η Θέμις «επί βοός οχουμένη» ήρθε κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα να μείνει εδώ. Η θεά λατρευόταν στην πόλη αυτή. Κατά μια άλλη άποψη, το όνομα Βουχέτιον, αποτελεί γλωσσική μετεξέλιξη του Βούχετα (τα) και προέρχεται μάλλον από το βους (=βόδι) και οχετός (= αυλάκι, υπόνομος, οχώ = φέρω).

Για το όνομα Ρωγοί, έχει υποστηριχθεί ότι προέρχεται από την λέξη «αρωγή». Τουλάχιστον αυτή την εξήγηση δίνουν για την ονομασία των Ρωγών οι Π. Αραβαντινός και Σεραφείμ Βυζάντιος, τ. μητροπολίτης Άρτας. Επειδή τα μεσαιωνικά χρόνια υπήρχαν επιδρομές των Σλάβων και Βουλγάρων στην περιοχή του σημερινού Νομού Πρέβεζας, οι οποίοι κατέστρεφαν, έκαιγαν και λεηλατούσαν, αυτή η νέα πόλη πρόσφερε άσυλο και αρωγή στους πρόσφυγες.

Τοποθεσία της αρχαίας πόλης

Ο Λούρος Ποταμός από το Αρχαίο Βουχέτιο

Η γεωγραφική θέση του Βουχετίου αποτέλεσε πεδίο αντιπαράθεσης αρκετών συγγραφέων.Ο Στράβων στα Γεωγραφικά γράφει: «Εγγύς της Κιχύρου πολίχνην Βουχέτιον Κασσωπαίων μικρόν υπέρ της θαλάσσης όν και Ελάτρια και Πανδοσία και Βατία εν μεσογαία καθήκει δε αυτών η χώρα μέχρι του κόλπου», δηλαδή το τοποθετεί κοντά στην Κίχυρο, αλλά αυτό είναι ασαφές. Ο Δημοσθένης στο έργο του «Περί Αλοννήσου» αναφέρει το Βουχέτιον, χωρίς να το προσδιορίζει γεωγραφικά. Ο Άγγλος Φίλιπσον, ο Γερμανός Bursian και ο Έλληνας Αραβαντινός εκτιμούσαν ότι το Βουχέτιον βρίσκεται κάπου μεταξύ περιοχής Λούτσας και Καστροσυκιάς Πρέβεζας. Ο Αθανάσιος Σταγειρίτης τοποθετεί το Βουχέτιον στην Κασσωπαία χώρα γενικώς και ασαφώς. Ο Γάλλος Πουκεβίλ αδιαφορεί παντελώς για τον Στράβωνα και τοποθετεί το Βουχέτιον εντελώς αυθαίρετα και λανθασμένα κοντά στο Μαργαρίτι Θεσπρωτίας. Τελικά μόνο ο Νίκολας Χάμοντ τοποθέτησε σωστά το Βουχέτιον στο ίδιο σημείο που βρίσκεται η ακρόπολη των Ρωγών, στη Νέα Κερασούντα Πρέβεζας. Σημειώνεται ότι στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, σε χάρτη που παρουσιάζει τον Ελλαδικό χώρο στα αρχαία χρόνια, 8ος-6ος αιώνας π.Χ., αλλά και σε σχολικά βιβλία ιστορίας, η θέση της ακρόπολης Βουχέτιον παρουσιάζεται λανθασμένα με το όνομα Βούχετα, παραλιακώς και βορείως του νομού Πρέβεζας, προφανώς στην περιοχή της ακρόπολης Πανδοσία (Καστρί Φαναρίου), ενώ η σωστή θέση είναι κοντά στο χωριό Νέα Κερασούντα Πρέβεζας και συνεπώς νοτιοανατολικά, πλησίον του Αμβρακικού κόλπου.

Ιστορία του Βουχετίου

Κατά μία άποψη το Βουχέτιον ιδρύθηκε ταυτόχρονα με την Πανδοσία τον 7ο αιώνα π.Χ. Άλλη άποψη αναγράφει ότι είναι μεταγενέστερο, και ιδρύθηκε μετά την καταστροφή της Πανδοσίας το έτος 168 π.Χ από τον Ρωμαίο Αιμίλιο Παύλο (Lucius Aemilius Paulus Macedonicus), στην πεδιάδα του Λούρου, την εποχή δηλαδή της ρωμαϊκής κατάκτησης της Ελλάδας. Δίπλα στο Βουχέτιο περνάει ο ποταμός Λούρος, ο οποίος είναι πλωτός μέχρι την εκβολή του στον όρμο Μιχαλιτσίου Πρέβεζας. Οι αρχαιολόγοι έχουν σημαντικές αποδείξεις, ότι η σημερινή γεωγραφία των Νομών Πρέβεζας, Άρτας και Θεσπρωτίας, ουδεμία σχέση έχει με τη γεωγραφία στην αρχαία εποχή. Για παράδειγμα ο λόφος Καστρί Φαναρίου που βρίσκεται η Πανδοσία (Ήπειρος), αποικία των Ηλείων ήταν νησί δίπλα στη λίμνη Αχερουσία. Ομοίως, νησί ήταν και το Αρχαίο Βουχέτιον. Νησί επίσης ήταν και η Αρχαία Εφύρα στο λόφο του Αγίου Ιωάννη με το Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Προφανώς αυτός είναι ο λόγος που επελέγησαν αυτές οι περιοχές για κτίσιμο των πόλεων, η προσβασιμότητα προς τη θάλασσα. Σε γενικές γραμμές οι Ηλείοι επέλεγαν παραθαλάσσια ή έστω ποταμίως προσβάσιμα σημεία για ανέγερση οχυρωμένων πόλεων.

Τα ερείπια του αρχαίου Βουχετίου βρίσκονται επάνω σε χαμηλό γήλοφο στη βόρεια παρυφή της πεδιάδας του Λούρου, νότια του σημερινού χωριού Κερασούντα, ακριβώς εκεί πού βρίσκεται σήμερα το Φρούριο των Ρωγών. Η περιοχή αυτή κατά την αρχαιότητα αποτελούσε την Κασσωπαία, περιοχή που κατοικούσαν οι Κασσωπαίοι ή Κασσωποί, ηπειρωτικό φύλο που ανήκε στον ευρύτερο κλάδο των Θεσπρωτών. Κατά τη γεωμετρική εποχή υπήρχαν εδώ κοντά μία ή περισσότερες κώμες με αγροτική οικονομία. Στα τέλη 8ου-αρχές 7ου αι. π.Χ. Ηλείοι άποικοι εγκαταστάθηκαν ιδρύοντας τέσσερις αποικίες. Μία από αυτές ήταν το Βουχέτιο, το οποίο αποτέλεσε ένα ασφαλές ποτάμιο λιμάνι (επίνειον). Το αρχικό όνομα του οικισμού, πιθανότατα αρχαιότερο της ίδρυσής του, ήταν Βούχετα. Από τον 6ο αι. π.Χ. ο λόφος ήταν ήδη κατοικημένος. Ως τα πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου οι άποικοι διατηρούσαν ειρηνικές σχέσεις προς τους Κασσωπαίους. Αλλά σε λίγο (427-423 π.Χ.) μεταβλήθηκαν σε εχθρικές. Στους χρόνους αυτούς πρέπει να κτίστηκε το ισοδομικό τείχος της ακρόπολης. Το έτος 343-342 π.χ. με την παρέμβαση του Φιλίππου, το Βουχέτιον όπως και οι υπόλοιπες αποικίες των Ηλείων περιέρχονται στα χέρια των Κασσωπαίων Ηπειρωτών. Η νέα περίοδος σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη ακμή του οικισμού, ο οποίος και επεκτείνεται. Οι περίοικοι άρχισαν να συγκεντρώνονται στο Βουχέτιο και να επιδίδονται στη βιοτεχνία και το εμπόριο. Στην περίοδο αυτή θα κατασκευάσθηκε ο ανατολικός πολυγωνικός περίβολος. Σε αυτή την περίοδο αναφέρεται ο χαρακτηρισμός του Βουχέτιου ως πολιχνίου. Ο Στράβων χαρακτηρίζει το Βουχέτιον πολίχνιο (= μικρή πόλη), της οποίας τον πληθυσμό στην αρχαία Ήπειρο μπορούμε να υπολογίσουμε αυτή την εποχή σε 2.000-4.000 κατοίκους. Ο οικισμός καταστράφηκε ασφαλώς το 167-168 π.Χ. από τους Ρωμαίους του Αιμίλιου Παύλου, μαζί με 70 άλλες πόλεις της Ηπείρου.

Λίγο αργότερα ανοικοδομήθηκε, χωρίς όμως ποτέ να ξαναβρεί την παλιά του αίγλη. Η ίδρυση της Νικοπόλεως έδωσε το τελειωτικό πλήγμα στον οικισμό, ο οποίος σταδιακά ερημώθηκε εντελώς.

Φρούριο Ρωγών

Ο όρος Ρωγοί είναι μεσαιωνικός. Κατά την περίοδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου (13ος-14ος αι.), έγινε η τελευταία ανοικοδόμηση και το κάστρο πήρε τη σημερινή του μορφή.

Οι Ρωγοί κατά τον 14ο αιώνα ήταν μια από τις πιο ακμάζουσες πόλεις του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Τον ίδιο αυτόν αιώνα κυριεύθηκε από τους Σέρβους, που επωφελήθηκαν από την εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στους δύο αυτοκράτορες του Βυζαντίου, τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο και τον Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό. Οι Ρωγοί δεν έμειναν για πολύ στα χέρια των Σέρβων γιατί κυριεύθηκαν από τους Αλβανούς, που όμως κατάφερε και εξεδίωξε ο Δεσπότης της Ηπείρου Ιωάννης ο Γ΄. Εκκλησιαατικά, την περίοδο αυτοί οι Ρωγοί υπάγονταν στην επισκοπή Κοζύλης, μαζί με τη μονή Κοζύλης όπου είχε αποσυρθεί ο επίσκοπος Ναυπάκτου, Ιωάννης Απόκαυκος.

Το 1449 το κάστρο το κατέλαβαν οι Οθωμανοί Τούρκοι, όπως και όλη την Ήπειρο.

Για το Φρούριο του Βουχετίου και των Ρωγών μιλάει στις «Επιστολές» του, αλλά και στις γραπτές «Αναμνήσεις» του ο Κυριακός ο Αγκωνίτης, ο περιηγητής που επισκέφθηκε την Ήπειρο στις αρχές του 15ου αιώνα και που κατόρθωνε να μεταμφιέζεται σε ελάχιστο χρόνο από Έλληνα σε Τούρκο για να κυκλοφορεί ελεύθερα. Αυτός, λοιπόν, στο βιβλίο του γράφει ότι ήρθε εδώ και είδε -μέσα στο φρούριο και την πόλη- «έναν ναό περίφημο του Ευαγγελιστή Λουκά πού βρίσκεται σε πανάρχαιο τόπο» και «περιείχε διάφορα άγια λείψανα» (όπως π.χ. την κάρα της Αγίας Άννας και ένα πόδι του Χρυσόστομου). Ακόμη ο μεσαιωνικός περιηγητής αναφέρει ότι είδε και τό λείψανο του Ευαγγελιστή Λουκά μέσα στη μητροπολιτική εκκλησία. Σήμερα το λείψανο του Ευαγγελιστή βρίσκεται στην πόλη Σμεντέροβο της Σερβίας, από τις 12 Ιανουαρίου 1453.

Σημαντικά ιστορικό πρόσωπο των Ρωγών είναι ο Επίσκοπος των Ρωγών Ιωσήφ, ο οποίος στην έξοδο του Μεσολογγίου, το 1826, ανατινάχθηκε στον αέρα κλεισμένος στον ανεμόμυλο και βρήκε ηρωικό θάνατο. Σχετική μαρμάρινη πινακίδα υπάρχει στον πρόσφατα αναπαλαιωμένο Ναό της Κοίμησης Θεοτόκου στο Φρούριο των Ρωγών.

Τα τείχη της ακρόπολης Βουχετίου και Ρωγών

Το φρούριο των Ρωγών

Το Υπουργείο Πολιτισμού στην ιστοσελίδα του δίνει την εξής περιγραφή και χρονολόγηση των τειχών της καστρόπολης:

• Περίοδος Α'. Ισοδομικός περίβολος στη κορυφή του λοφίσκου (ακρόπολη) με περίμετρο 450 μ. και εμβαδό 9 στρέμματα.
• Περίοδος Β΄. Τείχος πολυγωνικής κατασκευής στη βόρεια πλαγιά του λόφου, το οποίο κατεβαίνει ως τους πρόποδες του λόφου, επεκτείνοντας την εξωτερική περίμετρο του περιβόλου στα 730 μ. και το εμβαδό στα 18 στρέμματα.
• Περίοδος Γ΄. Πρόσθετο πολυγωνικό τείχος περικλείει τη βορειοανατολική πλαγιά του λόφου όπου υπήρχε τμήμα του οικισμού με εμβαδό 2 εκταρίων. Έτσι η συνολική εξωτερική περίμετρος του τειχισμένου χώρου έφτασε τα 1.000 μ. και το εμβαδό τα 37 στρέμματα.
• Περίοδος Δ΄. Τα τείχη ανακατασκευάζονται σε μεγάλη έκταση εκτός από όσα χαμηλότερα μέρη τους δεν είχαν καταστραφεί. Επισκευές έγιναν και κατά τους βυζαντινούς χρόνους κατά τους οποίους προστέθηκαν πυλίδες και ισχυροί πύργοι, τα οποία σώζονται σε σημαντικό ύψος μέχρι σήμερα.

Πρόσβαση

Βρίσκεται στο Δημοτικό Διαμέρισμα Νέα Κερασούντα του Δήμου Ζηρού Νομού Πρέβεζας. Ήδη η ΙΒ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων έχει κάνει αρκετές εργασίες καθαρισμού και συντήρησης τειχών και σε λίθινες τοξωτές πύλες όπως και πλήρη αναπαλαίωση στο Ναό της Κοίμησης Θεοτόκου εντός της Καστρόπολης. Σημαντική είναι η κεντρική πύλη μεγάλους ογκόλιθους. Σε αρκετούς τοίχους διατηρούνται οι δοκοθήκες στήριξης των δοκαριών δεύτερου πατώματος (διώροφες κατασκευές). Πριν από τις αποξηράνσεις του έτους 1950, οι γύρω βάλτοι και ο ποταμός αποτελούσαν φυσικό οχύρωμα. Η είσοδος στην ακρόπολη είναι ελεύθερη.

Αρχαιολογικές παρεμβάσεις

Στην περιοχή του Αρχαίου Βουχετίου και της Καστρόπολης των Ρωγών δεν έχουν γίνει αρχαιολογικές ανασκαφές αλλά από το 1978 έως το 1980 έχουν γίνει εργασίες στερέωσης σε διάφορα τμήματα του τείχους της αρχαίας και μεσαιωνικής ακρόπολης. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.. Τέλος, το έτος 2005 και 2006 έγιναν πολλές εργασίες καθαρισμού, στήριξης και αναπαλαίωσης τειχών και του Ναού Κοίμησης Θεοτόκου εντός του Κάστρου από την ΙΒ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.

Πηγές

• Κυριάκος ο εξ Αγκώνος: «Επιστολαί και Αναμνήσεις εξ Ηπείρου».
• Σεραφείμ Βυζάντιος: «Δοκίμιον περί Άρτης και Πρεβέζης» (1887). Επανέκδοση Συλλόγου «Σκουφάς» Άρτας 1987
• Σπυράκος Θεόφιλος: «Ιστορία και αρχαιότητες της Ηπείρου», Αθήνα 2007, σελίδες 38-40.
• Συνέσιος Λάζαρος: «Σύντομη Ιστορία του Νομού Πρέβεζας», έκδοση Νομαρχίας Πρέβεζας, 2003.
• Στράβων: «Γεωγραφικά, Ζ,7.5.5».
• Hammond Nickolas: «Ήπειρος», εκδόσεις Oxford 1977, Εκδόσεις «Ηπειρωτική Βιβλιοθήκη» 1971

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Τα κάστρα του Νομού Πρεβέζης από ψηλά» από epirustravel.eu. Πλάνα της περιοχής από drone.