Βερενίκη Δ΄ της Αιγύπτου

Η Βερενίκη Δ' ( π. 76 – 55 π.Χ.), ήταν Βασίλισσα της αρχαίας Αιγύπτου, μέλος της Δυναστείας των Πτολεμαίων, η οποία κυβέρνησε τη χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου. Ήταν κόρη του φαραώ Πτολεμαίου ΙΒ' Αυλητή και της Κλεοπάτρας Ε' Τρύφαινας. Μετά τον θάνατο της μητέρας της το 57 π.Χ., και καθώς ο πατέρας της απουσίαζε, κυβέρνησε για δύο χρόνια μόνη το βασίλειο, θέση που προσπάθησε να διατηρήσει αποτρέποντας την επιστροφή του.

Βερενίκη Δ΄ της Αιγύπτου
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Βερενίκη (Ελληνικά)
Όνομα γεννήσεως	Irypatet Werethesut Berenice IV Epiphaneia
Γέννηση	77 π.Χ. Αλεξάνδρεια
Θάνατος	55 π.Χ. Αλεξάνδρεια
Τόπος ταφής	Αλεξάνδρεια
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο των Πτολεμαίων
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Αρχέλαος Α΄ από τα Κόμανα Σέλευκος Ζ΄ Κυβιοσάκτης
Γονείς	Πτολεμαίος ΙΒ΄ Αυλητής και Κλεοπάτρα Ε΄ της Αιγύπτου
Αδέλφια	Cleopatra Tryphaena (elder paternal half-sister) Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου (νεότερη ετεροθαλής αδερφή από τον πατέρα) Αρσινόη Δ΄ της Αιγύπτου (νεότερη ετεροθαλής αδερφή από τον πατέρα) Πτολεμαίος ΙΓ΄ (νεότερος ετεροθαλής αδερφός από τον πατέρα) Πτολεμαίος ΙΔ΄ (νεότερος ετεροθαλής αδερφός από τον πατέρα)
Οικογένεια	Δυναστεία των Πτολεμαίων
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	κυβερνώσα βασίλισσα (58 π.Χ.–55 π.Χ., Βασίλειο των Πτολεμαίων)
Σχετικά πολυμέσα

Άνοδος στον θρόνο

Το 58 π.Χ., ο Πτολεμαίος ΙΒ' Αυλητής πήγε στη Ρώμη για να διαμαρτυρηθεί ότι ο λαός του ήταν στα πρόθυρα της εξέγερσης και για να ζητήσει από τον ρωμαϊκό στρατό βοήθεια, ώστε να εξασφαλίσει τη θέση του. Οι Ρωμαίοι τον υποδέχτηκαν με προσβλητικό τρόπο, καθώς ούτε και αυτοί που λάμβαναν τις δωροδοκίες του εδώ και χρόνια δεν τον είχαν σε εκτίμηση.

Πίσω στην Αλεξάνδρεια διέμενε η οικογένεια του Αυλητή που δεν τον είχε συνοδέψει στη Ρώμη. Ο λαός αναγνώριζε ως κυβερνήτες τη Βερενίκη Δ', κόρη του Αυλητή, και την Κλεοπάτρα Τρύφαινα, τη σύζυγό του (ή μια κόρη του με το ίδιο όνομα κατά μια εκδοχή). Όπως και να έχει η τελευταία πέθανε αφήνοντας τη νεαρή Βερενίκη μόνη Βασίλισσα του Νείλου.

Από το 58 μέχρι και το τέλος του 57 π.Χ. ο Πτολεμαίος ΙΒ' παρέμεινε στη Ρώμη ή σε εξοχική βίλα του Πομπήιου, απασχολημένος με δωροδοκίες και υποσχέσεις σε συγκλητικούς. Τελικά το 57 π.Χ. αποφασίστηκε να παρέμβει η Ρώμη ώστε ο Πτολεμαίος να επιστρέψει στον θρόνο του, όμως δεν πάρθηκε απόφαση σχετικά με το ποιος θα αναλάβει την αποστολή μιας και οι αντιμαχόμενες παρατάξεις στους κόλπους της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας βρισκόταν σε αναβρασμό. Τις ελπίδες του Πτολεμαίου στήριξε ο διοικητής της Συρίας, ο Γαβήνιος, προσκείμενος στον Πομπηίο, αφού του υποσχέθηκε 10.000 τάλαντα.

Βασιλεία & Γάμοι

Στο μεταξύ οι Αλεξανδρινοί προσπάθησαν να παρεμποδίσουν την επιστροφή του Πτολεμαίου ΙΒ' βρίσκοντας έναν νέο σύζυγο κατάλληλο για τη νεαρή τους βασίλισσα. Προσπάθησαν πρώτα με δύο πρίγκιπες των Σελευκιδών. Ο πρώτος ήταν γιος της Κλεοπάτρας Σελήνης Α', ωστόσο εκείνος πέθανε όσο οι διαπραγματεύσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη. Κατόπιν οι προσπάθειες στράφηκαν σε έναν εγγονό του Αντίοχου Η' του Γρυπού και της Τρύφαινας, που ονομαζόταν Φίλιππος, και τον οποίο ο Γαβήνιος απέτρεψε από το να ανταποκριθεί στην πρόσκληση.

Έπειτα οι Αλεξανδρινοί κάλεσαν έναν άντρα με το όνομα Σέλευκος, ο οποίος υποστήριξε πως συνδεόταν με τον βασιλικό οίκο των Σελευκιδών. Όταν έκανε την εμφάνισή του, αποδείχτηκε πως είχε τόσο αποτρόπαια εμφάνιση και συμπεριφορά, που οι Αλεξανδρινοί τον ονόμασαν Κυβιοσάκτη, δηλαδή έμπορα αλμυρών ψαριών. Κατά συνέπεια η Βερενίκη, μετά από μερικές μέρες στο πλάι ενός τέτοιου άντρα, αποφάσισε να διατάξει τον στραγγαλισμό του.

Κατόπιν ήρθε στο προσκήνιο ένας άντρας με το όνομα Αρχέλαος. Ο πατέρας του, που έφερε το ίδιο όνομα, ήταν ένας από τους αρχιστράτηγους του Μιθριδάτη και πέρασε στο ρωμαϊκό στρατόπεδο πριν τον τελευταίο Μιθριδατικό πόλεμο. Ο νεαρός Αρχέλαος υποστήριξε πως στην πραγματικότητα ήταν γιος του ίδιου του Μιθριδάτη και κατ’ επέκταση μακρινός συγγενής των Πτολεμαίων. Ο ίδιος ο Πομπηίος του είχε δώσει μια καλή θέση στον Πόντο. Τον χειμώνα του 56 – 55 π.Χ. ο Αρχέλαος έφτασε στην Αίγυπτο, παντρεύτηκε τη Βερενίκη και ανέβηκε στον θρόνο.

Πτώση και θάνατος

Την άνοιξη του 55 π.Χ. ο Γαβήνιος εισέβαλε στην Αίγυπτο, έχοντας μαζί του τον Πτολεμαίο ΙΒ'. Ο Αρχέλαος προσπάθησε να αποκρούσει την επίθεση, αλλά ο στρατός του δεν τον υπάκουσε και ο ίδιος έπεσε στο πεδίο της μάχης. Ο Πτολεμαίος ΙΒ' Αυλητής εγκαταστάθηκε και πάλι στον θρόνο της Αιγύπτου χάρις στον ρωμαϊκό στρατό. Μια από τις πρώτες πράξεις του Πτολεμαίου μετά την επιστροφή του ήταν η θανάτωση της κόρης του, της Βερενίκης Δ' που υπονόμευσε την εξουσία του.

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός
π. 76 π.Χ.	Γέννηση της Βερενίκης Δ', κόρης του φαραώ Πτολεμαίου ΙΒ' Αυλητή και της Κλεοπάτρας Ε'.
70/69 π.Χ.	Γέννηση της Κλεοπάτρας Ζ', γνωστής μετέπειτα στην ιστορία ως "Βασίλισσα των Βασιλέων".
67 π.Χ.	Ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος ο Μέγας βρίσκεται στην ανατολή, πολεμώντας ενάντια στους πειρατές της Κιλικίας, τον βασιλιά Μιθριδάτη Στ' του Πόντου, στα πλαίσια του Τρίτου Μιθριδατικού Πολέμου, και φυλές της Αρμενίας.
65 π.Χ.	Παρόλο που ο Πτολεμαίος ΙΒ' υποστηρίζει τον Πομπηίο, η Ρώμη σκέφτεται το ενδεχόμενο κατάκτησης της Αιγύπτου.
64 π.Χ.	Πτώση της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών και μετατροπή της σε ρωμαϊκή επαρχία (Συρία).
63 π.Χ.	Ο Πομπηίος κατακτά την Ιουδαία, ενώ επαναστάσεις ξεσπούν στην Αίγυπτο.
58 π.Χ.	Η Ρώμη κατακτά την Κύπρο, ενώ ο βασιλιάς της και αδερφός του Πτολεμαίου ΙΒ', ο Πτολεμαίος της Κύπρου, αυτοκτονεί. Η επιλογή του Πτολεμαίου ΙΒ' να μην κινηθεί σε βοήθεια του αδερφού του του στοιχίζει τον θρόνο. Στον θρόνο ανέρχεται η κόρη του Βερενίκη Δ' στην οποία προτείνονται μια σειρά από σύζυγοι.
57 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος καταφεύγει στη Ρώμη όπου με δωροδοκίες ψάχνει μάταια υποστήριξη. Τελικά καταφεύγει στην Έφεσο.
56 π.Χ.	Η Βερενίκη Δ' παντρεύεται τον Σέλευκο Ζ' Κυβιοσάκτη, τον οποίο και θανατώνει σε σύντομο χρονικό διάστημα.
56/55 π.Χ.	Ο Ρωμαίος κυβερνήτης της Συρίας, ο Γαβήνιος, δωροδοκείται από τον Πτολεμαίο ΙΒ' και συμφωνεί να υποστηρίξει το αίτημά του. Στον θρόνο της Αιγύπτου κάθεται για λίγο ο Αρχέλαος.
55 π.Χ.	Ρωμαϊκή δύναμη καταλαμβάνει την Αλεξάνδρεια τοποθετώντας εκ νέου τον Πτολεμαίο ΙΒ' στον θρόνο. Η Βερενίκη εκτελείται τον Ιούλιο. Οι Ρωμαίοι παραμένουν για να φυλάνε την πόλη.

Πηγές

• www.livius.org Berenice IV
• Βιογραφία από τον Christopher Bennett Berenice IV
• The House of Ptolemy,by E. R. Bevan Κεφάλαιο 12

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Berenice IV στο Wikimedia Commons