Αιγαίο Πέλαγος

Αιγαίο Πέλαγος
Χώρα	Ελλάδα και Τουρκία
Ονομάστηκε από	Αιγέας
Έκταση	214.000 km²
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°30′0″N 25°18′0″E
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Συντεταγμένες: 39°15′34″N 24°57′09″E / 39.2594°N 24.9525°E / 39.2594; 24.9525

Αιγαίο πέλαγος ονομάζεται η θαλάσσια περιοχή της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου που οριοθετείται από τη Κεντρική Ελλάδα στα δυτικά, από τη Μακεδονία και τη Θράκη στα βόρεια, από τη Μικρά Ασία στα ανατολικά και από τη Κρήτη στα νότια. Έχει έκταση 240.000 τ.χλμ. και μέγιστο βάθος 4.710μ. σε απόσταση 14 μιλίων ανατολικά του φάρου της βραχονησίδας Παξιμάδα. Μεγαλύτερη πόλη του γεωγραφικού διαμερίσματος είναι η Ρόδος με 49.590 κατοίκους, ενώ μεγάλες και σπουδαίες πόλεις όπως η (ευρύτερη) Αθήνα, η Σμύρνη και η Θεσσαλονίκη βρέχονται από αυτό. Υπήρξε η κοιτίδα του Αιγαιακού πολιτισμού. Σύμφωνα με τη μυθολογία, το όνομά του προέρχεται από τον Αιγέα, βασιλιά της Αθήνας και πατέρα του Θησέα, ο οποίος έπεσε και πνίγηκε στα νερά του πελάγους από το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο.

Το μέγιστο βάθος του Αιγαίου Πελάγους βρίσκεται στα 3.544 μέτρα, ανατολικά της Κρήτης. Το Θρακικό Πέλαγος, το Μυρτώο Πέλαγος και το Κρητικό Πέλαγος είναι κύριες υποδιαιρέσεις του Αιγαίου Πελάγους.

Το Αιγαίο Πέλαγος είναι μια θάλασσα με μεγάλη ιστορία. Παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας της Αρχαίας Ελλάδας, καθώς οι Έλληνες από την αρχαιότητα ζούσαν στα νησιά του Αιγαίου και γύρω από αυτά. Τα νησιά του Αιγαίου διευκόλυναν την επαφή μεταξύ των ανθρώπων της περιοχής και μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Μαζί με τους Έλληνες, στη βόρεια ακτή ζούσαν Θράκες. Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν στη πορεία την περιοχή στον 2ο αιώνα π.Χ. και αργότερα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρησιμοποίησε επιτυχημένα το Αιγαίο Πέλαγος για να ανασχέσει την εδαφική επέκταση της Πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας. Η Τέταρτη Σταυροφορία αποδυνάμωσε τη βυζαντινή κυριαρχία στο Αιγαίο και έπειτα το αρχιπέλαγος έπεσε στα χέρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με εξαίρεση την Κρήτη, η οποία ήταν βενετική αποικία μέχρι το 1669. Η Ελληνική Επανάσταση επέτρεψε την δημιουργία ενός νέου ελληνικού κράτους το 1829 που είχε πρόσβαση και στο Αιγαίο. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε παρουσία στη θάλασσα για περισσότερα από 500 χρόνια, έως ότου αντικαταστάθηκε από τη σύγχρονη Τουρκία. Στην εποχή των Παγετώνων πολλά νησιά των Κυκλάδων αποτελούσαν ένα ενιαίο νησί και το Αιγαίο ήταν μικρότερο.

Στο Αιγαίο συναντώνται κατά κύριο λόγο ασβεστόλιθοι, αν και οι ασβεστόλιθοι του Αιγαίου έχουν αλλοιωθεί σε μεγάλο βαθμό από την ηφαιστειακή δραστηριότητα που έχει συγκλονίσει την περιοχή στις τελευταίες χιλιετίες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πλούσια χρωματιστά ιζήματα στα νησιά της Σαντορίνης και της Μήλου, στο νότιο Αιγαίο.^[1] Στο Αιγαίο βρίσκεται η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, ο Βόλος, η Καβάλα και το Ηράκλειο (στο ελληνικό τμήμα του Αιγαίου) και η Σμύρνη και το Μπόντρουμ (Αλικαρνασσός) στο τουρκικό τμήμα του Αιγαίου. Τα ίδια τα υπόγεια ύδατα του Αιγαίου Πελάγους έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι που κάνει κάποιον να πιστεύει ότι το έδαφος θα ήταν άγονο επειδή βρίσκεται σε περιοχή που παλιά είχε ηφαιστειακή δραστηριότητα, αλλά στην πραγματικότητα έχει μια ισορροπία με τη δομή του εδάφους του που το καθιστά ικανό να καλλιεργεί γόνιμες καλλιέργειες σε γη που θα φαινόταν άγονη.

Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν τεταμένες σχέσεις ως προς το Αιγαίο. Η διαμάχη για το Αιγαίο ασκεί μεγάλη επίδραση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις από τη δεκαετία του 1970. Η Ελλάδα δεν έχει λύσει ακόμα με τη Τουρκία θέματα που αφορούν τα όρια των χωρικών υδάτων, του εθνικού εναέριου χώρου, των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών και των περιοχών πληροφοριών πτήσης.^[2]

Γεωγραφική θέση

Ο Διεθνής Υδρογραφικός Οργανισμός καθορίζει τα όρια του Αιγαίου πελάγους ως εξής:^[3]

Νότια: Από το ακρωτήριο Άσπρο (28°16'E) της Μικράς Ασίας έως το ακρωτήριο Κουμπουρνού, το βορειοανατολικό άκρο της Ρόδου, δια μέσω του νησιού έως το ακρωτήριο Πρασονήσι, έπειτα νοτιοδυτικά έως το σημείο Βρόντος (35°33'N) της Καρπάθου, δια μέσω του νησιού έως το ακρωτήριο Καστέλο, το νοτιότερο άκρο της Καρπάθου, έπειτα νοτιοδυτικά έως το ακρωτήριο Πλάκα της Κρήτης, δια μέσω του νησιού έως την Άγρια Γραμβούσα, από το βορειοδυτικό άκρο της έως το ακρωτήριο Απολυτάρες των Αντικυθήρων, δια μέσω του νησιού έως το βράχο Ψείρα, στα βορειοδυτικά του νησιού, έπειτα βορειοδυτικά έως το ακρωτήριο Τραχήλι των Κυθήρων δια μέσω του νησιού έως το ακρωτήριο Καραβούγια και έπειτα βορειοδυτικά έως το ακρωτήριο της Αγίας Μαρίας της Ελαφονήσου (36°28′N 22°57′E).

Ελλήσποντος: Μία νοητή γραμμή από το ακρωτήριο της Έλλης έως το ακρωτήριο του Κουμ Καλέ (Σίγειο).

Πελάγη και θάλασσες

Από την αρχαιότητα ακόμα τα διάφορα τμήματα του Αιγαίου έχουν ιδιαίτερα ονόματα: α) Μυρτώο πέλαγος, μεταξύ Σουνίου και Κυθήρων. β) Θρακικό πέλαγος, μεταξύ Θάσου, Σαμοθράκης και θρακικών ακτών. γ) Ικάριο πέλαγος, μεταξύ Χίου και Κω. δ) Κρητικό πέλαγος, βόρεια της Κρήτης. ε) Καρπάθιο πέλαγος, μεταξύ Καρπάθου και μικρασιατικών ακτών. στ) Ευβοϊκή θάλασσα, που περιβρέχει το νησί Εύβοια. ζ) Δωδεκανησιακή θάλασσα, που περιβάλλει τα Δωδεκάνησα.

Ακρωτήρια

Τα κυριότερα είναι: Κάβο Μαλιάς, στη χερσόνησο Επιδαύρου Λιμηράς της Πελοποννήσου (Λακωνία). Σκύλλαιο (κοιν. Κάβο Σκυλί), στην Αργολική χερσόνησο. Σουνίου στην Αττική. Καφηρέας (κοιν. Κάβο Ντόρο), στη Νότια Εύβοια. Αρτεμίσιο, στη Βόρεια Εύβοια. Τρίκερι (αρχ. Αιάντειον), στη χερσόνησο του Πηλίου. Κάνιστρο στη χερσόνησο Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Δρέπανο, στη χερσόνησο Σιθωνίας Χαλκιδικής. Άγιος Γεώργιος ή Σταυρός ή Φονιάς (αρχ. Νυμφαίον) στη χερσόνησο Αγίου Όρους (Άθως). Έλλη στη χερσόνησο Καλλίπολης Θράκης. Μπαμπά (αρχ. Λεκτόν), στην Τρωαδική χερσόνησο της Μ. Ασίας. Στη Μ. Ασία επίσης: Καραμπουρνού (αρχ. Μέλαινα άκρα), Μπιάνκο, Καναπίτα (αρχ. Τρωγύλιον), στη Μυκάλη, Αλούπο (αρχ. Κυνός σήμα), στην Αλικαρνασσό κ.ά..

Κόλποι

Αιγαίο Πέλαγος
Αιγαιακός πολιτισμός • Νησιά του Αιγαίου
Βόρειο Αιγαίο
Λέσβος • Χίος • Σάμος • Λήμνος • Ικαρία • Άγιος Ευστράτιος • Ψαρά • Φούρνοι • Οινούσσες • Θύμαινα
Δωδεκάνησα
Ρόδος • Κάρπαθος • Κως • Κάλυμνος • Αστυπάλαια • Κάσος • Τήλος • Σύμη • Λέρος • Νίσυρος • Πάτμος • Χάλκη • Σαριά • Λειψοί • Ψέριμος • Αγαθονήσι • Λέβιθα • Σύρνα • Αλιμιά • Αρκοί • Γυαλί • Νίμος • Τέλενδος • Φαρμακονήσι • Κίναρος
Κυκλάδες
Νάξος • Άνδρος • Πάρος • Τήνος • Μήλος • Κέα • Αμοργός • Ίος • Κύθνος • Μύκονος • Σύρος • Θήρα • Σέριφος • Σίφνος • Σίκινος • Ανάφη • Κίμωλος • Αντίπαρος • Φολέγανδρος • Μακρόνησος • Ηράκλεια • Γυάρος • Πολύαιγος • Κέρος • Ρήνεια • Δονούσα • Θηρασία • Αντίμηλος • Δεσποτικό • Σχοινούσα • Κουφονήσια • Δήλος
Αργοσαρωνικός
Σαλαμίνα • Αίγινα • Ύδρα • Πόρος • Σπέτσες • Δοκός • Αγκίστρι • Σπετσοπούλα • Ψυττάλεια
Σποράδες
Σκύρος • Σκόπελος • Αλόννησος • Σκιάθος • Κυρά Παναγιά • Περιστέρα • Γιούρα • Σκάντζουρα • Πιπέρι
Άλλα νησιά
Κρήτη • Εύβοια • Θάσος • Σαμοθράκη • Γαύδος • Αμμουλιανή
Τουρκικά νησιά
Ίμβρος • Τένεδος

Επιδαύρου Λιμηράς, Αργολικός, Σαρωνικός στην Αττική, Μαλιακός στη Στερεά, Ευβοϊκός μεταξύ Εύβοιας και Στερεάς (Βόρειος Ευβοϊκός και Νότιος Ευβοϊκός), Παγασητικός στη Θεσσαλία, Θερμαϊκός, Τορωναίος, Σιγγιτικός, Στρυμονικός και Καβάλας στη Μακεδονία, Κόλπος Ξηρού στη Θράκη, Αδραμυττηνός, Ελαΐτικος, Κόλπος της Σμύρνης, Κόλπος της Εφέσου, Ιασικός, Κεραμεικός, Κόλπος της Σύμης στη Μ. Ασία, Κισσάμου, Χανίων, Σούδας, Αλμυρού και Μιραμπέλου στην Κρήτη, Καλλονής και Γέρας στη Λέσβο.

Λιμένες

Στην ηπειρωτική Ελλάδα του Πειραιά, της Ελευσίνας, του Λαυρίου, της Ραφήνας, του Ναυπλίου, της Χαλκίδας, της Στυλίδας, του Βόλου, της Θεσσαλονίκης, της Καβάλας, του Πόρτο Λάγο, της Αλεξανδρούπολης, του Ίβριτζε (κόλπος Ξηρού στην Ανατολική Θράκη). Στη Μ. Ασία: Αϊβαλί ή Κυδωνιές, της Σμύρνης, της Αλικαρνασσού, του Κουσάντασι. Στην Κρήτη: του Ηρακλείου, της Σούδας, των Χανίων. Στα άλλα νησιά: της Μυτιλήνης, της Χίου, Βαθύ (Σάμου), της Ρόδου, της Άνδρου, της Θάσου, της Ερμούπολης (Σύρου) κτλ..

Διοικητική Διαίρεση Νήσων

Τα Νησιά του Αιγαίου Πελάγους υπάγονται σε περιφερειακές ενότητες, οι οποίες με τη σειρά τους υπάγονται σε περιφέρειες. Έξι εξ' αυτών αφορούν την Ηπειρωτική Ελλάδα, οι βασικές ωστόσο περιφέρειες του Αιγαίου Πελάγους είναι τρεις:

Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου

Περιφέρεια Κρήτης

Ποταμοί

Ποταμοί που εκβάλλουν στο Αιγαίο είναι οι: Ίναχος (Αργολίδα), Σπερχειός, Πηνειός (Θεσσαλία), Αλιάκμονας, Λουδίας, Αξιός, Στρυμόνας (Μακεδονία), Νέστος, Έβρος (Θράκη), Κάικος, Έρμος, Κάυστρος, Μαίανδρος (Μικρά Ασία) κ.ά.

Πετρελαιοφόρος Ορίζοντας

Το Αιγαίο πέλαγος είναι και ένας τεράστιος πετρελαιοφόρος ορίζοντας^[4] κάτι το οποίο φέρει την Ελλάδα και την Τουρκία σε σύγκρουση για την αξιοποίηση αυτών των κοιτασμάτων^[5]. Το 1978, πριν την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΕ, πραγματοποιήθηκε μελέτη 10 ναυτικά μίλια από το ακρωτήριο Μπάμπουρας της Θάσου, όπου βρέθηκε κοίτασμα με κόστος εξόρυξης ίσο με αυτό των πηγαδιών στη Σαουδική Αραβία. Αυτό ήταν το πρώτο κοίτασμα που βρέθηκε στο Αιγαίο, και ακολούθησαν και άλλα με σημαντικότερες 14 περιοχές ανάμεσα σε Ρόδο και Κω, όπου τέλη του '95 υπήρχαν διάφορα σενάρια ύπαρξης πετρελαίου.

Πολλά κράτη, ενδιαφέρθηκαν για την αξιοποίησή τους, που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ λόγω του καθεστώτος αστάθειας που επικρατεί στην περιοχή. Απειλές κρίσεων όπως αυτές του Σισμίκ, των Ιμίων και άλλες κατέστησαν τις περιοχές αυτές, υπό τις λεγόμενες Γκρίζες Ζώνες και τίθενται προς αμφισβήτηση η εδαφική κυριαρχία τους από την Τουρκία.

Παραπομπές

↑ «Aegean Sea | Mediterranean Sea». Encyclopedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.
↑ «International Disputes». www.globalsecurity.org. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.
↑ «"Limits of Oceans and Seas, 3rd edition", International Hydrographic Organization 1953» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2016.
↑ «ΕΛΚΕΘΕ: Πλούσιο σε κοιτάσματα υδρογονανθράκων το Αιγαίο». energypress.gr (στα Αγγλικά). 1 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2019.
↑ «Το «πράσινο φως» έδωσε και η Λιβύη στη συμφωνία με την Τουρκία για τις θαλάσσιες ζώνες». ProtoThema. 5 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2019.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Αιγαίο Πέλαγος

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
αιγαίο πέλαγος

[:02-1] «Aegean Sea | Mediterranean Sea». Encyclopedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.

[2] «International Disputes». www.globalsecurity.org. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.

[3] «"Limits of Oceans and Seas, 3rd edition", International Hydrographic Organization 1953» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2016.

[4] «ΕΛΚΕΘΕ: Πλούσιο σε κοιτάσματα υδρογονανθράκων το Αιγαίο». energypress.gr (στα Αγγλικά). 1 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2019.

[5] «Το «πράσινο φως» έδωσε και η Λιβύη στη συμφωνία με την Τουρκία για τις θαλάσσιες ζώνες». ProtoThema. 5 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]