Βικιπαίδεια

Δεσποτικό Κυκλάδων

νησίδα

Συντεταγμένες: 36°58′0″N 25°0′0″E / 36.96667°N 25.00000°E / 36.96667; 25.00000

Το Δεσποτικό είναι νησίδα των Κυκλάδων και βρίσκεται νοτιοδυτικά της Αντιπάρου. Έχει έκταση 7,754 τ.χλμ., μέγιστο υψόμετρο 188 μέτρα και είναι ακατοίκητο, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, καθώς από τότε βρίσκεται σε Ζώνη Α', αδόμητη, απολύτου Προστασίας.

Δεσποτικό
Δεσποτικό
Γεωγραφία
Συντεταγμένες36°58′N 24°59′E / 36.967°N 24.983°E / 36.967; 24.983
ΑρχιπέλαγοςΑιγαίο Πέλαγος
Νησιωτικό σύμπλεγμαΚυκλάδες
Έκταση7,754 km²
Υψόμετρο188 μ
Υψηλότερη κορυφή«Χοντρό Βουνό»
Χώρα
ΠεριφέρειαΝοτίου Αιγαίου
ΝομόςΚυκλάδων
Δημογραφικά
Πληθυσμός0 (απογραφής 2001)
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ιστορία

Επεξεργασία

Αν και ακατοίκητο σήμερα, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι το Δεσποτικό κατά τους προϊστορικούς και αρχαίους χρόνους -λόγω της κεντρικής θέσης του στις Κυκλάδες και του μεγάλου όρμου ανάμεσα στο νησί και στην Αντίπαρο, που παρείχε ασφαλές αγκυροβόλιο[1]- έπαιξε σημαντικό ρόλο στον τομέα των θαλάσσιων οδών επικοινωνίας[2].

Το Δεσποτικό ταυτίζεται με την αρχαία Πρεπέσινθο. Άλλη ονομασία του νησιού είναι Επισκοπή. Όπως αποκαλύπτουν οι ανασκαφές, στο Δεσποτικό βρισκόταν ένα ιερό -πιθανώς της Άρτεμης και του Απόλλωνα- με πανελλήνια ακτινοβολία.

 
Ο ναός του Απόλλωνα στο Δεσποτικό

Τα πλουσιότατα αρχαιολογικά ευρήματα σε διάφορες θέσεις του νησιού (Ζουμπάρια, Μάντρα,[3] Χειρόμυλος, Λιβάδι κ.α.) χρονολογούνται σε διάφορες εποχές (Πρωτοκυκλαδική, Γεωμετρική, Αρχαϊκή, Κλασσική, Ρωμαϊκή κ.α.) και δείχνουν τη σύνδεση του νησιού με την ηπειρωτική Ελλάδα, την Ανατολική Μεσόγειο, ακόμα και τη Βόρεια Αφρική[4]. Ανάμεσα στα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται τάφοι, λείψανα και αρχιτεκτονικά μέλη (σπόνδυλοι, κιονόκρανα, τρίγλυφα κ.λπ.) από οικίες και άλλα κτήρια (π.χ. βοηθητικοί χώροι ιερού), ερείπια δωρικού ναού (περίπου 500 π.Χ.), βωμός αφιερωμένος στην Εστία Ίσθμια (των Κλασσικών χρόνων), πήλινα ειδώλια, αλάβαστρα, κοτύλες, αρύβαλλοι, σφραγιδόλιθοι κ.α.

Παράλληλα με τις ανασκαφικές έρευνες γίνονται και αναστηλωτικές εργασίες στον αρχαιολογικό χώρο του Δεσποτικού.[3][5]

Γκραβούρες του 15ου και του 17ου αιώνα, οι οποίες σημειώνουν την ύπαρξη κάστρου στη θέση Μάντρα, και ευρήματα που χρονολογούνται στους Μεσαιωνικούς χρόνους πιστοποιούν την κατοίκηση του νησιού και κατά την περίοδο αυτή[6][7].

Το 1675, ο διαβόητος Γάλλος πειρατής Ντανιέλ, όταν ηττήθηκε από τους Οθωμανούς στη ναυμαχία που έγινε στη θαλάσσια περιοχή της Αντιπάρου και του Δεσποτικού, έβαλε φωτιά στο πλοίο του και αποβιβάστηκε στο Δεσποτικό. Οι κάτοικοι του νησιού τον παρέδωσαν όμως στις οθωμανικές δυνάμεις. Στη συνέχεια, ο Υγκό ντε Κρεβαλιέ, ο Οράνζ, ο Ονορά και άλλοι Γάλλοι πειρατές, για να εκδικηθούν, λεηλάτησαν το νησί και κατέσφαξαν τους κατοίκους του. Έκτοτε παραμένει ακατοίκητο και χρησιμοποιείται ως βοσκότοπος. Ωστόσο διαθέτει όμορφες παραλίες και είναι εξαιρετικός ψαρότοπος.

Άλλες πληροφορίες

Επεξεργασία

Το στενό που χωρίζει το Δεσποτικό από την Αντίπαρο έχει ένα ελάχιστο βάθος μόνο 1 μ. ενώ παρεμβάλλεται και η νησίδα Κοιμητήρι (Τσιμηντήρι). Εξαιτίας αυτής της ακραίας ρηχότητας του στενού, υπάρχει η πιθανότητα σε παλαιότερες εποχές αυτά τα νησιά να συνδέονταν. Ενδείξεις για την παλαιότερη στάθμη της θάλασσας υπάρχουν στα αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στο βυθό του όρμου του Δεσποτικού, όπως κιβωτιόσχημοι τάφοι από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού που βρέθηκαν σε βάθος 3 μέτρων και ενός φούρνου αγνώστου ηλικίας που βρέθηκε επίσης σε βάθος 3 μέτρων στ' ανοιχτά του Αγίου Γεωργίου της Αντιπάρου[8][9]. Δυτικά του παρεκκλήσιου της Παναγίας στο Δεσποτικό εμφανίζονται πολλές παράλληλες τομές[10], οι οποίες δεν έχουν ανασκαφεί μέχρι σήμερα, αλλά μπορούν να συγκριθούν με τις σχεδόν ίδιες και μερικώς βυθιζόμενες τομές -πιθανότατα της Ελληνιστικής περιόδου- που βρίσκονται στη βορειοανατολική Αντίπαρο. Αυτές οι βυθισμένες αρχαιολογικές δομές σε συνδυασμό με το βωμό που είναι αφιερωμένο στην Εστία Ίσθμια[11] δείχνουν ότι η στάθμη της θάλασσας σ' εκείνη την περιοχή πρέπει να ήταν τουλάχιστον 3 μέτρα χαμηλότερα κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και 1 μέτρο κατά την Ελληνιστική περίοδο.

Λόγω της μη μόνιμης ανθρώπινης παρουσίας, έχουν διατηρηθεί ορισμένοι τύποι φυσικών οικοτόπων, τυπικών των κεντρικών Κυκλάδων[12]. Το Δεσποτικό έχει ενταχθεί στο κοινοτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας.

Καθοριστικές Αποφάσεις - Καθεστώς Προστασίας

Επεξεργασία

1. ΥΑ 16307/9-9-1965, ΦΕΚ 605/Β/16-9-1965

Επεξεργασία

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1965 εκδόθηκε η υπουργική απόφαση ΥΑ 16307/9-9-1965 από τον υφυπουργό Προεδρίας της Κυβέρνησης Θεοχάρη Ρέντη όπου πρωτοχαρακτηρίζει την βορειοδυτική ακτή της νήσου Δεσποτικόν ως αρχαιολογικό χώρο λόγω της "ύπαρξης λειψάνων αρχαίων συνοικισμών". Δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 605/Β/16-9-1965.

2. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/27103/1384/12-72000, ΦΕΚ 944/Β/31-7-2000

Στις 12 Ιουλίου 2000 εκδόθηκε η υπουργική απόφαση ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/27103/1384/12-72000 από τον υπουργό Πολιτισμού Θεόδωρο Πάγκαλο με την οπόια κηρύσσεται ολόκληρη η νήσος Δεσποτικό ως Αρχαιολογικός Χώρος. Το ίδιο συμβαίνει και για της παρακείμενες νησίδες Τσιμηντήρι και Στρογγυλό. Δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 944/Β/31-7-2000.

3. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Α1/Φ21/30758/1878/186-2001, ΦΕΚ 848/Β/4-7-2001

Στις 18 Ιουνίου 2001 εκδόθηκε η υπουργική απόφαση ΥΑ ΥΠΠΟ/ΓΔΑ/ΑΡΧ/Α1/Φ21/30758/1878/186-2001 από τον υπουργό Πολιτισμού Ευάγγελο Βενιζέλο όπου καθορίζεται Ζώνη Α', αδόμητη, απολύτου Προστασίας[13] σε όλη την έκταση της νήσου Δεσποτικό. Έτσι: «Οι επιτρεπόμενες εντός της Ζώνης Α΄ Προστασίας χρήσεις γης είναι η ελεύθερη βοσκή και οι ανοικτές, με αβαθή άροση, καλλιέργειες, ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας ΚΑ' ΕΠΚΑ. Απαγορεύονται: η διάνοιξη οδών, η αλλοίωση του εδάφους και οποιαδήποτε εργασία δόμησης.». Δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 848/Β/4-7-2001.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Conrad Bursian, "Geographie von Griechenland" (1868). Zweiter Band: Peloponnesos und Inseln, B.G. Teubner, Λειψία, σελ.618
  2. ↑ C. Broodbank, "An Island Archaeology of the Early Cyclades" σελ.414, Cambridge University Press, Cambridge (2000)
  3. ↑ 3,0 3,1 «Ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στο νησί Δεσποτικό | Θέματα Αρχαιολογίας Περιοδικό Ελεύθερης Πρόσβασης». Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2022. 
  4. ↑ Γ. Κουράγιος, "Δεσποτικό: Παρουσία αρχαίων μνημείων πάνω σε ένα μοναδικού κάλλους ακατοίκητο νησί"
  5. ↑ «Ιερό Απόλλωνα Μάντρας Δεσποτικού | Θέματα Αρχαιολογίας Περιοδικό Ελεύθερης Πρόσβασης». Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2022. 
  6. ↑ Κυριακή Ραγκούση-Κοντογιώργου, "Πάρος-Αντίπαρος. Με τα μάτια των χαρτογράφων και περιηγητών, 15ος–19ος αιώνας" σελ. 217, Ανθέμιον, Πάρος (2000) ISBN 960-86402-2-9
  7. ↑ Βασίλης Σφυρόερας, Άννα Αβραμέα, Σπύρος Ασδράχας, "Χάρτες και χαρτογράφοι του Αιγαίου Πελάγους" σελ. 261, Ολκός, Αθήνα (1985)
  8. ↑ James Theodore Bent, "The Cyclades, or, Life Among the Insular Greeks" σελ.501, Longman, Green, Λονδίνο (1885)
  9. ↑ J.A. Morrison, "Relative sea-level change in the Saliagos area since Neolithic times. In: J.D. Evans and A.C. Renfrew (eds.), Excavations at Saliagos near Antiparos, Appendix I, The British School at Athens Supplementary Volume, 5, Thames and Hudson" σελ.92-98, Λονδίνο (1968)
  10. ↑ Erich Draganits, "Archaic sanctuary on Despotiko Island (Cyclades): Geological situation, lithological characterization of the building stones and their possible provenance", σελ.91-101, Austrian Journal of Earth Sciences, 102 (2009)
  11. ↑ Γιάννος Κουράγιος, "Despotiko Mandra: a sanctuary dedicated to Apollo", Architecture and Archaeology in the Cyclades, Έγγραφα από συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Lincoln College, University of Oxford, 17 Απριλίου 2004, Archaeopress, Oxford, 105–133
  12. ↑ Thomas Raus, "Flora von Paros und Antiparos (Kykladen, Griechenland)", Festschrift 90 Jahre Karl Heinz Rechinger, Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien, 98, Serie B, Supplement, 237-278 (1996)
  13. ↑ «Ορισμοί και έννοιες - Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο». 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Δεσποτικό_Κυκλάδων&oldid=10781875"