ΑΗΣ Νέου Φαλήρου

Ο ΑΗΣ Νέου Φαλήρου είναι το πρώτο ατμοηλεκτρικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, βρίσκεται στη περιοχή του Νέου Φαλήρου, στη δυτική όχθη του Κηφισού ποταμού (συμβολή Οδού Πειραιώς και Εθνικής Οδού Αθηνών-Λαμίας) και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής ενώ είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένο με την ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος. Τόσο το ίδιο το κέλυφος του ΑΗΣ όσο και ο εντός του εργοστασίου εναπομένων μηχανολογικός εξοπλισμός έχουν κηρυχτεί διατηρητέοι βάσει της υπ’αρ. Γ/285/4357/9-6-86 Υπουργικής Απόφασης ΥΠΠΟ (ΦΕΚ 540 Β/4-7-86). Διατηρητέα έχουν επίσης κηρυχθεί και δύο ακόμη κτίρια εντός του συγκροτήματος. Το κεντρικό κτίριο του ΑΗΣ, τα πέριξ αυτού κτίρια και το οικόπεδο στο οποίο βρίσκονται αποτελούν ακίνητη περιουσία της ΔΕΗ. Ολόκληρο το ακίνητο της ΔΕΗ καταλαμβάνει 22.150 m², ενώ το κεντρικό κτίριο (κλίτη Α-Β-Γ) του συγκροτήματος καλύπτει συνολική επιφάνεια 4,500 m². Εντός του εργοστασίου έχουν γυριστεί σκηνές της ταινίας "Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση" με πρωταγωνιστή τον Θανάση Βέγγο.

Ιστορική Αναδρομή

Η ανέγερση του κεντρικού κτιρίου ξεκίνησε το 1869 και ακολούθησαν τέσσερις βασικές οικοδομικές φάσεις, ενώ ο μηχανολογικός εξοπλισμός στο εσωτερικό του δέχτηκε αναβαθμίσεις και προσθήκες καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, ως το 1982 που σταμάτησε οριστικά να λειτουργεί. Η Διεύθυνση Ακινήτων της ΔΕΗ έχει στο παρελθόν εκπονήσει μελέτες αξιολόγησης του ακινήτου ενώ υπάρχει ήδη από τη δεκαετία του 90’ εγκεκριμένη μελέτη για ανέγερση του διοικητικού κέντρου της ΔΕΗ στο οικόπεδο του ΑΗΣ. Παρ’ όλα αυτά το όλο εγχείρημα έχει παγώσει με βασική αιτιολόγηση την μικρή, για τους μελλοντικούς εργαζόμενους, προσβασιμότητα στη περιοχή, απουσία κεντρικού οδικού δικτύου και κόμβου Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.

Σύντομη αναδρομή της ιστορικού της ανέγερσης και των επεκτάσεων του συγκροτήματος μέχρι την οριστική διακοπή της λειτουργίας του.

1889 Ξεκινά η ηλεκτροδότηση της Αθήνας με μικρή μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος που εγκαταστάθηκε από την “Γενική Εταιρεία Εργοληψιών” (ΓΕΕ) – Έλληνες μεγαλοεπιχειρηματίες της εποχής, στο κέντρο της πόλης στην οδό Αριστείδου και ηλεκτροφώτισε τη Βουλή (τότε επί της οδού Σταδίου) και το Δημοτικό Θέατρο επί της οδού Αθηνάς
1899 Ιδρύεται η “ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ συστήματος Thompson – Houston” (EHE) από την πολυεθνική “Thompson – Houston της Μεσογείου”, την Εθνική Τράπεζα και άλλους επιχειρηματίες, η οποία εξαγοράζει την ΓΕΕ.
1901 Η ΕΗΕ εξασφαλίζει το δικαίωμα παροχής ρεύματος στους τροχιοδρόμους και στον σιδηρόδρομο Αθηνών-Πειραιώς.
1903 Ιδρύεται στο Φάληρο ο ΑΗΣ ΦΑΛΗΡΟΥ, ο πρώτος ατμοηλεκτρικός σταθμός της χώρας για κάλυψη αναγκών ηλεκτροφωτισμού της πρωτεύουσας και ηλεκτροδότησης σιδηροδρόμων και βιομηχανίας. Το 1906 ο ΑΗΣ Φαλήρου ηλεκτροδότησε τον σιδηρόδρομο Αθηνών- Πειραιώς, ενώ το 1906 εγκαινιάστηκε η παροχή ρεύματος σε βιομηχανίες της περιοχής.
1905-1907 Ιδρύεται ο πρώτος ατμοηλεκτρικός σταθμός από άλλη ηλεκτρική εταιρεία στην οθωμανική τότε Θεσσαλονίκη για φωτισμό της πόλης και κίνηση των τραμ.
1905-1906 Ιδρύεται ο σταθμός του Λαυρίου από τη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, ο πρώτος ίσως σταθμός του οποίου βασικός πελάτης ήταν εξ αρχής μια βιομηχανική εγκατάσταση, τα μεταλλουργεία της Εταιρείας
1926 Η ΕΗΕ μεταβιβάζει τα δικαιώματά της για την ηλεκτροδότηση της Αθήνας στην αγγλική εταιρεία “Power & Traction”, η οποία ιδρύει αρχικά δύο εταιρείες, την “ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ” (ΗΕΠ), και την “ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ” (ΗΕΔ), που συγχωνεύθηκαν λίγο αργότερα στην “ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΘΗΝΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ” (ΗΕΑΠ).
1927 Δημιουργείται από την “Power & Traction” ο νέος και πολύ μεγαλύτερος σταθμός του Κερατσινίου, χάρη στον οποίο ο πόλος του ΑΗΣ ΦΑΛΗΡΟΥ στην ηλεκτροδότηση της Αθήνας θα περιέλθει σε δεύτερη μοίρα. Εγκαθίσταται το πρώτο δίκτυο υψηλής τάσης με τριφασικό ρεύμα. Την ίδια επίσης εποχή γίνεται και η μετατροπή του ρεύματος από συνεχές 110 V σε εναλλασσόμενο 220/380 V.
1953 Ιδρύεται η “ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ” (ΔΕΗ) και ξεκινάει η διαδικασία ενσωμάτωσης των διάσπαρτων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων σε ενιαίο, εθνικής κλίμακας δίκτυο, διαδικασία που θα ολοκληρωθεί ύστερα από 20 περίπου χρόνια. Μεταξύ 1953 και 1968, η ΔΕΗ εξαγόρασε σταδιακά περίπου 415 διαφορετικές επιχειρήσεις παραγωγή και διανομής ρεύματος σε όλη την Ελλάδα.
1960 Η ΔΕΗ εξαγοράζει τον ΑΗΣ ΦΑΛΗΡΟΥ από την ΗΕΑΠ.
1965 Στη μελέτη μετρό του Σμιθ, προβλεπόταν σταθμός του Ηλεκτρικού για την εξυπηρέτηση των εργαζομένων.
1972 Ο ΑΗΣ Φαλήρου διακόπτει οριστικά τη λειτουργία του.
1986 Το συγκρότημα κηρύσσεται διατηρητέο μνημείο.Επισκευάζεται το κτίριο του υποσταθμού "Τ".
1991-1992 Οργανώνονται θεατρικές εκδηλώσεις από τον Δήμο Πειραιά στην κεντρική αίθουσα των γεννητριών.Διαπιστώνεται το πρόβλημα ύπαρξης μεγάλων ποσοτήτων αμιάντου στους χώρους του κεντρικού κτιρίου.

Στη συνέχεια το κυρίως κτίριο σφραγίστηκε και στις αρχές της δεκαετίας του 2000 εφαρμόστηκε από τη ΔΕΗ πρόγραμμα απομάκρυνσης του αμιάντου.

Πηγές

Νίκος Παντελάκης, Ο εξηλεκτρισμός της Ελλάδας. Από την ιδιωτική πρωτοβουλία στο κρατικό μονοπώλιο (1889-1956), εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1991

Βιβλιογραφία

Αλίκη Βαξεβάνογλου, Η κοινωνική υποδοχή της καινοτομίας. Το παράδειγμα του εξηλεκτρισμού στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, εκδ. Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, 1996
Ελένη Κουθούρη, Αντώνης Πλυτάς, Άννα Τηγάνη, «Ατμοηλεκτρικός Σταθμός Νέου Φαλήρου» στο: Γιάννης Πολύζος, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Χριστίνα Αγριαντώνη, Νίκος Μπελαβίλας, Ιστορικός βιομηχανικός εξοπλισμός στην Ελλάδα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ και Εκδόσεις Οδυσσέας, 1998, σελ. 77-85.
Κωνσταντίνος Ράπτης, «Ο εξηλεκτρισμός και η υποδοχή του στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου», Τα Ιστορικά, 14, τευχ. 26 (1997), σελ. 231-236.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

_{Αποκλειστικό: Μέσα στο έρημο εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Φάληρο | κείμενο: Μιχάλης Γελασάκης - φωτογραφίες: Χρήστος Τόλης | LIFO.GR}