Ποταμός Λεοντίδας
Ο Ποταμός (αρχαία ελληνικά: Ποταμός), (ο δήμος: Ποταμού) ήταν το όνομα, αρχαίων οικισμών - πόλεων και δήμων της Λεοντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας), οι οποίοι ήταν διαμοιρασμένοι σε τρεις δήμους και τρεις οικισμούς, με δύο δήμους του άστεως, με ονομασίες αντίστοιχα, “Καθύπερθεν Ποταμός” (Άνω Ποταμός) και “Υπένερθεν Ποταμός” (Κάτω Ποταμός), σε κοντινές μεταξύ τους τοποθεσίες πλησίον της αρχαίας Αθήνας και έναν δήμο της Παραλίας, γνωστός ως Ποταμός Δειραδιωτών, ο οποίος βρισκόταν παράλληλα με τον δήμο των Δειραδιωτών, σε μακρινή περιοχή της ανατολικής ακτής της Αττικής.
| Γενικά στοιχεία | |
|---|---|
| Ονομασία | Ποταμός καθύπερθεν |
| Κύριος οικισμός | Ποταμός Καθύπερθεν (Άνω Ποταμός) |
| Διοικητικά στοιχεία | |
| Ταυτότητα | δήμος της αρχαίας Αττικής |
| Ονομασία δήμου | Δήμος Καθύπερθεν Ποταμού |
| Ονομασία δημότη | Ποτάμιος (καθύπερθεν) |
| Φυλή | Λεοντίδα |
| Τριττύς | Άστεως |
| Σύστημα εξουσίας | Πόλη–κράτος |
| Πολιτικό σύστημα | Αθηναϊκή Δημοκρατία |
| Τίτλος ηγέτη | δήμαρχος |
| Λήψη αποφάσεων | Αρχαία Βουλή & Δήμος |
| Αριθμός βουλευτών | |
| 1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ. | 2 |
| 2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ. | 2 |
| 3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ. | 2 |
| 4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127 | άγνωστος |
| 5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας | άγνωστος |
| Ιστορική εξέλιξη | |
| Ίδρυση | 508 ΠΚΕ |
| Λήξη | 3ος αιώνας |
| Αντικαταστάθηκε από | Δήμος Καισαριανής, Δήμος Ζωγράφου, Δήμος Αθηναίων |
| Λατρευτικές παραδόσεις | |
| Αρχαιολογία | |
| Περιοχή | |
| Αρχαία Αττική Σήμερα: θέση κοντά στην κοιλάδα του ποταμού Ιλισσού, στην περιοχή της Μονής Καισαριανής | |
_Attica_Demos_II-el.svg) | |
| Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής | |
| Γενικά στοιχεία | |
|---|---|
| Ονομασία | Ποταμός ὑπένερθεν |
| Κύριος οικισμός | Ποταμός Υπένερθεν (Κάτω Ποταμός) |
| Διοικητικά στοιχεία | |
| Ταυτότητα | δήμος της αρχαίας Αττικής |
| Ονομασία δήμου | Δήμος Υπένερθεν Ποταμού |
| Ονομασία δημότη | Ποτάμιος (υπένερθεν) |
| Φυλή | Λεοντίδα Δημητριάδα |
| Τριττύς | Άστεως |
| Σύστημα εξουσίας | Πόλη–κράτος |
| Πολιτικό σύστημα | Αθηναϊκή Δημοκρατία |
| Τίτλος ηγέτη | δήμαρχος |
| Λήψη αποφάσεων | Αρχαία Βουλή & Δήμος |
| Αριθμός βουλευτών | |
| 1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ. | 1 ή 2 |
| 2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ. | 2 |
| 3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ. | 2 |
| 4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127 | άγνωστος |
| 5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας | άγνωστος |
| Ιστορική εξέλιξη | |
| Ίδρυση | 508 ΠΚΕ |
| Λήξη | 3ος αιώνας |
| Αντικαταστάθηκε από | Δήμος Ζωγράφου, Δήμος Καισαριανής, Δήμος Αθηναίων |
| Λατρευτικές παραδόσεις | |
| Αρχαιολογία | |
| Περιοχή | |
| Αρχαία Αττική Σήμερα: θέση κοντά στην κοιλάδα του ποταμού Ιλισσού, στην περιοχή της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου | |
Τοποθεσία των αρχαίων δήμων
ΕπεξεργασίαΟι δύο από τους τρεις δήμους με το όνομα Ποταμός, ήταν δήμοι του άστεως,[1] ενώ ο τρίτος δήμος, ο οποίος ήταν γνωστός ως Ποταμός Δειραδιωτών ήταν δήμος της Παραλίας.
Πιστεύεται ότι οι ως τώρα έρευνες έχουν επιβεβαιώσει την ταύτιση των τριών (3) αρχαίων δήμων και οικισμών με την ονομασία «Ποταμός» με τις εξής αρχαιολογικές θέσεις:
- Ο Ποταμός Καθύπερθεν (Άνω Ποταμός, αγγλικά: Upper Potamos) τοποθετείται κοντά στην κοιλάδα του ποταμού Ιλισσού, στην περιοχή της Μονής Καισαριανής,[2] η οποία υπάγεται στον Δήμο Καισαριανής.
- Ο Ποταμός Υπένερθεν (Κάτω Ποταμός, αγγλικά: Lower Potamos) τοποθετείται επίσης κοντά στην κοιλάδα του ποταμού Ιλισσού, στην περιοχή της σημερινής Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου,[2] η οποία υπάγεται στον Δήμο Ζωγράφου.
- Ο Ποταμός Δειραδιωτών, τοποθετείται στην πεδιάδα του ποταμού[2]βόρεια του Θορικού και νότια των Πρασιών,[3] ανατολικά της Κερατέας στην περιοχή Κουβαράς του Δήμου Σαρωνικού Αττικής και κοντά στο σημερινό Δασκαλειό, του Δήμου Κερατέας [4] (Άγιος Γιάννης-Φοβόλες), παράλληλα με τον αρχαίο δήμο των Δειραδιωτών.
Στους παλαιότερους ερευνητές υπήρχε μια σχετική σύγχυση μεταξύ των τριών δήμων με την ονομασία «Ποταμός» και το κατά πόσο, ο καθύπερθεν ή ο υπένερθεν, αφορούσαν στους δυο δήμους του άστεως ή στον ένα της Παραλίας με το επίνειό του (=λιμάνι), δηλαδή το Δασκαλειό, αλλά και για το σε ποιον δήμο ήταν ο τάφος του Ίωνα, προγόνου των Ιώνων.[5]
Η συμμετοχή των δήμων στην αρχαία Βουλή
ΕπεξεργασίαΟι δύο δήμοι του άστεως, η ύπαρξη των οποίων επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[6] ως μέλη αρχικά της Λεοντίδας φυλής, συμμετείχαν στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). ως εξής: Με 2 βουλευτές ο δήμος του Καθύπερθεν Ποταμού (Άνω Ποταμού) και με 1 ή 2 βουλευτές ο δήμος του Υπένερθεν Ποταμού (Κάτω Ποταμού). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ως και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος του Υπένερθεν Ποταμού (Κάτω Ποταμού) ενσωματώθηκε στην Δημητριάδα φυλή με 2 βουλευτές στη Βουλή των 600. Ενώ ο δήμος του Καθύπερθεν Ποταμού (Άνω Ποταμού) παρέμεινε στην Λεοντίδα φυλή, με 2 βουλευτές. Μετά την κατάργηση και διάλυση των «μακεδονικών φυλών» (Αντιγονίς και Δημητριάς) ο δήμος του Υπένερθεν Ποταμού (Κάτω Ποταμού) επανήλθε ξανά στην Λεοντίδα φυλή, κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας). Για τις δυο αυτές τελευταίες περιόδους είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων και των δυο δήμων ή αν είχαν ενοποιηθεί σε ένα δήμο.
Αντίστοιχα ο παράλιος δήμος του Ποταμού Δειραδιωτών, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται επίσης από διάφορες επιγραφές,[7] ως μέλος αρχικά της Λεοντίδας φυλής, συμμετείχε με 2 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ως και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος ενσωματώθηκε στην Αντιγονίδα φυλή με 2 βουλευτές στη Βουλή των 600. Μετά την κατάργηση και διάλυση των «μακεδονικών φυλών» (Αντιγονίς και Δημητριάς) ο δήμος επανήλθε στην Λεοντίδα φυλή, κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) με άγνωστο αριθμό βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
Οι κάτοικοι των Ποταμών του άστεως
ΕπεξεργασίαΟ δημότης και των δυο δήμων του αρχαίου Ποταμού, του άστεως ονομαζόταν Ποτάμιος,[8][9] και ξεχώριζε με τον προσδιορισμό του σε ποιον δήμο ήταν: Υπένερθεν Ποταμός (Κάτω Ποταμός) ή Καθύπερθεν Ποταμός (Άνω Ποταμός).
Προσωπικότητες από τους Ποταμούς του άστεως
ΕπεξεργασίαΥπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τους δυο δήμους των Ποταμών του άστεως, όπως Βίων ο Ποτάμιος γιος του Ευβίου, Γλαυκίας ο Ποτάμιος γιος του Μένωνος, ο βουλευτής Δημοκλής ο Ποτάμιος Καθύπερθεν γιος του Αντικλέους, Δημοκράτης ο Ποτάμιος γιος του Σιμύλου, ο ταμίας του ιερού της Αθηνάς Δημοχάρης ο Ποτάμιος γιος του Σιμύλου, ο Διειτρέφης ο Ποτάμιος, ο βουλευτής Διοπείθης ο Ποτάμιος, ο στρατηγός στην κληρουχία της Σάμου Δίων ο Ποτάμιος κ.α.[10]
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές - σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ [...] "Potamus: (Ποταμός/Potamós). Name borne by three Attic demes of the phyle Leontis: (1) and (2) were asty demes in the upper Ilissus valley, divided into Upper P. (Π. καθύπερθεν/P. kathýperthen) at the Kaisariani monastery with two bouleutaí and Lower P. (Π. ὑπένερθεν/P. hypénerthen) in modern Panepistemioupolis with one or two bouleutaí, from 307/6 to 201/200 BC in Demetrias [2]. Boundary-rock inscriptions on Alepovouni [1; 2] presumably marked the border between Upper and Lower P. [3. 117]. (3) P. Deiradiôtai (Π. Δειραδιῶται) . Paralia deme, from 307/6 to 201/0 BC." [...], Lohmann, Hans (Bochum), Potamus
- ↑ 2,0 2,1 2,2 John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986. p. 130-132.
- ↑ Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 264: [...] "Ποταμός, δήμος φυλής Λεοντίδος (3 = Αρποκρατ. εις λ. Ποταμός), κατά την ανατολικήν παραλίαν, προς το βόρειον του Θορικού και το νότιον των Πρασιών• οι δημόται ελέγοντο Ποτάμιοι (4 = Σταβ. β. 9, σ. 398, 399). Ο Παυσανίας ονομάζει τον δήμον τούτον Ποταμούς, και λέγει ότι εις τους Ποταμούς τούτους ην ο τάφος Ίωνος του Ξούθου, ος ώκησε παρά τοις Αθηναίοις και επολεμάρχησεν επί του των Αθηνών κατά των Ελευσινίων πολέμου (5 = Παυσ. Αττ. κ. 31 - Αχ. κ. 1. 12.)• ο Σουΐδας ονομάζει ωσαύτως τον δήμον τούτον Ποταμούς• κατά τον σχολιαστήν του Ομήρου ήσαν εν Αττική δύο δήμοι Ποταμοί ων ο μεν καθύπερθεν, ο δε υπένερθεν ωνομάζοντο (6 = Σχολιαστ. Ομηρ. Ιλ. Ω. ς. 545). Κατά τον Πλίνιον πριν κατασταθή δήμος εν τω τόπω τούτω ην φρούριον μόνον (7 = Πλιν. Φυσ. Ιστ. β. 4. 7.)• οι Ποτάμιοι εκωμωδούντο ως ευκόλως δεχόμενοι τους παρεγγράπτους (τους κρυφίως ή αδίκως καταγεγραμμένους εν τω καταλόγω τών πολιτών• τους νόθους πολίτας), ως καί εξ άλλων και εκ του Μενάνδρου εν Διδύμαις φαίνεται (8 Αρποκρατ. εις λ. Ποταμός). - Ο λιμήν ο ονομαζόμενος σήμερον Δασκαλιό ην, φαίνεται, το πάλαι ο λιμήν του Δήμου Ποταμού ή Ποταμών• ο δε δήμος και η κώμη ήσαν ένθα η τανύν Κερατιά (9 = Ληκ. Δημ.)". [...]
- ↑ «Δήμος Κερατέας, η ιστορική εξέλιξη του δήμου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2016.
- ↑ Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 55: [...] "Ποταμός και Ποταμοί, ο δημότης Ποτάμιος• ωνομάσθη από Ποταμού ήρωος ή Θεού• διότι κατά τινας υπήρχε και Θεός Ποταμός καλούμενος. Και ο δήμος ούτος ήτον διηρημένος εις υπένερθεν και καθύπερθεν, όπερ εστί καθ' ημας επάνω ποταμός, και κάτω ποταμός• κατά τον Σχολιαστήν του Ομήρου (εν Ιλ. Ω. ς. 545) λέγοντα «Παρ' Αθηναίοις εισί δύο δήμοι ποτάμιοι, ων ο μεν καθύπερθεν, ο δε υπένερθεν ονομάζεται»• νυν δε λέγεται Δασκαλειό και ο τόπος και ο λιμήν αυτού. Εις τον δήμον τούτον απέθανε και ετάφη ο του Ξούθου και της Κρεούσης ένδοξος υιός, ο Ίων, ένθα ην και το μνήμα αυτού μέχρι του Παυσανίου (Αχαΐ. β. ζ'. κ. ά. § 5.)". [...]
- ↑ Ποταμ Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
- ↑ Ποτάμιοι Δειραδι Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
- ↑ Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834.Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Wörterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Ποταμός, δήμος της Αττικής, εκ της Λεοντίδος φυλής" (Κάτοικ. Ποτάμιος)". [...], σελ. 327.
- ↑ [...] "III. POTAMUS: oppid. Atticae. Plin. l. 4. c. 7. Harpocration vero "Ποταμὸς, δῆμος τῆς Λεοντίδος, οὗ ὁ δημότης Ποτάμιος", Strabo". [...] Ποταμός[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Δημότες των Ποταμών Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): POTAMIOS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project
Πηγές – βιβλιογραφία
ΕπεξεργασίαΠρωτογενείς πηγές
- Ελληνικές επιγραφές - IG Ποταμ και Ποτάμιοι Δειραδι Attica (IG I-III).
Δευτερογενείς πηγές
- Potamos, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
- Ουίλλιαμ Σμιθ,
Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα:
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica – 87-88 (Potamus)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray. Attica – 87-88 (Potamus) - John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
- John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 130.
- Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- «Potamos». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2014.[νεκρός σύνδεσμος]
- Traill, J. «Places: 580089 (Potamos Kathyperthen)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2017.
- Potamos Kathyperthen, Kaisariani monastery?, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
- Δήμος Καισαριανής, στην ιστοσελίδα: portal.kessariani.gr του Δήμου Καισαριανής.
- Δήμος Καισαριανής > H Πόλη μας > Ιστορικοί Χώροι - Αξιοθέατα > Ο Υμηττός και η Ιστορία του, στην ιστοσελίδα: portal.kessariani.gr του Δήμου Καισαριανής.
- Δήμος Καισαριανής > H Πόλη μας > Ιστορικοί Χώροι - Αξιοθέατα > Ο Υμηττός, στην ιστοσελίδα: portal.kessariani.gr του Δήμου Καισαριανής.
- Traill, J. «Places: 580088 (Potamos Hypenerthen)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2017.
- Potamos Hypenerthen, Panepistemioupolis?, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
- Δήμος Ζωγράφου, στην ιστοσελίδα: www.zografou.gov.gr του Δήμου Ζωγράφου.
- Δήμος Ζωγράφου » Η Πόλη Μας » Ιστορία » Ιστορία, στην ιστοσελίδα: www.zografou.gov.gr του Δήμου Ζωγράφου.
- Δήμος Αθηναίων, στην ιστοσελίδα: www.cityofathens.gr του Δήμου Αθηναίων.