Οινηίδα φυλή
φυλή της αρχαίας Αθήνας
(Ανακατεύθυνση από Οινηίς (φυλή))
Με την ονομασία Οινηίς ή Οινηίς φυλή [1] (αρχαία ελληνικά: Οἰνηΐς) ή Οινηίδα φυλή (σύγχρονα ελληνικά) για την φυλή και Οινηίδα (γενική: Οινηίδος) για την περιοχή και με το όνομα (άρθρο: ο) Οινεύς ή (άρθρο πληθυντικού: οι) Οινείς ή Οινηείς, για τα μέλη της φυλής και τους κατοίκους της περιοχής αυτής, αναφέρεται μια από τις φυλές της Αρχαίας Ελλάδας και μία από τις 10 φυλές της Αρχαίας Αθήνας, οι οποίοι κατοικούσαν στην ομώνυμη περιοχή της Οινηίδας, η οποία περιλάμβανε μια σειρά από δήμους της περιοχής της σύγχρονης Ελλάδας που είναι γνωστή ως Αττική.
Ονομασία
Επεξεργασία
Η Οινηίδα, πήρε το όνομά της από τον μυθικό Οινέα (αρχαία ελληνικά: Οινεύς), ο οποίος ήταν ο βασιλιάς της Καλυδώνας, γιος του Πορθάονα και της Ευρύτης, εγγονός του Αγήνορα και απόγονος του Ενδυμίωνα και της Προνόης.
Οι 10 φυλές της Αρχαίας Αθήνας
ΕπεξεργασίαΗ φυλή και η περιοχή των 20 Οιηνίδων δήμων ήταν μέρος της μεγάλης πόλης-κράτους της αρχαίας Αθήνας, η οποία διοικούταν από εκπροσώπους των 10 φυλών της Αθήνας, με βάση τη διαίρεση του Κλεισθένη, οι οποίες ήταν οι εξής:
- Ἐρεχθηΐς, (ονομάστηκε από τον Ερεχθέα),
- Αἰγηΐς, (ονομάστηκε από τον Αιγέα),
- Πανδιονίς, (ονομάστηκε από τον Πανδίονα),
- Λεοντίς, (ονομάστηκε από τον Λέω, γιο του Ορφέα),
- Ἀκαμαντίς, (ονομάστηκε από τον Ακάμα, γιο του Θησέα),
- Οἰνηΐς, (ονομάστηκε από τον Οινέα),
- Κεκροπίς, (ονομάστηκε από τον Κέκροπα),
- Ἱπποθοντίς, (ονομάστηκε από τον Ιπποθόωντα),
- Αἰαντίς, (ονομάστηκε από τον Αίαντα),
- Ἀντιοχίς, (ονομάστηκε από τον Αντίοχο, γιο του Ηρακλή).
Οι δήμοι της Οινηίδος
ΕπεξεργασίαΗ φυλή Οινηίς, με βάση τη διαίρεση του Κλεισθένη, είχε κατανεμηθεί σε διάφορες περιοχές, που καταλάμβαναν οι δήμοι,[2] που ανήκαν σε αυτήν και έφεραν τις ονομασίες:
- Αχαρναί ή Αχάρνα, ο δημότης Αχαρνεύς ή Αχαρνίτης ή Αχαρναίος ή Αχαρνικός, [3][4] πληθυντικός (οι): Αχαρνής (Ἀχαρνῆς στην Αττική διάλεκτο) ή Αχαρνείς (γνωστοί και από τους Αχαρνείς του Αριστοφάνη),
- Βουτάδαι, ο δημότης Βουτάδης,[5]
- Επικηφισία ή Επικηφίσιοι, (επίσης συναντάται και ως Επικηφησία) ο δημότης Επικηφίσιος ή Επικηφήσιος,[6][7]
- Θρία ή Θριώ, ο δημότης Θριάσιος,[8]
- Ιπποταμάδαι, ο δημότης Ιπποταμάδης,[9]
- Κοθωκίδαι, ο δημότης Κοθωκίδης,[10]
- Λακιάδαι, ο δημότης Λακιάδης,[11] [12]
- Λουσία, ο δημότης Λουσιεύς[13] [14]
- Μελίτη, ο δημότης Μελιτεύς,[15]
- Όη, ο δημότης Όηθεν (= προέρχεται από την Όη),[16]
- Περιθοίδαι, ο δημότης Περιθοίδης, [17]
- Πτελέα, ο δημότης Πτελεάσιος,[18]
- Τυρμίδαι, ο δημότης Τυρμίδης,[19]
- Φυλή, ο δημότης Φυλάσιος,[20]
Ιστορικές ασάφειες
ΕπεξεργασίαΥπάρχουν μερικές ιστορικές ασάφειες σχετικά με την ταύτιση ή τα ονόματα μερικών δήμων αυτής της φυλής, σε σχέση με άλλες:
- Βουτάδαι ή Βούτεια[21] ο δημότης Βουτάδης,[22] (υπό αμφισβήτηση το αν ανήκε στη φυλή, τον αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος ως δήμο της Αιγηίδος φυλής).
- Κειριάδαι (Κειριάδες), ο δημότης Κειριάδης, [23] [24] (υπό αμφισβήτηση το αν ανήκε στη φυλή, τον αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος ως δήμο της Ιπποθοωντίδας φυλής, η οποία είναι και η επικρατέστερη άποψη).
Η συμμετοχή των δήμων στη αρχαία Βουλή
ΕπεξεργασίαΗ αντιπροσωπευτική ποσόστωση των εκπροσώπων - βουλευτών των δήμων της Οινηίδος (στον παρακάτω πίνακα) αποδεικνύει και τη σημαντική συμμετοχή της φυλής αυτής, κατά την πρώτη (508 π.Χ. - 306 π.Χ.) και τη δεύτερη περίοδο (306 π.Χ. - 223 π.Χ.) της διακυβέρνησής της, μέσω της αρχαίας αθηναϊκής Βουλής και της Εκκλησίας του δήμου, ειδικότερα την περίοδο μεταξύ των ετών 343 π.Χ. - 253 π.Χ..[25]
- Οι πιο μεγάλοι από τους δήμους της Οινηίδος ήταν: Αχαρναί (ήταν επίσης ο μεγαλύτερος της Αθήνας, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, με 22/500 βουλευτές), Θρία και Όη.[25]
Οἰνηΐς
Επεξεργασία| Δήμοι | #[26] | #[27] | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|
| Λακιάδαι | πόλεις | ||
| Βουτάδαι | 1 | 1 | ενσωμάτωση στη φυλή Πτολεμαΐς στη 3η περίοδο (υπό Μακεδονική κατοχή) |
| Επικηφισία ή Επικηφίσιοι | 1 (2) | 1 | |
| Ιπποταμάδαι | 1 | ενσωμάτωση στη φυλή Δημητριάς στη 2η και 3η περίοδο (υπό Μακεδονική κατοχή) | |
| Λακιάδαι | 2 | 3 | |
| Λουσία | 1 | 1 | |
| Περιθοίδαι | 3 | 3 | |
| Πτελέα | 1 | 1 | |
| Τυρμίδαι | 1 (0) | 1 | ενσωμάτωση στη φυλή Ατταλίς στη 4η περίοδο (υπό Μακεδονική κατοχή) |
| Θρία | παραθαλάσσιοι δήμοι | ||
| Κοθωκίδαι | 2 (1) | ενσωμάτωση στη φυλή Δημητριάς στη 2η και 3η περίοδο (υπό Μακεδονική κατοχή) | |
| Όη | 6 (7) | 6 | |
| Φυλή | 2 | ενσωμάτωση στη φυλή Δημητριάς στη 2η και 3η περίοδο (υπό Μακεδονική κατοχή) | |
| Θρία | 7 | 8 | ενσωμάτωση στη φυλή Αδριανίς στη 5η περίοδο (ελληνιστικοί - ρωμαϊκοί χρόνοι) |
| Πεδίον | μεσόγειοι (μη παραθαλάσσιοι δήμοι) | ||
| Αχαρναί | 22 | 25 | |
Προσωπικότητες από την Οινηίδα
ΕπεξεργασίαΜε καταγωγή γενικά από την Οινηίδα, αναφέρονται οι εξής:
- Κρατίνος ο Αθηναίος,
- Λάμαχος και ο πατέρας του Ξενοφών,
Από το δήμο των Αχαρνών, γνωστοί, ήταν:
- Αθηνόδωρος του Γοργίππου,
- Τιμόμαχος,
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές - σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ [...] "Οινηίς, η (Α Οἰνηίς) [Οινεύς], (από την εποχή τού Κλεισθένους) μία από τις δέκα αττικές φυλές, η έκτη κατά σειρά, η οποία ονομάστηκε έτσι από τον Οινέα, νόθο γιο τού Πανδίονος". [...] Οινηίς
- ↑ Bradley Hudson McLean. An Introduction to Greek Epigraphy of the Hellenistic and Roman Periods from Alexander the Great Down to the Reign of Constantine (323 B.C.-A.D. 337). University of Michigan Press, 2002 reprint (516 pages) ISBN 0472112384. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2015.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Αχάρνα, δήμος της Οινηίδος φυλής. Ηρωδιανός Αχάρνεις βαρύτονον. τα τοπικά ως από οξυτόνου Αχαρνήθεν' μήποτε δ' από του Αχαρνεύς η παραγωγή. ο δημότης Αχαρνεύς και Αχαρνίτης και Αχαρναίος και Αχαρνικός". [...], σελ. 67.
- ↑ [...] "Αχαρναί: Ένας από τους μεγαλύτερους και πολυπληθέστερους δήμους της αρχαίας Αττικής, ο οποίος στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου έδωσε, όπως αναφέρεται, στους Αθηναίους τρεις χιλιάδες οπλίτες. Η θέση των αρχαίων Α. πιστεύεται ότι βρισκόταν στην περιοχή όπου είναι χτισμένο το σημερινό Μενίδι, προσδιορίζεται μάλιστα από ορισμένα χαρακτηριστικά ευρήματα (επιτύμβιες επιγραφές, βάθρα και ανάγλυφες στήλες), εντοιχισμένα σε χριστιανικές εκκλησίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μετονομάστηκε σε Α. το Μενίδι". [...] Αχαρναί
- ↑ [...] "Βουτάδαι: Μικρός αρχαίος δήμος της Αττικής, που ονομάστηκε έτσι από το ιερατικό γένος των Βουταδών. Οι Β. κατάγονταν από τον ήρωα Βούτη, έναν από τους Αργοναύτες, ιερέα του Ποσειδώνα και της Αθηνάς. Από την οικογένεια αυτή προέρχονταν υποχρεωτικά ο ιερέας του Εριχθονίου Ποσειδώνα και η ιέρεια της πολιούχου Αθηνάς. Στο Ερέχθειον υπήρχε βωμός του γενάρχη τους και κατάλογος των κατά καιρούς ιερέων της οικογένειας. Από τους Β. καταγόταν και ο Αθηναίος πολιτικός και ρήτορας Λυκούργος". [...] Βουτάδαι Αρχειοθετήθηκε 2017-09-01 στο Wayback Machine.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Επικηφησία, δήμος της Οινηίδος φυλής. ο δημότης Επικηφήσιος. τα τοπικά Επικηφησιάθεν". [...], σελ. 121.
- ↑ [...]"Αρχαίος δήμος της Αττικής. Ανήκε στην Οινηίδα φυλή και βρισκόταν ΒΔ των Αθηνών, περίπου στη σημερινή Νέα Ιωνία". [...] Επικηφισία ή Επικηφίσιοι
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Θρία, δήμος της Οινηίδος φυλής. λέγεται και Θριώ. ο δημότης Θριάσιος, και Θριάσιον πεδίον. έστι δε ως Τίθρας Τιθράσιος". [...], σελ. 139.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Ιπποταμάδαι, δήμος [της] Οινηίδος φυλής. ο δημότης Ιπποταμάδης. τα τοπικά εξ Ιπποταμαδών, εις Ιπποταμαδών, εν Ιπποταμαδών". [...], σελ. 148.
- ↑ Αριστοφάνη, "Θεσμοφοριάζουσαι[νεκρός σύνδεσμος]", (έκδοση: Bernhard Thiersch, 1832), σελ. 58, στίχος 620: "τον δείνα γιγνώσκεις, τον εκ Κοθωκιδών;" και σελ. 132 ενότητα "Σχόλια": 620: "Κοθωκίδαι δήμος της Οινηίδος φυλής".
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Λακιάδαι, δήμος της Οινηίδος φυλής. ο δημότης Λακιάδης. αναγράφεται ο δήμος Λακία και ο δημότης Λακιεύς, και τα τοπικά εκ της γενικής των πληθυντικών μετά των προθέσεων". [...], σελ. 180.
- ↑ [...] "Λάκιος: Όνομα μυθολογικών προσώπων. 1. Επώνυμος ήρωας του δήμου των Λακιαδών της Αττικής".[...] Λάκιος
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839) [...] "Λουσία. των Υακίνθου θυγατέρων η Λουσία ην, αφ' ης ο δημότης [της] Οιηνίδος φυλής Λουσιεύς." [...], σελ. 185.
- ↑ [...] "Λουσία: I. Μυθολογικό πρόσωπο. Σύμφωνα με την παράδοση, ήταν μία από τις κόρες του Λακεδαιμόνιου Υάκινθου, κατοίκου της Αττικής. Ένας χρησμός κάποτε ανέφερε ότι αρρώστια και πείνα θα απειλούσαν την Αθήνα στη διάρκεια της πολιορκίας του Μίνωα και χρειαζόταν να τελεστεί θυσία για να μην πραγματοποιηθεί η προφητεία. Η Λ. και οι αδελφές της δέχτηκαν τότε να θυσιαστούν στον τάφο του Κύκλωπα Γεραίστου. Από τη Λ. προήλθε και η ονομασία ενός δήμου της Οινηίδας φυλής, που βρισκόταν στην Ιερά Οδό. II. Προσωνυμία της Δήμητρας, στη Θέλπουσα της Αρκαδίας. Στην περιοχή υπήρχε και ιερό της θεάς, κοντά στον Λάδωνα". [...] Λουσία
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Μελίτη, νήσος μεταξύ Ηπείρου και Ιταλίας, όθεν τα κυνίδια Μελιτία φασιν. ο οικήτωρ Μελιταίος. έστι και πόλις άποικος Καρχηδονίων και δήμος [της] Οιηνίδος φυλής. ο δημότης Μελιτεύς. τα τοπικά εις Μελίτην, εκ Μελίτης και εν Μελίτη". [...], σελ. 96.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), Όη: [...] "Όα, δήμος της Αττικής, της Πανδιονίδος φυλής. Διόνυσος δε ο του Τρύφωνος φησί το πληθυντικόν Όεις λέγεσθαι αυτάς, ως και άλλα πολλά. ο μέντοι δημότης Όαθεν λέγεται. Δάμων Δαμωνίδου Όαθεν. και εκ τόπου το αυτό. τα δ' άλλα Όαζε, Όασε. λέγεται και Όη. έστι δ' Όη της Οινηίδος φυλής. ο δημότης Όηθεν ". [...], σελ. 214.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Περιθοίδαι, δήμος [της] Οινηίδος φυλής. ο δημότης Περιθοίδης. και ως εκ τόπου εκ Περιθοιδών, εν τόπω εν Περιθοιδών". [...], σελ. 230.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Πτελέα, δήμος [της] Οινηίδος φυλής. ο δημότης Πτελεάσιος. τα τοπικά Πτελεάθεν, Πτελέανδε, Πτελεάσιν. έστι και πόλις' ούτω γαρ η Έφεσος εκαλείτο. το εθνικόν Πτελεαίος". [...], σελ. 238.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Τυρμίδαι, δήμος [της] Οινηίδος φυλής. ο δημότης Τυρμίδης. το τοπικόν εκ Τυρμιδών, εις Τυρμιδών, εν Τυρμιδών". [...], σελ. 286.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Φυλή, δήμος [της] Οινηίδος φυλής. Αριστοφάνης Αχαρνεύσι *) v. 1023) πόθεν; από Φυλής έλαβον οι Βοιώτιοι. και εν Πλούτω **) v. 1146) μη μνησικακήσης ει συ Φυλήν κατέλαβες. ο δημότης Φυλάσιος. τα τοπικά εκ Φυλής, και πληθυντικώς οι από Φυλής, Φυλήνδε, Φυλήσιν. έστι και φυλή το τρίτον είδος των παρ' Έλλησι κοινωνιών. το εθνικόν φυλέτης. και κτητικόν φυλετικός φυλετική". [...], σελ. 302.
- ↑ "Λέξεις των δέκα ρητόρων", "Harpocrationis Lexicon in decem oratores Atticos[νεκρός σύνδεσμος]", συγγραφείς: Valerius Harpocration, Wilhelm Dindorf, Philippe-Jacques de Maussac, Henri Estienne, Henri de Valois, Τόμος 1, E typographeo academico, 1853), [...] "Βουτάδης: δήμος της Οινηίδος φυλής Βούτεια, αφ' ης οι δημόται Βουτάδαι." [...], σελ. 75.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Βουτάδαι, δήμος της Αιγηίδος φυλής. λέγονται γαρ δήμοι πατρωνυμικώς, ως Αιθαλίδαι, Κοθωκίδαι. έστι δε (από) Βούτου του Πανδίονος. ο δημότης Βουτάδης". [...], σελ. 82.
- ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Κειριάδαι, δήμος της Ιπποθοωντίδος φυλής. ο δημότης Κειριάδης. τα τοπικά εκ Κειριαδών, εις Κειριαδών, εν Κειριαδών". [...], σελ. 164.
- ↑ [...] "Κειριάδες: Αρχαίος δήμος της Αττικής. Κατά την επικρατέστερη γνώμη ανήκε στην Ιπποθοωντίδα φυλή, ενώ σύμφωνα με άλλη εκδοχή στην Οινηίδα φυλή, που ζούσε δυτικά του λόφου των Νυμφών". [...] Κειριάδες
- ↑ 25,0 25,1 J.S. Traill. The Political Organization of Attica: A Study of the Demes, Trittyes, and Phylai, and Their Representation in the Athenian Council, Volumes 14-16. ASCSA, 1975 ISBN 0876615140 (134 pages) Volume 14 of Hesperia (Princeton, N.J.) Monographs (Archaeological Institute of America). Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2015.
- ↑ Βουλευτές - εκπρόσωποι στη πρώτη περίοδο
- ↑ Βουλευτές - εκπρόσωποι στη δεύτερη περίοδο
Πηγές
ΕπεξεργασίαΑρχαίες πηγές
Επεξεργασία- Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839.