Ο Πόρος είναι νησί του Σαρωνικού Κόλπου. Βρίσκεται κοντά στην Αργολίδα και η αρχαία ονομασία του ήταν Καλαυρία[1]. Έχει 3.261 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή 2021[2] (με την απογραφή του 2011 είχε 3.993[3]) που αποτελούν ομώνυμο δήμο[3]. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την ακτή Πελοποννήσου και το απέναντι χωριό Γαλατάς της Τροιζηνίας[1]. Είναι γνωστός, μεταξύ άλλων, για το σπουδαίο λεμονοδάσος που βρίσκεται στην παραπάνω ακτή, ενώ είναι δημοφιλής σαν τόπος μικρών αποδράσεων για τους κατοίκους του λεκανοπεδίου Αττικής[4].
Στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο νησιά, τη Σφαιρία και την Καλαυρία, τα οποία χωρίζει ένα πολύ μικρό κανάλι θάλασσας αμέσως μετά τον Ναύσταθμο (Προγυμναστήριο)[1].
Αναπαράσταση της αρχαίας Σφαιρίας, 1887.
Η Καλαυρία είναι ιζηματογενής και κυριαρχείται από ασβεστολιθικά και σχιστολιθικά πετρώματα. Η Σφαιρία είναι ηφαιστειογενούς προελεύσεως και ανεδύθη από έκρηξη του ηφαιστείου των Μεθάνων, η δε πόλη του Πόρου είναι κτισμένη ακριβώς επάνω σε έναν μικρό θολωτό κρατήρα.
Το ιστορικό ρολόι, δωρεά του έμπορου και βουλευτή Ιωάννη Παπαδόπουλου[5], υψηλά στον λόφο της Σφαιρίας, στο κέντρο του Πόρου, αποτελεί σήμα κατατεθέν του νησιού. Στο νοτιοανατολικό μέρος της Καλαυρίας, βρίσκεται η ιστορική Μονή Καλαυρίας, ή Μονή Ζωοδόχου Πηγής Πόρου, που κτίσθηκε το 1713.
Μετά την Επανάσταση του 1821, στον Πόρο δημιουργήθηκε ο πρώτος Ναύσταθμος του Πολεμικού Ναυτικού. Στις εγκαταστάσεις αυτές σήμερα φιλοξενείται το Κέντρο Νεοσυλλέκτων του Πολεμικού Ναυτικού (Προγυμναστήριο). Στον Ναύσταθμο του Πόρου παροπλίστηκε, για αρκετά έτη, το εύδρομο "Γεώργιος Αβέρωφ", πριν μεταφερθεί στον όρμο του Φαλήρου[6].
Ο Πόρος φιλοξένησε αρκετές κινηματογραφικές ταινίες, όπως π.χ. η ταινία με τον μεγάλο Έλληνα κωμικό Θανάση Βέγγο «Τύφλα να' χει ο Μάρλον Μπράντο», τμήμα της ταινίας "Η Αλίκη στο Ναυτικό" κ.α.
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι ο Πόρος κατοικείται από την Εποχή του Ορείχαλκου. Οι τάφοι στο νησί χρονολογούνται από τη Μυκηναϊκή Περίοδο και τα ανθρώπινα κτίσματα υπάρχουν σε αυτό τουλάχιστον από το 1000 π.Χ.
Στην αρχαία πόλη της Καλαυρίας, στην κορυφή του λόφου, μετά από ανασκαφές του 1894 βρέθηκαν ερείπια ναού αφιερωμένου στον θεό Ποσειδώνα, τα οποία είναι ακόμα προσβάσιμα[1][7]. Εδώ, το 322 π.Χ., ο μεγάλος ρήτορας Δημοσθένης, δηλητηριάστηκε με κώνειο, αφού διέφυγε τη σύλληψη από τον κυβερνήτη της Μακεδονίας Αντίπατρο[8]. Επίσης, στη βόρεια παραλία της Καλαυρίας (Βαγιονιά), βρέθηκε καταποντισμένο μέσα στη θάλασσα το αρχαίο λιμάνι.
Αρχαίοι ιστορικοί ισχυρίζονται, μεταξύ αυτών και ο Στράβωνας, ότι ο Πόρος ήταν μέρος μίας Αμφικτυονίας στην Αρχαϊκή Περίοδο, δηλαδή μιας συμμαχίας με την πόλη της Αθήνας, του Πόρου, της Αίγινας, της Επιδαύρου, της Ερμιόνης, της Τροιζήνας, του Ναυπλίου, του Ορχομενού και των Πρασιών[9]. Ωστόσο, αποδείξεις δεν υπάρχουν και γι' αυτό σύγχρονοι μελετητές πιστεύουν ότι η Αμφικτυονία είναι μία ελληνική εφεύρεση.
Μία τεράστια γιορτή, απεικονισμένη επάνω σε μια πλάκα, που δείχνει τον εορτασμό της αναβίωσης της Συμμαχίας της Καλαυρίας, η οποία χρονολογείται στην Ελληνιστική Περίοδο, βρέθηκε στα ερείπια του ασύλου στην Καλαυρία.
Στη Βυζαντινή περίοδο στον Πόρο και τα υπόλοιπα νησιά έκαναν επιδρομές πειρατές, ενώ την περίοδο της τουρκοκρατίας το νησί παρέμεινε ανεξάρτητο. Συνείσφερε σημαντικά στον αγώνα για την ανεξαρτησία, κατά την Επανάσταση του 1821, με έμψυχο υλικό, καράβια, χρήματα και αρχηγούς τους αδελφούς Χριστοδούλου, Γεώργιο Κριεζή και Γεώργιο Μερτίκα[1]. Στον Πόρο πέθανε και τάφηκε - στα 1832-32 - ο Οπλαρχηγός των Μεσογείων Αττικής Γιάννης Ντάβαρης[10]
Ο πληθυσμός του Πόρου από το 1879 μέχρι και το 1951 γνώρισε μεγάλη μείωση. Από το 1961 μέχρι και σήμερα ο πληθυσμός του έχει παρουσιάζει διακυμάνσεις με πτωτικές τάσεις. Ο Πόρος κατέγραψε τον μεγαλύτερο πληθυσμό του το 1861 (6.682) και τον μικρότερο το 2021 (3.261). Η μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού έγινε το 1928 (53,4%) και η μικρότερη το 1896 (1,7%). Η μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού έγινε το 1951 (26,4%) και η μικρότερη το 1971 (3,6%).
Ο Δήμος Πόρου περιλαμβάνει τους οικισμούς Άγιος Νεκτάριος, Κυανή Ακτή, Μονή Ζωοδόχου Πηγής Καλαυρείας, Πόρος και σ΄ αυτόν ανήκουν η διπλή νήσος του Πόρου και οι κοντινές νησίδες. Συστάθηκε το 1941 (ΦΕΚ 257Α - 31/07/1941) οπότε και η πρώην κοινότητα Πόρου αναγνωρίστηκε σε δήμο. Παρέμεινε αμετάβλητος στη συνέχεια και με την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας το 1997 αλλά και με την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης το 2010[11].
Όλη η πόλη του Πόρου, η οποία είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στις πλαγιές ενός λόφου και έχει χαρακτηριστεί από το 1993 παραδοσιακός οικισμός[15]. 69 από τα νεοκλασικά της οικοδομήματα έχουν κηρυχθεί διατηρητέα κτίρια[16] (βλ. Παραδοσιακοί Οικισμοί της Ελλάδος).
Το αρχαιολογικό μουσείο, στην πλατεία Κορυζή, το οποίο φιλοξενεί ευρήματα από τον ναό του Ποσειδώνα, την αρχαία Τροιζήνα και από άλλα κοντινά αρχαιολογικά μέρη.
Στο βόρειο μέρος του νησιού βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα, το οποίο ήταν το κέντρο της Αμφικτυονίας της Καλαυρίας. Η ακριβής χρονολογία κατασκευής του δεν είναι γνωστή, αν και ερευνητές εκτιμούν πως κατασκευάστηκε γύρω στο 520 π.Χ.. Οι διαστάσεις του ναού, ο οποίος έχει Δωρικό ρυθμό, είναι 27.4 x 14.4 μ. Τον στηρίζουν 6 κολώνες κατά πλάτος και 12 κολώνες κατά μήκος.
Πόρος, δορυφορική εικόνα.Ασκέλι. Η πιο κοσμοπολίτικη παραλία του νησιού και η μεγαλύτερη σε έκταση και προσέλευση. Αμμώδης, οργανωμένη με πολλά εστιατόρια και ξενοδοχεία τριγύρω. Απόσταση από το κέντρο 2 χλμ. Εύκολη πρόσβαση και από τα σκάφη για αγκυροβόλιο[17].
Νεώρειο. Η δεύτερη μεγαλύτερη παραλία του νησιού. Αμμώδης, χωρισμένη σε αρκετά κομμάτια, κάποια οργανωμένα και κάποια όχι. Το αγκυροβόλιο επιτρέπεται[17]
Λιμανάκι της αγάπης. Από τις πιο διάσημες εναλλακτικές παραλίες της δεκαετίας του 70 το λιμανάκι της αγάπης έχει φιλοξενήσει πλήθος ξένων και Ελλήνων κολυμβητών. Ένα γραφικό κολπάκι βουτηγμένο κυριολεκτικά μέσα στα πεύκα με τιρκουάζ νερά, ομπρέλες και ξαπλώστρες[17].
Ρώσικος Ναύσταθμος. Όσοι έχουν σκάφος και έχουν ταξιδέψει στον Πόρο, γνωρίζουν τον Ρώσικο. Βγαλμένος μέσα από την ιστορία με φόντο τα ερείπια του ρωσικού ναυστάθμου (εξ' ου και το όνομα) με τιρκουαζ νερά και πλήθος μικρών κολπίσκων[17].
Πλαζ. Ακριβώς στο γεφυράκι που ενώνει Καλαυρία και Σφαιρία είναι άλλη μία οργανωμένη παραλία του νησιού με ήσυχα και καθαρά νερά. Σε απόσταση μόλις 700 μέτρων από το κέντρο της πόλης, ιδανική για οικογένειες[17].
Σχετικά πολυμέσα
.png)
Θέα της πόλης του Πόρου.
Παραδοσιακή οικία.
Ο φάρος της Ντάνας.
Γραφικό σοκάκι του νησιού.
Συντριβάνι με γλυπτό.
Παραλία του νησιού.
Άποψη της πόλης του Πόρου.
Εικόνα από το λιμάνι.
.jpg)
Πόρος - Γ. Σεφέρης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)