Σιρόπι

Το σιρόπι είναι πυκνόρρευστο διάλυμα καθαρής ζάχαρης σε νερό με ή χωρίς άλλες αρωματικές ή θεραπευτικές ουσίες. Προσφέρεται ως ευφραντικό ή ως φάρμακο ανάλογα με τη φαρμακευτική ουσία που περιέχει.

Σιρόπι για τον βήχα και κουτάλι

Ετυμολογία

Από τα λατινικά sirupus, από τα αραβικά charãb.

Ιστορία

Τα πρώτα ίχνη των σιροπιών συναντώνται στις Σταυροφορίες στη Μέση Ανατολή. Εκείνη την εποχή οι σταυροφόροι ανακάλυψαν ένα ποτό με την ονομασία charãb που σημαίνει ποτό στα αραβικά. Τους άρεσε τόσο που κράτησαν τη λέξη μετατρέποντάς την κατά τον δυτικό τρόπο. Το charãb έγινε "sirupus" έπειτα "sirop" και έδωσε επίσης το όνομα του sorbet (σορμπέ). Ήταν πολύ αργότερα στις 28 Ιουλίου 1908 που ο όρος σιρόπι εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε καταστατικό κείμενο.

Στην Ευρώπη του 15ου αιώνα η εκτίμηση που είχαν για τα θεραπευτικά, ηρεμιστικά ή διεγερτικά σιρόπια στην τάξη των προνομιούχων εξηγεί τον μεγάλο ρόλο που έπαιξαν στην ιστορία τα μπαχαρικά-μοσχοκάρφια και "σιρόπια διαφανή χρωματισμένα με κανέλα", που για χάρη τους ο Βάσκο ντε Γκάμα έκανε τον γύρο της Αμερικής και ο Χριστόφορος Κολόμβος διέσχισε τον Ατλαντικό. Δεν ήταν τόσο οι γευστικές τους ιδιότητες όσο η θεραπευτική τους αξία που δικαιολογούσε τόση εκτίμηση για τα εξωτικά αυτά προϊόντα. Τα δοχεία από πορσελάνη χρησιμοποιούνταν στην Ευρώπη ως τον 19ο αιώνα για τη διατήρηση υγρών και σιροπιών. Ανάλογα με τις χώρες, βρίσκουμε διαφορετικούς τύπους σιροπιών. Οι Ευρωπαίοι είναι μεγάλοι καταναλωτές σιροπιών από φρούτα. Το σιρόπι σφενδάμου, είναι πολύ διαδεδομένο στο Κεμπέκ (Québec) του Καναδά, ενώ οι Αμερικάνοι παράγουν σιρόπι καλαμποκιού.

Φαρμακοτεχνική

Ορισμός

Σιρόπια (sirupi) λέγονται τα πυκνά ζαχαρούχα διαλύματα, των οποίων κυρίως τα διαλυτικά υγρά του σακχάρου είναι απλό νερό, άλλοτε δε και άλλα υγρά (όπως το κρασί κτλ.) Επίσης σιρόπι λέγεται και η μελάσα του ζαχαροκάλαμου. Τα σιρόπια είναι από τα παλαιότερα φαρμακοτεχνικά σκευάσματα. Αποτελούν εύχρηστη και πρόχειρη φαρμακοτεχνική μορφή, προκειμένου να χορηγηθούν φαρμακευτικές ουσίες ώστε να καλυφθεί η γεύση τους και να γίνουν πιο εύληπτα.

Περιγραφή-Παρασκευή στην ελληνική φαρμακοποιία

Τα υγρά για την παρασκευή των σιροπιών, εκτός αυτού από αμύγδαλα, είναι διαυγή. Η διάλυση του σακχάρου γίνεται με βρασμό (εκτός από τα σιρόπια που παρασκευάζονται εν ψυχρώ) και η συμπλήρωση του αναγραφόμενου βάρους του σιροπιού γίνεται με ζεστό νερό.

Τα σιρόπια διηθούνται με φλανέλλες και το ειδικό βάρος τους ποικίλλει από 1.30-1.34 (34-37 βαθμούς Baumé). Τα σιρόπια δεν πρέπει να περιέχουν ζαχαρίνη, ούτε σαλικυλικό οξύ. Ως είλημα των σιροπιών χαρακτηρίζεται το διαλυτικό υγρό του σακχάρου που μπορεί να είναι απλό νερό (απλά σιρόπια) ή απόσταγμα ανθέων (σιρόπια ανθέων νεραντζιάς κτλ.) ή διάλυμα (σιρόπι τελευταίου βαλσάμου) ή οπός (σιρόπι βυσσίνων) ή γαλάκτωμα (σιρόπι αμυγδάλων).

Το σάκχαρο που χρησιμοποιείται πρέπει να είναι άριστης ποιότητας και να δίνει με το νερό διαυγές και άχρωμο διάλυμα που μπορεί να αναμειχθεί σε κάθε αναλογία με οινόπνευμα. Τα υγρά για την παρασκευή σιροπιών πρέπει να είναι διαυγή και απαλλαγμένα από συστατικά που μπορεί να προκαλέσουν αλλοίωση του σιροπιού. Αυτό επιτυγχάνεται σε κάποια φυτικά κατεργάσματα, αν προστεθεί κατά την εκχύλισή τους λίγο οινόπνευμα. Εξαιρετικό ρόλο για τα σιρόπια παίζουν οι χυμοί των καρπών.

Τα κυριότερα σιρόπια στη θεραπευτική

• Σιρόπι αιθέρος (sirupus aetheris), είναι σκεύασμα αναληπτικό και διεγερτικό.
• Σιρόπι αλθαίας (sirupus althaeae). Είναι υγρό υποκίτρινο, που προστίθεται ως βελτιωτικό της γεύσης πικρών και δριμέων φαρμάκων.
• Σιρόπι αμυγδάλων (Sirupus amygdalarum ή amygdalium ή emulsium). Στη θεραπευτική το σιρόπι των αμυγδάλων χρησιμεύει ως βελτιωτικό της γεύσης κυρίως στα γαλακτώματα. Στη ζαχαροπλαστική έχουμε ανάλογο σιρόπι, το «γάλα αμυγδάλου» που αντικαθιστά το νερό με γάλα.
• Σιρόπι ιωδιούχου σιδήρου (Sirupus ferri jodati). Σιρόπι ελαφρώς πρασινωπό ή κιτρινωπό με σηπτική γεύση, που περιέχει 0,5% σίδηρο (Ε.Φ). Αναγράφεται όπου ο ιωδιούχος σίδηρος.
• Σιρόπι ιωδοταννικό.
• Σιρόπι Gibert (Sirop de Gibert). Είναι σιρόπι δισιωδιούχου υδραργύρου, χορηγείται στη σύφιλη.
• Σιρόπι κερασιών (Sirupus Cerasorum). Προστίθεται για να βελτιώσει τη γεύση. Επίσης παρασκευάζεται και τεχνητό.
• Σιρόπι μούρων (Sirupus mori). Παρασκευάζεται από φρέσκα μαύρα μούρα.
• Σιρόπι οξυκέρασων. Είναι ανάλογο με αυτό των βύσσινων και χρησιμοποιείται για να βελτιώσει τη γεύση.
• Σιρόπι οπίου (Sirupus opii). Υγρό ερυθροκίτρινο με γλυκόπικρη γεύση που χρησιμοποιείται στη θεραπευτική όπως τα οπιούχα.
• Σιρόπι πολυγάλου (Sirupi Senegae). Φάρμακο αποχρεμπτικό που χορηγείται με κουτάλι ανά δίωρο ή αναμειγνύεται με άλλα αποχρεμπτικά φάρμακα.
• Σιρόπι ριβησίου (Sirupus Rubi Idaei). Παρασκευάζεται από νωπά φραγκοστάφυλα όπως το σιρόπι των κερασιών. Επίσης χρησιμοποιείται και στη ζαχαροπλαστική, παρασκευάζεται και τεχνητό.
• Σιρόπι χρυσομηλιάς. Διακρίνονται δύο: αυτό από τους φλοιούς των καρπών (Sirupus aurantii corticis), δηλαδή αυτό από τους φλοιούς των νεραντζιών, και αυτό από τα άνθη της νεραντζιάς (Sirupus aurantii floris). Αυτό από τους φλοιούς είναι υγρό κιτρινοκόκκινο με γλυκιά και συγχρόνως πικρή γεύση και ευχάριστο άρωμα. Και τα δύο σιρόπια χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν τη γεύση.
• Σιρόπι απλό (Sirupus simplex). Έχει ειδικό βάρος 1.33 και είναι πολύ εύχρηστο στη φαρμακοτεχνία.
• Σιρόπι ρήου (Sirupus Rhei). Είναι δύο ειδών, το απλό και το σύνθετο. Το πρώτο είναι υγρό καστανοκόκκινο και προστίθεται σε καθαρτικά ή πικρά φάρμακα.
• Σιρόπι ράμνου καθαρτικού (Sirupus Rhamni catharticae). Χρησιμοποιείται ως καθαρτικό.
• Σιρόπι ιπεκακουάνης (Sirupus Ipecacuanhae) από τη ρίζα του ομώνυμου φυτού.
• Άλλα εύχρηστα φαρμακευτικά σιρόπια είναι αυτό της σέννης, το σύνθετο σιρόπι θύμου κ.λ.π.

Χρήσεις φαρμακευτικών σιροπιών

• Για την καταπολέμηση του ξηρού και του παραγωγικού βήχα.
• Για την ανακούφιση από τα συμπτώματα του κρυολογήματος, του ερεθισμένου λαιμού, με μέλι, μάραθο, γλυκάνισο, θυμάρι, ευκάλυπτο, μέντα, μολόχα, πρόπολη, βιταμίνη C κ.τ.λ.
• Για καλή φυσική κατάσταση και υγεία, σιρόπια με βότανα και φυσικά συστατικά, πολυβιταμινούχα με βιταμίνες, μέταλλα κ.ά. που προσδίδουν στον ανθρώπινο οργανισμό θετική ενέργεια.
• Για αντιγήρανση και ευεξία.
• Για τη ναυτία, τον εμετό, τη ζάλη.
• Για τα παιδιά σιρόπια αντιβηχικά, αντιπυρετικά, με ευχάριστες γεύσεις,πορτοκάλι, φράουλα κ.ά.

Υπάρχουν φαρμακευτικά σιρόπια όπως αντιισταμινικά, αντιβιοτικά, βρογχοδιασταλτικά, βλεννολυτικά, κορτιζόνης και διαφόρων χρήσεων.

Σιρόπια ζαχαροπλαστικής

• Για αναψυκτικά, σιρόπι ζάχαρης, για λεμονάδες σιρόπι λεμονιού.
• Για παγωτά, σιρόπι βύσσινο, αγριοκέρασο, φράουλα, κεράσι, καραμέλα, σοκολάτα.
• Για βάφλες, κρέπες, τηγανίτες, γιαούρτι, σιρόπι σοκολάτα, σφένδαμος, πετιμέζι (από τον μούστο).
• Για μελομακάρονα, λουκουμάδες, σιρόπι με μέλι μόνο ή και με μαύρη ζάχαρη.
• Για κρέμα καραμελέ σιρόπι πικρής καραμέλας.
• Για τον καφέ, σιρόπι σοκολάτα, βανίλια, καραμέλα, φουντούκι κ.ά.
• Φρούτα σε σιρόπι, γλυκά του κουταλιού: αχλάδι, βερίκοκο, σύκο, κυδώνι, κουμκουάτ, κυδώνι, καρπούζι, πορτοκάλι, μανταρίνι, νεράντζι, μελιτζανάκι, καρυδάκι, φιστίκι Αιγίνης, σταφύλι, περγαμόντο, κεράσι, τοματάκι, τριαντάφυλλο.
• Για διαφορετικές χρήσεις, όπως για γαρνίρισμα, κοκτέιλ, ροφήματα, γλυκά και για άλλα παρασκευάσματα, τα σιρόπια διαφέρουν ως προς τον τρόπο παρασκευής τους.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Syrups στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του σιρόπι στο Βικιλεξικό