Βικιπαίδεια

Ρωμανός Δ΄ Διογένης

(Ανακατεύθυνση από Ρωμανός Δ')

Ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης (1030 - 4 Αυγούστου 1072) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας (1068 - 1071). Ανέβηκε στον θρόνο (1068) χάρη στον γάμο του με την χήρα αυτοκράτειρα Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα και παρέμεινε αυτοκράτορας για τρία χρόνια. Έμεινε γνωστός για την αποτυχημένη του προσπάθεια να ανορθώσει τις στρατιωτικές δυνάμεις της αυτοκρατορίας με οδυνηρή κατάληξη την καταστροφική Μάχη του Μαντζικέρτ (1071). Την εποχή που ήταν αιχμάλωτος των Σελτζούκων ανατράπηκε με πραξικόπημα στην Κωνσταντινούπολη από την Δυναστεία των Δουκών, την ίδια χρονιά ελευθερώθηκε, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη αλλά ηττήθηκε, τυφλώθηκε και πέθανε από τα τραύματα του[1].

Ρωμανός Δ΄
Δίπτυχο σε ελεφαντόδοτη πλάκα με τον Ρωμανό Δ' Διογένη και τη σύζυγό του Ευδοκία Μακρεμβολίτου, Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας. Επιγρ. ΡΩΜΑΝΟC ΒΑCΙΛΕΥC ΡΩΜΑΙΩΝ / ΕΥΔΟΚΙΑ ΒΙCIΛΙC ΡΩΜΑΙΩΝ.
Περίοδος1068-1071
ΠροκάτοχοςΚωνσταντίνος Ι΄ Δούκας
ΔιάδοχοςΜιχαήλ Ζ΄ Δούκας
Γέννηση1030
Θάνατος4 Αυγούστου 1072 (42 ετών)
ΣύζυγοςΆννα Αλουσιανή
Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα
ΕπίγονοιΚωνσταντίνος Διογένης
Νικηφόρος Διογένης
Λέων Διογένης
Οίκοςτων Διογένηδων
ΠατέραςΚωνσταντίνος Διογένης
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Αυτοκράτορας

Επεξεργασία

Άνοδος στον θρόνο

Επεξεργασία

Ο Ρωμανός Διογένης ήταν γιος του Κωνσταντίνου Διογένη (πέθανε το 1032) ενός ισχυρού γαιοκτήμονα από την Καππαδοκία, η οικογένεια του συνδέθηκε μέσω των γάμων με τις ισχυρότερες οικογένειες στην Μικρά Ασία.[2][3] Ο παππούς του από μητέρα ήταν ο Βασίλειος Αργυρός αδελφός του αυτοκράτορα Ρωμανού Γ΄ Αργυρού.[4] Ο Ρωμανός Δ΄ ήταν εξαιρετικά θαρραλέος και ορμητικός, έδειξε αμέσως τα στρατιωτικά του προσόντα στα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας.[5] Όταν πέθανε ο προκάτοχος του Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας κατηγορήθηκε ότι σχεδίαζε να σφετεριστεί τον θρόνο από τους γιους του (1067).[2] Την ώρα που περίμενε να δεχτεί την ποινή του η χήρα του αυτοκράτορα Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα του δήλωσε ότι όχι απλά τον συγχωρούσε αλλά τον επέλεξε σαν επόμενο σύζυγο και κηδεμόνα των γιων της.[6] Η Ευδοκία πήρε την πρωτοβουλία επειδή χρειαζόταν επειγόντως έναν ισχυρό σύζυγο την εποχή που οι Σελτζούκοι έκαναν επέλαση στα ανατολικά, ήταν επίσης γοητευμένη από τον Ρωμανό.[2] Η απόφαση συνάντησε αρχικά αντιδράσεις αλλά η επέλαση των Τούρκων στην Καππαδοκία που κατέλαβαν την Καισάρεια δεν άφηνε άλλα περιθώρια, χρειαζόταν ένας δυναμικός αυτοκράτορας.[3] Η Ευδοκία έσπασε τον όρκο που έκανε στον Κωνσταντίνο Ι΄ ότι δεν θα παντρευτεί ποτέ, ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης Ιωάννης Η΄ Ξιφιλίνος επικύρωσε τον γάμο τους (1 Ιανουαρίου 1068), ο Ρωμανός και η Ευδοκία στέφτηκαν αυτοκράτορες.[2]

Ο Ρωμανός Δ΄ ορίστηκε κηδεμόνας και Συναυτοκράτορας με τους τρεις θετούς γιους του Μιχαήλ, Κωνστάντιο και Ανδρόνικο Δούκα.[7] Η άνοδος του ενόχλησε έντονα την οικογένεια των Δουκάδων ειδικότερα τον Καίσαρα Ιωάννη Δούκα μικρότερο αδελφό του Κωνσταντίνου Ι΄ που έγινε αρχηγός της εξέγερσης. Η Βαράγγειος Φρουρά ήταν επίσης έντονα ενοχλημένη με τον δεύτερο γάμο της Ευδοκίας και την παραβίαση του όρκου στον Κωνσταντίνο Ι΄, το ίδιο και ο Μιχαήλ Ψελλός.[8] Ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης ήταν ωστόσο αποφασισμένος να δείξει την αξία του στο πεδίο της μάχης σαν αρχηγός του στρατού εναντίον των Σελτζούκων.[8]

Πρώτες επιδρομές των Τούρκων

Επεξεργασία
 
Τα Βυζαντινά Θέματα γύρω στο 950.

Την προηγούμενη χρονιά (1067) οι Τούρκοι έκαναν επιδρομές στην Μεσοποταμία, την Μαλάτεια, την Συρία, την Κιλικία και την Καππαδοκία, κατέλαβαν την Καισάρεια και λεηλάτησαν τον ναό του Μέγα Βασιλείου.[9] Τον χειμώνα στρατοπέδευσαν στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας και ετοιμάστηκαν για νέες επιδρομές, ο Ρωμανός ήταν πεπεισμένος ότι οι Βυζαντινοί υπερείχαν σημαντικά και οι Τούρκοι ήταν μια ομάδα ληστών που θα ηττηθούν εύκολα στην πρώτη μάχη.[10] Δε υπολόγισε όμως την εξασθένιση στην άμυνα της αυτοκρατορίας και των Βυζαντινών στρατιωτικών δυνάμεων, υπήρχε σημαντική κακοδιαχείριση από τους προκατόχους του ιδιαίτερα τον Κωνσταντίνο Ι΄.[10] Το μεγαλύτερο τμήμα του στρατού του ήταν Σλάβοι, Αρμένιοι, Βούλγαροι και Φράγκοι μισθοφόροι πλήρως ανοργάνωτοι.[11] Ο Ρωμανός για να ενδυναμώσει το Βυζαντινό στράτευμα στρατολόγησε, εκπαίδευσε και τοποθέτησε σε όλη την επικράτεια της αυτοκρατορίας, μισθοφόρους που συνολικά αριθμούσαν τους 100.000. Η καταγωγή τους ήταν από την Ιβηρία της Αρμενίας, Σλάβοι, Τουρκομάνοι, Χαζάροι, Γότθοι, Αλανοί, Κουμάνοι, Πετσενέγοι, Φράγκοι και Νορμανδοί. Ο Ρωμανός Δ΄ ήταν προσωπικά μεγάλο στρατιωτικό ταλέντο αλλά η ανυπομονησία του και η ορμητικότητα του θα του στοιχίσουν ακριβά.

Πρώτες επιτυχίες

Επεξεργασία

Οι πρώτες εκστρατείες του ήταν επιτυχείς, η Αντιόχεια δέχτηκε επίθεση από τους Σαρακηνούς στο Χαλέπι οι οποίοι με την βοήθεια Τουρκικών στρατευμάτων προσπάθησαν να κατακτήσουν την Βυζαντινή επαρχία της Συρίας.[12] Ο Ρωμανός Διογένης βάδιζε στα νοτιοανατολικά σύνορα να τους αντιμετωπίσει αλλά ενώ βρισκόταν στο Θέμα Λυκανδού άκουσε ότι οι Σελτζούκοι έκαναν νέα επιδρομή στον Πόντο και λεηλάτησαν την Νεοκαισάρεια.[13] Με έναν μικρό στρατό πέρασε από την Σεβάστεια και έφτασε στα βουνά στην Τεφρική, έδιωξε τους Σελτζούκους και απελευθέρωσε τους αιχμαλώτους.[13] Μετά την επιστροφή του στον νότο ο Ρωμανός ενώθηκε με τον κύριο στρατό του, πέρασε από τα στενά του Ταύρου στα βόρεια του Καχραμάνμαρας και επιτέθηκε στο Εμιράτο του Χαλεπίου.[13] Ο Ρωμανός Δ΄ κατέκτησε την Ιεράπολη Φρυγίας και την μετέτρεψε σε κάστρο για να προστατέψει την αυτοκρατορία από νέες επιδρομές, έκανε και άλλες εκστρατείες στους Σαρακηνούς του Χαλεπίου αλλά οι νίκες του ήταν μόνο προσωρινές.[11][13] Όταν τελείωσε η εκστρατεία επέστρεψε από την Αλεξανδρέττα και έφτασε στις Κιλικιακές πύλες του Πόδανδος, εκεί πληροφορήθηκε ότι οι Σελτζούκοι έκαναν νέα επιδρομή στο Αμόριο. Προχώρησε γρήγορα να τους αντιμετωπίσει αλλά όταν έφτασε οι Σελτζούκοι είχαν φύγει, τον Ιανουάριο του 1069 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.[13]

Εκστρατεία στην Αρμενία

Επεξεργασία

Τα σχέδια του Ρωμανού για νέα εκστρατεία την επόμενη χρονιά έπεσαν στο κενό όταν οι Νορμανδοί μισθοφόροι επαναστάτησαν υπό την ηγεσία του Ρομπέρ Κρίσπιν. Η αιτία πιθανότατα ήταν ότι ο αυτοκράτορας τους άφησε απλήρωτους, οι Φράγκοι λεηλάτησαν την ενδοχώρα, σταμάτησαν στην Έδεσσα και επιτέθηκαν στους αυτοκρατορικούς φοροσυλλέκτες.[8] Την ίδια εποχή η περιοχή γύρω από την Καισάρεια δέχτηκε επιδρομή ξανά από τους Τούρκους και ο Ρωμανός Δ΄ αναγκάστηκε να μεταφέρει τις περισσότερες δυνάμεις του στην Καππαδοκία.[14] Απρόθυμος να σπαταλήσει και άλλες στρατιωτικές δυνάμεις διέταξε την εκτέλεση όλων των Τούρκων αιχμαλώτων ακόμα και ενός Σελτζούκου οπλαρχηγού που πλήρωνε ένα τεράστιο ποσό για την απελευθέρωση του.[14] Όταν επανέφερε την ειρήνη στην περιοχή βάδισε μέσω της Μελίτεια προς τον Ευφράτη με στόχο να κυριεύσει την Χαλάτα στην Λίμνη Βαν ώστε να προστατεύσει τα σύνορα με την Αρμενία.[14]

Ο αυτοκράτορας με ένα μικρό στρατιωτικό σώμα βάδισε προς την Χαλάτα, ο στρατηγός Φιλάρετος Βραχάμιος παρέμεινε με το κύριο σώμα του στρατού να υπερασπιστεί τα σύνορα στην Μεσοποταμία, ο Φιλάρετος Βραχάμιος ηττήθηκε από τους Τούρκους που κατέλαβαν το Ικόνιο.[14] Ο Ρωμανός Δ΄ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα σχέδια του και να επιστρέψει στην Σεβάστεια, ζήτησε από τον Δούκα της Αντιόχειας να τον αφήσει να περάσει από την Μοψουεστία και προσπάθησε να υποτάξει τους Τούρκους στην Ηράκλεια. Οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τις λεηλασίες στο Χαλέπι και αποσύρθηκαν στα βουνά της Κιλικίας, ο Ρωμανός επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη άλλη μία φορά χωρίς κάποια σημαντική επιτυχία.[14]

Μεταρρυθμίσεις

Επεξεργασία

Το 1070 ο Ρωμανός Δ΄ έμεινε στην Κωνσταντινούπολη και ασχολήθηκε με διοικητικές υποθέσεις την ίδια εποχή που το Μπάρι το τελευταίο οχυρό των Βυζαντινών στην Ιταλία έπεφτε στους Νορμανδούς.[11] Η πολιορκία ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια (1068) αλλά ο αυτοκράτορας περίμενε δύο χρόνια μέχρι να απαντήσει, παρήγγειλε έναν μεγάλο στόλο με προμήθειες που θα κρατούσαν πολύ χρόνο.[15] Ο στόλος ηττήθηκε ωστόσο από τους Νορμανδούς υπό την ηγεσία του Ρογήρου Μπόσο, του μικρότερου αδελφού του Ροβέρτου Γυισκάρδου, το τελευταίο Βυζαντινό οχυρό στην Ιταλία χάθηκε (15 Απριλίου 1071).[15][16]

Ο Ρωμανός Δ΄ προχώρησε την εποχή που βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη σε μία σειρά από μεταρρυθμίσεις.[11] Ελάττωσε σημαντικά τις σπατάλες στις τελετές της αυλής, τους μισθούς της αριστοκρατίας και τα προνόμια των εμπόρων.[17] Οι μεταρρυθμίσεις του τον έκαναν μισητό τόσο στον στρατό όσο και στους περιφερειακούς διοικητές που δεν μπορούσαν να συνεχίσουν τις καταχρήσεις.[17] Η πειθαρχία που επέβαλε στον στρατό δυσαρέστησε έντονα τους μισθοφόρους, ο απλός λαός δυσαρεστήθηκε επίσης επειδή διέκοψε τις διασκεδάσεις στον Ιππόδρομο και ανέβασε τους φόρους.[17] Η εχθρότητα που αντιμετώπιζε από όλες τις τάξεις της αυτοκρατορίας βοήθησε τους Τούρκους να ολοκληρώσουν το έργο τους. Ο Ρωμανός Διογένης δεν μπορούσε να γίνει ο ίδιος αρχηγός του στρατού και τοποθέτησε τον Μανουήλ Κομνηνό, ανιψιό του πρώην αυτοκράτορα Ισαάκιου Α΄ Κομνηνού και μεγαλύτερο αδελφό του μελλοντικού αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ Κομνηνού.[18] Ο Μανουήλ ηττήθηκε και αιχμαλωτίστηκε από τον Τούρκο στρατηγό Χρούτζ, έπεισε τελικά τον στρατηγό να τον απελευθερώσει για να πάει στην Κωνσταντινούπολη να κλείσει συμμαχία με τον αυτοκράτορα.[18]

Πτώση

Επεξεργασία

Η απώλεια του Μάτζικερτ

Επεξεργασία

Την διετία 1068 - 1069 ο Ρωμανός Δ΄ ξεκίνησε εκστρατείες εναντίον του Σελτζούκου πολέμαρχου Αλπ Αρσλάν, είναι εκπληκτικό το ότι παρά την κακή κατάσταση του στρατού, είχε κάποιες επιτυχίες στα μέτωπα. Παρ΄ όλα αυτά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τους Τούρκους όπως επιθυμούσε, δηλαδή σε μάχη εκ παρατάξεως. Ο βασικός στόχος των Τούρκων ήταν η Αίγυπτος, βάσει θρησκευτικών διαφορών με τους Φατιμίδες, και όχι η Βυζαντινή αυτοκρατορία. Στην πορεία όμως ο Αλπ Αρσλάν αναγκάστηκε για διάφορους λόγους να στραφεί κατά του Ρωμανού, ο οποίος προσπαθούσε να επανακτήσει την Αρμενία και να εξασφαλίσει τα ανατολικά σύνορα. Ο Σελτζούκος Σουλτάνος Αλπ Αρσλάν επιτέθηκε σε Βυζαντινές περιοχές και κατέλαβε το σημαντικό Βυζαντινό κάστρο Μαλαζγκίρτ αλλά ο Ρωμανός του έκανε προσφορά να το ανταλλάξει με την Ιεράπολη στην Συρία που είχε κατακτήσει πριν από τρία χρόνια.[19]

Την άνοιξη του 1071 και ενώ ο αυτοκράτορα συνέχιζε τις διαπραγματεύσεις με τον Αλπ Αρσλάν για το Μάτζικερτ προχώρησε με έναν μεγάλο στρατό σε εκστρατεία για να ανακαταλάβει το κάστρο.[20] Ο στρατός ήταν απείθαρχος και λεηλατούσε τις γύρω περιοχές, ο Ρωμανός Δ΄ προσπάθησε να επιβάλει μεγαλύτερη πειθαρχία αλλά οι Γερμανοί μισθοφόροι επαναστάτησαν.[21] Με την ελπίδα ότι ο Αλπ Αρσλάν δεν θα βρισκόταν στο Μάτζικερτ ο Ρωμανός αποφάσισε να διαιρέσει τον στρατό του, το ένα υπό το στρατηγό Ιωσήφ Ταρχανειώτη θα έκανε επίθεση στην Χαλάτα που βρισκόταν υπό την κατοχή των Τούρκων.[22] Ο αυτοκράτορας βάδισε με το κύριο σώμα του στρατού του για το Μάτζικερτ που ανακατέλαβε σύντομα.[22] Την ίδια στιγμή ένας μεγάλος Τουρκικός στρατός έφτασε στο Μάτζικερτ, ο Ρωμανός Δ΄ έδωσε εντολή στον στρατό του που βρισκόταν στην Χαλάτα να ενωθεί μαζί του αλλά ένας άλλος Τουρκικός στρατός εμφανίστηκε και τους ανάγκασε να δραπετεύσουν, εξαφανίστηκε στην Μαλάτεια.[22] Ο Βυζαντινός στρατός εξασθένησε περισσότερο όταν οι μισθοφόροι από το Ουζέ αποστάτησαν στους Τούρκους.[23]

Η μάχη του Μάτζικερτ

Επεξεργασία
 
Ο Σουλτάνος Αλπ Αρσλάν πατάει συμβολικά τον λαιμό του Ρωμανού Δ΄, Γαλλική μικρογραφία του 15ου αιώνα.

Ο Αλπ Αρσλάν έκανε προτάσεις για ειρήνη στον Ρωμανό με ευνοϊκούς όρους αλλά ο αυτοκράτορας τις απέρριψε όλες και ετοιμάστηκε για μάχη που πραγματοποιήθηκε τελικά στις 26 Αυγούστου 1071.[23][24] Η μάχη κράτησε μία ολόκληρη μέρα χωρίς νικητή, ο Ρωμανός διέταξε τότε ένα τμήμα του στρατού του που βρισκόταν στο κέντρο να επιστρέψει στο στρατόπεδο.[25] Η διαταγή αυτή παρεξηγήθηκε, ο Ανδρόνικος Δούκας γιος του Καίσαρα Ιωάννη Δούκα βρήκε την ευκαιρία να προδώσει τον αυτοκράτορα, διέδωσε ότι σκοτώθηκε ο Ρωμανός και αποχώρησε με 30.000 άντρες.[26] Οι Τούρκοι άρχισαν να πιέζουν σκληρά το Βυζαντινό στρατόπεδο σε αρκετά πλεονεκτική θέση. Όταν ο αυτοκράτορας έμαθε τι συνέβη προσπάθησε με κάθε τρόπο να κερδίσει το χαμένο έδαφος, αποφασίζοντας να πολεμήσει μόνος του μέχρι το τέλος.

Φόρεσε την πανοπλία του και έγδυσε το ξίφος εναντίον των εχθρών, σκότωσε πλήθος από αυτούς, άλλους τόσους έτρεψε σε φυγή.[27]. Εν συνεχεία όμως εκείνοι, που έβαλαν εναντίον του τον αναγνώρισαν και τον περικύκλωσαν. Τότε πληγωμένος γλιστράει από το άλογο και πιάνεται αιχμάλωτος.[28] Ο αυτοκράτωρ των Ρωμαίων οδηγείται δορυάλωτος στους εχθρούς και το στράτευμα διαλύεται. Λίγοι ήταν αυτοί που διέφυγαν.[29] Οι περισσότεροι είτε πέρασαν δια στόματος μαχαίρας είτε αιχμαλωτίσθηκαν.[30]

Η γενναιοδωρία του Αλπ Αρσλάν

Επεξεργασία

Βυζαντινοί ιστορικοί όπως ο Ιωάννης Σκυλίτζης γράφουν ότι ο Αλπ Αρσλάν δεν μπορούσε να πιστέψει ότι αυτός ο στρατιώτης που βρισκόταν ντυμένος στα κουρέλια ήταν ο Βυζαντινός αυτοκράτορας.[31] Ο Αλπ Αρσλάν σηκώθηκε έβαλε το πόδι του στον λαιμό του Ρωμανού Δ΄ συμβολικά για την νίκη του αλλά αυτή ήταν η μοναδική ταπεινωτική πράξη απέναντι του.[32] Από τότε και τις επόμενες οκτώ μέρες που τον κράτησε ο Αλπ Αρσλάν συμπεριφέρθηκε στον Ρωμανό Δ΄ βασιλικά, στην συνέχεια τον απελευθέρωσε αφού του υποσχέθηκε ένα μεγάλο ποσό για λύτρα.[32] Το ποσό που πρότεινε αρχικά ο Σουλτάνος ήταν 10.000.000 νομίσματα αλλά αργότερα τα μείωσε σε 1.500.000 νομίσματα με ετήσιες δόσεις 360.000 νομισμάτων.[17] Η απώλεια της Ανατολίας, βασικού τροφοδότη σε έμψυχο υλικό και τρόφιμα, σημαίνει την ανεπανόρθωτη αποδυνάμωση μεγάλου τμήματος της Βυζαντινής επικράτειας, αν και μπόρεσε να ορθοποδήσει, ποτέ ξανά δεν έφτασε τα επίπεδα ακμής της Δυναστείας των Μακεδόνων.

Ανατροπή

Επεξεργασία
 
Χρυσό ιστάμενον του Ρωμανού Δ΄: στη μία όψη στέκονται οι τρεις αδελφοί: ο Μιχαήλ Ζ΄ στο μέσο, ο Κωνστάντιος δεξιά του και ο Ανδρόνικος. Στην άλλη όψη: ο Χριστός στο μέσο στέφει τον Ρωμανό Δ΄ δεξιά του και την Ευδοκία. Επιγρ.: ΡΩΜ MIX ΑΝΔ / ΡΩΜΑΝΟΣ IC-XC ΕΥΔΟΚΙΑ

Η αντιπολίτευση των Δουκών στο μεταξύ στην Κωνσταντινούπολη βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία να τον ανατρέψει, ο Καίσαρ Ιωάννης Δούκας και ο Μιχαήλ Ψελλός πίεσαν την Ευδοκία να αποσυρθεί σε μοναστήρι και έστεψαν νεο αυτοκράτορα τον Μιχαήλ Ζ΄.[16] Αρνήθηκαν να δεχτούν την συμφωνία που έκλεισε ανάμεσα στον Ρωμανό Διογένη και τον Αλπ Αρσλάν.[33] Ο Ρωμανός Δ΄ επέστρεψε στο μεταξύ στην Κωνσταντινούπολη και η Οικογένεια των Δουκών συγκέντρωσε τον στρατό της, ο Κωνστάντιος και ο Ανδρόνικος Δούκας νίκησαν τον Ρωμανό και τον ανάγκασαν να δραπετεύσει στα Άδανα. Ο Ανδρόνικος Δούκας πολιόρκησε τα Άδανα και ο Ρωμανός του δήλωσε ότι θα παραδοθεί αν του εγγυηθεί την προσωπική του ασφάλεια.[34] Ο Ρωμανός συγκέντρωσε όλα τα χρήματα που είχε και τα έστειλε στον Αλπ Αρσλάν με μία επιστολή στην οποία έγραφε "Σαν αυτοκράτορας υποσχέθηκα να πληρώσω τα λύτρα του 1.500.000, τώρα δεν είμαι πλέον αυτοκράτορας αλλά είμαι υποχρεωμένος να σας τα στείλω από ευγνωμοσύνη για την καλοσύνη σας".[35]

Τύφλωση και θάνατος

Επεξεργασία

Ο Ανδρόνικος Δούκας του δήλωσε, ότι θα του χαρίσουν την ζωή αν παραιτηθεί από όλα τα δικαιώματα του και αποσυρθεί σε μοναστήρι, ο Ρωμανός συμφώνησε και η συνθήκη υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη.[35] Ο εκδικητικός Καίσαρας Ιωάννης Δούκας διέταξε ωστόσο να ακυρώσουν την συνθήκη και να τον τυφλώσουν σκληρά (29 Ιουνίου 1072). Ο Μιχαήλ Ατταλειάτης γράφει ότι ο πρώην αυτοκράτορας ικέτευε συγχώρεση, δεν ήθελε να τυφλωθεί από έναν "άπειρο Εβραίο", τον τύφλωσε μετά από τρεις προσπάθειες ενώ "κοίταζε σαν ταύρος". Ο Μιχαήλ Ατταλειάτης γράφει ότι "σήκωσε τα μάτια του γεμάτα αίματα, το θέαμα ήταν τόσο θλιβερό που έκανε όλους όσους τον κοίταζαν να κλαίνε με λυγμούς". Ο Ρωμανός εξορίστηκε στην νήσο Πρώτη στην Θάλασσα του Μαρμαρά, χωρίς καμία ιατρική επίβλεψη τα τραύματα του χειροτέρευσαν μέχρι που πέθανε[1]. Ο μισητός εχθρός του Μιχαήλ Ψελλός λίγο πριν τον θάνατο του έστειλε επιστολή με την οποία τον συγχαίρει ειρωνικά για την απώλεια των ματιών του.[36] Πέθανε παρακαλώντας τον θεό να τον συγχωρέσει για τις αμαρτίες του ενώ η σύζυγος του Ευδοκία προχώρησε σε μεγαλοπρεπή κηδεία.[35] Ο ιστορικός Τζον Τλούλιους Νόρυιτς (1929 - 2018) έγραψε "θανάτωσαν μαρτυρικά έναν γενναίο και σωστό άνδρα".

Νομίσματα

Επεξεργασία
 
1/3 μιλιαρήσιου, με απεικόνιση της Θεοτόκου στη μία πλευρά και του Ρωμανού Δ΄ στην άλλη. Επιγρ.: MH ΘY / ΡΩΜ.

Ο Ρωμανός Δ΄ έκοψε χρυσά ιστάμενα, χρυσά τεταρτηρά, αργυρά στα 2/3 ή στο 1/3 του μιλιαρησίου και χάλκινες φόλλεις.[37]

Οικογένεια

Επεξεργασία

Με την πρώτη του σύζυγο, μία ανώνυμη κόρη του Αλουσιάνου, απέκτησε:

Με τη δεύτερη σύζυγό του Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα απέκτησε:

  • Λέων Διογένης, γεννήθηκε σύμφωνα με την Άννα Κομνηνή το 1069 και έγινε συναυτοκράτορας στη διάρκεια της βασιλείας τού πατέρα του.[41] Όταν έγινε αυτοκράτορας ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός μετέβη στην αυτοκρατορική αυλή και απέκτησε ψηλά αξιώματα, μέχρι τον θάνατό του σε εκστρατεία εναντίον των Πετσενέγων (1087).
  • Νικηφόρος Διογένης, γεννήθηκε το 1070 και έγινε συναυτοκράτορας με τη γέννησή του.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Παΐδας, Κωνσταντίνος (2022). Ματωμένο στέμμα. Πολιτικές δολοφονίες και απόπειρες πολιτικών δολοφονιών στις ιστοριογραφικές πηγές του 11ου αι. (Μ.Ψελλός, Μ.Ατταλειάτης, Ι.Σκυλίτζης). Μελέτη Αφηγηματολογική. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη. σελ. 166-239. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Norwich 1993, σ. 344
  3. ↑ 3,0 3,1 Finlay 1854, σ. 30
  4. ↑ Cheynet & Vannier 2003, p. 78
  5. ↑ Αλεξάντρ Καζντάν (1991), Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης, σ.1807
  6. ↑ Finlay 1854, σ. 29
  7. ↑ Dumbarton Oaks 1973, σ. 785
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Finlay 1854, σ. 31
  9. ↑ Norwich 1993, σ. 343
  10. ↑ 10,0 10,1 Finlay 1854, σ. 32
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Norwich 1993, σ. 345
  12. ↑ Finlay 1854, σ. 33
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Finlay 1854, σ. 34
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Finlay 1854, σ. 35
  15. ↑ 15,0 15,1 Finlay 1854, σ. 45
  16. ↑ 16,0 16,1 Norwich 1993, σ. 355
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Finlay 1854, σ. 42
  18. ↑ 18,0 18,1 Finlay 1854, σ. 36
  19. ↑ Norwich 1993, σ. 347
  20. ↑ Norwich 1993, σ. 346
  21. ↑ Finlay 1854, σ. 38
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Norwich 1993, σ. 348
  23. ↑ 23,0 23,1 Norwich 1993, σ. 349
  24. ↑ Norwich 1993, σ. 351
  25. ↑ Finlay 1854, σ. 41
  26. ↑ Norwich 1993, σ. 352
  27. ↑ Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία κεφ. έκτον εδ. 22
  28. ↑ Ο Μιχαήλ Ατταλειάτης, (χ.χ.Βασιλικών) αναφέρει, ότι ο Ρωμανός, τραυματισμένος στο χέρι και πεσμένος από το άλογο, εξακολούθησε να μάχεται ώσπου πιάστηκε αιχμάλωτος.
  29. ↑ Ανάμεσα στις προσωπικότητες που μετείχαν στη μάχη ήταν ο Ανδρόνικος Δούκας που ήταν επικεφαλής της αυτοκρατορικής φρουράς και εχθρικός, όπως όλοι οι Δούκες, προς τον Ρωμανό Δ'. Υπήρξε ο πρώτος που εγκατέλειψε τον αγώνα την κρίσιμη στιγμή επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, αφού προηγουμένως στάθμευσε στα κτήματά του στη Βιθυνία για να συναντήσει τον πατέρα του. Ατταλειάτης σσ.161-62, Σκυλίτσης σ.149
  30. ↑ Μετάφραση χωρίου (22) Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Τάκης Ιατρού, Γιώργος Κιτόπουλος, περ. «Κοχλίας» αρ. 2, Ιανουάριος 1946
  31. ↑ Norwich 1993b, σ. 353
  32. ↑ 32,0 32,1 Norwich 1993, σ. 354
  33. ↑ Norwich 1993, σ. 358
  34. ↑ Norwich 1993, σ. 356
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Finlay 1854, σ. 44
  36. ↑ Norwich 1993b, σ. 357
  37. ↑ David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996
  38. ↑ Finlay 1854, σ. 74
  39. ↑ Garland, Lynda (25 May 2007), Anna Dalassena, Mother of Alexius I Comnenus (1081–1118)
  40. ↑ Αλεξάντρ Καζντάν (1991), Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης, σ. 627
  41. ↑ Άννα Κομνηνή, Αλεξιάδα, Βιβλίο 9, Κεφάλαιο 6

Πηγές

Επεξεργασία
  • Ματωμένο στέμμα. Πολιτικές δολοφονίες και απόπειρες πολιτικών δολοφονιών στις ιστοριογραφικές πηγές του 11ου αι. (Μ.Ψελλός, Μ.Ατταλειάτης, Ι.Σκυλίτζης). Μελέτη Αφηγηματολογική, Αθήνα 2022.
  • Αλεξάντρ Καζντάν (1991), Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης
  • Άννα Κομνηνή, Αλεξιάδα, Βιβλίο 9
  • Dumbarton Oaks (1973), Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection: Leo III to Nicephorus III, 717–1081.
  • Cheynet, J.C.; Vannier, J.F. (2003), "Les Argyroi", Zbornik Radova Vizantološkog Instituta (Στα Γαλλικά)
  • Finlay, George (1854), History of the Byzantine and Greek Empires from 1057–1453, 2, William Blackwood & Sons
  • Garland, Lynda (25 May 2007), Anna Dalassena, Mother of Alexius I Comnenus (1081–1118).
  • Norwich, John Julius (1993), Byzantium: The Apogee, Penguin.
  • Norwich, John Julius (1993b) [1992], Byzantium: The Apogee, Byzantium, II
  • Soloviev, A.V. (1935), "Les emblèmes héraldiques de Byzance et les Slaves", Seminarium Kondakovianum (in French), 7: 119–164
  • Κώστας Κυριαζής, Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης, εκδ. Εστία, 1998, ISBN 960-05-0596-9
  • Νίκος Τσάγγας, Μάντζικερτ η αρχή του τέλους του μεσαιωνικού ελληνικού πολιτισμού, Εκδ. Γκοβόστη
  • Νίκος Βασταρδής, Θυμάμαι...«κινηματογραφική σειρά: Διογένης ο Ρωμανός», εκδ. Περίπλους
  • Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, Βιβλίον 6ον 1-42
  • Vasiliev, A. «History of the Byzantine Empire, 324–1453»
  • Ostrogorsky, G. «History of the Byzantine State»
  • ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΜΑΝΤΖΙΚΕΡΤ, Ψαρουλάκης Γεώργιος, τεύχος 5, Ιούνιος 2006
  • Γεώργιος Α. Λεβενιώτης, «Η συνθήκη ειρήνης Ρωμανού Δ´ Διογένη και Alp Arslan μετά την μάχη του Μαντζικέρτ (Αύγουστος/Σεπτέμβριος του 1071)», Βυζαντιακά, τομ. 27 (2008),σελ. 167-196

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ρωμανός Δ΄ Διογένης
Γέννηση: 1030 Θάνατος: 4 Αυγούστου 1072
Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος
Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας 		Αυτοκράτορας του Βυζαντίου
1068 - 1071 		Διάδοχος
Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Ρωμανός_Δ΄_Διογένης&oldid=10611989"