Βικιπαίδεια

Πριγκιπάτο της Πίνδου

Με το όνομα Πριγκιπάτο της Πίνδου αναφέρεται μερικές φορές στη βιβλιογραφία η προσπάθεια δημιουργίας αυτόνομου καντονιού υπό την προστασία της Ιταλίας στα τέλη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1917, από βλάχους της Σαμαρίνας και άλλων χωριών κατά την σύντομη περίοδο κατοχής από την Ιταλία της περιφέρειας του Αργυρόκαστρου και περιοχών της Ηπείρου[1]. Ούτε όμως Πριγκιπάτο, ούτε καντόνι δημιουργήθηκε, Με την άφιξη Ιταλών στρατιωτών στη Σαμαρίνα στάλθηκαν επιστολές από δημάρχους και εκπροσώπους δεκατριών χωριών της Πίνδου και του Ζαγορίου στις οποίες ζητούσαν την υποστήριξη της Ιταλίας και της Ρουμανίας αλλά και αρκετών άλλων χωρών για ελευθερία και ευμάρεια ανάμεσα στα έθνη των λατίνων[1]. Με την άμεση αποχώρηση των Ιταλών, έγινε εμφάνιση Ελληνικών στρατευμάτων χωρίς να εμφανιστεί καμιά αντίσταση[1] και από τότε δεν έγινε οποιαδήποτε αναφορά σε παρόμοια δραστηριότητα μέχρι το 1941-2 οπότε έγινε κατάληψη των ελληνικών εδαφών από την Ιταλία στο πλαίσιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και έντονη δραστηριοποίηση του Αλκιβιάδη Διαμάντη, βλάχου από τη Σαμαρίνα (ένας από τους υπογράφοντες στις επιστολές του 1917) ο οποίος ίδρυσε την οργάνωση με όνομα «Ρωμαϊκή Λεγεώνα», η οποία συνεργάστηκε με τις Ιταλικές δυνάμεις. Στο πλαίσιο της δραστηριότητας της Λεγεώνας, αναφέρθηκε ξανά η πιθανότητα δημιουργίας ανεξάρτητου κρατιδίου είτε με όνομα «Πριγκιπάτο της Πίνδου», είτε «Ανεξάρτητο Κράτος της Πίνδου», είτε «Καντόνι».

Το όνομα «Πριγκιπάτο της Πίνδου»

Επεξεργασία

Το όνομα «Πριγκιπάτο της Πίνδου» δόθηκε εκ των υστέρων και υπάρχει σε νεώτερη βιβλιογραφία που αφορά κυρίως για τα γεγονότα του 1917 στη Σαμαρίνα αλλά και για την δραστηριότητα του Διαμάντη 25 χρόνια αργότερα, με την αποκαλούμενη «Λεγεώνα των Βλάχων» το 1942-1943, ενώ σε πηγές κοντινότερες στην εποχή δεν εμφανίζεται να χρησιμοποιήθηκε ούτε το 1917, ούτε και το 1942-1943. Ενδεικτικά, 12 χρονιά μετά από τα γεγονότα, το 1929, ο Nicolae Zdrulla έγραψε στο περιοδικό Revista Aromânească, (τόμος 1, αρ.2), εκδιδόμενο στο Βουκουρέστι, άρθρο με τίτλο «Mişcarea aromânilor din Pind în 1917» «Το κίνημα των Αρμάνων στην Πίνδο το 1917»[2] και αντίστοιχα, αρχειακή μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2007 με γραπτά της εποχής (τηλεγραφήματα των Βλάχων προς κράτη της εποχής και αλληλογραφία του Ιταλικού και του Ρουμανικού Προξενείου) επιγράφεται: «Τα γεγονότα του Ιουλίου-Αυγούστου 1917 στην περιοχή της Πίνδου, προσπάθεια δημιουργίας ανεξάρτητου κράτους των Αρμάνων»[1], αναφέρει τη λέξη «Πριγκιπάτο» μόνο στην εισαγωγή, ενώ δεν γίνεται καμιά αναφορά της στα έγγραφα της εποχής που καταγράφονται σε αυτή την αρχειακή μελέτη. Σε άλλες περιπτώσεις δεν αναφέρεται καθόλου ονομασία για τα γεγονότα του 1917[3][4]. Αλλού καταγράφεται ότι ενώ συγγραφείς γράφουν για την ίδρυση πριγκιπάτου, δεν τεκμηριώνουν τον ισχυρισμό αυτό[5].

Ιστορικό πλαίσιο: Η προσπάθεια της Ρουμανίας να προσεταιριστεί βλάχικους πληθυσμούς

Επεξεργασία

Από τη δεκαετία του 1860, με τη δραστηριότητα του Απόστολου Μαργαρίτη η Ρουμανία προσπάθησε να προσεταιρισθεί τους Βλάχους των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη Ήπειρο και Μακεδονία. Με αφορμή τη βλάχικη γλώσσα η οποία έχει πολλά κοινά στοιχεία με τη ρουμάνικη, η Ρουμανία, με την υποστήριξη της Αυστρο-Ουγγαρίας πέτυχε να θεωρηθούν οι Βλάχοι ξεχωριστό μιλλέτ κάτι που εξασφάλισε άδεια στις 22 Μαΐου του 1905 από τον Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας να έχουν δικές τους εκκλησίες και σχολεία[3]. Στη συνέχεια χρηματοδότησε την κατασκευή και λειτουργία πολλών σχολείων στη ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Τα σχολεία αυτά συνέχισαν τη λειτουργία τους και όταν κάποια από τα εδάφη της περιοχής της Μακεδονίας και της Θράκης πέρασαν στην ελληνική επικράτεια το 1912 και μάλιστα η χρηματοδότησή τους από τη Ρουμανία συνεχίστηκε το 1913 με συμφωνία του τότε πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου[4]. Σε τέτοια, ρουμανόφωνα σχολεία, στα οποία γινόταν συντονισμένη προσπάθεια δημιουργίας Ρουμανικής συνείδησης στους Βλάχους, σπούδασε ο Αλκιβιάδης Διαμάντης. Απόφοιτοι των σχολείων αυτών που ήθελαν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους, πήγαιναν σε εκπαιδευτικά ιδρύματα στη Ρουμανία.

Υπόβαθρο: Η Αλβανία και η Ήπειρος στα τέλη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Επεξεργασία

Στα χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, το 1916, εδάφη της Αλβανίας και της Βόρειας Ηπείρου βρέθηκαν μεταξύ του Βασιλείου της Ιταλίας που είχε καταλάβει το Αργυρόκαστρο[6] και της Γαλλίας που είχε καταλάβει την Κορυτσά, ενώ στη Βόρεια και Κεντρική Αλβανία υπήρχαν στρατεύματα της Αυστροουγγαρίας.

Στις 10 Δεκεμβρίου του 1916 οι Γάλλοι ίδρυσαν τη Δημοκρατίας της Κορυτσάς, και, σε απάντηση, η Αυστροουγγαρία προχώρησε στην διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Αλβανίας ως προτεκτοράτο της στις 3 Ιανουαρίου του 1917 στην Σκόδρα, ενώ στις 23 Ιουνίου του 1917 οι Ιταλοί ανακήρυξαν το Ιταλικό Προτεκτοράτο της Αλβανίας στο Αργυρόκαστρο.[7] Στη συνέχεια οι Ιταλικές δυνάμεις προχώρησαν και στην κατάληψη των Ιωαννίνων.

Σε αυτό το περιβάλλον της κατάληψης και του κατακερματισμού των εδαφών της Αλβανίας και της Βόρειας Ηπείρου, το 1917 Ιταλικά στρατεύματα κατέλαβαν και τη Σαμαρίνα.[8]

Ενέργειες βλαχικών οργανώσεων κατά την άφιξη των Ιταλών το 1917 στα ελληνικά εδάφη

Επεξεργασία

Στη Σαμαρίνα, κάποιο ρόλο στην ανακήρυξη του «Πριγκιπάτου της Πίνδου» αυτού έπαιξε ο Αλκιβιάδης Διαμάντης[8], βλάχος, πράκτορας της Ρουμανικής προπαγάνδας και των Ιταλών[9][10][11][12], από εύπορη οικογένεια εμπόρων από τη Σαμαρίνα, ο οποίος μετά από μερικά χρόνια σε τοπικό σχολείο, είχε σταλεί για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Ρουμανική Εμπορική Σχολή της τότε Τουρκοκρατούμενης Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια στη Ρουμανία όπου ήταν φοιτητής σε οικονομική σχολή και μετά είχε βρεθεί στο ρουμανικό στρατό. Κατά την ανακήρυξη του Πριγκιπάτου ο Διαμάντης ήταν 22-23 ετών και το όνομά του αναφέρεται σε τηλεγραφήματα του Ρουμανικού προξενείου, ενώ ήταν ένας από τους συνυπογράφοντες των τηλεγραφημάτων / διακηρύξεων που οι Βλάχοι της Σαμαρίνας έστειλαν σε διάφορα κράτη[13]. Αναφέρεται ότι το λεγόμενο Πριγκιπάτο κράτησε μια ημέρα[14].

Οι Ιταλοί είχαν τότε προσπαθήσει να προσεταιριστούν τους Βλάχους, ώστε να μετατρέψουν τις σχέσεις Βλάχων-Ρουμανίας υπέρ της Ιταλίας, βασιζόμενοι σε ιστορικές και γλωσσικές σχέσεις τους[15], αλλά όταν την Τρίτη 29 Αυγούστου 1917, στάλθηκε προκήρυξη - αίτημα βοήθειας για ανεξαρτησία από την Σαμαρίνα υπογεγραμμένη από επτά εκπροσώπους, με ρόλο προσωρινής επιτροπής (και αίτημα βοήθειας προς το Ιταλικό Προξενείο των Ιωαννίνων), υπήρξε άμεση απάντηση την επόμενη ημέρα και από το ρουμάνικο αλλά και από το ιταλικό προξενείο στον Αλκιβιάδη Διαμάντη ο οποίος είχε σταλεί στα Ιωάννινα για να αναφέρει πως έγινε δεκτή η προκήρυξη. Πήρε ξεκάθαρες απαντήσεις ότι αυτή η πράξη ήταν λανθασμένη και ανάρμοστη, δεν είχε εγκριθεί από κανέναν και δεν μπορεί να υποστηριχθεί από κανένα μέρος[1].

Από τις 3 έως τις 7 Σεπτεμβρίου εμφανίστηκαν ελληνικά στρατεύματα σε όλα τα χωριά χωρίς να συναντήσουν καμιά αντίσταση και στις 8 Σεπτεμβρίου συνέλαβαν 7 άνδρες στη Σαμαρίνα, δίνοντας τέλος στα γεγονότα.[1]

Χωριά και πρόσωπα που συμμετείχαν

Επεξεργασία

thumb|300 px|Τα βλάχικα χωριά της Πίνδου των οποίων δήμαρχοι και εκπρόσωποι υπέγραψαν επιστολή της 27 Ιουλίου 1917 προς τον Ρουμάνο πρωθυπουργό Ιόν Μπρατιάνου Η προκήρυξη προς τον πρωθυπουργό της Ρουμανίας Ion I. C. Brătianu είχε υπογραφεί από τους δημάρχους και προεστούς των εξής χωριών[1]:

Επιπλέον το αίτημα βοήθειας προς το Ιταλικό Προξενείο υπογραφόταν από τα επτά μέλη της Προσωρινής Επιτροπής[1]:

  • Doctor Dimitrie Diamandi
  • Ianaculi Dabura
  • Mihali Teguiani
  • Tachi Nibi
  • Zicu Araia
  • Alcibiadi Diamandi
  • Sterie Caragiani

Τα πρόσωπα που συνελήφθησαν από τις ελληνικές αρχές στη Σαμαρίνα στις 8 Σεπτεμβρίου 1917 ήταν οι[1]:

  • D-l Zicu Araia, διευθυντής του Ρουμανικού σχολείου της Σαμαρίνας
  • Guli Papagheorghe, δάσκαλος του Ρουμανικού σχολείου της Σαμαρίνας
  • Ianache Dabura, πρώην δήμαρχος της Σαμαρίνας
  • Gherassim Zica, κάτοικος της Σαμαρίνας
  • Ianachi Zuchi, κάτοικος της Σαμαρίνας
  • Costachi Surbi, κάτοικος της Σαμαρίνας

Επιστροφή του Διαμάντη στην Ελλάδα κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και νεότερες αναφορές

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Λεγεώνα των Βλάχων

Ο Αλκιβιάδης Διαμάντης γύρισε στην Ελλάδα το 1942 και ίδρυσε στη Λάρισα οργάνωση Βλάχων της Κάτω Βαλκανικής της οποίας ήταν αρχηγός και εκπρόσωπος. Η οργάνωση αυτή υποστήριζε τους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές και προσπάθησε να προσεταιριστεί Βλάχους της Λάρισας και άλλων περιοχών της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Στη νεότερη βιβλιογραφία η οργάνωση αυτή αναφέρεται ως Λεγεώνα των Βλάχων. Μετά την έναρξη δραστηριότητας αντιστασιακών ομάδων (κυρίως του ΕΑΜ), μέλη της Λεγεώνας θανατώθηκαν από αυτές και η Λεγεώνα διαλύθηκε.

Σε νεώτερες αναφορές χρησιμοποιείται σε κάποιες περιπτώσεις ο όρος «Πριγκιπάτο της Πίνδου», για τον στόχο της οργάνωσης των Βλάχων του Διαμάντη και την δραστηριότητά του μεταξύ 1942-1943. Σημειώνεται ότι ο όρος δεν χρησιμοποιήθηκε εγγράφως ούτε από τον ίδιο, ούτε από άλλους κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αν και αναφέρεται ότι ο Διαμάντης αναφερόταν κάποιες φορές από υποστηρικτές του ως πρίγκιπας και αυτός ή μέλη της οργάνωσής του, ανέφεραν σχέδιο για ίδρυση Πριγκιπάτου, καντονιού ή «Ανεξάρτητου κράτους της Πίνδου».

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Evenimentele din lunile iulie-august 1917 în regiunea Munţilor Pind – încercare de creare a uneistatalităţi a aromânilor. documente inedite şi mărturii. studiu istoriografic şi arhivistic Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine., Stoica Lascu, Revista Romana de Studii Eurasiatice, Anul III, Nr. 1-2/2007, σελ. 91-162
  2. ↑ Nicolae Zdrulla, Mişcarea aromânilor din Pind în 1917 (Το κίνημα των Αρμάνων στην Πίνδο το 1917), Revista Aromânească, vol 1, nr.2, Bucureşti, 1929, σελ. 162-168
  3. ↑ 3,0 3,1 The ethnicity of Aromanians after 1990: the Identity of a Minority that Behaves like a Majority, Thede Kahl, Ethnologia Balkanica, Vol. 6 (2002), σελ. 148
  4. ↑ 4,0 4,1 The Politics of Nation-Building: Making Co-Nationals, Refugees, and Minorities, Harris Mylonas, Cambridge University Press, 2013, σελ. 134
  5. ↑ Η Ρωμαϊκή λεγεώνα, 1941-1943: Ιστορικές καταβολές, δράση, απομυθοποίηση / Κωνσταντίνος Γεμενής στο Η Εθνική Αντίσταση στη Θεσσαλία, 1941-1944 : ύπαιθρος και πόλη, άνθρωποι : 2ο Συνέδριο, Λάρισα 24-25 Νοεμβρίου 2006, Χατζηγιάννειο Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο / επιμέλεια Σταύρος Γ. Γουλούλης, Λάρισα: Εταιρεία Συλλογής Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Ν. Λάρισας 1940-1974, 2007, ISBN 9789608817920, σελ. 138
  6. ↑ Armies in the Balkans 1914-18[νεκρός σύνδεσμος], Nigel Thomas, Osprey Publishing, 2001, σελ. 17
  7. ↑ Jaume Ollé (15 Ιουλίου 1996). «Republic of Korçë (1917-1918)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2011. On 23 June 1917, Italy proclaimed the independence of Albania under her protectorate, justifying this with the French precedent in Korçë. Austria-Hungary had done it before on 3 January 1917. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Μανόλης Γλέζος, Εθνική αντίσταση, 1940-1945, τόμος 1, Στοχαστής, 2006, σελ. 260:
  9. ↑ Italy, the Mediterranean... And Beyond. Atti della conferenza Echioltremare Roma 2011[νεκρός σύνδεσμος], Sonia Massari, Fulvio Orsitto, Giovanni Spani, 2013, σελ. 195
  10. ↑ Οι Κουτσόβλαχοι, Εθνογραφικοί και λαογραφική μελέτη, Αντώνης Μιχ. Κολτσίδας, 1976, σελ. 115 «...στον πράκτορα των ιταλορουμανικών συμφερόντων Αλκιβιάδη Διαμάντη»[1]
  11. ↑ Βαλκάνιος πραματευτής: Οδοιπορία μνήμης σε Ελληνικές κοινότητες και παροικίες, Χριστόφορος Ζαφείρης, Εκδ. Εξάντας, 1998, σελ. 97
  12. ↑ Ελλάδα και μειονότητες: το σύστημα διεθνούς προστασίας της κοινωνίας των εθνών, Λένα Διβανη, Εκδόσεις Καστανιώτη, [2] «ο διαβόητος τυχοδιώκτης Αλκιβιάδης Διαμάντης, ρουμανοδιδάσκαλος και πράκτορας πότε της ιταλικής και πότε της ρουμανικής...»
  13. ↑ Plundered loyalties, Axis ocupation and civil strife in Greek West Macedonia 1941-1949, John S. Koliopoulos, C. Hurst & Co. Publishers, 1999 σελ. 86 (μετάφραση του Λεηλασία Φρονημάτων: Το Μακεδονικό Ζήτημα Στα Χρόνια Της Κατοχής Και Του Εμφυλίου Πολέμου Στη Δυτική Μακεδονία, 1941-1949)
  14. ↑ Balkan Border Crossings: Second Annual of the Konitsa Summer School, Basilēs G. Nitsiakos, σελ. 251, LIT Verlag Münster, 2011
  15. ↑ The Fight for Balkan Latinity, Giuseppe Motta, Proiect Avhdela, σελ. 10 (δίνονται στοιχεία από αναφορά του Ιταλού αξιωματικού Casoldi με τίτλο: «Note circa la questione valacca» της 29ης Μαΐου 1917
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Πριγκιπάτο_της_Πίνδου&oldid=10279742"