Αβδέλλα Γρεβενών
Συντεταγμένες: 40°0′25″N 21°7′31″E / 40.00694°N 21.12528°E
Η Αβδέλλα είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας και δημοτικής ενότητας, του δήμου Γρεβενών, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Γρεβενών, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης.[1][2] Πριν το σχέδιο Καποδίστριας και το πρόγραμμα Καλλικράτης, ανήκε στην επαρχία και νομό Γρεβενών, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονίας.[3][4]
| Αβδέλλα | |
|---|---|
 | |
Χάρτης  | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Δυτικής Μακεδονίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Γρεβενών |
| Δήμος | Γρεβενών |
| Δημοτική Ενότητα | Αβδέλλας |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονία |
| Νομός | Γρεβενών |
| Υψόμετρο | 1.300 μέτρα |
| Έκταση | 43,295 (η κοινότητα) |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 73 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ονομασία κατοίκων | Αβδελλιώτες |
| Ταχ. κώδικας | 510 32 |
| Τηλ. κωδικός | 2462 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Γεωγραφικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΗ Αβδέλλα είναι χωριό μεγάλου υψομέτρου στο δυτικό άκρο του νομού Γρεβενών. Βρίσκεται κοντά στα όρια με το νομό Ιωαννίνων και στις ανατολικές κλιτύς της Βόρειας Πίνδου, σε κατάφυτη περιοχή στα όρια του εθνικού δρυμού Βάλια Κάλντα. Απέχει 43 χλμ. περίπου ΝΔ. των Γρεβενών.[5][3][4][6] Η τοπική κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 43,295 χμ² (2011).[1]
Πληθυσμός
Επεξεργασία| Έτος | Πληθυσμός |
|---|---|
| 1991 | 40 |
| 2001 | 12 |
| 2011 | 280 |
| 2021 | 73 |
| Έτος | Πληθυσμός |
|---|---|
| 1961 | 2 |
| 1971 | 4 |
| 1981 | 360 |
| 1991 | 130 |
| 2001 | 448 |
| 2011 | 384 |
Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»
ΕπεξεργασίαΟ οικισμός εμφανίζεται το 1918 ως Αβδέλα και ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας του νομού Κοζάνης. Το 1928 η ονομασία του διορθώθηκε σεΑβδέλλα και το 1964 υπήχθη στον νομό Γρεβενών. Με το ΦΕΚ 87Α - 07/06/201 ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Αβδέλλας και προσαρτάται στο δήμο Γρεβενών.[2]
Ιστορικά στοιχεία
ΕπεξεργασίαΠριν το 1800, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Φαντίνες», αλλά οι κάτοικοι, κυρίως μεγάλες οικογένειες Βλάχων κτηνοτρόφων, μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση λόγω καλύτερου κλίματος. Μετά την υποταγή του χωριού στους Οθωμανούς, δόθηκε αυτονομία και άλλα προνόμια, τα οποία χάθηκαν κατά την εποχή του Αλή Πασά. Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 οι Αβδελλιώτες ξεσηκώθηκαν και προσέφεραν στον αγώνα. Σημαντικότερος αγωνιστής του '21 ήταν ο Μάρτος Ράμμος, πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου. [10], καθώς επίσης και οι Μπρέσιος και Μπέζας.[11]
Το 1867, στο χωριό ιδρύεται ρουμανικό σχολείο από τον Αποστόλη Μαργαρίτη.[12][13] Οι Αβδελλιώτες συμμετείχαν στο Μακεδονικό αγώνα με κυριότερους Μακεδονομάχους, τούς Ζήση Βέρρο και Ιωάννη Χατζηγιάννη. [14] Το 1905, ομάδα φιλορουμανικών οικογενειών υπέστη επίθεση στο δρόμο από Ελληνικά αποσπάσματα. Την ίδια χρονιά, Έλληνες αντάρτες έκαναν επιδρομή στο χωριό, σκότωσαν κάποιους από τους Ρουμανίζοντες αρχηγούς και έκαψαν σπίτια.[15] Το χωριό κάηκε άλλη μια φορά, στις 14 Ιουλίου 1944, από τους Γερμανούς.
Η Αβδέλλα είναι η ιδιαίτερη πατρίδα των αδελφών Μανάκη, Μίλτου και Γιάννη, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι Έλληνες κινηματογραφιστές και προτομές τους βρίσκονται στην κεντρική πλατεία του χωριού, του βλαχόφωνου Μακεδονομάχου Βέρρου Ζήση και του ξυλογλύπτη Δημήτρη Αγοράστη.
Προσωπικότητες
Επεξεργασία- Ζήσης Βέρρος, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός.
- Αδελφοί Μανάκη (Ιωάννης και Μιλτιάδης), πρωτοπόροι κινηματογραφιστές.
Αξιοθέατα
Επεξεργασία- Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην ανατολική είσοδο του οικισμού.
- Οι προτομές των αδελφών Μανάκη
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 1,2 https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous
- ↑ 2,0 2,1 https://www.eetaa.gr/metaboles/oikmet_details.php?id=16309
- ↑ 3,0 3,1 3,2 ΠΛ 1:25-6
- ↑ 4,0 4,1 4,2 ΠΛΜ 1:66
- ↑ Εκδόσεις «Ελλάδα»
- ↑ Google Earth
- ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2011_monimos.pdf
- ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_monimos.pdf
- ↑ https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_monimos.pdf
- ↑ Η Συμμετοχή Των Βλάχων - Αρμάνων στους Εθνικούς Αγώνες (Ομιλία του ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ κ. Α. Μπουσμπούκη στο Πνευματικό κέντρο Ξηρολιβάδου Ημαθίας στις 3-8-2009)
- ↑ Βλαχόφωνοι Έλληνες, Οι Βλάχοι της Πίνδου, Απόστολος Παπαδημητρίου
- ↑ Βλάχοι - Η ρουμανική προπαγάνδα
- ↑ Ласку, Стојка. Од историјата на ароманскиот печат во Македонија. Списанијата "Братство" и "Светлина", Скопје 2007, с. 122
- ↑ Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Αφανείς, γηγενείς Μακεδονομάχοι, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 20
- ↑ Η Αβδέλλα στις αρχές του αιώνα
Πηγές
Επεξεργασία- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ)
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ)
- Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς)