Βικιπαίδεια

Γρεβενά

πόλη της Μακεδονίας, Ελλάδα

Συντεταγμένες: 40°5′6″N 21°25′39″E / 40.08500°N 21.42750°E / 40.08500; 21.42750

Τα Γρεβενά είναι πόλη της Μακεδονίας, έδρα του δήμου Γρεβενών και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών στη Δυτική Μακεδονία.[1][2] Το υψόμετρο στην πλατεία των Γρεβενών είναι 535μ. Η πόλη των Γρεβενών απέχει 432 χιλιόμετρα από την Αθήνα (μέσω Τρικάλων), 164 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη (μέσω Βέροιας) και 98 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα.[3]

Γρεβενά
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Γρεβενά
40°5′6″N 21°25′39″E
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Γρεβενών
Γεωγραφική υπαγωγήΠεριφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
Υψόμετρο530 μέτρα
Πληθυσμός12.515 (2021)
Ταχ. κωδ.511 00
Τηλ. κωδ.24620
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η πρόσβαση από όλη τη Βόρεια Ελλάδα είναι δυνατή μέσω της Εγνατίας Οδού, ενώ για τις περιοχές νότια της Θεσσαλίας η πρόσβαση γίνεται μέσω Τρικάλων ή Λάρισας. Το 2025 όταν ολοκληρωθεί ο Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδας θα ενώνεται η πόλη απευθείας με την Αθήνα καθώς και με όλη την κεντρική και δυτική Θεσσαλία.

Ιστορικά στοιχεία

Επεξεργασία
 
Ο Δήμος Γρεβενών, ο μεγαλύτερος σε έκταση της Ελλάδας.

Η πόλη των Γρεβενών χτίστηκε ακριβώς πλάι στις θέσεις δυο αρχαίων-ρωμαϊκών οικισμών, από τους οποίους ο ένας βρισκόταν δυτικά (στο ύψωμα «Μπούσιου μύλος») και ο άλλος ανατολικά (στη ράχη «Άγιος Αθανάσιος») από τα τελευταία σπίτια της σημερινής πόλης.[4] Επίσης, λείψανα ενός άλλου αρχαίου οικισμού, με διάρκεια ζωής από τα προϊστορικά ως τα ρωμαϊκά χρόνια, επισημάνθηκαν στο ύψωμα «Τούμπα», που βρίσκεται σε απόσταση μόλις τριών χιλιομέτρων βόρεια από τα Γρεβενά.[5] Κομμάτι της αρχαίας Ελιμείας, κοιτίδα των Δωριέων και τμήμα της αρχαίας Μακεδονίας, τα Γρεβενά διαθέτουν μακραίωνη ιστορία και δέχθηκαν την επιρροή του θεσσαλικού, ηπειρωτικού και μακεδονικού χώρου, ενώ η περιοχή διέγραψε δημιουργική πορεία έντονης πολιτιστικής, κοινωνικής και ιστορικής ζωής.[6] Τα Γρεβενά αναφέρονται για πρώτη φορά σε κείμενο την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με το όνομα Γριβάνα από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο (905 – 953). Το όνομα συναντιέται σε γραπτές και προφορικές πηγές με τις παραλλαγές «Γραιβινό», «Γρεβενός», «Γρεβυνόν», «Γκρεμπενίτζ», «Γρεβαινά», «Γρεβαινό» κλπ. Το πιθανό είναι η τοπωνυμία να είναι λατινικής προέλευσης, καθώς στη λατινική γλώσσα υπάρχει η λέξη gravis = δυσχερής, απότομος, τραχύς και το επίρρημα grave με παραπλήσιες έννοιες. Μια άλλη εκδοχή για την τοπωνυμία είναι οι λέξεις grovinum και grovina που σημαίνει κοίτη συμβολής ποταμών με αμμοχάλικο και λάσπη και προέρχεται από τη γλώσσα των Βλάχων, που ίσως είναι και πιο κοντά στην πραγματικότητα.Την περίοδο της τουρκοκρατίας, υπήρξε αρματολίκι και αναφέρεται το 1537 ως ένα από τα πέντε στα οποία χωριζόταν η Μακεδονία κάτω από τον Αξιό ποταμό.[1]

Στα κρίσιμα χρόνια μετά τον Μακεδονικό Αγώνα σημαντικό ρόλο για τον Ελληνισμό διαδραμάτισε ο Μικρασιάτης Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός ο οποίος μαρτύρησε σε ηλικία 34 ετών στις 30 Σεπτεμβρίου 1911 από κομιτατζήδες και ρουμανίζοντες.[7]

Το 1922 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των Γρεβενών Μικρασιάτες και Θρακιώτες πρόσφυγες.[8] Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Κωνσταντίνος Ταλιαδούρης Θρακιώτης, από τον Σκοπό Ανατολικής Θράκης, ο οποίος αργότερα ως υπουργός Βορείου Ελλάδος της Κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου 1964 ενήργησε ώστε να επιτευχθεί η ίδρυση αυτοτελούς Νομού Γρεβενών με νόμο τον Οκτώβριο του 1964.

Περιγραφή

Επεξεργασία

Από τις πιο ορεινές περιφερειακές ενότητες της χώρας, τα Γρεβενά φιλοξενούν ένα μεγάλο τμήμα του «Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου» με βουνά όπως η θρυλική Πίνδος και κοιλάδες σαν την προστατευόμενη Βάλια Κάλντα με τα απέραντα δάση βελανιδιάς, ποτάμια και παραποτάμους, λίμνες και μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς.[9]

Τα Γρεβενά βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Μακεδονίας, στο δυτικό λεκανοπέδιο του ποταμού Αλιάκμονα, βόρεια του μεγαλύτερου παραπόταμού του Βενέτικου σε υψόμετρο 530 μέτρα.[1] Έχει πληθυσμό 12.515 κατοίκων, σύμφωνα με την απογραφή του 2021.[10] Διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις γίνονται το καλοκαίρι, ενώ λαμβάνουν χώρα και διάφορα τοπικά έθιμα όπως τα "Ανακατωσάρια" και η "Γκαμήλα" την Κυριακή της Αποκριάς.[11] Το Νοέμβριο του 2007 ανακηρύχθηκε επίσημα η «Πόλη των Μανιταριών».[12][13]

Στα Γρεβενά υπάρχουν δύο κεντρικές πλατείες, η πλατεία Αιμιλιανού με τα κανόνια και η πλατεία του Ρολογιού, ενωμένες με έναν πεζόδρομο. Πρωταγωνιστής τα μανιτάρια, που έβαλε στη ζωή των Γρεβενών ο πρωτοπόρος ερευνητής Γιώργος Κωνσταντινίδης, το δείχνουν και τα μανιταροαγάλματα σε όλη την πόλη, και ένα εστιατόριο αφιερωμένο στα μανιτάρια και η εξοικείωση των κατοίκων με το σπορ της μανιταροσυλλογής και τα μαγαζιά που πουλούν πολύ καλά προϊόντα μανιταριών αποξηραμένα και διάφορα σκευάσματα –σάλτσες, ζυμαρικά, ακόμα και λικέρ και γλυκά του κουταλιού.[14]
Στην πόλη λειτουργεί «Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη» (ιδρ. 1988), αρχικά με δωρεές βιβλίων από τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο των Γρεβενών (3.000 τόμοι) και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Οι συλλογές της περιλαμβάνουν σήμερα 28.000 τόμους βιβλίων και μεγάλο αριθμό οπτικοακουστικού υλικού, με έμβαση στην τοπική ιστορία.[15]

Γρεβενιώτες

Επεξεργασία

Αθλητικοί Σύλλογοι

Επεξεργασία

Ο Πυρσός Γρεβενών[21] στο ποδόσφαιρο, ο Πρωτέας[22] στο μπάσκετ και ο Γυμναστικός[23] στο βόλεϊ έχουν προσφέρει τις μεγαλύτερες επιτυχίες σε Εθνικές Κατηγορίες για το νομό Γρεβενών.

Αθλητικοί Σύλλογοι που δραστηριοποιούνται στην Π.Ε. Γρεβενών (όσοι είναι ενεργοί το 2015):

  • Πυρσός Γρεβενών (ποδόσφαιρο)
  • Πρωτέας Γρεβενών (μπάσκετ)
  • Γυμναστικός Σύλλογος Γρεβενών (βόλεϊ και στίβος)
  • Γυμναστική Ένωση Γρεβενών (στίβος)
  • Αθλητικός Σύλλογος Γρεβενών ΕΛΙΜΕΙΑ (κολύμβηση)

και ακόμη 10-15 σύλλογοι που αγωνίζονται στα τοπικά πρωταθλήματα ποδοσφαίρου της ΕΠΣ Γρεβενών.

Επίσης στο Δήμο Δεσκάτης δραστηριοποιούνται οι:

  • Ποδοσφαιρικός Όμιλος Καμβουνιακός Δεσκάτης (ποδόσφαιρο)
  • Γυμναστικός Σύλλογος Δεσκάτης (βόλεϊ και στίβος)
  • Σειρήνες Γρεβενών (ποδόσφαιρο γυναικών)

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 177, τομ.9. 
  2. ↑ «Γεωγραφική Αρμοδιότητα | Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας». Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-10-25. https://web.archive.org/web/20181025112025/http://www.pdm.gov.gr/periferia/chorika-oria/geografiki-armodiotita/. Ανακτήθηκε στις 2018-10-19. 
  3. ↑ «Οδηγικές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ πόλεων - apostaseis.gr». www.apostaseis.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2018. 
  4. ↑ [1] Αρχειοθετήθηκε 2017-04-24 στο Wayback Machine. Δημήτρης Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της ρωμαϊκής επαρχίας Μακεδονίας (Το τμήμα της σημερινής Δυτικής Μακεδονίας), Θεσσαλονίκη 1989 (Έκδοση της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών), σ. 84. ISBN 960-7265-01-7.
  5. ↑ [2] Αρχειοθετήθηκε 2017-04-24 στο Wayback Machine. Δημήτρης Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της Μακεδονίας, ό. π., σ. 84. ISBN 960-7265-01-7.
  6. ↑ Μνήμες Γρεβενών. 
  7. ↑ «Αιμιλιανός Λαζαρίδης: Ο Μικρασιάτης επίσκοπος και μάρτυρας της Μακεδονίας». ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ΄ - Σύλλογος Μικρασιατών Φοιτητών. 1 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022. 
  8. ↑ «Ο ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ και Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: Οι Πόντιοι πρόσφυγες των Γρεβενών». greveniotis.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022. 
  9. ↑ «Γρεβενά». Visit Western Macedonia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022. 
  10. ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2021-10-04 στο Wayback Machine.», σελ. 10549 (σελ. 75 του pdf)
  11. ↑ «Γιορτές, Πανηγύρια». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-10-08. https://web.archive.org/web/20181008053443/http://www.visitwestmacedonia.gr/el/ethima-panigiria-grevena. Ανακτήθηκε στις 2018-10-19. 
  12. ↑ «Γρεβενά, η πόλη των μανιταριών». Μακεδονία. 29 Νοεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022. 
  13. ↑ «Τα Γρεβενά η πόλη των… μανιταριών (φωτ.)». Μακεδονία. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022. 
  14. ↑ «Γρεβενά: Η πόλη των μανιταριών και της έντονης δράσης». Greece@Russia. 2016-03-18. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-08-22. https://web.archive.org/web/20180822060626/http://www.elru2016.gr/el/content/grevena-i-poli-ton-manitarion-kai-tis-entonis-drasis. Ανακτήθηκε στις 2018-10-19. 
  15. ↑ «Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Γρεβενών - Αρχικη». grevlibr.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2022. 
  16. ↑ «Οι εις τα μητρώα των αγωνιστών του 1821, αναγραφόμενοι Μακεδόνες, Γεώργιος Χ. Χιονίδης, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 17 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2011. 
  17. ↑ Γεωργίου Πετσίβα (επιμέλεια), Ιωάννη Καραβίτη, Ο Μακεδονικός Αγών, Αθήνα 1994, τόμος Α΄, σσ. 360,382
  18. ↑ Αρχείο Διεύθυνσης Εφέδρων Πολεμιστών, Αγωνιστών, Θυμάτων, Αναπήρων, Αρχείο Μακεδονικού Αγώνα, φ. Ζ-119
  19. ↑ Α. Ανεστόπουλος, Ο Μακεδονικός Αγών 1903-1908, τόμος Β΄, Θεσσαλονίκη 1969, σ. 115
  20. ↑ Αφανείς, γηγενείς Μακεδονομάχοι, επιστημονική επιμέλεια Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008
  21. ↑ «Απαιτείται έλεγχος ασφάλειας». www.facebook.com. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2016. 
  22. ↑ «Απαιτείται έλεγχος ασφάλειας». www.facebook.com. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2016. 
  23. ↑ «Απαιτείται έλεγχος ασφάλειας». www.facebook.com. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2016. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Γρεβενά&oldid=10795620"