Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου

Η πανεπιστημιούπολη Άνω Ιλισίων είναι το πολεοδομικό συγκρότημα που περιλαμβάνει τις κτιριακές εγκαταστάσεις του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.).

Απογευματινή άποψη των κτιρίων της Σχολής Θετικών Επιστημών, Πανεπιστημιούπολη, Άνω Ιλισίων

Τοποθεσία

Η Πανεπιστημιούπολη βρίσκεται στα Άνω Ιλίσια του Δήμου Ζωγράφου, στους πρόποδες του Υμηττού και εντάσσεται στις δυτικές υπώρειες του όρους αυτού. Καταλαμβάνει συνολικά μια έκταση 1.300 περίπου στρεμμάτων, η οποία εκτείνεται ανάμεσα σε τρεις όμορους Δήμους των Αθηνών: το Δήμο Αθηναίων (Δυτικό τμήμα Παν/πολης), το Δήμο Ζωγράφου (Βόρειο τμήμα Παν/πολης) και το Δήμο Καισαριανής (Νότιο τμήμα Παν/πολης). Η έκταση μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιμήκης με μεγάλο άξονα την κατεύθυνση Ανατολής-Δύσης, μήκους 2.500 μ. περίπου και με πλάτος που κυμαίνεται από 175 μ. μέχρι 500 μ. Ανατολικά συνορεύει με τη λεωφόρο Αλίμου-Κατεχάκη και με τους πρόποδες του Υμηττού, ενώ στα βόρεια εφάπτεται περιμετρικά με οδούς και κατοικίες των Άνω Ιλισίων και Ζωγράφου και το Νεκροταφείο Ζωγράφου και με την Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου (την αντίστοιχη πανεπιστημιούπολη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π.) έκτασης 900 στρεμμάτων). Δυτικά, συνορεύει με την οδό Ούλωφ Πάλμε και το Άλσος Ιλισίων (Συγγρού), ενώ τα νότια όρια της Πανεπιστημιούπολης χωρίζονται από τις πρώτες κατοικίες του Δήμου Καισαριανής και από έναν χείμαρρο του Ηριδανού Ποταμού.

Το μεγαλύτερο τμήμα της έκτασης της Πανεπιστημιούπολης υπάγεται στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια των Άνω Ιλισίων - Δήμου Ζωγράφου και Αθηναίων, ενώ όλη η έκταση ανήκει στη Β’ Ζώνη Υμηττού (ΦΕΚ 544Δ/1978).

Ιστορία

Οι εργασίες ανέγερσης της Πανεπιστημιούπολης Αθηνών στην περιοχή Κουπόνια ξεκίνησαν το 1956 και ολοκληρώθηκαν σε τρεις φάσεις το 1961, 1964 και 1965. Η έκταση συνολικής επιφάνειας 1.450 στρεμμάτων παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας, σύμφωνα με τις πράξεις που δημοσιεύθηκαν στο ΦΕΚ 32Α/1961, ΦΕΚ 235Α/1961 και ΦΕΚ 14Α/1965. Η έκταση ήταν ενιαία και διακρινόταν σε δύο τμήματα, το Ανατολικό για την ανέγερση Φοιτητικών Εστιών και Αθλητικών Εγκαταστάσεων και το Δυτικό για την ανέγερση κτιρίων και εγκαταστάσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Κτιριακές Εγκαταστάσεις

Δυτικό Τμήμα

Το δυτικό τμήμα της Πανεπιστημιούπολης εδαφικά ανήκει στο Δήμο Αθηναίων. Περιλαμβάνει την κεντρική πύλη εισόδου της Πανεπιστημιούπολης, ένα συγκρότημα φοιτητικών εστιών, ένα συγκρότημα αθλητικών εγκαταστάσεων καθώς και τις κτιριακές εγκαταστάσεις του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (Ι.Φ.Ε.) [πρώην Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (Μ.Ι.Θ.Ε.)], που πλέον ανήκει διοικητικά στη Σχολή Θετικών Επιστημών.

Η κεντρική πύλη εισόδου της Πανεπιστημιούπολης ("Πύλη Ούλωφ Πάλμε") βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ούλωφ Πάλμε, Ευφρονίου, Υμηττού και Τσάφου και παραπλεύρως του οικιστικού συγκροτήματος της Καισαριανής. Από την πύλη αυτή αρχίζει η κεντρική λεωφόρος της Πανεπιστημιούπολης, που ενώνει συγκοινωνιακά τις εγκαταστάσεις του δυτικού τμήματος με τις εγκαταστάσεις του ανατολικού τμήματος της Πανεπιστημιούπολης.

Λίγα μέτρα πιο μέσα από την "πύλη της Ούλωφ Πάλμε" βρίσκεται το κτίριο διοικητικών υπηρεσιών του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης, καθώς και το τέρμα των αστικών συγκοινωνιών, που εξυπηρετούν την Πανεπιστημιούπολη (βλ. παρακάτω).

Συγκρότημα Φοιτητικών Εστιών Πανεπιστημίου Αθηνών (Φ.Ε.Π.Α.)

Επί της λεωφόρου Ούλωφ Πάλμε δεσπόζει το κτίριο της Α' Φ.Ε.Π.Α. (Φοιτητικής Εστίας Πανεπιστημίου Αθηνών), της μεγαλύτερης φοιτητικής εστίας της χώρας με ιστορία, που ξεκινά με την ίδρυση της Πανεπιστημιούπολης. Αργότερα, εγκαινιάστηκε το κτίριο της Β' Φ.Ε.Π.Α., 500 νοτιο-ανατολικότερα, πλησίον της οδού Ταξίλου, στο ύψος της οδού Περσεπόλεως στου Ζωγράφου, ως συμπληρωματικό της Α' Φ.Ε.Π.Α.

Το 2003, το πεπαλαιωμένο κτίριο της Α' Φ.Ε.Π.Α. έκλεισε και ανακαινίστηκε εκ βάθρων. Το 2004, φιλοξένησε ξένους δημοσιογράφους και ανταποκριτές, που κάλυπταν δημοσιογραφικά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Δυο χρόνια μετά το κλείσιμο (και μετά το πέρα των Ολυμπιακών Αγώνων), το ανακαινισμένο κτίριο της Α' Φ.Ε.Π.Α. παραδόθηκε ξανά στο Ε.Κ.Π.Α. μαζί με τις "μικρές" Γ' και Δ' Φ.Ε.Π.Α., δύο ολοκαίνουρια κτίρια, τα οποία είναι παρακείμενα της Β' Φ.Ε.Π.Α.

Συγκρότημα Αθλητικών Εγκαταστάσεων

Στο χώρο μεταξύ των συγκροτημάτων των Φ.Ε.Π.Α., εκτείνονται οι αθλητικές εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν έναν στίβο με γήπεδο ποδοσφαίρου, που χρησιμοποιείται από φοιτητικές και τοπικές ομάδες (όπως ο Ηλυσιακός), ενώ περιμετρικά υπάρχουν βοηθητικά γήπεδα καλαθοσφαίρισης, χειροσφαίρισης και τέννις. Επίσης, προς την οδό Ταξίλου βρίσκεται το πανεπιστημιακό κολυμβητήριο, ενώ απέναντι από τη Γ' Φ.Ε.Π.Α βρίσκονται το κλειστό πανεπιστημιακό γυμναστήριο και το κτίριο διδασκαλίας του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης.

Ανατολικό Τμήμα

Το ανατολικό τμήμα της Πανεπιστημιούπολης εδαφικά ανήκει στο Δήμο Ζωγράφου. Περιλαμβάνει τις κτιριακές εγκαταστάσεις της Σχολής Θετικών Επιστημών (και του Τμήματος Φαρμακευτικής), της Φιλοσοφικής Σχολής, της Θεολογικής Σχολής και άλλων διοικητικών υπηρεσιών του Πανεπιστημίου. Το τμήμα αυτό έχει δύο κύριες πύλες εισόδου πεζών και οχημάτων. Η μια βρίσκεται στο πλάι του νεκροταφείου Ζωγράφου ("Πύλη Ζωγράφου"), ενώ η άλλη από την αντίθετη πλευρά, προς το νεκροταφείο της Καισαριανής ("Πύλη Καισαριανής").

Το οδικό δίκτυο του ανατολικού τμήματος περιβάλλει τις κτιριακές εγκαταστάσεις σχηματίζοντας έναν "στραπατσαρισμένο" κύκλο, ο οποίος αρχίζει και τελειώνει σε μια κυκλική διασταύρωση, η οποία συνδέεται με το δυτικό τμήμα και με την "πύλη της Καισαριανής".

Συγκρότημα Σχολής Θετικών Επιστημών

Το τμήμα Φυσικής του ΕΚΠΑ. Ξεχωρίζει ο θόλος του πανεπιστημιακού Γεροσταθοπούλειου Αστεροσκοπείου

Στο κτιριακό συγκρότημα της Σχολής Θετικών Επιστημών βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της Πανεπιστημιούπολης μεταξύ των νεκροταφείων Ζωγράφου και Καισαριανής. Στο συγκρότημα περιλαμβάνονται (από νοτιο-ανατολικά, με τη φορά των δεικτών του ρολογιού) τα κτίρια των Τμημάτων Βιολογίας, Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Μαθηματικών, Φυσικής, Χημείας και του τμήματος Φαρμακευτικής, που διοικητικά ανήκει στη Σχολή Επιστημών Υγείας.

Στα κτίρια της Σχολής Θετικών Επιστημών εδράζονται η Κοσμητεία της Σχολής (μεταξύ των τμημάτων Βιολογίας και Φαρμακευτικής), το τμήμα μουσειακών ερευνών, η Διεύθυνση μηχανοργάνωσης του Ε.Κ.Π.Α. και η τυπογραφική μονάδα Πανεπιστημιούπολης, καθώς και η νεοσύστατη βιβλιοθήκη της Σχολής Θετικών Επιστημών (στα κτίρια του Μαθηματικού τμήματος). Επίσης, μεταξύ του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και του τμήματος Βιολογίας συστεγάζονται το Βοτανικό Μουσείο, το Ζωολογικό Μουσείο, το Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας και το Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας.

Κοντά στη λεωφόρο Αλίμου-Κατεχάκη βρίσκεται απομονωμένο το κτίριο διαχείρισης ενέργειας της Σχολής Θετικών Επιστημών, ενώ απέναντι από το Τμήμα Φαρμακευτικής βρίσκεται ο μετεωρολογικός Σταθμός του Εργαστηρίου Μετεωρολογίας του Φυσικού Τμήματος.

Συγκρότημα Φιλοσοφικής Σχολής

Στο κτιριακό συγκρότημα της Φιλοσοφικής Σχολής βρίσκεται στα δυτικά του Τμήματος Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών. Η ανέγερση αυτού του κτηρίου πραγματοποιήθηκε επί πρυτανείας του Καθηγητού Μιχαήλ-Κωνσταντίνου Π. Σταθοπούλου μεταξύ των ετών 1982-1987. Πρόκειται για ένα επταώροφο κτιριακό σύμπλεγμα, που περιλαμβάνει τα τμήματα: Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Θεατρικών Σπουδών, Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Μουσικών Σπουδών, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Παι.Τ.Δ.Ε.), Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας & Σλαβικών Σπουδών, Φιλολογίας, Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας (Φ.Π.Ψ.) [το οποίο βρίσκεται σε μεταβατική λειτουργία], Φιλοσοφίας και Ψυχολογίας.

Δίπλα από το τέρμα λεωφορείων Άνω Ζωγράφου, βρίσκεται το υπαίθριο Αρχαιολογικό Πάρκο του Μουσείου Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας.

Συγκρότημα Θεολογικής Σχολής

Πιο δυτικά από τη Φιλοσοφική Σχολή, υψώνεται το κτιριακό συγκρότημα της θεολογικής Σχολής, που απαρτίζεται από δύο τμήματα: το Τμήμα Θεολογίας και το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας.

Συγκρότημα Τ.Υ.Π.Α./Ε.Λ.Κ.Ε. και νέου Διδασκαλείου Ελληνικής Γλώσσας

Το συγκρότημα αυτό βρίσκεται μεταξύ των κτιρίων της Φιλοσοφικής και της Θεολογικής Σχολής και περιλαμβάνει δύο κτίρια. Στο ένα συστεγάζονται η Τεχνική Υπηρεσία του Πανεπιστημίου Αθηνών (Τ.Υ.Π.Α.) και η Υπηρεσία Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.). Στο άλλο νεόδμητο κτήριο στεγάζεται το νέο Διδασκαλείο Ελληνικής Γλώσσας της Φιλοσοφικής Σχολής.

Συγκρότημα Εστιατορίου και νέας Βιβλιοθήκης Φιλοσοφικής Σχολής

Κάτω από το προαύλιο χώρο της δυτικής εισόδου της Φιλοσοφικής Σχολής βρίσκεται το εστιατόριο του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο παιδικός σταθμός απασχόλησης παιδιών των εργαζομένων. Ακόμη δυτικότερα είναι το κτίριο της νέας Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής, όπου συνδέεται με τον προαύλιο χώρο της Φιλοσοφικής μέσω υπέργειας πεζογέφυρας.

Συγκρότημα Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών

Το κτιριακό συγκρότημα του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών βρίσκεται μεταξύ του δυτικού και ανατολικού τμήματος (ακριβώς στα όρια των Δήμων Αθηναίων και Ζωγράφου) αποκομμένο από τις άλλες σχολές και τα τμήματα της Σχολής Θετικών Επιστημών. Στα κτίρια του τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών συστεγάζονται η Μονάδα Προσβασιμότητας για Φοιτητές με Αναπηρία (ΦμεΑ), καθώς και το Κέντρο Λειτουργία Δικτύου (Κ.ΛΕΙ.ΔΙ.) του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σε παρακείμενη τοποθεσία (ανατολικά του τμήματα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών και επί της λεωφόρου της Πανεπιστημιούπολης) βρίσκεται το υδραγωγείο της Πανεπιστημιούπολης.

Άλλα γεγονότα

Το 1995, πραγματοποιήθηκαν στο χώρο της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου δύο εκπομπές του ευρωπαϊκού τηλεοπτικού προγράμματος Παιχνίδια χωρίς σύνορα. Η πρώτη με θέμα "Μύθοι του Αισώπου" και η δεύτερη "Οι περιπέτειες του Θησέα".