Βικιπαίδεια

Πανδημία COVID-19

πανδημία από τον ιό SARS-CoV-2
(Ανακατεύθυνση από Πανδημία κορονοϊού 2019–20)

Τα γεγονότα ή τα δεδομένα που περιγράφει το λήμμα έχουν μεταβληθεί και χρειάζεται ενημέρωση με πιο πρόσφατες πληροφορίες.
Παρακαλούμε βελτιώστε το λήμμα ενημερώνοντάς το, μη ξεχνώντας να αναφέρετε και αξιόπιστες πηγές. Μπορεί να υπάρχουν πληροφορίες και στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Αυτό το λήμμα αφορά την τρέχουσα πανδημία. Για την ασθένεια, δείτε: COVID-19. Για τον υπεύθυνο ιό, δείτε: SARS-CoV-2.

Η πανδημία του κορονοϊού (COVID-19) είναι πανδημία που προκλήθηκε από τον κορονοϊό SARS-CoV-2 και αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στην πόλη Ουχάν, πρωτεύουσα της επαρχίας Χουπέι της Κίνας, τον Δεκέμβριο του 2019.[5][6] Οι απόπειρες περιορισμού της νόσου απέτυχαν, με αποτέλεσμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας να ανακοινώσει ότι αποτελεί Έκτακτη Ανάγκη Δημόσιας Υγείας Διεθνούς Ενδιαφέροντος στις 30 Ιανουαρίου 2020[7] και στις 11 Μαρτίου ότι αποτελεί πανδημία. Η κατάσταση έκτακτη ανάγκης άρθηκε στις 5 Μαΐου 2023.[8] Η πανδημία COVID-19 έχει προκαλέσει πάνω από 6 εκατομμύρια θανάτους σε πάνω από 570 εκατομμύρια μολύνσεις, γεγονός που την καθιστά μία από τις πιο θανατηφόρες στην ιστορία.

Πανδημία COVID-19
(από πάνω προς τα κάτω, από αριστερά προς τα δεξιά)
ΑσθένειαCOVID-19
Στέλεχος ιούSARS-CoV-2
TοποθεσίαΠαγκοσμίως (λίστα των τοποθεσιών)
Πρώτο κρούσμαΟυχάν, Χουπέι, Κίνα[1]
30°37′11″N 114°15′28″E / 30.61972°N 114.25778°E / 30.61972; 114.25778
Ημερομηνία1η Δεκεμβρίου 2019 – 5 Μαΐου 2023 [2][3]()
Κρούσματα
Επιβεβαιωμένα567.000.000+[4]
Θάνατοι
6.380.000 [4]
Περιοχές
Παγκόσμια

Ο ιός μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων μέσω των σταγονιδίων που παράγονται όταν οι άνθρωποι φτερνίζονται ή βήχουν.[5][9] Ο χρόνος μεταξύ της έκθεσης και της εμφάνισης συμπτωμάτων είναι συνήθως από 2 έως 14 ημέρες[9][10] Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα και δυσκολίες στην αναπνοή,[9][10][11] αλλά μπορεί να είναι μεταδοτική κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και μετά την αποκατάσταση.[12] ενώ επιστημονικές έρευνες υποστηρίζουν ότι πιθανή απώλεια γεύσης και όσφρησης αποτελούν συμπληρωματικές ενδείξεις μόλυνσης από τον ιό.[13][14][15] Οι επιπλοκές μπορούν να περιλαμβάνουν πνευμονία και σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας. Άλλες επιπλοκές περιλαμβάνουν θρομβοεμβολικά επεισόδια και το σύνδρομο μακρού COVID. Έχουν εμφανιστεί διάφορες παραλλαγές του ιού με διαφορές στη νοσογόνο δύναμη και τη μεταδοτικότητα.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας αναπτύχθηκαν αποτελεσματικά και ασφαλή εμβόλια, εγκεκριμένα από επίσημες ρυθμιστικές αρχές. Στις 2 Δεκεμβρίου 2020, η αρμόδια επιτροπή MHRA στο Ηνωμένο Βασίλειο χορήγησε την πρώτη άδεια εμβολίου[16] έναντι του COVID-19, εγκρίνοντας τη σχετική αίτηση των εταιρειών Pfizer & BioNTech, αρχίζοντας τους εμβολιασμούς την Τρίτη 8-12-2020.[17] Άλλα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν το πλύσιμο των χεριών, η διατήρηση της απόστασης άνω των 2 μέτρων από ανθρώπους που βήχουν, τη χρήση προστατευτικής μάσκας, τη βελτίωση του αερισμού των χώρων και την καραντίνα όσων ήρθαν σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα.[18] Οι κυβερνήσεις πολλών χωρών έλαβαν επιπλέον μέτρα, όπως περιορισμός μετακινήσεων και δραστηριοτήτων και έλεγχο των πολιτών για COVID-19. Διαθέσιμες θεραπείας περιλαμβάνουν τα μονοκλωνικά αντισώματα, νέους αντιιικούς παράγοντες και συμπτωματική αντιμετώπιση.

Η πανδημία προκάλεσε εκτεταμένη αναστάτωση στην οικονομία και στις κοινωνικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη ύφεση μετά το 2008 και ελλείψεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Πολλά πανεπιστήμια και σχολεία έμειναν κλειστά, ενώ εκδηλώσεις ακυρώθηκαν. Υπήρξε εκτεταμένη παραπληροφόρηση από κοινωνικά δίκτυα και πολιτική ένταση. Η πανδημία επίσης ανέδειξε προβλήματα ρατσισμού και άνισης πρόσβασης σε υγιειονομικές υπηρεσίες και συζήτηση για την προστασία της δημόσιας υγείας έναντι των ατομικών ελευθεριών.

Επιδημιολογία

Ως την 22 Ιουλίου 2022, περισσότερα από 567.000.000 κρούσματα έχουν επιβεβαιωθεί σε όλο τον κόσμο.[4] Θεωρείται ότι υπάρχει μια ελλιπής αναφορά των κρουσμάτων, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις με ηπιότερα συμπτώματα.[19][20]

 
Κρούσματα στην Κίνα.
 
Κινούμενος χάρτης των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων διάδοσης 2019-nCoV από τις 12 Ιανουαρίου 2020 έως τις 29 Φεβρουαρίου 2020

Η επιδημιολογική ανάλυση της εκδήλωσης έδειξε ένα πιθανό μοτίβο μιας «μικτής εστίας» - πιθανότατα υπήρχε μια συνεχής κοινή εστία στην Αγορά Θαλασσινών Χουανάν το Δεκέμβριο του 2019, ενδεχομένως από διάφορα ζωονοσογόνα γεγονότα.[21][22][23] Μετά από αυτό, οι επιδημιολόγοι διαπίστωσαν ότι το ξέσπασμα πιθανότατα μετατράπηκε σε πηγή (που μεταδίδεται από άτομο σε άτομο), πιθανώς λόγω της ικανότητας μετάλλαξης του ιού.[24][25] Ως εκ τούτου, καθώς ο αριθμός των υποθέσεων έχει αυξηθεί, η σημασία της αγοράς έχει μειωθεί.[26][27][28]

Κατά τα πρώτα στάδια, ο αριθμός των περιστατικών διπλασιαζόταν συνήθως κάθε 7,5 ημέρες.[28] Στις αρχές και στα μέσα Ιανουαρίου του 2020, ο ιός εξαπλώθηκε σε άλλες κινεζικές επαρχίες, με τη βοήθεια των μετακινήσεων της Κινεζικής Πρωτοχρονιάς. Στις 20 Ιανουαρίου, η Κίνα ανέφερε σχεδόν 140 νέους ασθενείς την ημέρα, συμπεριλαμβανομένων δύο ατόμων στο Πεκίνο και ενός στη Σενζέν.[29] Μεταγενέστερα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι 6.174 ασθενείς που έχουν μολυνθεί από SARS-CoV-2 είχαν ήδη αναπτύξει συμπτώματα έως τις 20 Ιανουαρίου 2020.[30]

Ο ιός εξαπλώθηκε σε άλλες χώρες και περιοχές. Στη χρονολογική σειρά ακολουθούμενη από αλφαβητική, αυτές ήταν η Ταϊλάνδη. Ιαπωνία, Μακάο. Νότια Κορέα. Ταϊβάν. Ηνωμένες Πολιτείες, Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη. Γαλλία, Νεπάλ, Βιετνάμ. Αυστραλία, Μαλαισία, Καναδάς, Καμπότζη, Γερμανία, Φινλανδία, Σρι Λάνκα. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ινδία, Ιταλία, οι Φιλιππίνες, το Ηνωμένο Βασίλειο, Ρωσία, Σουηδία, Ισπανία, Βέλγιο, Αίγυπτος, Ιράν, Ισραήλ, Λίβανος, Αφγανιστάν, Μπαχρέιν. Κουβέιτ, Ιράκ, Ομάν, Αλγερία, Αυστρία, Βραζιλία, Κροατία. Ελβετία, Ελλάδα, Πακιστάν, Βόρεια Μακεδονία. Γεωργία, Νορβηγία, Ρουμανία, Δανία, Εσθονία, Βόρεια Ιρλανδία, Άγιος Μαρίνος, Κάτω Χώρες, Νιγηρία, Λευκορωσία, Λιθουανία, Νέα Ζηλανδία, Μεξικό, Ισλανδία, Μονακό και Κατάρ.[31][32]

Στις 26 Φεβρουαρίου 2020, ο ΠΟΥ ανέφερε ότι, καθώς οι νέες περιπτώσεις που αναφέρθηκαν μειώθηκαν στην Κίνα, αλλά ξαφνικά αυξήθηκαν στην Ιταλία, το Ιράν και τη Νότια Κορέα, ο αριθμός νέων περιπτώσεων εκτός Κίνας ξεπέρασε τον αριθμό νέων περιπτώσεων στην Κίνα για πρώτη φορά στις 25 Φεβρουαρίου 2020.[33]

Επίσημες πηγές στη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο εκτιμούν ότι το 60-70% του πληθυσμού θα μολυνθεί πριν επιτευχθεί ανοσία της αγέλης.[34][35][36]

Θάνατοι

Ως τις 13 Μαρτίου, περισσότεροι από 5.300 θάνατοι αποδόθηκαν στην COVID-19. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Υγείας της Κίνας, οι περισσότεροι από αυτούς που πέθαναν ήταν ηλικιωμένοι ασθενείς - περίπου το 80% των θανάτων που καταγράφηκαν ήταν από αυτούς ηλικίας άνω των 60 ετών και το 75% είχαν προϋπάρχουσες καταστάσεις υγείας όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη.[37] Το ποσοστό θνησιμότητας των περιπτώσεων εκτιμάται σε περίπου 2-3%.[38]

Ο πρώτος επιβεβαιωμένος θάνατος ήταν στην Ουχάν.[39] Ο πρώτος θάνατος έξω από την Κίνα συνέβη στις Φιλιππίνες,[32][40][41][42] και ο πρώτος θάνατος έξω από την Ασία ήταν στο Παρίσι.[43]

Ως τις 24 Φεβρουαρίου 2020, εκτός της ηπειρωτικής Κίνας, έχουν καταγραφεί περισσότεροι από δώδεκα θάνατοι σε Ιράν, Νότια Κορέα, και Ιταλία.[44][45][46]

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων δεν υπάρχει προς το παρόν κάποιο φάρμακο για την αντιμετώπιση του κορονοϊού γίνονται όμως κλινικές δοκιμές αναφορικά με την αποτελεσματικότητα τους στην καταπολέμηση του ιού στα εξής: Ρεμοδεσιβίρη (remdesivir) (υπό έρευνα), Λοπιναβίρη/η Ριτοναβίρη (lopinavir/ritonavir) (επί του παρόντος ενδεδειγμένο ως φάρμακο κατά του HIV(anti-HIV), Χλωροκίνη και Υδροξυχλωροκίνη (chloroquine and hydroxychloroquine) (που χρησιμοποιείται ενάντια στην ελονοσία(malaria) και ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα(autoimmune diseases) όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα(rheumatoid arthritis), Ιντερφερόνες (interferons) και ιδιαίτερα οι Ιντερφερόνες βήτα (interferons beta) (επί του παρόντος ενδεδειγμένες για ασθένειες όπως η πολλαπλή σκλήρυνση κατά πλάκας( multiple sclerosis) και Μονοκλωνικά αντισώματα (monoclonal antibodies) με δραστικότητα εναντίον παραγόντων του ανοσοποιητικού συστήματος).[47]

Εκτιμήσεις

Διάφοροι ερευνητές έχουν εκτιμήσει ότι ο αριθμός των πραγματικών λοιμώξεων στην αρχική εστία στην Κίνα μπορεί να ήταν πολύ υψηλότερος από εκείνες που επιβεβαιώθηκαν.[48] Για παράδειγμα, 31.200 λοιμώξεις εκτιμήθηκαν στην Ουχάν έως τις 29 Ιανουαρίου, όταν μόλις 6.135 αναφέρθηκαν στην πόλη μέχρι εκείνη την ημερομηνία.

Υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με το κατά πόσον είναι διαθέσιμο επαρκές ιατρικό προσωπικό και εξοπλισμός σε περιοχές που έχουν πληγεί από την εστία ώστε να μπορούν τα νοσοκομεία να εντοπίζουν σωστά τα κρούσματα κορονοϊού αντί για εσφαλμένη διάγνωση υποψήφιων περιπτώσεων ως «σοβαρή πνευμονία».[49][50][51]

Οι υπολογισμοί περιπτώσεων και θανάτων στην Κίνα επηρεάζονται από αλλαγές στον ορισμό της κλινικής περίπτωσης.[52][53] Έγγραφο που υποβλήθηκε στο Eurosurveillance προτυποποιώντας τα στατιστικά στοιχεία του επίσημου ποσοστού θνησιμότητας της Κίνας ανέφερε ότι «στον λαϊκό Τύπο υπάρχουν επίσης εικασίες για μεγάλο αριθμό λαθών χωρίς λόγο, αμφισβητώντας τη χρησιμότητα των αναφερόμενων αριθμών. Παρότι δικαιολογείται λόγω της διάρκειας της περιόδου επώασης περίπου έξι ημερών στην περίπτωση αυτή, επηρεάζει ομοιόμορφα όλα τα δεδομένα.[54]

Ενδείξεις και συμπτώματα

Κύριο λήμμα: COVID-19
 
Συμπτώματα της COVID-19.

Οι περισσότεροι μολυσμένοι άνθρωποι παρουσίασαν αρχικά κλινικά συμπτώματα, συχνά περιγραφόμενα ως συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, όπως πυρετός, βήχας, αναπνευστικές δυσκολίες, κόπωση και μυαλγία. Η περαιτέρω ανάπτυξη μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή πνευμονία, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, σήψη, σηπτικό σοκ και θάνατο. Τα συμπτώματα του ανώτερου αναπνευστικού, όπως το φτάρνισμα, η ρινική καταρροή και ο πονόλαιμος, είναι λιγότερο συχνά.[55] Ορισμένοι από τους μολυνθέντες μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί, με τα αποτελέσματα των τεστ να επιβεβαιώνουν τη μόλυνση αλλά δεν παρουσιάζουν κλινικά συμπτώματα, έτσι οι ερευνητές έχουν δώσει συμβουλές ότι άτομα με στενή επαφή με επιβεβαιωμένους μολυσμένους ασθενείς πρέπει να παρακολουθούνται στενά και να εξετάζονται για να αποκλείσουν τη μόλυνση.[56]

Η περίοδος επώασης (ο χρόνος μεταξύ της μόλυνσης και της εμφάνισης των συμπτωμάτων) κυμαίνεται από 1 έως 14 ημέρες, αν και είναι συνήθως 5 ημέρες.[57][58] Ωστόσο, μία περίπτωση αναφέρεται ότι έχει επώαση 27 ημερών.[59]

Διάγνωση

Ο ΠΟΥ έχει δημοσιεύσει διάφορα πρωτόκολλα ελέγχων για τον SARS-CoV-2.[60][61] Ο έλεγχος χρησιμοποιεί αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης αντίστροφης μεταγραφάσης σε πραγματικό χρόνο (rRT-PCR). Ο έλεγχος μπορεί να γίνει σε δείγματα αναπνευστικού ή αίματος.[62] Τα αποτελέσματα γενικά είναι διαθέσιμα μέσα σε λίγες ώρες έως μέρες.[63][64]

 
Ένα διαγνωστικό κιτ ελέγχων που αναπτύχθηκε από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών. Το κιτ ελέγχου είναι ένα πάνελ PCR αντίστροφης μεταγραφάσης, που προορίζονται αποκλειστικά για ερευνητική χρήση.

Ένα άτομο θεωρείται ότι κινδυνεύει να έχει COVID-19 εάν έχει ταξιδέψει σε μια περιοχή με συνεχή μετάδοση στην κοινότητα κατά τις προηγούμενες δεκατέσσερις ημέρες και/ή είχε στενή επαφή με ένα μολυσμένο άτομο. Οι κοινές κύριες ενδείξεις περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα και δύσπνοια. Άλλοι πιθανοί δείκτες περιλαμβάνουν κόπωση, μυαλγία, ανορεξία, παραγωγή πτυέλων και πονόλαιμο.[65]

Μια εναλλακτική μέθοδος διάγνωσης βασίζεται στην κλινική παρουσίαση όπως η αναζήτηση μορφών οπτικής υπογραφής του COVID-19 σε αξονική τομογραφία των πνευμόνων. Ενδείξεις πνευμονίας μπορεί να προηγούνται επιβεβαίωσης του SARS-CoV-2 μέσω RT-PCR.[66]

Αιτία

Μετάδοση

Ο κύριος τρόπος μετάδοσης είναι από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω των σταγονιδίων που αποβάλλουν οι άνθρωποι όταν βήχουν ή φτερνίζονται.[67] Επιπλέον, αυτά τα σταγονίδια μπορούν να πέσουν πάνω σε επιφάνειες και να μεταδώσουν τον ιό όταν ο άνθρωπος [5] αγγίξει την επιφάνεια, και στη συνέχεια αγγίξει τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα του.[5]

Ο ΠΟΥ αξιολογεί κατά πόσο η ασυμπτωματική μετάδοση και η μετάδοση των κοπράνων αποτελούν σημαντικούς τρόπους μετάδοσης.[68]

Τα ιογόνα σταγονίδια παραμένουν αιωρούμενα στον αέρα για μικρό χρονικό διάστημα. Οι λεπτομέρειες για τον ιό της COVID-19 δεν είναι διαθέσιμες προς το παρόν αλλά υποτίθεται ότι είναι παρόμοιες με άλλους κορονοϊούς οποίοι μπορεί να παραμείνουν βιώσιμοι και μεταδοτικοί σε μεταλλική, γυάλινη ή πλαστική επιφάνεια για έως και εννέα ημέρες σε θερμοκρασία δωματίου.[69] Απολύμανση επιφανειών είναι δυνατή με ουσίες όπως 62-71% αιθανόλη για ένα λεπτό.[69]

Οι εκτιμήσεις για τον βασικό αριθμό αναπαραγωγής (ο μέσος αριθμός ατόμων που ένα μολυσμένο άτομο είναι πιθανό να μολύνει), κυμαίνονται από 2,13 [70] έως 4,82.[71][72] Στις 24 Ιανουαρίου 2020 αναφέρθηκε ότι ο ιός μπόρεσε να μεταδοθεί σε μια αλυσίδα έως και τεσσάρων ατόμων.[73] Αυτό είναι παρόμοιο με το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο από κορονοϊό (SARS-CoV).

Ο ΠΟΥ αναφέρει επίσης ότι, αν και η ιστορία με το SARS και το MERS δείχνει ότι η μετάδοση μέσω τροφίμων δεν συμβαίνει, η δυνατότητα παραμένει ανοιχτή και ότι το κρέας και τα ζωικά προϊόντα κατά κανόνα πρέπει να μαγειρεύονται σχολαστικά.[74]

Ο ιός ευρέως θεωρείται ότι έχει ζωονοτική προέλευση και ως εκ τούτου πιθανότατα μεταδίδεται από ζώο σε άνθρωπο, αν και το ζώο και ο τρόπος μετάδοσης δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί.[75]

Ιολογία

Κύριο λήμμα: SARS-CoV-2

Το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο κορονοϊού 2 (SARS-CoV-2) είναι ένα νέο σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο κορονοϊού, που απομονώθηκε για πρώτη φορά από τρία άτομα με πνευμονία που συνδέονται με το σύμπλεγμα περιπτώσεων οξείας αναπνευστικής νόσου που αναφέρθηκαν στην Ουχάν. Είναι η αιτία της ασθένειας COVID-19.[76]

Ο SARS-CoV-2 σχετίζεται στενά με τον αρχικό SARS-CoV.[77] Θεωρείται ότι έχει ζωονοτική προέλευση. Η γενετική ανάλυση αποκάλυψε ότι ο κορονοϊός σχετίζεται γενετικά με το γένος Betacoronavirus, στη σειρά Β του υπογόνου Sarbecovirus μαζί με δύο στελέχη που προέρχονται από νυχτερίδα. Είναι 96% ταυτόσημος σε όλο το γονιδίωμα με άλλα δείγματα κορωναϊού (BatCov RaTG13).[78] [79] Τον Φεβρουάριο του 2020, οι Κινέζοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι υπάρχει μόνο μία διαφορά αμινοξέων σε ορισμένες αλληλουχίες γονιδιώματος μεταξύ των ιών που βρίσκονται στους μυρμηγκοφάγους Παγκολίνους και εκείνων που προέρχονται από ανθρώπους, υπονοώντας ότι οι Παγκολίνοι μπορεί να ήταν ένας ενδιάμεσος ξενιστής.[80]

Πρόληψη

Για να μειωθούν οι πιθανότητες μόλυνσης, οι οργανισμοί υγείας προτείνουν την αποφυγή στενής επαφής με άρρωστα άτομα, συχνό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό, να μην αγγίζονται τα μάτια, η μύτη ή το στόμα με άπλυτα χέρια και η άσκηση καλής αναπνευστικής υγιεινής.[81][82]

Εκείνοι που μπορεί να έχουν ήδη μολυνθεί συνιστάται να μένουν στο σπίτι εκτός από το για να λάβουν ιατρική περίθαλψη, να ειδοποιήσουν πριν την επίσκεψη σε έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης, να φορέσουν μάσκα προσώπου (ειδικά ανάμεσα σε κοινό), να καλύπτουν βήχα και φτέρνισμα με μαντήλι, να πλένουν τακτικά τα χέρια με σαπούνι και νερό, και να αποφεύγουν να μοιράζονται προσωπικά είδη οικιακής χρήσης.[83]

Μέχρι στιγμής διατίθενται 2 εγκεκριμένα εμβόλια κατά της νόσου COVID-19, στη χώρα μας και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πρώτο των εταιρειών Pfizer-Biontech εγκρίθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2020 και το δεύτερο της εταιρείας Moderna εγκρίθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2021.[84]

Ορισμένες κυβερνήσεις συμβουλεύουν εναντίον όλων των μη ουσιαστικών μετακινήσεων σε χώρες και περιοχές που έχουν πληγεί από την έξαρση.[85] Η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ προειδοποίησε όποιον ταξιδεύει έξω από την πόλη για να μην αγγίξει ζώα· να μην τρώνε κρέας από κυνήγι· και να αποφευχθεί η επίσκεψη ψαραγορών, αγορών ζωντανών πουλερικών και αγροκτημάτων.[86] Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι τα κατοικίδια ζώα, όπως τα σκυλιά και οι γάτες, μπορούν να μολυνθούν.[87] Η κυβέρνηση της Κίνας έχει απαγορεύσει την εμπορία και την κατανάλωση άγριων ζώων.[88]

Για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης που φροντίζουν κάποιον που ενδέχεται να έχει μολυνθεί συνιστώνται συνήθεις προφυλάξεις, προφυλάξεις επαφής, και προφυλάξεις με προστασία από των ματιών.[89]

Η ανίχνευση των επαφών είναι μια σημαντική μέθοδος για τις αρχές υγείας για τον προσδιορισμό της πηγής μιας λοίμωξης και για την αποφυγή περαιτέρω μετάδοσης.[90]

Το ξέπλυμα της μύτης, η γαργάρα με στοματικό διάλυμα και η κατανάλωση σκόρδου δεν είναι αποτελεσματικά. Επιπλέον, οι ιοί δεν επιβραδύνονται από το κρύο. Αντίθετα, είναι ισχυρότεροι σε ψυχρές, ξηρές συνθήκες, αλλά πιο αδύναμες και επιβραδυντικές σε ζεστό και υγρό καιρό.[91]

Πλύσιμο των χεριών

Το πλύσιμο των χεριών συνιστάται για την αποφυγή της εξάπλωσης του ιού της COVID-19. Το CDC συνιστά τα άτομα να πλένουν τα χέρια τους συχνά με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα, ειδικά μετά από την τουαλέτα ή όταν τα χέρια είναι ορατά βρώμικα, πριν το φαγητό, και μετά το φύσημα της μύτης, βήχα ή φτάρνισμα. Συνιστά επίσης τη χρήση αλκοολούχων υγρών με τουλάχιστον 60% αλκοόλης όταν δεν είναι άμεσα διαθέσιμα το σαπούνι και το νερό.[92] Ο ΠΟΥ επίσης συμβουλεύει τα άτομα να αποφεύγουν να αγγίζουν τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα με άπλυτα χέρια.[93][94]

Αναπνευστική υγιεινή

Τα υγειονομικά όργανα συνιστούν στα άτομα να καλύπτουν το στόμα και τη μύτη τους με ένα μαντήλι όταν βήχουν ή φταρνίζονται (το οποίο στη συνέχεια θα πρέπει να απορρίπτεται αμέσως) ή με ένα μανίκι αν δεν είναι διαθέσιμο μαντήλι.[93][95][96]

Η χρήση χειρουργικών μασκών από εκείνους που μπορεί να μολυνθεί έχει επίσης συσταθεί,[86][97][98] καθώς μπορεί να περιορίσει τον όγκο και την απόσταση ταξιδιού των σταγονιδίων εκπνοής που διασκορπίζονται κατά την ομιλεία, φτάρνισμα και βήχα. Ο ΠΟΥ εξέδωσε βέλτιστες πρακτικές για τη χρήση μάσκας σε περιβάλλοντα οικιακής φροντίδας και περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένου του ότι πρέπει να δένονται με ασφάλεια για να ελαχιστοποιούν τα κενά μεταξύ του προσώπου και της μάσκας, ότι οι μάσκες πρέπει να αντικαθίστανται όταν είναι υγρές, ο χρήστης να μην αγγίζει το μπροστινό μέρος της μάσκας όταν την αφαιρεί, το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό ή χρήση απολυμαντικού για το χέρια μετά την αφαίρεση ή εάν αγγιχθεί, και ότι μια χρησιμοποιημένη μάσκα και οι μάσκες μιας χρήσης θα πετιούνται αμέσως μετά την αφαίρεση τους και να δεν πρέπει να επαναχρησιμοποιηθούν.[99]

Οι μάσκες έχουν επίσης συσταθεί για χρήση από εκείνους που φροντίζουν κάποιον που μπορεί να έχει την ασθένεια. Επιπλέον, οι επαγγελματίες του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης συνιστούνται να φορούν αναπνευστήρες τουλάχιστον τόσο προστατευτικούς όσο σύμφωνα με την πιστοποίηση κατά το πρότυπο NIOSH N95, πρότυπο EU FFP2 ή ισοδύναμο, εκτός από άλλους ατομικούς προστατευτικούς εξοπλισμούς.[98][100]

Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η χρήση χειρουργικών μασκών από μη προσβεβλημένα άτομα με χαμηλό κίνδυνο είναι αποτελεσματική.[98] Μόνο η Κίνα έχει συστήσει συγκεκριμένα τη χρήση μασκών από υγιή μέλη του κοινού,[101][102][103] ενώ οι μάσκες προσώπου έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από υγιείς ανθρώπους στο Χονγκ Κονγκ,[104] την Ιαπωνία,[105] τη Μαλαισία,[106] και τη Σιγκαπούρη. [107]

Κοινωνική απομάκρυνση

Κύριο λήμμα: Κοινωνική απομάκρυνση

Η κοινωνική αποστασιοποίηση περιλαμβάνει ενέργειες ελέγχου της λοίμωξης που αποσκοπούν στην επιβράδυνση της εξάπλωσης της νόσου ελαχιστοποιώντας τη στενή επαφή μεταξύ των ατόμων. Οι μέθοδοι περιλαμβάνουν καραντίνα. ταξιδιωτικούς περιορισμούς · και το κλείσιμο σχολείων, χώρων εργασίας, σταδίων, θεάτρων, ή εμπορικών κέντρων. Τα άτομα μπορούν επίσης να εφαρμόζουν μεθόδους κοινωνικής απομάκρυνσης με το να μένουν στο σπίτι, περιορίζοντας τα ταξίδια, αποφεύγοντας τις πολυπληθείς περιοχές, αποφυγή χειραψίας, και φυσική απομάκρυνση από τους άλλους.[108][109][110] Πολλές κυβερνήσεις υποχρεώνουν ή συνιστούν κοινωνική απομάκρυνση σε περιοχές που έχουν πληγεί από την εκδήλωση.[111][112][113]

Οι ηλικιωμένοι και όσοι έχουν σοβαρές χρόνιες παθήσεις αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής ασθένειας και επιπλοκών και έχουν ενημερωθεί για την αποφυγή πλήθους και διαμονής όσο το δυνατόν περισσότερο στο χώρο της επιδημίας της κοινότητας.[114]

Αυτοαπομόνωση

Κύριο λήμμα: Απομόνωση (υγειονομική περίθαλψη)

Εκτός από τις προαναφερθείσες οδηγίες για το πλύσιμο των χεριών και την αναπνευστική υγιεινή, οι φορείς δημόσιας υγείας έχουν εκδώσει οδηγίες για άρρωστα άτομα με COVID-19 και για όσους υποψιάζονται ότι έχουν μολυνθεί. Αυτά τα άτομα συνιστάται να περιορίζουν τις δραστηριότητες εκτός του σπιτιού, εκτός από την παροχή ιατρικής περίθαλψης. «Μην πηγαίνετε στη δουλειά, στο σχολείο ή στους δημόσιους χώρους. Αποφύγετε τη χρήση δημόσιων συγκοινωνιών, συνεπιβίβασης ή ταξί».[115] Για όσους αναζητούν ιατρική περίθαλψη συνιστάται να καλέσουν στο τηλέφωνο πριν επισκεφθούν έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης.[116][117]

Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο μήκος αυτών των περιόδων ήταν 14 ημέρες (δύο εβδομάδες), καθώς είναι επίσης ένα εκτιμώμενο χρονικό πλαίσιο μεταξύ της μόλυνσης και της έναρξης των συμπτωμάτων.[9][118]

Εμβόλια

Κύριο λήμμα: Εμβόλιο COVID-19

Αν και πριν την έναρξη της πανδημίας δεν υπήρχαν εμβόλια έναντι των κορονοϊών, η γνώση της δομής των συγγενικών ιών που προκαλούν το SARS και το MERS επιτάχυνε την ανάπτυξη εμβολίων, η οποία ξεκίνησε στις αρχές του 2020.[119] Η γενετική αλληλουχία του ιού έγινε διαθέσιμη στις 10 Ιανουαρίου μέσω του GISAID. Ο Νορβηγικός Συνασπισμός για τις Καινοτομία στην Ετοιμότητα για Επιδημίες (CEPI) χρηματοδότησε τρία σχέδια εμβολίων με στόχο οι δοκιμές να είχαν αρχίσει μέχρι τον Ιούνιο του 2020 και να εγκριθούν σε ένα χρόνο.[120]

Στις 2 Δεκεμβρίου 2020, η αρμόδια επιτροπή MHRA στο Ηνωμένο Βασίλειο χορήγησε την πρώτη άδεια εμβολίου[16] έναντι του COVID-19, εγκρίνοντας τη σχετική αίτηση των εταιρειών Pfizer & BioNTech, αρχίζοντας τους εμβολιασμούς την Τρίτη 8-12-2020.[17] Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021 είχαν εμβολιαστεί με τουλάχιστον μία δόση περισσότεροι από 4,49 εκατομμύρια άνθρωποι[121] (8+ δις δόσεις συνολικά) σε πάνω από 197 χώρες. Το εμβόλιο Οξφόρδης-AstraZeneca ήταν το πιο χορηγημένο.[122] Τα εμβόλια έναντι της COVID‑19 πιστώνονται ότι μείωσαν τη βαρύτητα και τους θανάτους έναντι από COVID‑19.[123]

Διαχείριση

Εξάπλωση

 
Ο στόχος του μετριασμού της κοινότητας, (1) η καθυστέρηση της αιχμής της έκρηξης (2) να μειώσει την επιβάρυνση της κορύφωσης στην υγειονομική περίθαλψη, γνωστή ως ισοπέδωση της καμπύλης (3), μειώνει τις συνολικές περιπτώσεις και τις επιπτώσεις στην υγεία.[124][125]

Υπάρχουν δύο βασικές στρατηγικές για τον έλεγχο μιας εστίας: συγκράτηση και μετριασμός. Η συγκράτηση πραγματοποιείται στα αρχικά στάδια της επιδημίας και στοχεύει να εντοπίσει και να απομονώσει τους μολυσμένους για να σταματήσει η ασθένεια από το να εξαπλωθεί στον υπόλοιπο πληθυσμό. Όταν δεν είναι πλέον δυνατό να περιοριστεί η εξάπλωση της νόσου, οι προσπάθειες μεταφέρονται στη φάση μετριασμού, όταν λαμβάνονται μέτρα για να επιβραδυνθεί η εξάπλωση και να μετριαστούν οι επιπτώσεις της στο σύστημα υγείας και στην κοινωνία. Ένας συνδυασμός τόσο των μέτρων περιορισμού όσο και μετριασμού μπορεί να πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα.[126]

Μέρος της διαχείρισης μιας εστίας μολυσματικών ασθενειών προσπαθεί να μειώσει την κορύφωση της επιδημίας, γνωστή ως ισοπέδωση της επιδημικής καμπύλης.[124] Αυτό μειώνει τον κίνδυνο κατάρρευσης των υπηρεσιών υγείας και παρέχει περισσότερο χρόνο για την ανάπτυξη εμβολίων και θεραπειών.[124] Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις που μπορεί να διαχειριστούν την εστία περιλαμβάνουν προσωπικά προληπτικά μέτρα, όπως η υγιεινή των χεριών, η χρήση μάσκας προσώπου και η αυτοαπομόνωση · κοινοτικά μέτρα που στοχεύουν στην κοινωνική απομάκρυνση, όπως το κλείσιμο σχολείων και η ματαίωση εκδηλώσεων μαζικής συγκέντρωσης · συμμετοχή της κοινότητας για την ενθάρρυνση της αποδοχής και της συμμετοχής στις παρεμβάσεις αυτές · καθώς και περιβαλλοντικά μέτρα όπως καθαρισμών επιφανειών.[127]

Πιο δραστικές ενέργειες έγιναν στην Κίνα μόλις έγινε εμφανής η σοβαρότητα της έξαρσης, όπως η απομόνωση ολόκληρων πόλεων που επηρέασαν 60 εκατομμύρια άτομα στη Χουπέι και αυστηρές ταξιδιωτικές απαγορεύσεις.[128] Άλλες χώρες υιοθέτησαν ποικίλα μέτρα με στόχο τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού. Για παράδειγμα, η Νότια Κορέα εισήγαγε μαζική εξέταση, τοπικές καραντίνες, και έκανε ειδοποιήσεις σχετικά με τις κινήσεις των προσβεβλημένων ατόμων. Η Σιγκαπούρη παρείχε οικονομική υποστήριξη σε εκείνους τους μολυσμένους οι οποίοι απομόνωσαν τους εαυτούς τους, και επέβαλε μεγάλα πρόστιμα σε όσους δεν το έκαναν. Η Ταϊβάν αύξησε την παραγωγή μασκών προσώπου και τιμωρούσε την αποθεματοποίηση των ιατρικών προμηθειών.[129] Ορισμένες χώρες απαιτούσαν από τους ανθρώπους να αναφέρουν συμπτώματα που έμοιαζαν με γρίπη στον γιατρό τους, ειδικά εάν είχαν επισκεφθεί την ηπειρωτική Κίνα.

Αντιμετώπιση της ασθένειας

Ο βασικός τρόπος αντιμετώπισης της ασθένειας αποτελεί η υποστηρικτική φροντίδα, η οποία περιλαμβάνει τη θεραπεία για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, όπως τη λήψη τακτικών φαρμάκων για το κρυολόγημα,[130] την κατανάλωση υγρών και την ανάπαυση.[92] Ανάλογα με τη σοβαρότητα, μπορεί να απαιτηθούν οξυγονοθεραπεία, ενδοφλέβια υγρά και αναπνευστική υποστήριξη.[131]

Οι περισσότερες περιπτώσεις COVID-19 είναι ήπιες. Σε αυτές, η υποστηρικτική φροντίδα περιλαμβάνει φάρμακα όπως η παρακεταμόλη για την ανακούφιση των συμπτωμάτων (πυρετός, πόνοι στο σώμα, βήχας), σωστή πρόσληψη υγρών, ανάπαυση και ρινική αναπνοή.[132] Επίσης, συνιστάται καλή προσωπική φροντίδα και υγιεινή διατροφή.[133] Σε όσους υποπτεύονται ότι μεταφέρουν τον ιό συνιστάται να απομονωθούν στο σπίτι και να φορούν μάσκα προσώπου.[134]

Άτομα με πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να χρειάζονται θεραπεία στο νοσοκομείο. Σε άτομα με χαμηλά επίπεδα οξυγόνου, συνιστάται η χρήση του γλυκοκορτικοστεροειδούς δεξαμεθαζόνη, όπως και του αντιιικού ρεμντεσιβίρη, καθώς μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο θανάτου.[135][136] Επίσης, μπορεί να απαιτείται μη επεμβατικός αερισμός και, τελικά, εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας για μηχανική υποστήριξη της αναπνοής.[137] Η εξωσωματική οξυγόνωση μεμβράνης (ECMO) έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του προβλήματος της αναπνευστικής ανεπάρκειας, αλλά τα οφέλη της εξακολουθούν να εξετάζονται.[138]

Επί του παρόντος, πολλές πειραματικές θεραπείες μελετώνται ενεργά σε κλινικές δοκιμές.[139][140] Κάποιες από αυτές ενώ θεωρούνταν πολλά υποσχόμενες στην αρχή της πανδημίας, όπως η υδροξυχλωροκίνη και η λοπιναβίρη/ριτοναβίρη, η έρευνα αργότερα έδειξε ότι είναι αναποτελεσματικά ή ακόμη και επιβλαβή.[139][141] Παρά τη συνεχιζόμενη έρευνα, δεν υπάρχουν ακόμη αρκετά υψηλής ποιότητας στοιχεία που να προτείνουν τη λεγόμενη έγκαιρη θεραπεία.[141] Ωστόσο, στην ΕΕ, θεραπείες που βασίζονται σε μονοκλωνικά αντισώματα είναι διαθέσιμες για έγκαιρη χρήση σε περιπτώσεις που πιστεύεται ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εξέλιξης σε σοβαρή νόσο.[142][143][144][145]

Τέλος, αρκετές ενώσεις, οι οποίες είχαν προηγουμένως εγκριθεί για τη θεραπεία άλλων ιικών ασθενειών, όπως το favipiravir, η ριμπαβιρίνη, και το galidesivir, εξετάζονται ως πιθανά φάρμακα κατά του κορονοϊού.[146] Φάρμακα όπως η κολχικίνη, η οποία έχει εγκριθεί για την αντιμετώπιση καρδιαγγειακών παθήσεων, έχουν επίσης εξεταστεί και χρησιμοποιηθεί.[147]

Η αρχή της εξάπλωσης

Κίνα

Η επιδημία εκδηλώθηκε για πρώτη φορά σε ένα σύμπλεγμα μυστηριώδους πνευμονίας στην Ουχάν, πρωτεύουσα της επαρχίας Χουπέι στην ηπειρωτική Κίνα. Ένα νοσοκομείο της Ουχάν κοινοποίησε στις 27 Δεκεμβρίου 2019 το τοπικό κέντρο για την καταπολέμηση και πρόληψη ασθενειών και τις υγειονομικές επιτροπές. Στις 31 Δεκεμβρίου, το Κέντρο της Ουχάν παραδέχτηκε ότι υπήρχε ένα σύμπλεγμα άγνωστης πνευμονίας στην αγορά θαλασσινών Χουανάν. Η πιθανή επιδημία σύντομα προσέλκυσε την κρατική προσοχή, συμπεριλαμβανομένης της προσοχής της Εθνικής Επιτροπής Υγείας (ΕΕΥ) στο Πεκίνο, η οποία έστειλε εμπειρογνώμονες στην Ουχάν την επόμενη μέρα. Στις 8 Ιανουαρίου, αναγνωρίστηκε ένας νέος κορονοϊός ως η αιτία της πνευμονίας.[148] Η αλληλουχία του ιού δημοσιεύθηκε σύντομα σε μια βάση δεδομένων ανοικτής πρόσβασης.[149] Τα μέτρα που ελήφθησαν από την Κίνα επαινέθηκαν σε μεγάλο βαθμό από πολλούς, συμπεριλαμβανομένης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).[150][151][152] Η ανταπόκριση της Κίνας φαίνεται να είναι πολύ πιο διαφανής από τον τρόπο με τον οποίο η χώρα ανταποκρίθηκε στο SARS το 2003.[151][153]

Ωστόσο, η καθυστερημένη και αμφιλεγόμενη αντίδραση των αρχών της Ουχάν και της Χουπέι απέτυχε να συγκρατήσει την έξαρση σε πρώιμο στάδιο, γεγονός που οδήγησε σε κριτική από το κοινό και τα μέσα ενημέρωσης.[154] Μέχρι τις 29 Ιανουαρίου, ο ιός είχε εξαπλωθεί σε όλες τις επαρχίες της ηπειρωτικής Κίνας.[155][156][157] Έως τις 8 Φεβρουαρίου, πάνω από 724 είχαν πεθάνει από πνευμονία που σχετίζεται με τη μόλυνση από κορονοϊό και 34.878 επιβεβαιώθηκαν ως μολυσμένοι. Μόνο στη Χουπέι υπήρξαν 24.953 περιπτώσεις μολύνσεων και 699 σχετικοί θάνατοι.[158] Όλες οι επαρχίες της ηπειρωτικής Κίνας είχαν ξεκινήσει το υψηλότερο επίπεδο απόκρισης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία.[159] Στις 31 Ιανουαρίου, ο ΠΟΥ δήλωσε την έξαρση ως «έκτακτη ανάγκη δημόσιας υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος»,[157] επειδή φοβόταν ότι ο ιός εξαπλώθηκε πέρα ​​από την Κίνα, όπου δεν υπάρχει ισχυρό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, παρά την εμπιστοσύνη του στις προσπάθειες της Κίνας.[160]

Ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Σι Τζινπίνγκ προειδοποίησε για μια «σοβαρή κατάσταση» που αντιμετωπίζει η Κίνα.[161][162] Το Πολιτικό Γραφείο του Κόμματος σχημάτισε μια ειδική ομάδα ηγεσίας για τον έλεγχο επιδημίας υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Λι Κετσιάνγκ. Οι εορτασμοί της κινεζικής Πρωτοχρονιάς ακυρώθηκαν. Οι επιβάτες ελέγχονταν για τις θερμοκρασίες τους.[163] Έχουν συσταθεί εντολές για επιδημιολογικό έλεγχο (CEC) σε διάφορες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων της Ουχάν και Χουπέι. Πολλές υπηρεσίες διαεπαρχειακών λεωφορείων,[164] και σιδηροδρομικές υπηρεσίες έχουν ανασταλεί.[165] Στις 29, όλες οι πόλεις του Χουμπέι είχαν τεθεί σε καραντίνα.[166] Οι νόμοι απαγόρευσης της κυκλοφορίας έχουν εφαρμοστεί στη Χουανγάνγκ, στη Γουεντζόου,[167] και σε άλλες πόλεις της ηπειρωτικής χώρας. Η περιοχή βλέπει επίσης μια τεράστια έλλειψη από μάσκες προσώπου και άλλων προστατευτικών εξοπλισμών, παρά το γεγονός ότι αποτελεί τον παγκόσμιο κόμβο κατασκευής για τα προϊόντα αυτά.[168]

Ιστορικό

Η επιδημία νέου κορονοϊού εντοπίστηκε αρχικά στα μέσα Δεκεμβρίου 2019 στην πόλη Ουχάν της κεντρικής Κίνας, ως ένα αναδυόμενο σύμπλεγμα ανθρώπων με πνευμονία χωρίς σαφή αιτία, το οποίο συνδέονταν κυρίως με ανθρώπους που κρατούσαν πάγκους στην Αγορά Θαλασσινών Ουχάν ( 华南海鲜市场 ), στην οποία επίσης πωλούνται ζωντανά ζώα. Οι Κινέζοι επιστήμονες απομόνωσαν στη συνέχεια ένα νέο στέλεχος του κορονοϊού, που ονομάστηκε 2019-nCoV, ο οποίος βρέθηκε να είναι τουλάχιστον 70 τοις εκατό παρόμοιος σε αλληλουχία γονιδιώματος με τον SARS-CoV. Με την ανάπτυξη ενός ειδικού διαγνωστικού ελέγχου PCR για την ανίχνευση της λοίμωξης, επιβεβαιώθηκαν ορισμένες περιπτώσεις σε άτομα που συνδέονται άμεσα με την αγορά και σε κάποιους που δεν συνδέονταν άμεσα με αυτήν.

Στις 20 Ιανουαρίου 2020, ο κινέζος πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ προέτρεψε αποφασιστικές και αποτελεσματικές προσπάθειες για την πρόληψη και τον έλεγχο της επιδημίας πνευμονίας που προκαλείται από έναν νέο κορωναϊό.

Σχετικά με τον αν η κατάσταση αποτελεί επείγουσα κατάσταση δημόσιας υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος βάσει του Διεθνούς Υγειονομικού Κανονισμού συζητήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2020 από επιτροπή έκτακτης ανάγκης που διοργάνωσε η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ). Η απόφαση αναβλήθηκε λόγω έλλειψης πληροφοριών. Ο ΠΟΥ είχε προειδοποιήσει ότι μια ευρεία επιδημία είναι δυνατή, και υπήρχαν ανησυχίες για περαιτέρω μετάδοση κατά τη διάρκεια της κορύφωσης ταξιδιών στην Κίνα κατά τη διάρκεια της κινεζικής Πρωτοχρονιάς. Η ξαφνική αύξηση των περιστατικών της νόσου δημιούργησε ερωτήματα σχετικά με το εμπόριο άγριων ζώων, αβεβαιότητες που περιβάλλουν την ικανότητα του ιού να εξαπλωθεί και να προκαλέσει βλάβη, αν ο ιός κυκλοφορούσε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό, τι θεωρούνταν προηγουμένως, την προέλευσή του, και τη δυνατότητα εμφάνισης της επιδημίας που είναι ένα γεγονός υπερδιάδοσης.

Οι πρώτες ύποπτες περιπτώσεις αναφέρθηκαν στις 31 Δεκεμβρίου 2019, με τις πρώτες περιπτώσεις συμπτωματικής ασθένειας να έχουν εμφανιστεί μόλις τρεις εβδομάδες νωρίτερα στις 8 Δεκεμβρίου 2019. Η αγορά έκλεισε την 1η Ιανουαρίου 2020 και απομονώθηκαν τα άτομα που έδειξαν σημεία και συμπτώματα της μόλυνσης από κορονοϊό. Πάνω από 700 άτομα, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 400 εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που έρχονται σε στενή επαφή με πιθανώς μολυσμένα άτομα, παρακολουθήθηκαν αρχικά. Μετά την ανάπτυξη ενός συγκεκριμένου διαγνωστικού ελέγχου PCR για την ανίχνευση της λοίμωξης, η παρουσία του 2019-nCoV στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε σε 41 άτομα στο αρχικό σύμπλεγμα του Ουαχάν, εκ των οποίων αργότερα δύο αναφέρθηκαν ως παντρεμένο ζευγάρι, ένας από τους οποίους δεν ήταν παρών στην αγορά και άλλοι τρεις που ήταν μέλη της ίδιας οικογένειας που εργαζόταν στους πάγκους θαλασσινών της αγοράς. Ο πρώτος επιβεβαιωμένος θάνατος από τη μόλυνση με κορωναϊό συνέβη στις 9 Ιανουαρίου 2020.

Στις 23 Ιανουαρίου 2020, η Ουχάν τέθηκε σε καραντίνα, όπου όλες οι δημόσιες συγκοινωνίες προς και από την Ουχάν έχουν ανασταλεί. Οι πόλεις Χουανγκάνγκ, Τσιτσιάνγκ, Ετσόου και Τσιμπί, δίπλα στη Ουαχάν, τέθηκαν επίσης σε παρόμοια καραντίνα από τις 24 Ιανουαρίου 2020 και μετά. Λίγες ημέρες μετά, η Κίνα ανέβαλε όλες τους εορτασμούς για την Κινεζική Πρωτοχρονιά, και έκλεισε όλα τα σχολεία μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου. Η ζήτηση χειρουργικών μασκών από το κινεζικό και μη κοινό έχει αυξηθεί κατακόρυφα, αν και η χρήση της ως μέσο προστασίας είναι αμφιλεγόμενη.

Στην Κίνα και σε όλο τον κόσμο, οι αρχές δημόσιας υγείας προσπαθούν να περιορίσουν την εξάπλωση της επιδημίας. Η κυβέρνηση της Κίνας εισήγαγε ταξιδιωτικούς περιορισμούς. Ορισμένες χώρες έχουν εκδώσει προειδοποιήσεις κατά των ταξιδιών στην Ουχάν, τη Χουπέι και την Κίνα γενικά. Οι ταξιδιώτες που έχουν επισκεφθεί την ηπειρωτική Κίνα έχουν κληθεί να παρακολουθήσουν την υγεία τους για τουλάχιστον δύο εβδομάδες. Όποιος υποψιάζεται ότι μεταφέρει τον ιό, συνιστάται να φοράει προστατευτική μάσκα και να ζητά ιατρική συμβουλή καλώντας έναν γιατρό αντί να επισκεφθεί απευθείας την κλινική αυτοπροσώπως. Οι αερολιμένες και οι σιδηροδρομικοί σταθμοί έχουν εφαρμόσει ελέγχους θερμοκρασίας, δηλώσεις υγείας και συμπλήρωση ερωτηματολογίων σε μια προσπάθεια να εντοπιστούν φορείς του ιού. Σε περιοχές με πολλά κρούσματα ακυρώνονται δημόσιες εκδηλώσεις, όπως οι εορταστικές εκδηλώσεις της Κινεζικής Πρωτοχρονιάς, καρναβαλικές εκδηλώσεις στις χώρες της Δύσης, συναυλίες, αθλητικές διοργανώσεις και κλείνουν σχολεία.

Παραπληροφόρηση

Κύριο λήμμα: Παραπληροφόρηση σχετικά με την πανδημία COVID-19

Μετά την αρχική εξάπλωση θεωρίες συνωμοσίας και παραπληροφόρηση διαδόθηκαν στο διαδίκτυο σχετικά με την προέλευση και την κλίμακα του κορονοϊού της Ουχάν.[169] Διάφορες αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ισχυρίστηκαν ότι ο ιός ήταν βιοόπλο, πρόγραμμα ελέγχου του πληθυσμού, ή το αποτέλεσμα μιας επιχείρησης κατασκοπείας.[170][171][172] Η Google, το Facebook και το Twitter ανακοίνωσαν ότι θα λάβουν αυστηρά μέτρα κατά της πιθανής παραπληροφόρησης.[173] Σε μια ανάρτηση στο blog του, το Facebook δήλωσε ότι θα αφαιρέσει περιεχόμενο που επισημαίνεται από κορυφαίους παγκόσμιους οργανισμούς υγείας και τοπικές αρχές ότι παραβιάζει την πολιτική περιεχομένου του σχετικά με παραπληροφόρηση που οδηγεί σε «σωματική βλάβη».[174]

Στις 2 Φεβρουαρίου, ο ΠΟΥ δήλωσε ότι υπήρχε μια «τεράστια πληροφοριοδημία» που συνοδεύει την έξαρση και την αντιμετώπιση, αναφέροντας μια υπερβολική πληθώρα πληροφοριών, ακριβείς και ψευδείς, σχετικά με τον ιό, που «δυσκολεύει τους ανθρώπους να βρουν αξιόπιστες πηγές και αξιόπιστη καθοδήγηση όταν τη χρειάζονται.» Ο ΠΟΥ δήλωσε ότι η υψηλή ζήτηση για έγκαιρη και αξιόπιστη πληροφόρηση έχει ενθαρρύνει τη δημιουργία μιας άμεσης ανοικτής τηλεφωνικής γραμμής WHO 24/7, όπου οι ομάδες επικοινωνίας και κοινωνικών μέσων παρακολουθούν και ανταποκρίνονται σε παραπληροφόρηση μέσω των ιστοσελίδων του και των σελίδων κοινωνικών μέσων. Οι αρχές της Ταϊβάν κατηγόρησαν τα τρολ της Κίνας ότι διαδίδουν παραπληροφόρηση και θεωρίες συνωμοσίας για να σπείρουν τον φόβο και τον πανικό μεταξύ των Ταϊβανέζων.[175][176] Σύμφωνα με τον Economist, θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με το ότι η COVID-19 είναι δημιουργία της CIA για να πολεμήσει την Κίνα είναι διάσπαρτες σε όλο στο κινεζικό διαδίκτυο.[177] Στις 22 Φεβρουαρίου, Αμερικανοί αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν ότι ανακάλυψαν κρατικά υποστηριζόμενη εκστρατεία παραπληροφόρησης από τη Ρωσία, προωθώντας σκόπιμα αντιαμερικανικές θεωρίες συνωμοσίας στα κοινωνικά μέσα.[178][179][180] Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο κορυφαίος οικονομικός σύμβουλος του Τραμπ, Λάρυ Κούνλοου και μερικά μέλη του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών, κατηγορήθηκαν για τη διάδοση παραπληροφόρησης σχετικά με τον κορονοϊό.[181][182][183][184] Η Inverse ανέφερε ότι «ο Κρίστοφερ Μπόουζι, ο ιδρυτής του Bot Sentinel, έκανε μια ανάλυση του Twitter για την Inverse και διαπίστωσε ότι trollbots υπέρ του Τραμπ κάνουν μια σειρά ψευδών ισχυρισμών για την επιδημία κορονοϊού.[185] Σύμφωνα με το Radio Farda ο Ιρανός κληρικός Σεϊέντ Μοχαμάντ Σαϊντί κατηγόρησε τον Πρόεδρο Τραμπ να στοχεύσει την Κομ με κορονοϊό για να εκπληρώσει την προηγούμενη υπόσχεσή του για αντίποινα εναντίον ιρανικών πολιτιστικών χώρων.[186] Ο Ιρανός ερευνητής Αλί Ακμπάρ Ρεφιπούρ ισχυρίστηκε ότι ο κορονοϊός ήταν μέρος ενός προγράμματος «υβριδικού πολέμου» που διεξήγαγαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο Ιράν και την Κίνα.[187] Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μελετών Μέσων Ανατολής, πολλοί συγγραφείς στα αραβικά μέσα έχουν προωθήσει τη θεωρία της συνωμοσίας ότι η COVID-19 δημιουργήθηκε και διαδόθηκε σκόπιμα από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως «μέρος ενός οικονομικού και ψυχολογικού πολέμου που διεξήγαγαν οι ΗΠΑ εναντίον της Κίνας με στόχο την αποδυνάμωση και την εμφάνισή της ως υποβαθμισμένη χώρα και πηγή ασθενειών».[188]

Παραπομπές

  1. ↑ «2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary». US Centers for Disease Control and Prevention. 1 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  2. ↑ https://www.cnn.gr/kosmos/story/361420/telos-i-pandimia-tou-koronoioy-ti-apofasise-o-pou. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2023.  Missing or empty |title= (βοήθεια)
  3. ↑ «ΠΟΥ: «Τέλος» η πανδημία COVID-19». Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2023. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «COVID-19 Dashboard by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University (JHU)». ArcGIS. Johns Hopkins University. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2022. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Getting your workplace ready for COVID-19» (PDF). World Health Organization. 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  6. ↑ «Operations Dashboard for ArcGIS». gisanddata.maps.arcgis.com. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2020. 
  7. ↑ «Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2020. 
  8. ↑ «Statement on the fifteenth meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the coronavirus disease (COVID-19) pandemic». www.who.int (στα Αγγλικά). 5 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2023. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 «Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV) | CDC». U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 10 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2020. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Rothan, Hussin A.; Byrareddy, Siddappa N. (26 February 2020). «The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak» (στα αγγλικά). Journal of Autoimmunity: 102433. doi:10.1016/j.jaut.2020.102433. ISSN 0896-8411. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0896841120300469. 
  11. ↑ «Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)». Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 31 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  12. ↑ «Coronavirus latest: infections in China pass 20,000». Nature. 4 February 2020. doi:10.1038/d41586-020-00154-w. ISSN 0028-0836. https://www.nature.com/articles/d41586-020-00154-w. 
  13. ↑ «Clue to Infection». hms.harvard.edu (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2020. 
  14. ↑ «Loss of smell and taste a key symptom for COVID-19 cases». www.kcl.ac.uk (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2020. 
  15. ↑ Keyhan, Seied Omid; Fallahi, Hamid Reza; Cheshmi, Behzad (2020-03-30). «Dysosmia and dysgeusia due to the 2019 Novel Coronavirus; a hypothesis that needs further investigation». Maxillofacial Plastic and Reconstructive Surgery 42 (1): 9. doi:10.1186/s40902-020-00254-7. ISSN 2288-8586. PMC PMC7103905. https://doi.org/10.1186/s40902-020-00254-7. 
  16. ↑ 16,0 16,1 https://www.gov.uk/government/news/uk-medicines-regulator-gives-approval-for-first-uk-covid-19-vaccine
  17. ↑ 17,0 17,1 https://www.kathimerini.gr/world/561188767/v-day-i-antepithesi-xekinise/
  18. ↑ «Νέος κορωνοϊός Covid-19 - Οδηγίες». Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας. 6 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2020. 
  19. ↑ Li, Ruiyun; Pei, Sen; Chen, Bin; Song, Yimeng; Zhang, Tao; Yang, Wan; Shaman, Jeffrey (2020). «Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (COVID-19)». Medrxiv: 2020.02.14.20023127. doi:10.1101/2020.02.14.20023127. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.02.14.20023127v1. 
  20. ↑ Sun, Haoyang; Dickens, Borame Lee; Chen, Mark; Cook, Alex Richard; Clapham, Hannah Eleanor (2020). «Estimating number of global importations of COVID-19 from Wuhan, risk of transmission outside mainland China and COVID-19 introduction index between countries outside mainland China». Medrxiv: 2020.02.17.20024075. doi:10.1101/2020.02.17.20024075. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.02.17.20024075v1. 
  21. ↑ «The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) - China, 2020». China CDC Weekly 2: 1-10. 20 February 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-02-22. https://web.archive.org/web/20200222141550/http://www.ne.jp/asahi/kishimoto/clinic/cash/COVID-19.pdf. Ανακτήθηκε στις 2020-02-27. 
  22. ↑ Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team (17 February 2020). «[The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) in China]» (στα Chinese). Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi 41 (2): 145–151. doi:10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003. PMID 32064853. 
  23. ↑ Cheng, Zhangkai J.; Shan, Jing (18 February 2020). «2019 Novel coronavirus: where we are and what we know» (στα αγγλικά). Infection. doi:10.1007/s15010-020-01401-y. ISSN 1439-0973. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/s15010-020-01401-y.pdf. 
  24. ↑ «The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) - China, 2020». China CDC Weekly 2: 1-10. 20 February 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-02-22. https://web.archive.org/web/20200222141550/http://www.ne.jp/asahi/kishimoto/clinic/cash/COVID-19.pdf. Ανακτήθηκε στις 2020-02-27. 
  25. ↑ Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team (17 February 2020). «[The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) in China]» (στα Chinese). Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi 41 (2): 145–151. doi:10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003. PMID 32064853. 
  26. ↑ «Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China». Lancet 395 (10223): 497–506. February 2020. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736. PMID 31986264. https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2820%2930183-5.   
  27. ↑ Wang, Chen; Horby, Peter W.; Hayden, Frederick G.; Gao, George F. (24 January 2020). «A novel coronavirus outbreak of global health concern». The Lancet 395 (10223): 470–473. doi:10.1016/S0140-6736(20)30185-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986257. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30185-9/abstract.   
  28. ↑ 28,0 28,1 Li, Qun; Guan, Xuhua; Wu, Peng; Wang, Xiaoye; Zhou, Lei; Tong, Yeqing; Ren, Ruiqi; Leung, Kathy S. M. και άλλοι. (29 January 2020). «Early Transmission Dynamics in Wuhan, China, of Novel Coronavirus-Infected Pneumonia». The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2001316. ISSN 1533-4406. PMID 31995857.   
  29. ↑ «China confirms sharp rise in cases of SARS-like virus across the country». 20 January 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 January 2020. https://web.archive.org/web/20200120055618/https://www.france24.com/en/20200120-china-confirms-sharp-rise-in-cases-of-sars-like-virus-across-the-country. Ανακτήθηκε στις 20 January 2020. 
  30. ↑ «The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) — China, 2020». 
  31. ↑ Frejdeman, Hannah (31 January 2020). «Coronaviruset har upptäckts i Jönköping» (στα Swedish). Svenska Dagbladet. ISSN 1101-2412. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 January 2020. https://web.archive.org/web/20200131163041/https://www.svd.se/bekraftat-fall-i-jonkoping-av-nya-coronaviruset. Ανακτήθηκε στις 31 January 2020. 
  32. ↑ 32,0 32,1 Holm, Phil; Moritsugu, Ken. «Where the virus has spread». Associated Press. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 January 2020. https://web.archive.org/web/20200130191856/https://apnews.com/VirusOutbreak. Ανακτήθηκε στις 29 January 2020. 
  33. ↑ «WHO Director-General's opening remarks at the mission briefing on COVID-19 - 26 February 2020». World Health Organization. 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  34. ↑ [χρειάζεται ιατρική παραπομπή]«60% of UK population need to get coronavirus so country can build 'herd immunity', chief scientist says». The Independent (στα Αγγλικά). 13 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2020. 
  35. ↑ [χρειάζεται ιατρική παραπομπή]«Up to 70% of Germany could contract virus - Merkel». BBC News. 11 March 2020. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-51835856. 
  36. ↑ [χρειάζεται ιατρική παραπομπή]«Infektiologe zur Corona-Pandemie: Wie sieht die Zukunft nach dem Ausbruch aus? - DER SPIEGEL - Wissenschaft». 
  37. ↑ «Coronavirus: Window of opportunity to act, World Health Organization says». BBC News Online. 5 February 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 February 2020. https://web.archive.org/web/20200205213138/https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51368873. Ανακτήθηκε στις 10 February 2020. 
  38. ↑ Jeannette Guarner, MD, Three Emerging Coronaviruses in Two Decades: The Story of SARS, MERS, and Now COVID-19, American Journal of Clinical Pathology,
    doi:10.1093/ajcp/aqaa029
  39. ↑ «Coronavirus Death Toll Climbs in China, and a Lockdown Widens». The New York Times. 23 January 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 February 2020. https://web.archive.org/web/20200206091324/https://www.nytimes.com/2020/01/23/world/asia/china-coronavirus.html. Ανακτήθηκε στις 10 February 2020. 
  40. ↑ Philippines, World Health Organization (1 Φεβρουαρίου 2020). «A 44-year-old male is confirmed as the second person with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in the Philippines. He passed away on 1 February 2020.pic.twitter.com/5a5tPWtvpc». @WHOPhilippines. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. [χρειάζεται μη πρωτογενή πηγή]
  41. ↑ Ramzy, Austin; May, Tiffany (2 February 2020). «Philippines Reports First Coronavirus Death Outside China». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 February 2020. https://web.archive.org/web/20200203204845/https://www.nytimes.com/2020/02/02/world/asia/philippines-coronavirus-china.html. Ανακτήθηκε στις 4 February 2020. 
  42. ↑ «Coronavirus updates: U.S., Japanese citizens die in Wuhan». NBC News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2020. 
  43. ↑ «Coronavirus Live Updates: First Death Outside Asia Reported in France». The New York Times. 15 February 2020. https://www.nytimes.com/2020/02/15/world/asia/coronavirus-china-live-updates.html. Ανακτήθηκε στις 15 February 2020. 
  44. ↑ «Legislator from Iran's Qom alleges virus coverup». Al Jazeera English. 24 February 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 February 2020. https://web.archive.org/web/20200224134920/https://www.aljazeera.com/news/2020/02/legislator-iran-qom-alleges-virus-coverup-200224100832284.html. Ανακτήθηκε στις 24 February 2020. 
  45. ↑ «코로나바이러스감염증-19 국내 발생 현황(일일집계통계, 9시 기준)». 24 Φεβρουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  46. ↑ «Coronavirus, sette morti in Italia, 229 contagi. Le vittime di oggi hanno tutte più di 80 anni» (στα it). Repubblica. 24 February 2020. https://www.repubblica.it/cronaca/2020/02/24/news/coronavirus_149_i_casi_confermati_conte_i_contagi_possono_crescere_-249427098/?ref=RHPPTP-BL-I249215369-C12-P2-S1.12-T1. Ανακτήθηκε στις 24 February 2020. 
  47. ↑ https://www.ema.europa.eu/en/documents/press-release/update-treatments-vaccines-against-covid-19-under-development_en.pdf
  48. ↑ «Preliminary analysis of the 2019 nCOV outbreak in Wuhan city». Northeastern University. 22 Ιανουαρίου 2020. 
  49. ↑ Fifield, Anna (22 January 2020). «As families tell of pneumonia-like deaths in Wuhan, some wonder if China virus count is too low». The Washington Post. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-01-23. https://archive.today/20200123065441/https://www.washingtonpost.com/world/as-families-tell-of-pneumonia-like-deaths-in-wuhan-some-wonder-if-china-virus-count-is-too-low/2020/01/22/0f50b1e6-3d07-11ea-971f-4ce4f94494b4_story.html. Ανακτήθηκε στις 25 January 2020. 
  50. ↑ Kuo, Lily (21 January 2020). «Coronavirus: Chinese hospitals not testing patients, say relatives». The Guardian. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 January 2020. https://web.archive.org/web/20200121170326/https://www.theguardian.com/world/2020/jan/21/coronavirus-chinese-hospitals-not-testing-patients-say-relatives. 
  51. ↑ Fan, Wenxin (24 January 2020). «Relatives Wonder Whether Pneumonia Deaths Were Tied to Coronavirus». https://www.wsj.com/articles/relatives-wonder-whether-pneumonia-deaths-were-tied-to-coronavirus-11579915630. 
  52. ↑ «Officials Report Huge Jump in Coronavirus Cases in 1 Chinese Province». NPR. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2020. 
  53. ↑ «China's Hubei Reports 349 New Coronavirus Cases, Lowest Since Jan. 25». The New York Times. https://www.nytimes.com/reuters/2020/02/19/world/asia/19reuters-china-health-hubei.html. Ανακτήθηκε στις 20 February 2020. 
  54. ↑ Brandenburg, A. (14 February 2020). «Quadratic growth during the 2019 novel coronavirus epidemic».
    arXiv:2002.03638
     [q-bio.PE]
    .     

  55. ↑ «Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China». Lancet 395 (10223): 497–506. February 2020. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736. PMID 31986264. https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2820%2930183-5.   
  56. ↑ Pan, Xingfei; Chen, Dexiong; Xia, Yong; Wu, Xinwei; Li, Tangsheng; Ou, Xueting; Zhou, Liyang; Liu, Jing (19 February 2020). «Asymptomatic cases in a family cluster with SARS-CoV-2 infection». The Lancet Infectious Diseases 0. doi:10.1016/S1473-3099(20)30114-6. ISSN 1473-3099. PMID 32087116. https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(20)30114-6/abstract. 
  57. ↑ «WHO COVID-19 situation report 29» (PDF). World Health Organization. 19 Φεβρουαρίου 2020. 
  58. ↑ «Q&A on coronaviruses (COVID-19): How long is the incubation period for COVID-19?». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  59. ↑ «Coronavirus incubation could be as long as 27 days, Chinese provincial government says». Reuters. 22 Φεβρουαρίου 2020. 
  60. ↑ Schirring, Lisa· 2020 (16 Ιανουαρίου 2020). «Japan has 1st novel coronavirus case; China reports another death». CIDRAP. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2020. 
  61. ↑ «Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases: Interim guidance». World Health Organization. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2020. 
  62. ↑ «Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-Novel Coronavirus». U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 29 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  63. ↑ Brueck, Hilary (30 Ιανουαρίου 2020). «There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus». Business Insider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  64. ↑ «Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe». GlobeNewswire News Room. 30 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  65. ↑ «COVID-19 – History and exam | BMJ Best Practice». BMJ. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  66. ↑ «COVID-19 - Approach | BMJ Best Practice». BMJ. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  67. ↑ «How COVID-19 Spreads». U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2020.    Αυτό το λήμμα περιλαμβάνει κείμενο από αυτή την πηγή, που είναι κοινό κτήμα.
  68. ↑ «Q&A on coronaviruses (COVID-19)». who.int. 23 Φεβρουαρίου 2020. 
  69. ↑ 69,0 69,1 Kampf, Günter; Todt, Daniel; Pfaender, Stephanie; Steinmann, Eike (6 February 2020). «Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and its inactivation with biocidal agents». Journal of Hospital Infection (Elsevier). doi:10.1016/j.jhin.2020.01.022. PMID 32035997. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0195670120300463/. Ανακτήθηκε στις 15 February 2020.   
  70. ↑ Leung, Gabriel· Wu, Joseph (27 Ιανουαρίου 2020). «Real-time nowcast and forecast on the extent of the Wuhan CoV outbreak, domestic and international spread» (PDF). Wuhan-coronavirus-outbreak AN UPDATE. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 30 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2020. 
  71. ↑ «中疾控分析九千新冠患者:老年男性风险大 R0为3.77». news.163.com. 13 Φεβρουαρίου 2020. 
  72. ↑ Yang, Yang; Lu, Qingbin; Liu, Mingjin; Wang, Yixing; Zhang, Anran; Jalali, Neda; Dean, Natalie; Longini, Ira και άλλοι. (21 February 2020). «Epidemiological and clinical features of the 2019 novel coronavirus outbreak in China». MedRxiv: 2020.02.10.20021675. doi:10.1101/2020.02.10.20021675. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.02.10.20021675v2. 
  73. ↑ Saey, Tina Hesman (24 Ιανουαρίου 2020). «How the new coronavirus stacks up against SARS and MERS». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2020. 
  74. ↑ «WHO Coronavirus Disease Situation Report 32» (PDF). 
  75. ↑ Cyranoski, David (2020-02-07). «Did pangolins spread the China coronavirus to people?» (στα αγγλικά). Nature. doi:10.1038/d41586-020-00364-2. https://www.nature.com/articles/d41586-020-00364-2. 
  76. ↑ ECDC (14 February 2020). European Centre for Disease Prevention and Control. Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China − fourth update Αρχειοθετήθηκε 2020-02-15 στο Wayback Machine.. ECDC (Risk Assessment): Stockholm; 2020.
  77. ↑ Zhu, Na; Zhang, Dingyu; Wang, Wenling; Li, Xinwang; Yang, Bo; Song, Jingdong; Zhao, Xiang; Huang, Baoying και άλλοι. (24 January 2020). «A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019». New England Journal of Medicine (United States) 382 (8): 727–733. doi:10.1056/NEJMoa2001017. ISSN 0028-4793. PMID 31978945. 
  78. ↑ Zhou, Peng; Yang, Xing-Lou; Wang, Xian-Guang; Hu, Ben; Zhang, Lei; Zhang, Wei; Si, Hao-Rui; Zhu, Yan και άλλοι. (23 January 2020). «Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin». bioRxiv: 2020.01.22.914952. doi:10.1101/2020.01.22.914952. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.01.22.914952v2. Ανακτήθηκε στις 24 January 2020. 
  79. ↑ WHO-China Joint Mission (16–24 Φεβρουαρίου 2020). «Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)» (PDF). World Health Organization (WHO). Ανακτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 2020. 
  80. ↑ Xiao K, Zhai J, Feng Y (Φεβρουαρίου 2020). «Isolation and Characterization of 2019-nCoV-like Coronavirus from Malayan Pangolins». bioRxiv 2020.02.17.951335   Check |biorxiv= value (βοήθεια). 
  81. ↑ «COVID-19 Prevention & Treatment». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 11 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2020. 
  82. ↑ «Advice for public». World Health Organisation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2020. 
  83. ↑ «What to do if you are sick with 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 11 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2020. 
  84. ↑ «COVID-19 Thematic Website, Together, We Fight the Virus, COVID-19». Hong Kong government coronavirus website. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2020. 
  85. ↑ «COVID-19 Information for Travel». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 11 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2020. 
  86. ↑ 86,0 86,1 «Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent». Hong Kong: Centre for Health Protection, Department of Health. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  87. ↑ «Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: Myth busters». World Health Organization (WHO). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  88. ↑ «China bans trade, consumption of wild animals due to coronavirus». CNBC (στα Αγγλικά). 25 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2020. 
  89. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 11 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2020. 
  90. ↑ «Expert interview: What is contact tracing? – Public health matters». publichealthmatters.blog.gov.uk (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2020. 
  91. ↑ How does cold weather impact the spread, survival of the flu virus? Ashley Williams, AccuWeather staff writer www.accuweather.com, accessed 3 March 2020
  92. ↑ 92,0 92,1 «Prevention & Treatment». U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 Φεβρουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2020.    Αυτό το λήμμα περιλαμβάνει κείμενο από αυτή την πηγή, που είναι κοινό κτήμα.
  93. ↑ 93,0 93,1 «Advice for public». World Health Organization (WHO). Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2020. 
  94. ↑ «Coronavirus public information campaign launched across the UK». Government of the United Kingdom. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2020. 
  95. ↑ «Advice for public». 
  96. ↑ Home. «Novel Coronavirus». Health Protection Surveillance Centre. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  97. ↑ «Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Local Situation». Singapore: Ministry of Health. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  98. ↑ 98,0 98,1 98,2 «Advice on the use of masks the community, during home care and in health care settings in the context of the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak». World Health Organization. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2020. 
  99. ↑ «When and how to use masks». www.who.int (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 2020. 
  100. ↑ «Interim Infection Prevention and Control Recommendations for Patients with Confirmed Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) or Persons Under Investigation for COVID-19 in Healthcare Settings». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 6 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2020. 
  101. ↑ 疫情通报 [Outbreak notification] (στα Κινεζικά). National Health Commission of the People's Republic of China. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2020. 
  102. ↑ «2019-nCoV: What the Public Should Do». United States: Centers for Disease Control and Prevention. 4 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2020. 
  103. ↑ «Coronavirus (COVID-19)». Australia: Department of Health. 21 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2020. 
  104. ↑ «As Hongkongers clamour for surgical masks, 25,000 stolen from warehouse». South China Morning Post. Hong Kong. 31 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  105. ↑ Takahashi, Ryusei. «Amid virus outbreak, Japan stores scramble to meet demand for face masks». Japan Times. https://www.japantimes.co.jp/news/2020/01/31/national/coronavirus-japan-surgical-masks/. Ανακτήθηκε στις 1 February 2020. 
  106. ↑ Harun, Hana Naz; Teh, Athira Yusof; Solhi, Farah (31 January 2020). «Demand for face masks, hand sanitisers soars». New Straits Times (Malaysia). https://www.nst.com.my/news/nation/2020/01/561250/demand-face-masks-hand-sanitisers-soars. Ανακτήθηκε στις 1 February 2020. 
  107. ↑ Chia, Rachel Genevieve. «These 12 Twitter posts show the insane queues for masks in Singapore, Shanghai and Hong Kong, which are all sold out». Business Insider Singapore. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-02-01. https://web.archive.org/web/20200201071228/https://www.businessinsider.sg/photos-and-videos-show-insane-queues-for-masks-in-singapore-shanghai-and-hong-kong-which-netizens-say-are-all-sold-out/. Ανακτήθηκε στις 1 February 2020. 
  108. ↑ «Advice for public». who.int. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020. 
  109. ↑ «Singapore: The Model for COVID-19 Response?». MedPageToday.com. 5 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020. 
  110. ↑ «What every American and community can do now to decrease the spread of the coronavirus» (PDF). CDC. n.d. 
  111. ↑ Kottasová, Ivana; Isaac, Lindsay. «Italy shuts all schools over coronavirus outbreak». CNN. https://www.cnn.com/2020/03/04/europe/italy-schools-closures-coronavirus-intl/index.html. Ανακτήθηκε στις 8 March 2020. 
  112. ↑ «Coronavirus (COVID-19): What is social distancing? – Public health matters». Government of the United Kingdom. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2020. 
  113. ↑ Pueyo, Tomas (12 Μαρτίου 2020). «Coronavirus: Why You Must Act Now». Medium.com. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2020. 
  114. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «People at Risk for Serious Illness from COVID-19». CDC.gov. US Centers for Disease Control and Prevention. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020. 
  115. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «What to Do If You Are Sick With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  116. ↑ «Common questions about coronavirus (COVID-19)». nhs.uk. 24 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. 
  117. ↑ «Coronavirus (COVID-19): latest information and advice». GOV.UK. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  118. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα WHO2020QA.
  119. ↑ «Coronavirus vaccine development: from SARS and MERS to COVID-19». Journal of Biomedical Science 27 (1): 104. December 2020. doi:10.1186/s12929-020-00695-2. PMID 33341119. 
  120. ↑ hermesauto (23 January 2020). «Wuhan virus: Work to start on three possible vaccines, says epidemic response group». The Straits Times (Singapore). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 January 2020. https://web.archive.org/web/20200125111303/https://www.straitstimes.com/world/europe/wuhan-virus-epidemic-response-group-says-starts-work-on-3-possible-vaccines. Ανακτήθηκε στις 26 January 2020. 
  121. ↑ «Tracking Coronavirus Vaccinations Around the World». The New York Times. 29 January 2021. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/interactive/2021/world/covid-vaccinations-tracker.html. Ανακτήθηκε στις 23 December 2021. 
  122. ↑ The Visual and Data Journalism Team. «Covid vaccines: How fast is progress around the world?». BBC News. https://www.bbc.com/news/world-56237778. Ανακτήθηκε στις 18 August 2021. 
  123. ↑ Mallapaty, Smriti; Callaway, Ewen; Kozlov, Max; Ledford, Heidi; Pickrell, John; Van Noorden, Richard (16 December 2021). «How COVID vaccines shaped 2021 in eight powerful charts». Nature 600 (7890): 580–583. doi:10.1038/d41586-021-03686-x. PMID 34916666. Bibcode: 2021Natur.600..580M. https://www.nature.com/articles/d41586-021-03686-x. 
  124. ↑ 124,0 124,1 124,2 Anderson, R. M.; Heesterbeek, H.; Klinkenberg, D.; Hollingsworth, T. D. (March 2020). «How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?». Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. PMID 32164834. «A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—eg, minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.». 
  125. ↑ Qualls, Noreen; Levitt, Alexandra; Kanade, Neha; Wright-Jegede, Narue; Dopson, Stephanie; Biggerstaff, Matthew; Reed, Carrie; Uzicanin, Amra και άλλοι. (21 April 2017). «Community Mitigation Guidelines to Prevent Pandemic Influenza — United States, 2017». MMWR. Recommendations and Reports 66 (1): 1–34. doi:10.15585/mmwr.rr6601a1. PMID 28426646. 
  126. ↑ Baird, Robert P. (11 Μαρτίου 2020). «What It Means to Contain and Mitigate the Coronavirus». The New Yorker. 
  127. ↑ «Community Mitigation Guidelines to Prevent Pandemic Influenza – United States, 2017». Recommendations and Reports (US Centers for Disease Control and Prevention) 66 (1). 12 April 2017. https://stacks.cdc.gov/view/cdc/45220. 
  128. ↑ Qin, Amy (7 March 2020). «China May Be Beating the Coronavirus, at a Painful Cost». The New York Times. https://www.nytimes.com/2020/03/07/world/asia/china-coronavirus-cost.html. 
  129. ↑ Bangkok, Justin McCurry Rebecca Ratcliffe in· Kong, Helen Davidson in Hong (11 Μαρτίου 2020). «Mass testing, alerts and big fines: the strategies used in Asia to slow coronavirus». The Guardian. 
  130. ↑ «Coronavirus». WebMD. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  131. ↑ «Overview of novel coronavirus (2019-nCoV) – Summary of relevant conditions». BMJ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020. 
  132. ↑ Wang, Yixuan; Wang, Yuyi; Chen, Yan; Qin, Qingsong (2020-03-29). «Unique epidemiological and clinical features of the emerging 2019 novel coronavirus pneumonia (COVID‐19) implicate special control measures». Journal of Medical Virology. doi:10.1002/jmv.25748. ISSN 0146-6615. PMID 32134116. PMC 7228347. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7228347/. 
  133. ↑ Wang, Lisheng; Wang, Yiru; Ye, Dawei; Liu, Qingquan (2020-06-01). «Review of the 2019 novel coronavirus (SARS-CoV-2) based on current evidence» (στα αγγλικά). International Journal of Antimicrobial Agents 55 (6): 105948. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105948. ISSN 0924-8579. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0924857920300984. 
  134. ↑ CDC (11 Φεβρουαρίου 2020). «COVID-19 and Your Health». Centers for Disease Control and Prevention (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  135. ↑ «EMA endorses use of dexamethasone in COVID-19 patients on oxygen or mechanical ventilation». ema.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  136. ↑ «First COVID-19 treatment recommended for EU authorisation». ema.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  137. ↑ «Information on COVID-19 Treatment, Prevention and Research». COVID-19 Treatment Guidelines (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  138. ↑ Henry, Brandon Michael (2020-4). «COVID-19, ECMO, and lymphopenia: a word of caution». The Lancet. Respiratory Medicine 8 (4): e24. doi:10.1016/S2213-2600(20)30119-3. ISSN 2213-2600. PMID 32178774. PMC 7118650. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7118650/. 
  139. ↑ 139,0 139,1 Siemieniuk, Reed AC; Bartoszko, Jessica J; Ge, Long; Zeraatkar, Dena; Izcovich, Ariel; Kum, Elena; Pardo-Hernandez, Hector; Rochwerg, Bram και άλλοι. (2020-07-30). «Drug treatments for covid-19: living systematic review and network meta-analysis». The BMJ 370. doi:10.1136/bmj.m2980. ISSN 0959-8138. PMID 32732190. PMC 7390912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7390912/. 
  140. ↑ «COVID-19 treatments: research and development». ema.europa.eu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  141. ↑ 141,0 141,1 Kim, Peter S.; Read, Sarah W.; Fauci, Anthony S. (2020-12-01). «Therapy for Early COVID-19» (στα αγγλικά). JAMA 324 (21): 2149. doi:10.1001/jama.2020.22813. ISSN 0098-7484. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2773058. 
  142. ↑ «EMA issues advice on use of REGN-COV2 antibody combination (casirivimab / imdevimab)». ema.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  143. ↑ «Conditions of use, conditions for distribution, patients targeted and conditions for safety monitoring addressed to member states for unauthorized product available for use» (PDF). ema.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  144. ↑ Weinreich, David M.; Sivapalasingam, Sumathi; Norton, Thomas; Ali, Shazia; Gao, Haitao; Bhore, Rafia; Musser, Bret J.; Soo, Yuhwen και άλλοι. (2021-01-21). «REGN-COV2, a Neutralizing Antibody Cocktail, in Outpatients with Covid-19». New England Journal of Medicine 384 (3): 238–251. doi:10.1056/NEJMoa2035002. ISSN 0028-4793. PMID 33332778. PMC PMC7781102. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2035002. 
  145. ↑ «COVID-19 treatments: under evaluation». ema.europa.eu. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  146. ↑ Li G, De Clercq E. Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV). Nature Reviews Drug Discovery 2020 Feb
    doi:10.1038/d41573-020-00016-0
  147. ↑ Newsroom. «Εγκρίθηκε η κολχικίνη ως φάρμακο στη μάχη κατά του κορωνοϊού | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ». Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2021. 
  148. ↑ Khan, Natasha (2020-01-09). «New Virus Discovered by Chinese Scientists Investigating Pneumonia Outbreak» (στα αγγλικά). Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-02-02. https://web.archive.org/web/20200202154104/https://www.wsj.com/articles/new-virus-discovered-by-chinese-scientists-investigating-pneumonia-outbreak-11578485668. Ανακτήθηκε στις 2020-02-02. 
  149. ↑ Cohen, Jon (11 Ιανουαρίου 2020). «Chinese researchers reveal draft genome of virus implicated in Wuhan pneumonia outbreak». Science (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2020. 
  150. ↑ «WHO praises China's response to coronavirus, will reconvene expert panel». STAT (στα Αγγλικά). 29 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  151. ↑ 151,0 151,1 Karlin-Smith, Sarah. «U.S. officials praise Chinese transparency on virus — up to a point». POLITICO (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  152. ↑ Delfs, Arne· Lacqua, Francine. «China Praised By Germany For Transparency in Combating Virus». bloomberg.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  153. ↑ Belluz, Julia (21 Ιανουαρίου 2020). «A coronavirus outbreak is spreading quickly. Here's what you need to know». Vox (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  154. ↑ Yuan, Li (2020-01-28). «Coronavirus Crisis Exposes Cracks in China's Facade of Unity» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 January 2020. https://web.archive.org/web/20200129015445/https://www.nytimes.com/2020/01/28/business/china-coronavirus-communist-party.html. Ανακτήθηκε στις 2020-02-03. 
  155. ↑ 眾新聞 | 【武漢肺炎大爆發】西藏首宗確診 全國淪陷 內地確診累計7711宗 湖北黃岡疫情僅次武漢 (στα Κινεζικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020.  Unknown parameter |script-website= ignored (βοήθεια)
  156. ↑ «Coronavirus Has Now Spread To All Regions Of Mainland China». NPR.org (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  157. ↑ 157,0 157,1 «Coronavirus declared global health emergency» (στα αγγλικά). BBC News. 2020-01-31. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 January 2020. https://web.archive.org/web/20200130201004/https://www.bbc.com/news/world-51318246. Ανακτήθηκε στις 2020-02-02. 
  158. ↑ «Tracking coronavirus: Map, data and timeline». Bnonews. https://bnonews.com/index.php/2020/02/the-latest-coronavirus-cases/. 
  159. ↑ 中国内地31省份全部启动突发公共卫生事件一级响应. Caixin. 29 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  160. ↑ «Coronavirus: WHO declare public health emergency». medicalnewstoday.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  161. ↑ «CPC leadership meets to discuss novel coronavirus prevention, control». People's Daily. 25 January 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 January 2020. https://web.archive.org/web/20200125202946/http://en.people.cn/n3/2020/0125/c90000-9651799.html. Ανακτήθηκε στις 26 January 2020. «Xi Jinping, general secretary of the CPC Central Committee, chaired the meeting.» 
  162. ↑ «Xi says China faces 'grave situation' as virus death toll hits 42» (στα αγγλικά). Reuters. 2020-01-26. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 February 2020. https://web.archive.org/web/20200203151650/https://www.reuters.com/article/us-china-health-idUSKBN1ZO005. Ανακτήθηκε στις 2020-02-02. 
  163. ↑ «China virus spread is accelerating, Xi warns» (στα αγγλικά). BBC News. 2020-01-26. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 February 2020. https://web.archive.org/web/20200202192447/https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51249208. Ανακτήθηκε στις 2020-02-02. 
  164. ↑ Yu, Xinyi (28 Ιανουαρίου 2020). 【各地在行动②】全国19省份暂停省际长途客运. 人民网. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  165. ↑ (στα zh-Hans)BBC News 中文. 2020-01-28. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 January 2020. https://web.archive.org/web/20200130002626/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-51280516. Ανακτήθηκε στις 2020-02-02. 
  166. ↑ 襄阳火车站关闭，湖北省最后一个地级市"封城". 29 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020 – μέσω The Paper.  Unknown parameter |script-website= ignored (βοήθεια)
  167. ↑ 杨丹旭, 文 / (2 Φεβρουαρίου 2020). 中国确诊及死亡病例创单日新高 黄冈恐成"第二个武汉" [China's confirmed and death cases hit a single-day high, Huang Gang fears to be "second Wuhan"]. Zaobao (στα Κινεζικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  168. ↑ Safi (now), Michael; Rourke (earlier), Alison; Greenfield, Patrick; Giuffrida, Angela; Kollewe, Julia; Oltermann, Philip (2020-02-03). «China issues 'urgent' appeal for protective medical equipment - as it happened» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 February 2020. https://web.archive.org/web/20200204074810/https://www.theguardian.com/world/live/2020/feb/03/coronavirus-live-updates-china-wuhan-outbreak-evacuations-flights-latest-news-death-toll-climbs-passing-sars. Ανακτήθηκε στις 2020-02-04. 
  169. ↑ BBC Monitoring, UGC Newsgathering (30 January 2020). «China coronavirus: Misinformation spreads online about origin and scale». BBC News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 February 2020. https://web.archive.org/web/20200204163412/https://www.bbc.com/news/blogs-trending-51271037. Ανακτήθηκε στις 10 February 2020. 
  170. ↑ Jessica McDonald (24 Ιανουαρίου 2020). «Social Media Posts Spread Bogus Coronavirus Conspiracy Theory». factcheck.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2020. 
  171. ↑ Lytvynenko, Jane. «Here's A Running List Of Disinformation Spreading About The Coronavirus». Buzzfeed News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2020. 
  172. ↑ Ghaffary, Shirin· Heilweil, Rebecca (31 Ιανουαρίου 2020). «How tech companies are scrambling to deal with coronavirus hoaxes». Vox. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2020. 
  173. ↑ Richtel, Matt (6 February 2020). «W.H.O. Fights a Pandemic Besides Coronavirus: an 'Infodemic'». The New York Times. ISSN 0362-4331. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 February 2020. https://web.archive.org/web/20200206224226/https://www.nytimes.com/2020/02/06/health/coronavirus-misinformation-social-media.html. Ανακτήθηκε στις 7 February 2020. 
  174. ↑ Paul, Katie (1 February 2020). «As coronavirus misinformation spreads on social media, Facebook removes posts». Reuters. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 February 2020. https://web.archive.org/web/20200206071606/https://www.reuters.com/article/us-china-health-facebook-idUSKBN1ZV388. Ανακτήθηκε στις 7 February 2020. 
  175. ↑ «Virus Outbreak: Chinese trolls decried for fake news». Taipei Times. 28 February 2020. http://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2020/02/28/2003731764. 
  176. ↑ «Taiwan accuses China of waging cyber 'war' to disrupt virus fight». Reuters. 29 February 2020. https://www.reuters.com/article/us-china-health-taiwan/taiwan-reports-five-new-coronavirus-cases-total-at-39-idUSKBN20N09C. 
  177. ↑ «China's rulers see the coronavirus as a chance to tighten their grip». The Economist. 8 February 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-02-29. https://archive.today/20200229034330/https://www.economist.com/china/2020/02/08/chinas-rulers-see-the-coronavirus-as-a-chance-to-tighten-their-grip. Ανακτήθηκε στις 29 February 2020. 
  178. ↑ «Coronavirus: Russia denies spreading US conspiracy on social media». BBC News. 23 February 2020. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-51599009. 
  179. ↑ «Coronavirus: Russia pushing fake news about US using outbreak to 'wage economic war' on China, officials say». Agence France-Presse. 23 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  180. ↑ Kate Ng (23 Φεβρουαρίου 2020). «US accuses Russia of huge coronavirus disinformation campaign». The Independent. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020. 
  181. ↑ «Conspiracy theories to colonialism: GOP covers up Trump's incompetent coronavirus response». Salon. 27 February 2020. https://www.salon.com/2020/02/27/conspiracy-theories-to-colonialism-gop-covers-up-trumps-incompetent-coronavirus-response/. 
  182. ↑ «Larry Kudlow Claims Coronavirus 'Contained' In U.S. As CDC Warns Of Likely Spread». HuffPost. 25 February 2020. https://www.huffpost.com/entry/larry-kudlow-coronavirus-misinformation_n_5e556f11c5b64c1d5620ddb1. 
  183. ↑ «Trump's Biggest Supporters Think The Coronavirus Is A Deep State Plot». BuzzFeed. 26 February 2020. https://www.buzzfeednews.com/article/ryanhatesthis/trump-supporters-coronavirus-deep-state-qanon. 
  184. ↑ «Trump's reckless coronavirus statements put the entire US at risk». The Verge. 25 February 2020. https://www.theverge.com/2020/2/25/21153035/coronavirus-response-trump-vaccine-covid19-cdc-who-health-crisis. 
  185. ↑ «Bots are waging a coronavirus disinformation campaign on social media». Inverse. 27 February 2020. https://www.inverse.com/mind-body/coronavirus-usa-2020. 
  186. ↑ «Iran Cleric Blames Trump For Coronavirus Outbreak In Religious City». Radio Farda. 22 February 2020. https://en.radiofarda.com/a/iran-cleric-blames-trump-for-coronavirus-outbreak-in-religious-city/30449087.html. Ανακτήθηκε στις 26 February 2020. 
  187. ↑ «Coronavirus: Misinformation and false medical advice spreads in Iran». BBC News. 29 February 2020. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51677530. 
  188. ↑ «Arab Writers: The Coronavirus Is Part Of Biological Warfare Waged By The U.S. Against China». Middle East Media Research Institute. 6 February 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 February 2020. https://web.archive.org/web/20200209043001/https://www.memri.org/reports/arab-writers-coronavirus-part-biological-warfare-waged-us-against-china. Ανακτήθηκε στις 29 February 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Πανδημία_COVID-19&oldid=10852368"