Βικιπαίδεια

Κωνσταντίνος Δούκας (σφετεριστής)

Ο Κωνσταντίνος Δούκας (πέθανε το 913) ήταν επιφανής Βυζαντινός στρατηγός από τη Δυναστεία των Δουκών γιος του γενάρχη της οικογένειας Ανδρόνικου Δούκα, εμπόδισε τον αυλικό ευνούχο Σαμωνά να αποστατήσει στους Άραβες (904).[1][2] Ο Σαμωνάς παρέσυρε με δόλο τον πατέρα του σε επανάσταση και ο Ανδρόνικος κατέφυγε στο Χαλιφάτο των Αββασιδών (906).

Κωνσταντίνος Δούκας (σφετεριστής)
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση9ος αιώνας
Θάνατος9  Ιουνίου 913
Κωνσταντινούπολη
Χώρα πολιτογράφησηςΒυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταστρατιωτικός
Οικογένεια
ΓονείςΑνδρόνικος Δούκας
ΟικογένειαΔυναστεία Δουκών
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαδομέστικος των σχολών
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Κωνσταντίνος ακολούθησε τον πατέρα του στην εξορία στη Βαγδάτη αλλά σύντομα έπεσαν στη δυσμένεια του χαλίφη χάρη σε επιστολές του Βυζαντινού αυτοκράτορα και φυλακίστηκαν. Ο Ανδρόνικος πέθανε στη φυλακή (910) αλλά ο γιος του Κωνσταντίνος δραπέτευσε και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, ο αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ τον εμπιστεύτηκε και τον διόρισε σε μεγάλα στρατιωτικά αξιώματα. Με τον αιφνίδιο θάνατο του μικρότερου αδελφού του Λέων ΣΤ΄ Αλέξανδρου ο Κωνσταντίνος Δούκας προσπάθησε να σφετεριστεί τον θρόνο από τον ανήλικο Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο αλλά ηττήθηκε και θανατώθηκε από τους οπαδούς του ανήλικου αυτοκράτορα.

Πρώτα χρόνια

Επεξεργασία
 
Ο Κωνσταντίνος Δούκας δραπετεύει από τους Άραβες ρίχνοντας πίσω του νομίσματα για να καθυστερήσει τους διώκτες του, εικονογραφία από τη Σύνοψις Ιστοριών.

Ο Κωνσταντίνος Δούκας εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις πηγές όταν συνέλαβε τον Αραβικής καταγωγής Σαμωνά έναν έμπιστο ευνούχο του αυτοκράτορα στην προσπάθεια του να αποστατήσει με τους Άραβες στη Συρία, τον μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη όπου δικάστηκε. Ο αυτοκράτορας που δεν ήθελε την τιμωρία του ζήτησε από τον Κωνσταντίνο Δούκα να υποκριθεί ότι ο Σαμωνάς ήθελε να πάει για προσκύνημα και δεν είχε στόχο να αποστατήσει στους Άραβες, ο Κωνσταντίνος το δέχτηκε. Οι αυλικοί ωστόσο του ζήτησαν στο δικαστήριο να "ορκιστεί στον θεό και το κεφάλι του αυτοκράτορα", ο ίδιος τότε αναγκάστηκε να αποκαλύψει την αλήθεια. Ο Σαμωνάς καταδικάστηκε σε κατ΄οίκον περιορισμό, ο αυτοκράτορας του έδωσε χάρη σε τέσσερις μήνες αλλά το μίσος του Σαμωνά για τη Δυναστεία των Δουκών παρέμενε βαθύτατο.[2][3][4]

Το μίσος του Σαμωνά για τους Δούκες εκδηλώθηκε όταν εμπόδισε με κόλπα και ραδιουργίες τον Ανδρόνικο Δούκα τη συμμετοχή του σε επιτυχή αυτοκρατορία εκστρατεία απέναντι στους Άραβες. Ο Ανδρόνικος και η οικογένεια του δραπέτευσαν από τον φόβο της αυτοκρατορικής τιμωρίας σε ένα κάστρο κοντά στο Ικόνιο, από εκεί κατέληξαν στην πρωτεύουσα του Χαλιφάτου των Αββασιδών Βαγδάτη. Ο Λέων ΣΤ΄ είχε ανάγκη ωστόσο τους Δούκες και ξεκίνησε μυστική αλληλογραφία με τον Ανδρόνικο, του ζητούσε να επιστρέψει με πλήρη συγχώρεση και αποκατάσταση. Με νέες ραδιουργίες του Σαμωνά η επιστολή έπεσε στα χέρια του Χαλίφη Αλ-Μουκταφί (902-908) που φυλάκισε τον Ανδρόνικο και τον ανάγκασε να ασπαστεί με τη βία το Ισλάμ, πέθανε φυλακισμένος (910).[4][5][6]

Επιστροφή στη Βυζαντινή αυλή

Επεξεργασία
 
Ο Λέων ΣΤ΄ προειδοποιεί τον Κωνσταντίνο Δούκα να μην επιχειρήσει να σφετεριστεί τον θρόνο, εικονογραφία από τη Σύνοψις Ιστοριών.

Ο Κωνσταντίνος δραπέτευσε, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και έγινε δεκτός από τον αυτοκράτορα σε μεγαλοπρεπή τελετή, η ημερομηνία της επιστροφής του είναι ασαφής, τοποθετείται την τριετία 908 - 911.[4][7] Οι Δούκες παρέμειναν δημοφιλείς στην αυτοκρατορική αυλή παρά την επανάσταση του Ανδρόνικου, είχαν μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες και πολλοί είχαν προβλέψει την άνοδο του Κωνσταντίνου στον θρόνο. Οι Συνεχιστές Θεοφάνη γράφουν ότι ο Λέων ΣΤ΄ του είχε υποσχεθεί τη διαδοχή του αλλά μάλλον πρόκειται για μετέπειτα παρέμβαση, στην πραγματικότητα ο αυτοκράτορας του έδωσε πολύ ψηλά αξιώματα. Ο Κωνσταντίνος Δούκας διορίστηκε διάδοχος του Ευστάθιου Αργυρού στο Θέμα Χαρσιανού και κατόπιν Δομέστικος των σχολών δηλαδή αρχιστράτηγος ολόκληρου του στρατού (913). Από τη θέση αυτή είχε πολλές επιτυχίες απέναντι στους Άραβες.[4][5][7][8]

Ο Λέων ΣΤ΄ πέθανε τον Μάιο του 912, τον διαδέχθηκε ο μικρότερος αδελφός του Αλέξανδρος που κυβέρνησε λιγότερο από έναν χρόνο και πέθανε αιφνίδια τον Ιούνιο του 913. Η χήρα του Λέων Ζωή Καρβωνοψίνα και ο μικρός γιος της Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος ανακηρύχθηκαν Συναυτοκράτορες, είχαν παραμεληθεί τη χρονιά που κυβέρνησε ο Αλέξανδρος που ανέβασε στον πατριαρχικό θρόνο τον αντίπαλο τους Νικόλαο Α΄ τον Μυστικό.[9][10]

Αρχηγός εξέγερσης

Επεξεργασία

Με τον θάνατο του Αλεξάνδρου (6 Ιουνίου 913) ο μικρός Κωνσταντίνος ήταν μόλις οκτώ ετών και ξέσπασαν συγκρούσεις ανάμεσα στους Δούκες και τη μητέρα του Ζωή για την ανάληψη της αντιβασιλείας. Ο Κωνσταντίνος Δούκας ξεκίνησε την επιχείρηση να αναλάβει τον θρόνο, στο πλευρό του είχε τον πατριάρχη αν και σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές η πληροφορία αυτή ήταν μόνο φήμες. Ο Αλέξανδρος στο νεκροκρέβατο του είχε ορίσει σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές τον πατριάρχη στο συμβούλιο αντιβασιλείας. Ο Νικόλαος Α΄ ο Μυστικός από φόβο μήπως χάσει τη θέση του την ίδια εποχή που απειλούσε στρατιωτικά την αυτοκρατορία ο Συμεών Α΄ της Βουλγαρίας υποστήριξε τον Κωνσταντίνο Δούκα στις προσπάθειες του να σφετεριστεί τον θρόνο.[5][11][12]

Ο Κωνσταντίνος Δούκας είχε ευρύτατη υποστήριξη από την αριστοκρατία και τον λαό, δέχτηκε την πρόσκληση και βάδισε για την Κωνσταντινούπολη με μία ομάδα από έμπιστους φίλους. Σε τρεις μέρες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου εισήλθε μυστικά στην πρωτεύουσα και βρήκε καταφύγιο στο σπίτι του πεθερού του Γρηγορά Ιβηρίτζη, ενώθηκε με πολλούς ψηλούς αυλικούς όπως ο Πατρίκιος Κωνσταντίνος Ελλαδικός. Στην πορεία τους στην πόλη ενώθηκαν με πλήθος κόσμου, έφτασαν στον Ιππόδρομο ο Κωνσταντίνος Δούκας ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας και βάδισε θριαμβευτικά στη Χαλκή Πύλη.[4][13][14]

Αποτυχία και θάνατος

Επεξεργασία
 
Η στέψη του νεαρού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, εικονογραφία από τη Σύνοψις Ιστοριών.

Όταν πέρασε την πύλη βρέθηκε αντιμέτωπος στην αίθουσα των Εξκουβίτορων με τη φρουρά της Εταιρείας, ήταν ορκισμένοι άντρες στο Βυζαντινό ναυτικό με αρχηγό τον Μάγιστρο Ιωάννη Ελαδά, μέλος του βασιλικού συμβουλίου. Ακολούθησε σκληρή συμπλοκή στην οποία σκοτώθηκαν ο γιος του Κωνσταντίνου Γρηγόριος, ο ανεψιός του Μιχαήλ και ο οπαδός του Κουρτίκης. Ο Κωνσταντίνος Δούκας προσπάθησε να δραπετεύσει αλλά έπεσε από το άλογο του και σκοτώθηκε με ένα βέλος, το κεφάλι του κόπηκε και παρουσιάστηκε στον μικρό Κωνσταντίνο Ζ΄.[4][14][15]

Η "Ζωή του Βασιλείου του Νεωτέρου" παρουσιάζει μία διαφορετική εκδοχή στα γεγονότα, συγκάλεσαν τον Δούκα να αναλάβει την κυβέρνηση της αυτοκρατορίας αλλά τους τίτλους θα κατείχε ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος, ο Δούκας το αρνήθηκε. Οι αντιβασιλείς του έστειλαν μία δεύτερη επιστολή και προσπάθησαν να τον πείσουν με διαφορετικό τρόπο.[4] Την εποχή που εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη οι αντιβασιλείς απέκλεισαν τα ανάκτορα για να τον εμποδίσουν να μπει, μετά τη στέψη του στον Ιππόδρομο έφτασε στα ανάκτορα αλλά διέταξε τους άντρες του να μην ρίξουν βέλη για να αποφύγουν την αιματοχυσία. Οι αντιβασιλείς διέταξαν τη φρουρά των ανακτόρων να τους χτυπήσει, ο Κωνσταντίνος Δούκας και οι περισσότεροι από τους άντρες του σκοτώθηκαν.[4]

Η τύχη της οικογένειας του

Επεξεργασία

Αμέτρητοι οπαδοί του Κωνσταντίνου Δούκα τιμωρήθηκαν σκληρά, η "Ζωή του Ευθυμίου" τους ανεβάζει σε 800, η "Ζωή του Βασιλείου του Νεώτερου" σε 3.000.[4] Πολλοί τυφλώθηκαν, εξορίστηκαν, άλλοι που βρήκαν καταφύγιο στην Αγία Σοφία κουρεύτηκαν και κλείστηκαν σε μοναστήρια, άλλοι κρεμάστηκαν σε πασσάλους στην ανατολική ακτή του Βοσπόρου.[14] Η σύζυγος του Κωνσταντίνου Δούκα κουρεύτηκε και εξορίστηκε στα πατρικά κτήματα του συζύγου της στην Παφλαγονία, ο μικρότερος γιος της Στέφανος ευνουχίστηκε, με τους θανάτους του γιου της Γρηγορίου και του ανιψιού του Μιχαήλ η οικογένεια ξεκληρίστηκε.[14][16] Οι σχέσεις τους με τον νεώτερο κλάδο της οικογένειας από την οποία προέρχεται ο Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας και η οικογένεια του αν και είχαν συγγένεια παραμένει ασαφής.[17][18]

Η μνήμη του Κωνσταντίνου Δούκα παρέμεινε στη μνήμη του λαού σαν μία μορφή εθνικού ήρωα, πολλοί αργότερα ανάμεσα στην αριστοκρατία και τον λαό τον μιμήθηκαν, ένας από αυτούς ο Βασίλειος ο Χαλκόχειρ που προκάλεσε τη δεκαετία του 930 μία εξέγερση χωρικών αλλά τελικά απέτυχε και κάηκε ζωντανός. Πολλά στοιχεία σχετικά με τη ζωή του Κωνσταντίνου και του πατέρα του Ανδρόνικου περιέχονται σε δύο επικά ποιήματα του Διγενή Ακρίτα.[5][19]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Αλεξάντρ Καζντάν (1991), Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης, σσ. 655-657
  2. ↑ 2,0 2,1 Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σ. 21
  3. ↑ Tougher, Shaun (1997), σσ. 208–210, 214–215
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Zielke, Beate; Pratsch, Thomas, eds. Konstantinos Dukas (#23817)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Αλεξάντρ Καζντάν (1991), Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης, σ.657
  6. ↑ Tougher, Shaun (1997), σσ. 209–210
  7. ↑ 7,0 7,1 Tougher, Shaun (1997), σ.210
  8. ↑ Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σσ. 21-23
  9. ↑ Αλεξάντρ Καζντάν (1991), Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης, σσ. 56-57
  10. ↑ Garland 1999, σσ. 117–118
  11. ↑ Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σ. 23
  12. ↑ Garland 1999, σ. 119
  13. ↑ Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σσ. 23-24
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Runciman 1988, σ. 50
  15. ↑ Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σ. 24
  16. ↑ Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σ. 25
  17. ↑ Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σσ. 2, 25
  18. ↑ Krsmanovic 2003, Κεφάλαιο 3
  19. ↑ Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία", σσ. 7, 24-25

Πηγές

Επεξεργασία
  • Αλεξάντρ Καζντάν (1991), Βυζαντινό Λεξικό της Οξφόρδης
  • Δημήτριος Ι. Πολέμης (1968), "Οι Δούκες και η συμβολή τους στη Βυζαντινή Προσωπογραφία"
  • Garland, Lynda (1999). Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium, AD 527–1204. Routledge.
  • Krsmanovic, Bojana (2003). "Doukas family". Encyclopedia of the Hellenic World – Asia Minor. Archived from the original on 21 July 2011. Retrieved 25 August 2009.
  • Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Zielke, Beate; Pratsch, Thomas, eds. (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (Στα Γερμανικά). De Gruyter.
  • Runciman, Steven (1988) [1929]. The Emperor Romanus Lecapenus and His Reign: A Study of Tenth-Century Byzantium. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University
  • Tougher, Shaun (1997). The Reign of Leo VI (886–912): Politics and People.
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Κωνσταντίνος_Δούκας_(σφετεριστής)&oldid=10710390"