Παφλαγονία

Η Παφλαγονία ήταν χώρα της Μικράς Ασίας (αρχαιότερα η βόρεια Φρυγία) παρά το Βόρειο και κεντρικό τμήμα αυτής μεταξύ του Πόντου (Μικρά Καππαδοκία) προς Ανατολικά, της Βιθυνίας Δυτικά, του Ευξείνου πόντου προς Βορρά και της Φρυγίας προς Νότο που από τον 3ο αιώνα π.Χ. μετονομάστηκε σε Γαλατία από τους Γαλάτες που εγκαταστάθηκαν εκεί.

Παφλαγονία
Χώρα	Τουρκία
Γεωγραφική υπαγωγή	Μικρά Ασία
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°36′0″N 35°0′0″E
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ιστορικός χάρτης της Μ. Ασίας

Διαρρέεται από τον Άλυ ποταμό (σημ. Kızılırmak) που αποτελεί και το φυσικό ανατολικό όριο της χώρας. Η Παφλαγονία είναι, στο μεγαλύτερο μέρος της, τραχιά ορεινή χώρα αλλά διαθέτει και εύφορες κοιλάδες με σημαντική παραγωγή φουντουκιών και φρούτων. Ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους για τα άλογα και τα μουλάρια της αλλά και για τη σιδηρουργία της, ενώ σημαντικές ελληνικές αποικίες είχαν ιδρυθεί στα παράλιά της, όπως η Σινώπη και η Άμαστρις.

Ιστορία

Πρώτη μνεία για τη χώρα αυτή έχουμε από τον Όμηρο (Ιλ.Β' 851 κ.ε) κατά τον οποίο ο βασιλιάς της, Πυλαιμένης ο εξ Ενετών, σύμμαχος των Τρώων, οδήγησε στην Τροία το στρατό των εξής πόλεων της χώρας: Κυτώρου, Κρώμνης, Σησάμου, Αιγιαλού και Εριθύνων. Τον Πυλαιμένη τελικά σκότωσε ο Μενέλαος. Ο αρχαίος ιστορικός Στράβωνας αναφέρει ότι οι Παφλαγόνες, μετά την άλωση της Τροίας, δεν επανήλθαν στη χώρα τους αλλά μέσω Θράκης, κινούμενοι δυτικά, έφθασαν στο Αδριατικό πέλαγος όπου έκτισαν την Ενετία (Στράβων, 543). Αυτή η παράδοση ίσως να πλάστηκε ως δικαιολογία για την εξαφάνιση του ονόματος της πόλης των Ενετών.

Στη συνέχεια, η Παφλαγονία κατακτήθηκε από τους Κιμμέριους (~620 π.Χ.), οι οποίοι εισέβαλαν και στη Σινώπη, η οποία αργότερα έγινε μητρόπολη νέων ελληνικών αποικιών. Μετά η Παφλαγονία κατακτήθηκε από τους Λυδούς και τελικά από τους Πέρσες, οπότε και αποτέλεσε την 3η Σατραπεία του Περσικού κράτους.

Οι Παφλαγόνες συμμετείχαν στην εκστρατεία του Ξέρξη εναντίον της Ελλάδας. Αργότερα έγιναν ανεξάρτητοι, με δικό τους ηγεμόνα. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου στη Μικρά Ασία (333 π.Χ.) οι Παφλαγόνες δήλωσαν υποτέλεια, με τον όρο να μη διέλθουν τα μακεδονικά στρατεύματα από τη χώρα τους. Τότε η Παφλαγονία ήταν ενωμένη με τον Πόντο (Βλ. Καππαδοκία – Ιστορία) με ηγεμόνα τον Μιθριδάτη τον γιο του Αριοβαρζάνου. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου η περιοχή δόθηκε στον Ευμένη. Μετά την μάχη στην Ιψό, περιήλθε από τον Αντίγονο στον βασιλιά της Θράκης Λυσίμαχο και από αυτόν στον Σέλευκο Α΄. Κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. οι ηγεμόνες της Παφλαγονίας φέρουν το όνομα του μυθικού βασιλιά τους Πυλαιμένη και είναι ανεξάρτητοι των Σελευκιδών.

Ο τελευταίος της Δυναστείας των Πυλαιμενιδών κληροδότησε, το 121 π.Χ., το βασίλειό του στον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη Ε΄, αλλά αντ΄ αυτού οι Ρωμαίοι εγκατέστησαν τον γιο του φίλου και συμμάχου τους βασιλιά της Βιθυνίας Νικομήδη, Φιλήμονα, ο οποίος κατέστησε κληρονόμους του τους Ρωμαίους. Ο Μιθριδάτης Στ' Ευπάτωρ, στη συνέχεια, καθυπόταξε την Παφλαγονία και Καππαδοκία, όταν μετά τον πόλεμο με τους Ρωμαίους κατέστη κύριος της κεντρικής και βόρειας Μικράς Ασίας με έδρα την Πέργαμο (88 π.Χ.).

Μετά την λήξη του Γ΄ Μιθριδατικού πολέμου υπέρ των Ρωμαίων (64 π.Χ.), ο νικητής Πομπήιος προσάρτησε την παραλιακή χώρα της Παφλαγονίας στην ρωμαϊκή επαρχία Πόντου – Βιθυνίας. Οι κάτοικοι του εσωτερικού της χώρας διατήρησαν την ανεξαρτησία τους μέχρι το έτος 7 π.Χ. Κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. η Παφλαγονία, της οποίας το νότιο τμήμα είχε προσαρτηθεί το 7 μ.Χ. στη Γαλατία, οργανώθηκε ως ιδιαίτερη επαρχία της διοίκησης του Πόντου με πρωτεύουσα την Γάγγρα. Αργότερα αποτέλεσε το Θέμα Παφλαγονίας ή Παφλαγόνων.

Από την Παφλαγονία καταγόταν ο βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ Δ', η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (σύζυγος του Θεόφιλου) και ο ποιητής, υμνογράφος και συγγραφέας Ιωάννης Μαυρόπους.

Πόλεις

Ο Όμηρος μνημονεύει τις εξής πόλεις: : Κύτωρος (ο ή η), Κρώμνη, Σήσαμος, Αιγιαλός, Εριθύνους και Ενετούς από τις οποίες η τελευταία εξαφανίστηκε νωρίς. Αργότερα οι Μιλήσιοι ίδρυσαν τη Σινώπη. Άλλες πόλεις ήταν οι: Άμαστρις, Τιμολάϊον, Αβώνου τείχος (η μεταγενέστερη Ιωνόπολις), πατρίδα του ψευδομάντη Αλέξανδρου του Παφλαγόνα, Κίνωλις, Αντικίνωλις, Στεφάνη, Αρμώνη, Ζαγορά, όλες στα παράλια του Ευξείνου.

Στο εσωτερικό της χώρας, υπήρχε το φρούριο της Γάγγρας (μετέπειτα Γερμανικούπολη), η Κιμίατα, οχυρό όπου και τα ιερά καθιδρύματα των Παφλαγόνων, οι Πιμώλισοι, Ανδραπία ή Νεοκλαυδιούπολη, Πομπηϊούπολη και η Σεβαστή (άγνωστη η θέση της). Κατά τους Βυζαντινούς γίνεται λόγος και για την Δοκέα και την Κασταμονή, πατρίδα της βυζαντινής αυτοκρατορικής οικογένειας των Κομνηνών.

Στις περισσότερες από τις παραπάνω θέσεις έχουν βρεθεί νομίσματα με ελληνικές επιγραφές με σημαντικότερη εκείνα με την επιγραφή «ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΥΛΑΙΜΕΝΟΥ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥ», αποδιδόμενα στον γιο του Βασιλέως της Βιθυνίας Νικομήδους Β΄ του Φιλήμονος.

Σήμερα η περιοχή της άλλοτε Παφλαγονίας υπάγεται στον νομό Κασταμονής (τουρκ. Kastamonu).

Πηγές

• Barclay Vincent Head (1844-1914), μετάφραση Ιωάννης Σβορώνος (1863-1923), επιμ. (1898). Ιστορία των νομισμάτων. Αθήνα: Π. Δ. Σακελλαρίου, βιβλιοπωλείο Καρόλου Μπεκ. σελίδες Τόμος Β'. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2009. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Paphlagonia στο Wikimedia Commons