Βικιπαίδεια

Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1910

Η Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1910 (Οκτώβριος 1910 – Φεβρουάριος 1915) ήταν αυτή που διαδέχθηκε την κυβέρνηση του Στέφανου Δραγούμη, εδραιώνοντας την κυριαρχία του Ελευθέριου Βενιζέλου στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας.
Ο Βενιζέλος, νικητής μιας σειράς εκλογικών αναμετρήσεων, καθιερώθηκε ως ο αρχηγός του "ανορθωτικού κινήματος" που ξεκίνησε με το Κίνημα στο Γουδή, πραγματοποιώντας μια σειρά μεταρρυθμίσεων και αλλαγών που "συγχρόνισε" την Ελλάδα με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Όπως έγραψε και η εφημερίδα «Πατρίς» στις 10 Αυγούστου του 1910, εκφράζοντας τις προσδοκίες του ελληνικού λαού : ««Μια επανάστασις συνετελέσθη, όχι του στρατού πλέον, αλλά του λαού. Του κυριάρχου. Επανάστασις ειρηνική...». «...Ο Βενιζέλος είναι σύμβολον, είναι μια ιδέα. Ο Αντικομματισμός είναι η ελπίς της Αναγεννήσεως....»[3] Το ίδιο περίπου πίστευε και ο βασιλιάς, όταν αποφάσισε να τον διορίσει αρχηγό της νέας κυβέρνησης :«...Δικαίως ή αδίκως, δεν το εξετάζω, εκπροσωπεί σήμερον την ιδέα της αναγεννήσεως, και επ' αυτού στηρίζει όλος ο κόσμος (εκτός της Βουλής) βεβαίως τας ελπίδας της σωτηρίας του τόπου από την αναρχίαν και την κακοδαιμονίαν, εις την οποίαν περιήλθομεν. Εάν ο Βασιλεύς καλέση τον Βενιζέλον εις την αρχήν, ο κόσμος όλος θα φωνάξει: εύγε, ο Βασιλεύς είναι υπέρ της ανορθώσεως και ποθεί την διόρθωσιν των κακώς κειμένων...».[4]

Πρώτη Κυβέρνηση Βενιζέλου
Βασιλευομένη Δημοκρατία
Ημερομηνία σχηματισμού6 Οκτωβρίου 1910
Ημερομηνία διάλυσης25 Φεβρουαρίου 1915
Πρόσωπα και δομές
Αρχηγός ΚράτουςΓεώργιος Α΄ της Ελλάδας
Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας
Πρόεδρος ΚυβέρνησηςΕλευθέριος Βενιζέλος
Κατάσταση στο νομοθετικό σώμακυβέρνηση πλειοψηφίας
Ιστορία
ΕκλογέςΕλληνικές βουλευτικές εκλογές Νοεμβρίου 1910 (Αναθεωρητική)
Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 1912
Θητεία νομοθετικού σώματος1 Σεπτεμβρίου 1910 - 21 Δεκεμβρίου 1911 (Διπλή Αναθεωρητική Βουλή)
19 Μαΐου 1912 - 25 Φεβρουρίου 1915 (ΙΘ΄ κοινοβουλευτική περίοδος)[1]
ΠροϋπολογισμοίΠροϋπολογισμός 1911 (για το οικονομικό έτος 1912): Έξοδα: 143.618,645 δρχ.
Έσοδα: 142.443,113[2]
ΠροηγούμενηΚυβέρνηση Στέφανου Δραγούμη 1910
ΔιάδοχηΚυβέρνηση Δημητρίου Γούναρη 1915
Η κηδεία του βασιλιά Γεωργίου, 20 Μαρτίου 1913, σε λιθογραφία της εποχής


Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου Οκτώβριος-Νοέμβριος 1910

Επεξεργασία

Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Δραγούμη, και αφού ο βασιλιάς πρότεινε το σχηματισμό νέας κυβέρνησης στον τότε Πρόεδρο της Βουλής, Κωνσταντίνο Έσσλιν, ο οποίος δεν κατάφερε να την σχηματίσει, όρισε πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, δίνοντάς του εν λευκώ την απόφαση για διάλυση της Αναθεωρητικής Βουλής, που είχε απαιτήσει ο Βενιζέλος προκειμένου να αναλάβει την πρωθυπουργία.[5] Έτσι, στις 6 Οκτωβρίου ορίστηκε πρωθυπουργός.

- στις 18 Οκτωβρίου 1910 ανέλαβε ο Ιωάννης Γρυπάρης
  • «Επί των Εσωτερικών υπουργός»: Εμμανουήλ Ρέπουλης
  • «Επί των Οικονομικών υπουργός»: Λάμπρος Κορομηλάς
  • «Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: Ελευθέριος Βενιζέλος
  • «Επί της Δικαιοσύνης υπουργός»: Νικόλαος Δημητρακόπουλος
  • «Επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας εκπαιδεύσεως υπουργός»: Απόστολος Αλεξανδρής
  • «Επί των Ναυτικών υπουργός»: προσωρινά, Ελευθέριος Βενιζέλος

Ο Βενιζέλος, εκλεγμένος βουλευτής Αττικοβοιωτίας , δεν διέθετε τότε κοινοβουλευτική δύναμη (τον ακολουθούσαν μόνο 15 βουλευτές). Παρόλα αυτά, στην συνεδρίαση της 9ης Οκτωβρίου 1910 πήρε ψήφο ανοχής από την Βουλή με 208 υπέρ, 28 κατά και 22 αποχές. Ωστόσο, θεωρώντας την ψήφο ανοχής μη επαρκή, στις 12 Οκτωβρίου διαλύει τη «Διπλή Αναθεωρητική Βουλή» και προκηρύσσει εκλογές για τις 28 Νοεμβρίου του 1910.

Οι πολιτικοί αρχηγοί των άλλων κομμάτων, ύστερα από πρόταση του Γεωργίου Θεοτόκη, αποφασίζουν, λόγω της "αντισυνταγματικότητας" της διαλύσεως της Βουλής, να απέχουν από τις εκλογές. (ο ιστορικός Γεώργιος Ασπρέας ωστόσο, θεωρεί ότι τα παλαιά κόμματα δεν άντεξαν να δώσουν την εκλογική μάχη, μπροστά στο "ρεύμα" του Βενιζέλου, που προμηνούσε την εκλογική τους συντριβή, Ασπρέας, σελ. 166).
Οι εκλογείς ωστόσο, αγνόησαν την αποχή των μεγάλων πολιτικών κομμάτων και σύσσωμοι προσήλθαν στις κάλπες. Μεγάλος νικητής των εκλογών ήταν βέβαια, το νεο-σχηματισθέν κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου, που σε σύνολο 362 εδρών κατάκτησε τις 307. Ωστόσο, δυναμική εμφάνιση έκανε επίσης και το νέο κόμμα των «Κοινωνιολόγων» ο πρόδρομος των μετέπειτα σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών κομμάτων, με την επιρροή του οποίου, η προηγούμενη κυβέρνηση Δραγούμη, είχε ορίσει πρώτη φορά, την Κυριακή αργία.

Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου Νοέμβριος 1910-Μάρτιος 1912

Επεξεργασία

Η Β' Αναθεωρητική βουλή, που προήλθε από αυτές τις εκλογές, του Νοεμβρίου του 1910, ψήφισε το νέο Σύνταγμα, του οποίου η ισχύς άρχισε στις 2 Ιουνίου του 1911.
Μετά την ψήφιση του Συντάγματος, ο Βενιζέλος διέλυσε την έκτακτη αναθεωρητική βουλή και προκήρυξε εκλογές προκειμένου να υπάρξει τακτική Βουλή.

Σύνθεση υπουργικού συμβουλίου Μάρτιος 1912-Φεβρουάριος 1915

Επεξεργασία

Οι εκλογές έγιναν στις 11 Μαρτίου του 1912 και το κόμμα του βενιζέλου είχε μια ακόμη μεγάλη νίκη, καταλαμβάνοντας τις 146 από τις 181 συνολικά έδρες.

- αντικαταστάθηκε στις 29 Απριλίου 1912 και αντικαταστάθηκε προσωρινά, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο
- στις 12 Αυγούστου 1912 αναλαμβάνει ο Λάμπρος Κορομηλάς
- αντικαταστάθηκε στις 17 Αυγούστου 1913 από τον Δημήτριο Πανά
- αντικαταστάθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1913 από τον Γεώργιο Στρέιτ
- αντικαταστάθηκε στις 31 Αυγούστου 1914 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο
- αντικαταστάθηκε στις 18 Μαΐου από τον Κωνσταντίνο Ρακτιβάν
- αντικαταστάθηκε στις 17 Αυγούστου 1912 από τον Αλέξανδρο Διομήδους
- αντικαταστάθηκε 31 Μαΐου 1912 στο υπουργείο που μετονομάστηκε σε «Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας» από τον Ανδρέα Μιχαλακόπουλο
- αντικαταστάθηκε στις 31 Μαΐου από τον Ιωάννη Τσιριμώκο
  • «Επί των Δημοσίων Συγκοινωνιών υπουργός» : Δημήτριος Διαμαντίδης
  • «Επί των Στρατιωτικών υπουργός»: Ελευθέριος Βενιζέλος
  • «Επί των Ναυτικών υπουργός»: προσωρινά, Ελευθέριος Βενιζέλος
- αντικαταστάθηκε στις 31 Μαΐου 1912 από τον Νικόλαο Στράτο
- αντικαταστάθηκε στις 9 Νοεμβρίου 1913 από τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή
- αντικαταστάθηκε στις 9 Νοεμβρίου 1914 από τον Αθανάσιο Μιαούλη

[6]

Παραίτηση της κυβέρνησης - Αρχή του Εθνικού Διχασμού

Επεξεργασία

Με την έναρξη της εκστρατείας της Καλλίπολης από την Αντάντ και με το ενδεχόμενο της κατάληψης ακόμα και της Κωνσταντινούπολης ορατό, ο Πρωθυπουργός Βενιζέλος θεώρησε ότι είχε έρθει η ώρα για την Ελλάδα, να εγκαταλείψει την ουδετερότητα και να συμμετάσχει με ένα μικρό σώμα στρατού στην επιχείρηση των Συμμάχων αυτή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις 17 Φεβρουαρίου του 1915 παρουσίασε στον Βασιλιά, το σχετικό υπόμνημα που είχε συντάξει στο οποίο ανέλυε την πολιτική σκοπιμότητα της εξόδου από την ουδετερότητα, τις λεπτομέρειες της στρατιωτικής επιχείρησης και τα οφέλη που η Ελλάδα θα απεκόμιζε από αυτήν. Ο Βασιλιάς κατ' αρχήν θετικός με την κίνηση αυτή - αλλά θορυβημένος από την άποψη του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Ιωάννη Μεταξά , περί αποτυχίας της επιχείρησης και κατά συνέπεια και μεγάλου κόστους σε υλικό και ανθρώπινο δυναμικό για την Ελλάδα,- ζήτησε προτού αποφασίσει οριστικά, την σύγκληση του Συμβουλίου του Στέμματος, προκειμένου να ακούσει τις γνώμες και των πρώην Πρωθυπουργών.
Ωστόσο, ο Βενιζέλος αλλά και ο Τύπος γενικά, θεωρούσαν ότι ο Βασιλιάς θα συμφωνούσε τελικά με την επιλογή του Πρωθυπουργού. Ενδεικτικό του κλίματος που υπήρχε (δεδομένου ότι η άποψη του Μεταξά, την οποία συνόδευσε με παραίτηση, δεν ανακοινώθηκε στις εφημερίδες) είναι και το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας "Σκριπ" της 18ης Φεβρουαρίου: ΑΠΕΦΑΣΙΣΘΗ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΚ ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑΣ - ΣΥΝΕΡΧΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ ΜΕΓΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ ΥΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΙΑΝ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ - ΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΕΩΣ
Στις 19 Φεβρουαρίου πράγματι, παρουσία του Βασιλιά, του Πρωθυπουργού και των πρώην Πρωθυπουργών Γ. Θεοτόκη, Δ. Ράλλη, Κ. Μαυρομιχάλη, και Στ. Δραγούμη, ( ο Αλ. Ζαΐμης δήλωσε ασθενής και δεν παρευρέθη) συγκλήθηκε το Συμβούλιο του Στέμματος. Επειδή, εκτός από τη γνώμη του Πρωθυπουργού, οι συμμετέχοντες ζήτησαν και τη γνώμη του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στο κατά πόσο η Ελλάδα ήταν έτοιμη στρατιωτικά, αποφασίστηκε η εκ νέου σύγκληση του Συμβουλίου, αφού πρώτα επανερχόταν στην θέση του ο αποπεμφθείς στρατηγός, Δούσμανης. 1 Η εκ νέου σύγκληση του Συμβουλίου έγινε στις 20 Φεβρουαρίου, παρόντος και του Βίκτωρα Δούσμανη αλλά απόντων των Ζαΐμη, που εξακολουθούσε να ασθενεί, και του Μαυρομιχάλη, που δήλωσε επίσης ασθενής. Εκτός του Γ. Θεοτόκη, που ήταν ανοιχτά και σταθερά προσανατολισμένος στην φιλογερμανική πλευρά «...Αἱ ἰδέαι μου εἶναι γνωσταί. Θεωρῶ ὅτι ἠ Ἐλλάς ἔχει συμφέρον νά συμπράξῃ μέ τήν Γερμανίαν ἐναντίον τοῦ Σλαυισμοῦ. Ἀναγνωρίζω ὄμως ὄτι τά γνώμας μου δέν ἀκολουθεῖ ή πλειοψηφία τοῦ ἐλληνικοῦ λάοῦ καί ὄτι πρέπει νά ἐφαρμοσθῆ ἠ πολιτική τοῦ κ. Βενιζέλου.» [7], οι υπόλοιποι πρώην Πρωθυπουργοί δήλωσαν πως δεν είχαν λόγους να διαφωνήσουν με την τοποθέτηση του Βενιζέλου. Ο βασιλιάς ωστόσο, φαίνεται ότι είχε αλλάξει ήδη άποψη, και ζήτησε από το Βενιζέλο ακόμα μια ημέρα προκειμένου να απαντήσει.
Στις 21 Φεβρουαρίου, δήλωσε πως διαφωνεί με την εισήγηση του Πρωθυπουργού του, και ο Βενιζέλος του ανακοίνωσε την πρόθεσή του να παραιτηθεί. [8]
Η επίσημη παραίτηση της κυβέρνησης έγινε λίγες ώρες μετά, από το βήμα της Βουλής, όπου το ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός, ζητώντας ταυτόχρονα και την διακοπή των εργασιών του σώματος μέχρι να λήξει η κρίσις.[9]
Η επόμενη κίνηση του Βασιλιά ήταν να καλέσει τον τότε Διοικητή της Εθνικής τράπεζας και πρώην Πρωθυπουργό, Αλέξανδρο Ζαΐμη - πολιτικά προσκείμενο προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο όσον αφορά την εσωτερική πολιτική, ουδετερόφιλο όσον αφορά την εξωτερική πολιτική - και να του αναθέσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, Ο Ζαΐμης- αφού ο Βενιζέλος αρνήθηκε να νομιμοποιήσει την κυβέρνηση που θα σχημάτιζε,2 δίνοντάς της ψήφο εμπιστοσύνης, κατέθεσε την εντολή. Η δεύτερη επιλογή του Βασιλιά ήταν ο επίσης ουδετερόφιλος Στέφανος Σκουλούδης -παλαίμαχος πολιτικός- ο οποίος όμως λόγω του προχωρημένου της ηλικίας του, αρνήθηκε να αναλάβει το αξίωμα. Η τρίτη και τελική επιλογή ήταν ο Δημήτριος Γούναρης και ο οποίος τελικά σχημάτισε την επόμενη κυβέρνηση .

Έργο της κυβέρνησης

Επεξεργασία

Γενικές Διοικήσεις
Στις 28 Φεβρουαρίου 1913, δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο νόμος 4143, με τον οποίο καθοριζόταν η διοίκηση των νέων περιοχών, τις οποίες απέσπασε η Ελλάδα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά την νικηφόρα έκβαση του Α' Βαλκανικού πολέμου.
Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο, τις νέες περιοχές θα διοικούσε τοποτηρητής εκ μέρους της κυβέρνησης, που έφερε τον τίτλο «Γενικός Διοικητής» ή «Γενικός διοικητικός επίτροπος». Ο «Γενικός Διοικητής» διοριζόταν από την κυβέρνηση, με την έκδοση βασιλικού διατάγματος, και κύριο καθήκον του ήταν η επίβλεψη της σωστής λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών. Είχε υπό την δικαιοδοσία του όλες τις διευθύνσεις του δημοσίου τομέα, εκτός του τομέα των Στρατιωτικών, καθώς και την διαχείριση των δημοσίων εσόδων και εξόδων. Σε πρώτη φάση δημιουργήθηκαν η «Γενική Διοίκηση Κρήτης» και η «Γενική Διοίκηση Νήσων Αιγαίου Πελάγους» για να ακολουθήσουν σύντομα η «Γενική Διοίκηση Μακεδονίας» και η «Γενική Διοίκηση Ηπείρου».

Στον στρατιωτικό τομέα, η αναδιοργάνωση, τα πρώτα βήματα της οποίας έκανε η τελευταία κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη, συνεχίστηκε με πιο γρήγορους ρυθμούς. Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, ανέλαβε και πάλι την αρχιστρατηγία (της οποίας είχε παραιτηθεί κατά την περίοδο του Κινήματος στο Γουδί) έχοντας όμως πλέον στο πλευρό του, ως Υπουργό των Στρατιωτικών, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Γαλλική και αγγλική στρατιωτική αποστολή ήρθε στην Ελλάδα και εκπαίδευσε στις νέες τεχνικές και μεθόδους μάχης και τον στρατό και το ναυτικό. Η επιτυχής αναδιοργάνωση έδωσε σχεδόν αμέσως απτά αποτελέσματα: τις νίκες της Ελλάδας στο Α΄ και στον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο.

 
Ο ελληνικός στρατός απελευθερώνει το Λιτόχωρο, 1912

Σημειώσεις

Επεξεργασία
  • 1: Στις 28 Ιανουαρίου 1915, ο Βενιζέλος, με την ιδιότητα του Υπουργού των Στρατιωτικών, και με αφορμή μια προσωπική επιστολή του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, Βίκτωρ Δούσμανη του 1913, που διέρρευσε στις εφημερίδες και στην οποία επέκρινε την απραξία που υπάρχει στο στράτευμα, ο Πρωθυπουργός ζήτησε από τον Βασιλιά την τιμωρία του Δούσμανη για λόγους πειθαρχίας του στρατεύματος και κύρους της κυβερνήσεως, απειλώντας με παραίτηση. Ο Βασιλιάς, αποδέχτηκε το αίτημα του Βενιζέλου (αν και υποστήριζε ότι η επιστολή ήταν προσωπική και δεν είχε γραφτεί για να δημοσιευτεί στον Τύπο) κα τιμώρησε τον Δούσμανη με υποχρεωτική αργία , διορίζοντας στην θέση του, τον δεύτερο στην ιεραρχία, Ιωάννη Μεταξά.[10]
  • 2: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αρνήθηκε να παράσχει ψήφο εμπιστοσύνης στον Αλέξανδρο Ζαΐμη και έτσι να καλύψει συνταγματικά την κυβέρνησή του, θεωρώντας ότι η διαφορά τους στην εξωτερική πολιτική ήταν τόσο ουσιώδους σημασίας που δεν του επέτρεπε να νομιμοποιήσει την νέα κυβέρνηση. Συνέστησε ότι -αφού με την απομάκρυνσή του υπήρχε ήδη συνταγματική εκτροπή, η εκτροπή αυτή να συνεχιστεί και ο νέος Πρωθυπουργός να κυβερνήσει με την Βουλή κλειστή, και με βασιλικά διατάγματα. [11]

Πηγές

Επεξεργασία

Αναφορές

Επεξεργασία
  1. ↑ https://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/I-Bibliothiki/Koinovouleftiki-Syllogi/Praktika-Synedriaseon/Praktika-Voulis-1910-1935/
  2. ↑ Ασπρέας, σελ. 173
  3. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2019. 
  4. ↑ https://www.historical-quest.com/syndromes/112-archive/20os-aionas-ellada/93-to-kinima-sto-goudi-1909-h-anodos-tou-el-venizelou-stin-exousia.html
  5. ↑ Ασπρέας, σελ.164
  6. ↑ πηγή της ενότητας: «Γενική γραμματεία της Κυβέρνησης»http://www.ggk.gov.gr/?p=867
  7. ↑ Γ. Βεντήρης, «Η Ελλάς του 1910-1920», τόμος Β΄, 1931, σελ.295
  8. ↑ https://www.eleftheria.gr/m/αφιερώματα/item/149730-ο-εθνικός-διχασμός-1915-–-1918.html
  9. ↑ εφημερίδα Εμπρός, -φύλλο 22ας Φεβρουαρίου, σελ.1
  10. ↑ Εφημερίδα "Σκριπ", φύλλο της 29ης Ιανουαρίου 1915, σελ. 4 - όπου και δημοσιεύεται και η επίμαχη επιστολή
  11. ↑ Εφημερίδα "Εμπρός", φύλλο 23ης Φεβρουαρίου 1915, σελ. 3 «ΤΙ ΜΑΣ ΕΔΗΛΩΣΕΝ Ο Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ - ΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ»


Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Κυβέρνηση_Ελευθερίου_Βενιζέλου_1910&oldid=10806802"