Δυτικός Ταΰγετος

Η περιοχή του Δυτικού Ταϋγέτου, περιλαμβάνει τα χωριά (σήμερα Τοπικές και Δημοτικές Κοινότητες του Δήμου Καλαμάτας), του Νομού Μεσσηνίας από το βορειότερο σημείο του Κουταλά και της Νέδουσας, μέχρι νοτιότερα του Ελαιοχωρίου, της Βέργας και της Μαντίνειας.

Μετά την γήρανση των χωριών από την αστυφιλία των τελευταίων πενήντα χρόνων, τα προγράμματα αναβάθμισης του Ταϋγέτου, έχουν αρχίσει να δίνουν νέα πνοή. Οι υδρόμυλοι και τα υδροκίνητα ελαιοτριβεία έχουν αρχίσει να ανακαινίζονται, κτίζονται ξενώνες και αρκετά σπίτια επαναλειτουργούν τουλάχιστον κατά το καλοκαίρι.

Ιστορικός πίνακας

Η περιοχή στο βόρειοδυτικό Ταΰγετο, που περιλάμβανε τα έξι χωριά (Νέδουσα, Αλαγονία, Πηγές, Αρτεμισία, Λαδά και Καρβέλη), ονομαζόταν με διάφορες ονομασίες, όπως εμφανίζονται στον ακόλουθο πίνακα

Ονομασίες	---- Από ----	---- Έως ----	Παρατηρήσεις
Δενθαλιάτιδα (αρχαία ελληνικά ονόματα)	???? π.Χ.	800 μ.Χ	Όμηρος, Παυσανίας, Ρωμαίοι
Κουτσαβές (σλάβικα ονόματα)	800 μ.Χ.	1.300 μ.Χ.	Βυζαντινοί, Σλάβοι
Πισινοχώρια (σλάβικα ονόματα)	1.300 μ.Χ.	1.835 μ.Χ.	Φράγκοι, Ενετοί, Οθωμανοί, Αγωνιστές 1821
Δήμος Αλαγωνίας (σλάβικα ονόματα)	1.835 μ.Χ.	1.912 μ.Χ	Δήμος ΦΕΚ Α 080-28/12/1.836.
Κοινότητες Επαρχίας Καλαμών (σλάβικα ονόματα)	1.912 μ.Χ.	1.927 μ.Χ.	Κοινότητες ΦΕΚ Α 262-31/08/1.912,
Κοινότητες Επαρχίας Καλαμών (νέα ονόματα)	1.927 μ.Χ.	1.997 μ.Χ.	Μετονομασία ΦΕΚ Α 306-22/12/1.927.
Τοπικά Διαμερίσματα του δήμου Καλαμάτας (νέα ονόματα)	1.997 μ.Χ.	2.011 μ.Χ.	Ν.Καποδίστριας ΦΕΚ Α 244-04/12/1.997.
Τοπικές Κοινότητες του δήμου Καλαμάτας (νέα ονόματα)	2.011 μ.Χ.	Σήμερα	Ν.Καλλικράτης ΦΕΚ Α 087-07/06/2.010.

1912 Δημιουργία κοινοτήτων

Ο δήμος Αλαγωνίας σταμάτησε να υπάρχει ως Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τον νόμο ΔΝΖ’, που δημοσιεύθηκε αυθημερόν στο Φ.Ε.Κ Α.262/31-8-1912 και διασπάστηκε διοικητικά στις παρακάτω ανεξάρτητες κοινότητες (οι οποίες το 1997 ενσωματώθηκαν στον Δήμο Καλαμάτας).

Με το Διάταγμα 4.11.1927 (ΦΕΚ Α306/1927), μετονομάστηκαν στο σημερινό τους όνομα, ενώ με την εφαρμογή του νόμου Καλλικράτης ο οποίος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α.87/ 7-6-2010, από 1-1-2011 εμφανίζονται σαν Τοπικές Κοινότητες της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας:

• Κοινότητα Σίτσοβας 1912-1927 & Κοινότητα Αλαγονίας 1927-1997

Η κοινότητα αυτή το 1927, μετονομάστηκε σε "κοινότητα Αλαγονίας" και από 1-1-2011 εμφανίζεται σαν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας.

• Κοινότητα Τσερνίτσας 1912-1927 & Κοινότητα Αρτεμισίας 1927-1997

Η κοινότητα αυτή το 1927, μετονομάστηκε σε «Αρτεμισία» και από 1-1-2011 εμφανίζεται σαν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας.

• Κοινότητα Καρβελίου 1912-1997

Η κοινότητα Καρβελίου αναγνωρίστηκε ως αυτοτελής Οργανισμός τοπικής Αυτοδιοίκησης το 1912. Την κοινότητα αποτελούσαν οι οικισμοί «Καρβέλι», «Εμιαλοί» και τα «Χανάκια» τα οποία μέχρι τότε ανήκαν στο χωριό Γιάννιτσα σημερινό Ελαιοχώρι. Τα «Τα Χανάκια» με το Β.Δ. 18.5.1956 (ΦΕΚ 125/1956) μετονομάστηκε σε «Κάτω Καρβέλι». Από 1-1-2011 εμφανίζεται σαν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας.

• Κοινότητα Μεγάλης Αναστάσοβας 1912-1927 & Κοινότητα Νέδουσας 1927-1997

Η κοινότητα αυτή, το 1927 μετονομάστηκε σε κοινότητα «Νέδουσας». Από 1-1-2011 εμφανίζεται σαν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας.

• Κοινότητα Μικρής Αναστάσοβας 1912-1927 & Κοινότητα Πηγών 1927-1997

Η κοινότητα αυτή, το 1927 μετονομάστηκε σε κοινότητα «Πηγών». Από 1-1-2011 εμφανίζονται σαν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας.

• Κοινότητα Λαδά 1912-1997

Η κοινότητα Λαδά αναγνωρίστηκε ως αυτοτελής Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης το 1912. Από 1-1-2011 εμφανίζεται σαν Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας.

1927 Μετονομασία των χωριών που είχαν Σλάβικα ονόματα

Το έτος 1927 αποφασίστηκε η μετονομασία των χωριών που είχαν Σλάβικα ονόματα. Έτσι τα Χωριά του πρώην Δήμου Αλαγωνίας με Διάταγμα το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ / Α . 306 /22-12-1927 μετονομάστηκαν:

η Σίτσοβα σε Αλαγονία, η Τσερνίτσα σε Αρτεμισία, η Μεγάλη Αναστάσοβα σε Νέδουσα και η Μικρή Αναστάσοβα σε Πηγαί.

Για τα χωριά Καρβέλι και Λαδά δεν υπήρχε πρόβλημα γιατί το πρόθεμα Κουτσαβά είχε ήδη καταργηθεί.

Με το Β.Δ . της 18ης Μαΐου 1956 «περί μετονομασίας Συνοικισμών, Κοινοτήτων κλπ., ο Συνοικισμός Χανάκια του Καρβελίου, ο οποίος με παλαιότερο διάταγμα είχε αποσπασθεί από την Γιάννιτσα και είχε ενταχθεί στο Καρβέλι, μετονομάστηκε σε Κάτω Καρβέλιον (Καρβέλι).

Με το Β.Δ. 76 της 11ης Νοεμβρίου 1959 «περί μετονομασίας Συνοικισμών, Κοινοτήτων και Πόλεων» (το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α.16/19-2-1960), η πόλις των Καλαμών (Καλάμαι) μετονομάστηκε σε «Καλαμάτα» και ο ομώνυμος δήμος «Δήμος Καλαμάτας».

Έκταση και Πληθυσμός περιοχής Αλαγωνίας (απογραφή 1928 - 2011)

Μέχρι σήμερα τα χωριά τέως δήμου Αλαγωνίας, εξακολουθούν να διατηρούν την συνοχή τους με τον τίτλο "χωριά του βόρειοδυτικού Ταϋγέτου της Καλαμάτας, εκδίδοντας και σχετική πολιτιστική εφημερίδα με τον τίτλο "Παναλαγονιακά νέα". Κατά καιρούς γίνονται προσπάθειες συντονισμού των κοινωνικών, πολιτιστικών και λοιπών δραστηριοτήτων μεταξύ των χωριών με μικρότερα ή μεγαλύτερα αποτελέσματα.

Η έκταση καθώς και ο πληθυσμός των χωριών αυτών από την μετονομασία τους το 1927 μέχρι την απογραφή του 2011 εμφανίζεται στον ακόλουθο πίνακα:

Κοινότητες/Δ. διαμερίσματα	Στρέμματα	1928	1940	1951	1981	1991	2001	2011
Σίτσοβα (Αλαγονία)	22093	941	1029	940	335	410	360	176
Τσερνίτσα (Αρτεμισία)	38797	563	517	300	239	339	310	142
Μεγ.Αναστάσοβα (Νέδουσα)	19802	509	591	514	180	206	158	135
Κουτσαβά Καρβέλι (Καρβέλι)	29891	500	515	409	111	180	180	63
Κουτσαβά Λαδά (Λαδά)	12597	396	474	308	188	231	223	85
Μικρή Αναστάσοβα (Πηγαί)	11492	275	200	150	115	149	103	80
Σύνολο	134672	3184	3326	2621	1168	1515	1334	681

Στην περιοχή του Δυτικού Ταϋγέτου, περιλαμβάνονται οι ακόλουθες περιοχές:

• Η Καλαμάτα στην απογραφή του 2001 έχει 49.154 κατοίκους (από 44.052 που είχε στην απογραφή του 1991), από τους 49.550 του Δ.δ. Καλαμάτας και τις 57.620 ολόκληρου του Δήμου Καλαμάτας. Καταλαμβάνει έκταση 42.621 στρεμμάτων και ανήκει στον Νομό Μεσσηνίας.
• Στο δ.Δ Καλαμάτας περιλαμβάνονται και τα χωριουδάκια του Κουταλά με 18 κατοίκους, τα Μενινά 18, η Βελανιδιά 27, ο Μπουρνιάς 271, ο Προφήτης Ηλίας 62.
• Στον Δήμο Καλαμάτας περιλαμβάνονται 14 Δημοτικά διαμερίσματα, εκ των οποίων τα ακόλουθα 9 ανήκουν στον Δυτικό Ταΰγετο:
• Δ.δ. Αλαγονίας με έκταση 22.093 στρέμματα και 360 κατοίκους το 2001 (410 το 1991), με τις περιοχές Αλαγονία 289, και Μαχαλάς 71.
• Δ.δ. Αρτεμισίας με έκταση 38.797 στρέμματα και 310 κατοίκους το 2001 (339 το 1991), με τις περιοχές Αρτεμισία 291, και Θεοτόκος με 19 απογραφέντες.
• Δ.δ. Καρβελίου με έκταση 29.891 στρέμματα και 180 κατοίκους το 2001 (180 και το 1991), με τις περιοχές Καρβέλι 74, η Αγία Τριάδα 33, Εμιαλοί 10, και Κάτω Καρβέλι με 63 απογραφέντες.
• Δ.δ. Νεδούσης με έκταση 19.802 στρέμματα και 158 κατοίκους το 2001 (206 το 1991).
• Δ.δ. Πηγών με έκταση 11.492 στρέμματα και 103 κατοίκους το 2001 (149 το 1991), με τις περιοχές Πηγές 103, και Σκουρόλακκος με 0 απογραφέντες.
• Δ.δ. Λαδά με έκταση 12.597 στρέμματα και 223 κατοίκους το 2001 (231 το 1991), με τις περιοχές Λαδάς 210, Αγία Μαρίνα Μεσσηνίας 0, και Άγιος Βασίλειος Λαδά με 13 απογραφέντες.
• Δ.δ. Ελαιοχωρίου με έκταση 24.448 στρέμματα και 385 κατοίκους το 2001 (352 το 1991), με τις περιοχές το Ελαιοχώρι 116, την Αράχοβα 33, τα Διάσελλα 19, τη Δίμιοβα 12, και τα Περιβολάκια με 205 απογραφέντες.
• Δ.δ. Βέργας με έκταση 23.271 στρέμματα και 2.110 κατοίκους το 2001 (από μόλις 1.271 το 1991), με τις περιοχές Παραλία Βέργας, η οποία γιγαντώνεται μετά τους σεισμούς της Καλαμάτας με 2.046 κατοίκους, την Άνω Βέργα με 11 και την Κάτω Βέργα με 53 απογραφέντες.
• Δ.δ. Μικράς Μαντινείας με μικρή έκταση μόλις 3.576 στρεμμάτων και 688 κατοίκους το 2001 (606 το 1991).

1999 Σχέδιο Καποδίστριας

Με το Νόμο 2539 / 1997 (Σχέδιο Καποδίστριας) «Συγκρότηση Τοπικής Αυτοδιοίκησης» ο οποίος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α244/4-12-1997, οι Επαρχίες ως μονάδες της διοικητικής διαίρεσης της χώρας καταργήθηκαν από 1-1-1999, χωρίς αυτό να έχει καμία συνέπεια στην διάρθρωση και λειτουργία των υπηρεσιών της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Παράλληλα έγινε συνένωση των υπαρχόντων δήμων και κοινοτήτων σε μεγαλύτερους δήμους και κοινότητες με σκοπό τη βελτιστοποίηση της δημόσιας διοίκησης στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Στο Νομό Μεσσηνίας δημιουργήθηκαν είκοσι εννέα (29) Δήμοι και δύο (2) κοινότητες.

Ένας από τους είκοσι εννέα Καποδιστριακούς Δήμους που συγκροτήθηκαν ήταν και αυτός της Καλαμάτας με έδρα τον οικισμό Καλαμάτα, ο οποίος αποτελείτο από τον τέως Δήμο Καλαμάτας και τις κοινότητες που φαίνονται στο παρακάτω πιστό αντίγραφο του σχετικού νόμου, ως Δημοτικά-Τοπικά Διαμερίσματα:

"36.15. Δήμος Καλαμάτας αποτελούμενος από το δήμο Καλαμάτας και τις κοινότητες: 1. Ασπροχώματος, 2. Αντικαλάμου, 3. Αρτεμισίας, 4. Ασπροχώματος, 5. Βέργας, 6. Ελαιοχωρίου, 7. Καρβελίου, 8. Λαδά, 9. Λαιϊκων, 10. Μικράς Μαντίνειας, 11. Νεδούσης, 12. Πηγών, 13. Σπερχογίας, οι οποίοι καταργούνται."

Ο Νεοσύστατος Καποδιστριακός Δήμος για την ορθολογικότερη κατανομή των πόρων του αλλά και για την αντιμετώπιση τυχών προβλημάτων, κατάταξε τα δημοτικά του διαμερίσματα σε 4 ενότητες, ανάλογα με την γεωγραφική τους θέση ως εξής:

α) Στην πόλη της Καλαμάτας.

β) Στα Πεδινά, Δυτικά της Πόλης.

Πρόκειται για τοπικά διαμερίσματα που βρίσκονται γύρω από τους οδικούς άξονες που συνδέουν την Καλαμάτα με τη Μεσσήνη (δυτικά) και με τη Μεγαλόπολη (βορειοδυτικά), που τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν έντονη οικιστική ανάπτυξη, και ο χαρακτήρας τους είναι κατά βάση αστικός, λόγω της μικρής απόστασής τους από την Καλαμάτα. Τα διαμερίσματα αυτά είναι: Τα Ακοβίτικα, το Ασπρόχωμα, τα Λαίϊκα, ο Αντικάλαμος και η Σπερχογία.

γ) Στο Μυχό του Μεσσηνιακού Κόλπου.

Πρόκειται για τοπικά διαμερίσματα που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του Δήμου και στη βορειοανατολική πλευρά του Μεσσηνιακού κόλπου. Εντάσσονται στη Μεσσηνιακή Μάνη, όμως έχουν φυσιογνωμία αστική και τουριστική . Τα διαμερίσματα αυτά είναι : Η Βέργα και η Μικρή Μαντίνεια .

δ) Στις Πλαγιές του Ταϋγέτου.

Πρόκειται για τοπικά διαμερίσματα που «φιλοξενούνται» στη βορειοδυτική πλευρά του ορεινού όγκου του Ταϋγέτου και διαθέτουν ιδιαίτερη φυσική ομορφιά και παραδοσιακό χαρακτήρα. Οι οικισμοί αυτοί προσεγγίζονται από τον οδικό άξονα Καλαμάτας-Σπάρτης και είναι: Το Ελαιοχώρι, το Καρβέλι, το Λαδά, η Νέδουσα, η Αρτεμισία, οι Πηγές και η Αλαγονία.

2010 Πρόγραμμα Καλλικράτης

Ο Νόμος αυτός ίσχυσε μέχρι το τέλος του 2010 οπότε και αντικαταστάθηκε από το νόμο 3852 / 2010 «Νέα αρχιτεκτονική της αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης Διοίκησης, Πρόγραμμα Καλλικράτης.», ο οποίος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α87/7-6-2010.

Με το άρθρο 6 του ανωτέρω νόμου καθιερώθηκε ο θεσμός των αποκεντρωμένων Διοικήσεων και το Ελληνικό Κράτος διαιρέθηκε σε επτά (7) Διοικήσεις:

α.Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής με έδρα την Αθήνα. β.Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας με έδρα τη Λάρισα. γ.Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας με έδρα τα Ιωάννινα. δ.Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου με έδρα την Πάτρα. ε. Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου με έδρα τον Πειραιά. στ. Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο. ζ. Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Με το άρθρο τρία (3) του ιδίου νόμου καθιερώθηκε σε κάθε αποκεντρωμένη Διοίκηση η σύσταση και συγκρότηση περιφερειών.

Στην αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου, η οποία μας αφορά, συστάθηκαν και συγκροτήθηκαν οι περιφέρειες:

α.Η περιφέρεια Ιονίων Νήσων η οποία περιλαμβάνει τους Νομούς Ζακύνθου, Κέρκυρας, Κεφαλληνίας και Λευκάδας. Έδρα της περιφέρειας Ιονίων νήσων ορίστηκε η Κέρκυρα. β.Η περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας η οποία περιλαμβάνει τους Νομούς Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας και Ηλείας. Έδρα της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας ορίστηκε η Πάτρα. γ.Η περιφέρεια Πελοποννήσου, η οποία περιλαμβάνει τους Νομούς Αργολίδος, Αρκαδίας, Κορινθίας, Λακωνίας και Μεσσηνίας. Έδρα της περιφέρειας Πελοποννήσου ορίστηκε η Τρίπολη.

Κάθε νομός αποτελεί και περιφερειακή ενότητα και κάθε πρωτεύουσα νομού είναι έδρα της αντίστοιχης περιφερειακής ενότητας.

Σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 36 του ιδίου νόμου, στο Νομό Μεσσηνίας συστήθηκαν οι παρακάτω έξι (6) Δήμοι με παράλληλη κατάργηση όλων των παλαιών, οι οποίοι μετονομάστηκαν σε Δημοτικές Ενότητες:

α. Δήμος Καλαμάτας με έδρα την Καλαμάτα, αποτελούμενος από τις Δημοτικές Ενότητες: 1) Άριος 2) Αρφαρών 3)Θουρίας και 4) Καλαμάτας.

β. Δήμος Μεσσήνης με έδρα τη Μεσσήνη. γ. Δήμος Πύλου – Νέστορος με έδρα την Πύλο. δ. Δήμος Τριφυλίας με έδρα την Κυπαρισσία. ε. Δήμος Οιχαλίας με έδρα το Μελιγαλά. στ. Δήμος Δυτικής Μάνης με έδρα την Καρδαμύλη.

Ιστορία

Η μεγάλη ιστορία του Δυτικού Ταϋγέτου, έχει υμνηθεί από τον Όμηρο για το περίφημο κρασί του τον Δένθη τον φυσικό οχυρό Δενθιάδες και τους κατοίκους του τους Δενθάλιους που κατοικούσαν στην όμορφη Δενθαλιάτιδα Χώρα.

Στις αναφορές του Λουδοβίκου Ρος και του Παυσανία παρακολουθούμε την αφορμή και την εξέλιξη των μακρόχρωνων και οδυνηρών Μεσσηνιακών πολέμων από το ναό της Λιμνάτιδας Αρτέμιδος, την κατάληψη της Άμφειας και της Μεθώνης.

Η αρχαία πόλη Καλάμαι, οι Φαρές, η Γερήνεια αποτελούν ιστορικές πόλεις στις οποίες αναζητούμε τις ρίζες μας από τα απομεινάρια των κτισμάτων και τα γραπτά κείμενα.

Τα μοναστήρια της Βελανιδιάς, του Μαρδακίου, του Μελέ της Σιδηρόπορτας και της Δίμιοβας, έγιναν τα στρατηγεία της κλεφτουριάς η οποία στήριξε την Επανάσταση του 1821, όταν ο Ιμπραήμ κατάκαιγε τον Μεσσηνιακό κάμπο και ο γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ζητούσε από τους προεστούς του Μυστρά να του στείλουν Πισινοχωρίτες για να στηρίξει τον αγώνα.

Από τα μοναστήρια αυτά, ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς και ο Παπαφλέσσας στις 23 Μαρτίου του 1821, κατέβηκαν στην Καλαμάτα για να ενωθούν με τον Καραϊσκάκη και τους άλλους μανιάτες και με την δοξολογία στους Αγίους Αποστόλους, να κηρύξουν την επανάσταση κατά των Τούρκων.