Βερβεράτο Χίου

Το Βερβεράτο είναι χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Χίου στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, επάνω στη νήσο Χίο, στο κεντρικό μέρος της, με πληθυσμό 231 κατοίκων (απογραφή 2011). Είναι κτισμένο σε μεσοσταθμικό υψόμετρο 95 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε οδική απόσταση 8 χιλιομέτρων νοτιοδυτικά από την πόλη της Χίου.

Βερβεράτο
Βερβεράτο Βερβεράτο
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Βορείου Αιγαίου
Δήμος	Χίου
Γεωγραφία
Νομός	Χίου
Υψόμετρο	95 μ.
Πληθυσμός
Μόνιμος	225
Έτος απογραφής	2021

Γεωγραφία-δημογραφία

Οι γεωγραφικές συντεταγμένες του χωριού είναι πλάτος 38°20΄ Βόρειο και μήκος 26°05΄ Ανατολικό. Είναι κτισμένο νοτιοδυτικά του Κορακάρη, στο απώτατο δυτικό όριο του Κάμπου της Χίου και θεωρείται πεδινό χωριό. Τα κοντινότερα χωριά σε ευθεία γραμμή είναι κατά σειρά ο Ζυφιάς και το Χαλκειός, 1 χιλιόμετρο προς τα νοτιοδυτικά και τα ανατολικά του Βερβεράτου αντιστοίχως, και ο Δαφνώνας, 1,5 χιλιόμετρο προς τα βόρεια-βορειοδυτικά. Από τη θάλασσα απέχει 5 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή, προς τα ανατολικά (Κοντάρι). Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, ιδίως με τα κηπευτικά

Διοικητικά το Βερβεράτο υπάγεται σήμερα στην ομώνυμη τοπική κοινότητα (της οποίας αποτελεί τον μοναδικό οικισμό), της Δημοτικής Ενότητας Καμποχώρων του Δήμου Χίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Χίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Παλαιότερα, εντελώς αντίστοιχα, ήταν έδρα και μοναδικός οικισμός ομώνυμης κοινότητας, της Επαρχίας και του Νομού Χίου. Η κοινότητα είχε έκταση 2 τετραγωνικά χιλιόμετρα, από τα οποία το 1,1 (1100 στρέμματα) καλλιεργήσιμη έκταση και 100 στρέμματα δάσους. Ο ταχυδρομικός κώδικας του χωριού είναι 82100.

Η εξέλιξη του πληθυσμού του Βερβεράτου στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

Πληθυσμός του Βερβεράτου

1961	1971	1981	1991	2001	2011
225	187	210	340	225	231

Τοπωνυμικά-ιστορικά

Το όνομα του χωριού προέρχεται από το επώνυμο «ο Βέρβερης», που αναφέρεται από το έτος 1620. Στη θέση του υπήρχε αγροτικό κτήμα με πολύ ψηλό και παλαιό πύργο, πιθανώς του Βέρβερη. Προ του μεγάλου σεισμού του 1881 είχε περισσότερα από 80 σπίτια, ευρύχωρα και όλα διώροφα ή τριώροφα. Ως παλαιές συνοικίες του χωριού αναφέρονται το Λιβάδι, το Λιβαδάκι, του Κοξαρή και της Τσουκαλίνας. Στο κέντρο του χωριού υπήρχε πύργος.

Ο ενοριακός ναός (η «χωριοεκκλησιά») του Βερβεράτου ήταν ανέκαθεν ο ναός της Αγίας Μαρίνας, στο βορειοδυτικό άκρο και σήμερα στο κέντρο σχεδόν του χωριού, ενώ στο ανατολικό άκρο υπήρχε ναός του Αγίου Νικολάου, όπου και το παλαιό κοιμητήριο του χωριού. Σήμερα το χωριό υπάγεται εκκλησιαστικώς στην αρχιερατική επιτροπεία Χαλκειού της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών. Πέντε λεπτά με τα πόδια από τον οικισμό βρίσκεται και το εξωκκλήσι των Ταξιαρχών, ενώ στην τριπλάσια απόσταση, ψηλά στην πλαγιά δυτικά του χωριού είναι η τοποθεσία «τα Πετρανά», με θαυμάσια θέα του Κάμπου, όπου και το εξωκκλήσι της Παναγιάς της Πετρανούσαινας. Αυτό φέρει μαρμάρινη εντοιχισμένη πλάκα στο υπέρθυρο με κρινοφόρο οικόσημο με σταυρό και πάνω από αυτό επιγραφή με χρονολογία 1754, που αναφέρει ότι ο ναός ανεγέρθηκε από τον Γεώργιο-Μιχαήλ Αρφάνη. Ωστόσο είναι γνωστό ότι περί το 1800 τα Πετρανά και ο ναός τους ανήκαν στους Αμαρτωλούς Πετροκοκκίνους. Σώζονται εκεί και ερειπωμένα διάσπαρτα σπίτια, ενώ ανακαλύφθηκαν τάφοι με πολλά θραύσματα πήλινων αγγείων. Ψηλότερα στη ράχη, που ονομάζεται Τρύπα, υπάρχουν θεμέλια οχυρού, τα «Καστέλλια», και τα «Ελληνόσπιτα», τρία ερειπωμένα κτίσματα. Εξίσου μαγευτική τοποθεσία με τα Πετρανά είναι «οι Επτά», κοντά στο χωριό, και πιο πέρα βρισκόταν το μεγάλο κτήμα των Καναβουτσάτων με πηγές με πολλά νερά. Εκεί υπήρχαν αρκετοί πύργοι, με σημαντικότερους του Φούτρου, του Θαλασσού και του Πορή. Ο τελευταίος ήταν ο μεγαλοπρεπέστερος, μάλλον τετραώροφος αρχικώς, με αυλή, δεξαμενές, περιστύλιο και ιδιωτικό ναό, του Αγίου Κωνσταντίνου. Στα βόρεια του Βερβεράτου βρίσκεται και άλλος αξιόλογος πύργος, ο του Πικρού, ελληνικής ή γενουατικής οικογένειας, με ναό του Αγίου Γεωργίου. Δίπλα στον δρόμο προς τον Δαφνώνα είναι το υδραγωγείο («γεφύρι») και η μεγάλη μεσαιωνική υδατοδεξαμενή (6 επί 6 μ.) «προσκειμένη τη πηγή του χωρίου, αενάως προχεούση ύδωρ άφθονον και γλυκύ». Εκτός από την ύδρευση του χωριού, το νερό της δεξαμενής άρδευε και τα πολλά περιβόλια της περιοχής. Από εκεί ανεβαίνει κάποιος στον κατάφυτο λόφο των Καναβουτσών και της εκκλησίας τους («Παλιοπαναγιά»). Στα Καναβουτσάτα εντοπίζονται τα επιμέρους τοπωνύμια Σκεπά (τα), του Δραγάση, ο Παλιόπυργος (πιο πάνω στο βουνό, πύργος με ύψος 12 και πλέον μέτρα), του Μαρκή, του Αβδουλλάχ ή Αφτουλλά, και άλλα. Υπήρχε επίσης ο Πύργος της Βρύσης, ονομασμένος από άλλη πηγή στη βόρεια πλευρά του, τριώροφος και με τον εξοπλισμό αρχοντικής επαύλεως. Το κτήμα του οριζόταν προς νότο από τον χείμαρρο του Προφήτη Ηλία, του οποίου οι όχθες είναι κατάφυτες.

Προς νότο του χωριού είναι η περιοχή Μεσόβουνο ή Μεσόβουνος, όπου η τοποθεσία Λαζαρέττο. Στην περιοχή του Βερβεράτου υπάρχουν και τα ερείπια από δύο εξωκκλήσια, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Αγίου Θωμά, από όπου και το τοπωνύμιο Αγιοθωμίτικα, παρεφθαρμένο ως «Αγιοθυμίτικα».

Πηγές

• Το αντίστοιχο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 8, σελ. 308
• Γεωργίου Ι. Ζολώτα: Ιστορία της Χίου, τόμος Α΄ («Ιστορική Τοπογραφία και Γενεαλογία»). Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου, Αθήναι 1921, σσ. 570-573.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Το Βερβεράτο στο aplotaria.gr
• Σύντομη περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2018-08-08 στο Wayback Machine. με φωτογραφία