Adeste fideles
To «Adeste fideles» (αγγλ. απόδοση O Come, All Ye Faithful) είναι χριστουγεννιάτικος ύμνος του 17ου ή του 18ου αιώνα, του οποίου η συγγραφή και σύνθεση αποδίδεται σε διάφορους πιθανούς στιχουργούς και μουσικοσυνθέτες, κυρίως Άγγλους, αλλά ακόμα και στον βασιλιά Ιωάννη Δ΄ της Πορτογαλίας, με το παλαιότερο χειρόγραφο του ύμνου να φέρει το όνομά του.[1][2][3] Οι πρωτότυποι στίχοι είναι στη λατινική γλώσσα.
Οι αρχικές 4 στροφές του ύμνου επεκτάθηκαν σε οκτώ και έχουν μεταφρασθεί σε πολλές γλώσσες. Η αγγλική μετάφραση ως «O Come, All Ye Faithful» από τον Άγγλο Ρωμαιοκαθολικό ιερέα Φρέντερικ Όουκλυ (Frederick Oakeley, 1802-1880), γραμμένη το 1841, είναι η πλέον διαδεδομένη στις περισσότερες αγγλόφωνες χώρες.[2][4]
Μουσική
ΕπεξεργασίαΗ μουσική του ύμνου έχει αποδοθεί σε αρκετούς συνθέτες: από τον Τζων Φράνσις Γουέιντ, τον Τζων Ρέντινγκ (John Reading, περ. 1645-1692) και τον γιο του, μέχρι τους διάσημους Χαίντελ και Γκλουκ, τον Μάρκους ντα Φονσέκα ή τον βασιλιά Ιωάννη Δ΄ της Πορτογαλίας. Ο Τόμας Αρν, τον οποίο γνώριζε ο Γουέιντ, είναι ένας επιπλέον υποψήφιος.[5] Υπάρχουν αρκετά παρόμοια μουσικά θέματα γραμμένα εκείνη την περίοδο, αλλά είναι μάλλον δύσκολο να προσδιορισθεί το αν αυτά υπήρξαν απομιμήσεις του «Adeste fideles», αν αντιθέτως ο ύμνος βασίστηκε πάνω τους, ή αν δεν έχουν σχέση με τον ύμνο.
Ο Γουέιντ συμπεριέλαβε τον ύμνο στη δική του έκδοση του Cantus Diversi, το 1751. Εκδόθηκε μετά στα Evening Offices of the Church το 1760 και στο An Essay on the Church Plain Chant του Σάμουελ Γουέμπ (Samuel Webbe, 1740-1816) το 1782.
Στίχοι
Επεξεργασία
Οι αρχικές 4 στροφές στο λατινικό πρωτότυπο, με την αγγλική μετάφραση του Φρέντερικ Όουκλυ δεξιά είναι οι παρακάτω:
Adeste fideles læti triumphantes, |
O come, all ye faithful, joyful and triumphant! |
.jpg)
Οι αρχικοί στίχοι έχουν αποδοθεί κατά καιρούς σε διάφορα πρόσωπα ή και ομάδες, από τον Άγιο Μποναβεντούρα (13ος αιώνας) μέχρι τον βασιλιά Ιωάννη Δ΄ της Πορτογαλίας (17ος αι.), ενώ συχνότερα (τουλάχιστον κατά το παρελθόν) πιστευόταν ότι οι στίχοι γράφτηκαν από ένα τάγμα μοναχών, όπως οι Κιστερκιανοί.
Το πρωταρχικό κείμενο, 4 στροφές στη λατινική γλώσσα, μεταγράφηκε από τον Τζων Φράνσις Γουέιντ το 1744 και πρωτοεκδόθηκε[2][6] το 1751. Ο Γάλλος ιερέας Jean-François-Étienne Borderies (1764-1832) έγραψε τρείς επιπλέον στροφές στη λατινική τον 18ο αιώνα. Αυτές συνήθως παρεμβάλλονται ως η τρίτη, η τέταρτη και η πέμπτη στροφή, αφήνοντας τις δύο πρωταρχικές στροφές τελευταίες. Μία ακόμα στροφή, γραμμένη από άγνωστο συγγραφέα στη λατινική, τυπώνεται λιγότερες φορές. Οι στίχοι του ύμνου έχουν μεταφρασθεί πάρα πολλές φορές στην αγγλική, αλλά η πλέον χρησιμοποιούμενη σήμερα είναι αυτή του Άγγλου Ρωμαιοκαθολικού ιερέα Φρέντερικ Όουκλυ (Frederick Oakeley, 1802-1880), γραμμένη το 1841, με τίτλο «O Come, All Ye Faithful». Η μετάφραση του Όουκλυ αφορά τις αρχικές 4 στροφές και συμπληρώνεται από τη μετάφραση των άλλων τριών από τον Γουίλιαμ Τόμας Μπρουκ, που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Murray's Hymnal το 1852. Ο ίδιος ο Όουκλυ αρχικώς τιτλοφόρησε τον ύμνο «Ye Faithful, approach ye».[5]
Ο Πορτογάλος βασιλιάς
ΕπεξεργασίαΟ πλέον αναφερόμενος Πορτογάλος ως δημιουργός του «Adeste fideles» είναι ο βασιλιάς Ιωάννης Δ΄, γνωστός και ως «ο Μουσικός Βασιλιάς» (1604-1656, βασίλευσε από το 1640). Ο Ιωάννης ήταν υποστηρικτής της μουσικής και των καλών τεχνών γενικότερα, σοβαρός συγγραφέας κειμένων για τη μουσική και επιπλέον συνθέτης μουσικής ο ίδιος. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του συνέλεξε έργα και δημιούργησε μία από τις μεγαλύτερες μουσικές βιβλιοθήκες στον κόσμο, η οποία δυστυχώς καταστράφηκε κατά τον μεγάλο σεισμό της Λισαβόνας το 1755. Το πρώτο μέρος των μουσικών έργων του δημοσιεύθηκε το 1649. Ο Ιωάννης Δ΄ ίδρυσε μια Σχολή Μουσικής στην πόλη Βίλα Βισόζα, που «εξήγε» μουσικούς στην Ισπανία και την Ιταλία, και στο ανάκτορό του στην πόλη αυτή βρέθηκαν δύο χειρόγραφα του ύμνου «Adeste fideles», που χρονολογούνται στο 1640, είναι δηλαδή 104 χρόνια παλαιότερα του χειρογράφου του Τζων Φράνσις Γουέιντ.[3] Η άλλη γνωστότερη σύνθεση του βασιλιά Ιωάννη Δ΄ είναι μία μελοποίηση του Crux fidelis, που παραμένει δημοφιλής στις ρωμαιοκαθολικές εκκλησιαστικές χορωδίες κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Ο «Πορτογαλικός ύμνος»
ΕπεξεργασίαΟ ύμνος «Adeste fideles» έγινε γνωστός ως «Πορτογαλικός ύμνος» ("Portuguese Hymn") στη Μεγάλη Βρετανία από άσχετη αιτία, συγκεκριμένα όταν ο Δούκας του Ληντς τον άκουσε το 1795 να εκτελείται στην πορτογαλική πρεσβεία στο Λονδίνο.[7] Ωστόσο, οι στίχοι που άκουσε διέφεραν πολύ από τη μετάφραση των Όουκλυ-Μπρουκ, ενώ ήταν 40 και πλέον χρόνια μετά τη δημοσίευσή του στην Αγγλία από τον Τζων Φράνσις Γουέιντ.[2][6]
Εκτελέσεις
ΕπεξεργασίαΚατά τις σύγχρονες εκτελέσεις του «Adeste fideles» συχνά παραλείπονται στροφές, καθώς ο ύμνος είναι μεγάλος για τον σχετικώς αργό ρυθμό του. Π.χ. η όγδοη στροφή (αυτή του ανώνυμου στιχουργού) άδεται μόνο τα Θεοφάνια, ενώ η τελευταία στροφή του αρχικού κειμένου κρατιέται συνήθως για τη Λειτουργία των Χριστουγέννων.
Ηχογραφήσεις και εκτελέσεις σε ταινίες
ΕπεξεργασίαΠολυάριθμες εκτελέσεις του ύμνου έχουν ηχογραφηθεί από καλλιτέχνες διάφορων ειδών μουσικής από όλο τον κόσμο. Μια μικρή δειγματοληψία ακολουθεί:
- Το «Adeste fideles» ακούγεται στην κινηματογραφική ταινία Τα Χριστούγεννα του Τρελού Θηριοτροφείου[8] (1989).
- Η μουσική του ύμνου παίζεται από μια συμφωνική ορχήστρα στο Κάρνετζι Χολ στην ταινία Μόνος στο Σπίτι 2: Χαμένος στη Νέα Υόρκη (1992).
- Το 2006 το αμερικανικό heavy metal συγκρότημα Twisted Sister ηχογράφησε τον ύμνο για το άλμπουμ τους A Twisted Christmas, ενορχηστρωμένο στο ύφος του τραγουδιού τους «We're Not Gonna Take It»[9]
- Το «Adeste fideles» ενορχηστρώθηκε και από το πανκ ροκ συγκρότημα Bad Religion και συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ τους Christmas Songs το 2013.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Stephan, John (1947). Adeste Fideles: A Study On Its Origin And Development. Buckfast Abbey. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Οκτωβρίου 2007. https://web.archive.org/web/20071013014840/http://hymnsandcarolsofchristmas.com/Hymns_and_Carols/Images/Stephan/adeste_fideles_a_study_on_its_or.htm. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2007.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 LindaJo H. McKim: The Presbyterian Hymnal Companion, σελ. 47, John Knox Press, Westminster 1993
- ↑ 3,0 3,1 Neves, José Maria: Música Sacra em Minas Gerais no século XVIII, ISSN nº 1676-7748 – nº 25 (1998)
- ↑ «Frederick Oakeley 1802–1880».[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ 5,0 5,1 Spurr, Sean. «O Come All Ye Faithful». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2012.
- ↑ 6,0 6,1 Don Michael Randel: The Harvard Dictionary of Music, σελ. 14, Harvard University Press, 2003
- ↑ Crump, William D.: The Christmas Encyclopedia, 3η έκδ., 2013
- ↑ Ryan Glab (23 Δεκεμβρίου 2015). «Best movie series: sequels, trilogies, and sagas, oh my!». Ryanglab. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2015.
- ↑ Jim Slotek (16 Νοεμβρίου 2015). «Twisted Sister's Dee Snider set to wow audiences with 'Rock 'n' Roll Christmas Tale'». Toronto Sun. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2015.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Κείμενο, μεταφράσεις σε διάφορες γλώσσες και ενορχηστρώσεις του «Adeste fideles» στην Choral Public Domain Library («ChoralWiki»)
- «Adeste, Fideles» – δύο ενορχηστρώσεις του 19ου αιώνα
- Οι λατινικοί και αγγλικοί στίχοι
- Απόδοση του ύμνου από την Παιδική Χορωδία της Τζόρτζια το 2015, στην ενορχήστρωση του David Willcocks