Φρειδερίκος Β΄ Χοενστάουφεν

Ο Φρειδερίκος Β΄ (Federico II di Svevia, 26 Δεκεμβρίου 1194 - 13 Δεκεμβρίου 1250) επικεφαλής του Οίκου των Χοενστάουφεν ήταν Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1220 - 1250), Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ (1225 - 1228), Βασιλιάς της Σικελίας (1198-1250), Βασιλιάς της Ιταλίας (1212 - 1250), επίτιμος βασιλέας της Θεσσαλονίκης, Πρίγκιπας του Τάραντα (1205 - 1250), Βασιλιάς της Αρλ (1220 - 1250) και Δούκας της Σουαβίας (1212-1216). Ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν γιος και διάδοχος του Ερρίκου ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Κωνσταντίας των Ωτβίλ κόρης του Ρογήρου Β΄ της Σικελίας.

Φρειδερίκος Β΄
Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Βασιλιάς της Ιταλίας
Περίοδος	22 Νοεμβρίου 1220 - 13 Δεκεμβρίου 1250
Στέψη	22 Νοεμβρίου 1220 Ρώμη
Προκάτοχος	Όθων Δ΄ της Γερμανίας
Διάδοχος	Κορράδος Δ΄ της Γερμανίας
Βασιλιάς της Γερμανίας επίσημα Βασιλιάς των Ρωμαίων
Περίοδος	25 Ιουλίου 1215 – 22 Νοεμβρίου 1220
Στέψη	9 Δεκεμβρίου 1212 (Μάιντς) 25 Ιουλίου 1215 (Άαχεν)
Προκάτοχος	Όθων Δ΄ της Γερμανίας
Διάδοχος	Ερρίκος Ζ΄
Βασιλιάς της Σικελίας
Περίοδος	27 Νοεμβρίου 1198 – 13 Δεκεμβρίου 1250
Στέψη	17 Μαΐου 1198 Παλέρμο
Προκάτοχος	Ερρίκος ΣΤ'
Διάδοχος	Κορράδος Δ΄
Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ
Περίοδος	9 Νοεμβρίου 1225 – 13 Δεκεμβρίου 1250
Στέψη	18 Μαρτίου 1229 Ιερουσαλήμ
Προκάτοχος	Ισαβέλλα Β' της Ιερουσαλήμ
Διάδοχος	Κορράδος Δ΄
Γέννηση	26 Δεκεμβρίου 1194 Γιέζι, Μάρκε, Βασίλειο της Ιταλίας (Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία)
Θάνατος	13 Δεκεμβρίου 1250 (55 ετών) Τορεματζόρε, Απουλία, Βασίλειο της Σικελίας
Τόπος ταφής	Καθεδρικός του Παλέρμο
Σύζυγος	Κωνσταντία της Αραγωνίας Ισαβέλλα Β΄ της Ιερουσαλήμ Ισαβέλλα της Αγγλίας Μπιάνκα Λάντσια
Επίγονοι	Ερρίκος Κορράδος Δ΄ Μαργαρίτα της Σικελίας (Κωνσταντία) Άννα Μανφρέδος της Σικελίας (νόθος) Φρειδερίκος του Πεττοράνο (νόθος) Έντσο της Σαρδηνίας (νόθος) Φρειδερίκος της Αντιόχειας
Οίκος	Οίκος των Χοενστάουφεν
Πατέρας	Ερρίκος ΣΤ΄ της Γερμανίας
Μητέρα	Κωνσταντία του Ωτβίλ
Θρησκεία	Καθολική Εκκλησία
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Την εποχή του Φρειδερίκου Β΄ η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έφτασε στη μέγιστη επέκταση, επεκτεινόταν από τη Σικελία σε ολόκληρη την Ιταλία και έφτανε μέχρι τη Γερμανία. Οι Σταυροφορίες συνεχίστηκαν με επιτυχία, ο ίδιος κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και στέφτηκε βασιλιάς της πόλης, συγκρούστηκε με τον πάπα αλλά επικράτησε. Ο Φρειδερίκος Β΄ έβλεπε τον εαυτό του απόγονο των Ρωμαίων αυτοκρατόρων διεκδίκησε τον τίτλο του "βασιλιά των Ρωμαίων" (1212) και έγινε κάτοχος χωρίς αντίσταση (1215). Σε ηλικία τριών ετών στέφτηκε βασιλιάς της Σικελίας μαζί με τη μητέρα του Κωνσταντία του Ωτβίλ που ήταν μέλος του Οίκου των Ωτβίλ και κόρη του Ρογήρου Β΄ της Σικελίας. Τον τίτλο του βασιλιά της Ιερουσαλήμ τον κέρδισε με τον γάμο του με την Ισαβέλλα Β΄ της Ιερουσαλήμ και με τη συμμετοχή του στην ΣΤ΄ Σταυροφορία. Ο Φρειδερίκος Β΄ ήρθε ωστόσο σε σκληρή σύγκρουση με τον πάπα και αφορίστηκε τέσσερις φορές, ο Πάπας Γρηγόριος Θ΄ έφτασε στο σημείο να τον αποκαλέσει Αντίχριστο. Ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν εξαιρετικά καλλιεργημένος αυτοκράτορας, μιλούσε έξι γλώσσες και ήταν προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών. Σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια του έπαιξε η εκπαίδευση του στη σικελική σχολή ποίησης, η σικελική αυλή στο Παλέρμο ιδρύθηκε το 1220 και καθιέρωσε για πρώτη φορά στο νησί επίσημη γλώσσα τα ιταλικά. Η ποίηση της Σικελίας άφησε σημαντικές επιδράσεις στην Ιταλική λογοτεχνία. Ο Φρειδερίκος Β΄ απαγόρευσε τη "δίκη με δοκιμασία" που έβλεπε ως ύποπτη. Με τον θάνατο του ο Οίκος των Χοενστάουφεν ξεκληρίστηκε, η αυτοκρατορία πέρασε μεγάλη περίοδο παρακμής και θα ανακάμψει 250 χρόνια αργότερα όταν γίνει αυτοκράτορας ο Κάρολος Ε΄.

Οι ιστορικοί καταγράφουν τον Φρειδερίκο με ιδιαίτερα κολακευτικά λόγια, ο Ντόναλντ Σ. Ντέτουαϊλερ γράφει:

"Ένας άνθρωπος εξαιρετικής μόρφωσης, ενεργητικός και ικανός που περιγράφεται από τους σύγχρονους ιστορικούς σαν το θαύμα του κόσμου, ο Φρίντριχ Νίτσε τον χαρακτηρίζει τον πρώτο Ευρωπαίο ηγέτη, οι υπόλοιποι ιστορικοί σαν τον πρώτο σύγχρονο βασιλιά. Ο Φρειδερίκος εγκαταστάθηκε στη Σικελία και τη νότια Ιταλία με μια πολύ σύγχρονη κυβέρνηση και με ισχυρή γραφειοκρατία".

Άνοδος στον θρόνο

Πρώτα χρόνια

Ο Φρειδερίκος Β΄ γεννήθηκε στη Τζέζι κοντά στην Ανκόνα, ήταν γιος του Γερμανού αυτοκράτορα Ερρίκου ΣΤ΄ και γνωστός ως "γιος της Απουλίας". Οι ιστορικοί γράφουν ότι η 40χρονη μητέρα του Κωνσταντία τον γέννησε σε μία δημόσια πλατεία για να μην υπάρχει καμία υποψία ότι ήταν μπάσταρδος γιος του κρεοπώλη. Βαπτίστηκε στην Ασίζη. Το βρέφος Φρειδερίκος εξελέγη στη Φραγκφούρτη βασιλιάς των Γερμανών (1196), όμως τα δικαιώματα του στον θρόνο αμφισβήτησαν οι αδελφοί του πατέρα του Φίλιππος της Σουαβίας και Όθων Α΄ της Βουργουνδίας. Με τον θάνατο του πατέρα του (1197) βρισκόταν στην Ιταλία και ταξίδευε για τη Γερμανία όταν το έμαθε ο κηδεμόνας του Κορράδος του Σπολέτο. Ο Φρειδερίκος επέστρεψε στη Σικελία και στέφτηκε βασιλιάς στο Παλέρμο σε ηλικία τριών ετών (17 Μαΐου 1198). Η Κωνσταντία που ήταν βασίλισσα της Σικελίας χάρη στα δικαιώματα του πατέρα της ορίστηκε αντιβασίλισσα, απαρνήθηκε τα δικαιώματα της στο βασίλειο της Γερμανίας που είχε αποκτήσει με τον γάμο της και έδιωξε όλους τους Γερμανούς συμβούλους.

Ο αυτοκράτορας Όθων Δ΄

Με τον θάνατο της Κωνσταντίας κηδεμόνας του μικρού Φρειδερίκου ορίστηκε ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄, δάσκαλος του την ίδια εποχή ήταν ο μελλοντικός Πάπας Ονώριος Γ΄. Ένας απεσταλμένος του θείου του Φίλιππου της Σουαβίας με τη βοήθεια πλοίων από τη Γένοβα ταξίδευσε στη Σικελία, έκανε απαγωγή του μικρού Φρειδερίκου και κυβέρνησε τη Σικελία. Οι Γερμανοί στρατηγοί κυβέρνησαν μέχρι την εποχή που ο μικρός Φρειδερίκος ενηλικιώθηκε (1208), το πρώτο καθήκον του ήταν να αποκτήσει την εξουσία στη Σικελία και ολόκληρη τη νότια Ιταλία και να υποτάξει τους βαρόνους. Ο Όθων Δ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στέφτηκε από τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ Ρωμαίος αυτοκράτορας (1209). Ο Όθων προσπάθησε να επιβάλει την εξουσία του σε όλους τους βαρόνους στη νότια Ιταλία και τη Σικελία επειδή φοβήθηκε τις φιλοδοξίες του Φρειδερίκου, προχώρησε σε εκστρατεία και έφτασε μέχρι την Καλαβρία χωρίς αντίσταση. Ο Ιννοκέντιος Γ΄ αντιδρώντας ήρθε σε σύγκρουση με τον Όθωνα Δ΄ τον Σεπτέμβριο του 1211 στη "Δίετα της Νυρεμβέργης". Υποστήριξε τους ευγενείς που επαναστάτησαν και εξέλεξαν νέο βασιλιά τον Φρειδερίκο, αφόρισε τον Όθωνα και τον διέταξε να επιστρέψει στη Γερμανία. Ο Φρειδερίκος Β΄ εξέπλευσε στο Γκαέτα με μία μικρή συνοδεία, συνάντησε τον πάπα και υποσχέθηκε να χωρίσει μελλοντικά τον τίτλο του βασιλιά της Σικελίας με τον τίτλο του αυτοκράτορα και να ορίσει αντιβασίλισσα τη σύζυγο του Κωνσταντία. Μετά τη συνάντηση με τον πάπα προχώρησε στη Λομβαρδία και έφτασε τον Σεπτέμβριο του 1212 στην Κωνστάντζα λίγες ώρες πριν τον Όθωνα.

Επίσημη στέψη

Σφραγίδες του Φρειδερίκου Β΄ ως αυτοκράτορα.

Ο Φρειδερίκος Β΄ στέφτηκε βασιλιάς των Γερμανών στο Μάιντς (9 Δεκεμβρίου 1212) αλλά η εξουσία του ήταν ασθενής και περιοριζόταν μόνο στη νότια Γερμανία, τη βόρεια με κέντρο την Γκελφ εξακολουθούσε να κατέχει ο Όθων παρά τον αφορισμό του. Η ήττα του Όθωνα Δ΄ στο Μπουβίν τον ανάγκασε να αποσυρθεί στα κληρονομικά του εδάφη στο Γκελφ χωρίς οπαδούς όπου και πέθανε (1218). Ο Γερμανός πρίγκιπας με την υποστήριξη του Ιννοκέντιου Γ΄ εξελέγη βασιλιάς των Γερμανών (1215). Η στέψη του έγινε στο Άαχεν από έναν από τους Γερμανούς αρχιεπισκόπους (23 Ιουλίου 1215). Μετά από πέντε χρόνια διαπραγματεύσεων ανάμεσα στον Φρειδερίκο Β΄, τον Ιννοκέντιο Γ΄ και τον διάδοχο του πάπα Ονώριο Γ΄ ο Φρειδερίκος εξελέγη από τον Ονώριο Γ΄ αυτοκράτορας, η στέψη του έγινε στη Ρώμη (22 Νοεμβρίου 1220). Την ίδια εποχή ο μεγαλύτερος γιος του Φρειδερίκου, Ερρίκος, πήρε τον τίτλο του βασιλιά των Ρωμαίων. Ο Φρειδερίκος Β΄ σε αντίθεση με τους προκατόχους του στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν έμενε στη Γερμανία. Βοήθησε τον Φίλιππο Αύγουστο της Γαλλίας και τον Εύδη Γ΄ της Βουργουνδίας να τερματίσουν τον "Πολεμο της Διαδοχής στην Καμπανία". Επιτέθηκε στη Λωρραίνη, έκαψε τη Νανσί, συνέλαβε τον Θεοβάλδο Α΄ της Λωρραίνης και τον ανάγκασε να αποσύρει την υποστήριξη του από τον Εράρ του Μπριέν-Ραμρύ.

Πρώτες μεταρρυθμίσεις στη Σικελία

Μετά τη στέψη του (1220) διέμενε είτε στο Βασίλειο της Σικελίας είτε έλλειπε σε Σταυροφορίες μέχρι το 1236 που επισκέφτηκε για τελευταία φορά τη Γερμανία. Την επόμενη χρονιά επέστρεψε στη Σικελία (1237) και παρέμεινε στο νησί τα επόμενα 13 χρόνια μέχρι τον θάνατο του, στη Γερμανία παρέμεινε αντικαταστάτης ο γιος του Κορράδος. Στο Βασίλειο της Σικελίας ολοκλήρωσε τις μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο παππούς του Ρογήρος Β΄ (1140) και έμειναν γνωστές ως "Ασσίζεις του Αριάνο". Οι αρχικές του προθέσεις φάνηκαν ορατές στις "Ασσίζεις του Καπούα" (1220), ολοκληρώθηκαν με το "Καταστατικό του Μέλφι" (1231) μια συλλογή νόμων που παρέμεινε πανίσχυρη για πολλά χρόνια αργότερα. Το βασίλειο της Σικελίας έγινε μία απολυταρχική πεφωτισμένη μοναρχία, οι νόμοι του Φρειδερίκου Β΄ διατηρήθηκαν στο νησί μέχρι το 1819.

Σταυροφορίες

Ε΄ Σταυροφορία

Συνάντηση του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄ με τον Σουλτάνο Άλ-Καμίλ - "Χρονικά Νουόβο" (1348).

Την εποχή που ορκίστηκε βασιλιάς των Ρωμαίων υποσχέθηκε στον πάπα τη συμμετοχή του σε Σταυροφορία αλλά παρά τις ασταμάτητες υποσχέσεις του ο ίδιος δεν πήγε ποτέ, δεν ταξίδευσε ούτε στην Αίγυπτο όταν αναχώρησε η Ε΄ Σταυροφορία (1217). Ο Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας απεστάλη στην Αίγυπτο σαν εκπρόσωπος του ξανά χωρίς να πάει ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Ο παπικός απεσταλμένος Πελάγιος απέρριψε ενοχλημένος την πρόταση του Αγιουβίδη σουλτάνου Αλ-Καμίλ (1177 - 1238) να δώσει το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ και σε αντάλλαγμα να αποχωρήσει από την Αίγυπτο λόγω απουσίας του Φρειδερίκου. Η Σταυροφορία κατέληξε τελικά σε ολοκληρωτική αποτυχία και η Δαμιέτη έπεσε στους Μουσουλμάνους (1221). Ο πάπας Ονώριος Γ΄ έντονα ενοχλημένος κατηγόρησε σαν υπεύθυνο τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β΄.

Ο Φρειδερίκος Β΄ είχε συμφωνήσει με τον πάπα Ονώριο (1225) τη συμμετοχή του σε Σταυροφορία πριν το 1228. Ο Φρειδερίκος συγκάλεσε Συνέλευση στην Κρεμόνα, τη μεγαλύτερη προ-αυτοκρατορική πόλη στη Λομβαρδία, με αιτήματα τη Σταυροφορία και να αποκαταστήσει την αυτοκρατορική εξουσία στη νότια Ιταλία που οι μειονότητες ήταν έντονα δυσαρεστημένες από την καταπίεση. Η Συνέλευση είχε σαν αποτέλεσμα την επανασύσταση της "Αυτοκρατορικής Λίγκας" από την οποία είχε χάσει ο παππούς του Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα τον 12ο αιώνα με έδρα το Μιλάνο. Η Συνέλευση ακυρώθηκε αλλά η κατάσταση σταθεροποιήθηκε μετά από συμφωνία του Ονώριου με τον Φρειδερίκο και την Λίγκα. Το μεγάλο διάστημα που διέμεινε ο Φρειδερίκος στη Λίγκα απέκτησε σχέσεις με το Τευτονικό Τάγμα που είχε έδρα με την Ανατολική Πρωσία, αυτό προκάλεσε τις Βόρειες Σταυροφορίες.

Αφορισμοί από τον πάπα

Τα μεγάλα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει ο Φρειδερίκος Β΄ με τη σταθερότητα στην αυτοκρατορία του τον ανάγκασαν να καθυστερήσει σημαντικά την αναχώρηση του. Παντρεύτηκε με προξενιό την Ισαβέλλα Β΄ της Ιερουσαλήμ, διάδοχο του βασιλείου της Ιερουσαλήμ (1225), ο πεθερός του Ιωάννης του Μπριέν εκθρονίστηκε σύντομα και μεταφέρθηκαν τα δικαιώματα του στον αυτοκράτορα. Ο Φρειδερίκος Β΄ ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1227 το ταξίδι του από το Μπρίντιζι για τους Αγίους Τόπους αλλά οπισθοχώρησε χάρη σε μία επιδημία που ξέσπασε στον στρατό του. Ο αρχηγός του Τευτονικού Τάγματος Χέρμαν φον Ζάλτσα χτυπήθηκε από την ασθένεια και ζήτησε την επιστροφή τους για να γιατρευτεί. Ο Πάπας Γρηγόριος Θ΄ αφόρισε τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο (29 Σεπτεμβρίου 1227) επειδή δεν τήρησε ξανά τις υποσχέσεις του για τη Σταυροφορία. Πολλοί χρονικογράφοι αμφισβητούν την άποψη ότι ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος έπασχε από μία σοβαρή ασθένεια που τη χρησιμοποιούσε σαν δικαιολογία για να καθυστερήσει την αναχώρηση του, ο Ρογήρος του Βεντόβερ γράφει:

"Πήγε στη Μεσόγειο και επί τρεις μέρες προετοίμαζε την αναχώρηση του...χτυπήθηκε από μία σκληρή ασθένεια και οπισθοχώρησε...η δικαιολογία αυτή μαλάκωσε λίγο τη ντροπή για τη νέα αποτυχία".

Τον Ιούνιο του 1228 ο Φρειδερίκος Β΄ αναχώρησε από το Μπρίντιζι, ο πάπας Γρηγόριος Θ΄ το βρήκε σαν πρόκληση να ακυρώσει τον αφορισμό αλλά χάρη στη νέα αποτυχία αφορίστηκε για δεύτερη φορά. Ο Φρειδερίκος έφτασε τον Σεπτέμβριο στην Άκρα αλλά βρήκε τους ντόπιους απρόθυμους για πόλεμο και τον στρατό του ανίκανο, έκλεισε ειρήνη με τον Αγιουβίδη σουλτάνο Άλ-Καμίλ. Η Συνθήκη που έκλεισε τον Φεβρουάριο του 1229 συμφωνούσε με την επαναφορά στους Σταυροφόρους πόλεων όπως η Ιερουσαλήμ, η Ναζαρέτ, η Βηθλεέμ και μία παραλιακή ζώνη στη γύρω περιοχή που δεν είναι ακριβείς οι διαστάσεις της.

Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ

Ο γάμος του Φρειδερίκου Β΄ με την Ισαβέλλα Β΄ της Ιερουσαλήμ.

Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης ο Θόλος του Βράχου και το Τέμενος Αλ-Άκσα θα παρέμεναν σε μουσουλμανικά χέρια ενώ η Ιερουσαλήμ θα έμενε χωρίς οχυρώσεις. Οι Ναΐτες Ιππότες και οι Ιωαννίτες Ιππότες δεν έμειναν καθόλου ικανοποιημένοι, κατηγόρησαν τον αυτοκράτορα ότι πρόδωσε για προσωπικά οφέλη τη Σταυροφορία και τους στόχους τους. Ο Άλ-Καμίλ ήταν αρκετά οξύθυμος και επικίνδυνος κάθε στιγμή για νέο πόλεμο αλλά υποσχέθηκε ότι θα παραμείνει ειρηνικός όσο οι αντίπαλοι του δεν προκαλούσαν. Η Συνθήκη ολοκληρώθηκε με τη στέψη του Φρειδερίκου σαν βασιλέα της Ιερουσαλήμ (18 Μαρτίου 1229), η σύζυγος του Ισαβέλλα ωστόσο πέθανε γρήγορα αφήνοντας τον νήπιο γιο τους Κορράδο νόμιμο βασιλιά. Δεν είναι γνωστό αν η στέψη του ήταν πλήρης με ολόκληρο το τελετουργικό, σε γράμμα που έγραψε στον Ερρίκο Γ΄ της Αγγλίας γράφει ότι τοποθέτησαν στο κεφάλι του το αυτοκρατορικό στέμμα των Ρωμαίων. Στην τελετή στέψης του ο Φρειδερίκος Β΄ φορούσε έναν πολυτελή κόκκινο Αραβικό μανδύα που χρονολογείται σύμφωνα με το Μουσουλμανικό ημερολόγιο από το 528. Η στέψη περιγράφεται ότι έγινε με "μεγάλη μεγαλοπρέπεια, λάμψη, γενναιοδωρία και αμέτρητες ευχές για την εκπλήρωση των επιθυμιών του". Ο πολυτελής μανδύας με τον οποίο έγινε η στέψη εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη. Ο Λατίνος πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, Γεράλδος της Λωζάνης, δεν παρέστη στην τελετή, η τελετή έγινε από τον επίσκοπο της Καισάρειας υπό τις οδηγίες του πατριάρχη. Ο Φρειδερίκος Β΄ συνάντησε ισχυρή αντίσταση από τους τοπικούς βαρόνους που οδήγησε σε εξέγερση, πρωτεργάτης ήταν ο Ιωάννης Α΄ της Βηρυτού, κάτι που τον οδήγησε σε αναχώρηση από την Άκρα (1244).

Αποχώρηση από την Ιερουσαλήμ

Η Ιερουσαλήμ μετά από σύντομη πολιορκία έπεσε ξανά στα χέρια των μουσουλμάνων. Η κατοχή της Ιερουσαλήμ έφερε στον Φρειδερίκο μεγάλη δόξα και εκτίμηση στους Ευρωπαϊκούς κύκλους αλλά η απόφαση του να εγκαταλείψει τη Σταυροφορία προκάλεσε τεράστια εκκλησιαστική εχθρότητα. Ο πάπας ακύρωσε με τη "Συνθήκη του Σεπράνο" (1230) τον αφορισμό, η απόφαση του αυτή βασίστηκε μόνο στην απαίτηση των Ευρωπαίων ηγετών που υποστήριζαν τον Φρειδερίκο. Ο Φίλιππος της Νοβάρα γράφει: "ο αυτοκράτορας εγκατέλειψε την Άκρα ντροπιασμένος, ταπεινωμένος και καταραμένος". Η κατάκτηση της Ιερουσαλήμ ήταν ωστόσο για τον Φρειδερίκο το πρώτο μεγάλο κατόρθωμα μετά την Α΄ Σταυροφορία, αποκτά διπλή σημασία αν λάβουμε υπόψη ότι δεν είχε την υποστήριξη της εκκλησίας, άφησε όμως όταν έφυγε ένα βασίλειο ρημαγμένο με πολλές εμφύλιες συγκρούσεις. Ο Φρειδερίκος Β΄ είχε ωστόσο φανατική υποστήριξη από τις γνήσιες ομάδες των Φραγκισκανών μοναχών που χλεύαζαν την εχθρότητα του πάπα. Ο Αρνόλδος της Σουαβίας ανακήρυξε τη Δευτέρα Παρουσία για το 1260, ο Αυτοκράτορας έκανε κατάσχεση της παπικής περιουσίας και τη μοίρασε στους άπορους για τους οποίους δήλωσε ότι ήταν "οι μοναδικοί αληθινοί χριστιανοί".

Πόλεμοι

Πόλεμοι με τον πάπα

Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ συναντά την τρίτη σύζυγο του Ισαβέλλα της Αγγλίας - έγγραφο του Ματθαίου των Παρισίων (1250).

Την εποχή που βρισκόταν ο Φρειδερίκος στους Αγίους Τόπους ο αντιβασιλέας του Ραϊνάλδος του Σπολέτο επιτέθηκε στη Μάρκε και τη Σπολέτο. Ο πάπας Γρηγόριος Θ΄ συγκρότησε έναν στρατό με τον Ιωάννη της Μπριέν και επιτέθηκε στη νότια Ιταλία (1229), τα στρατεύματα του ξεπέρασαν την αρχική αντίσταση που είχαν στο Μόντε Κασίνο και έφτασαν στην Απουλία. Ο Φρειδερίκος έφτασε τον Ιούνιο του 1229 στο Μπρίντιζι, ανέκτησε σύντομα όλες τις χαμένες περιοχές αλλά δίστασε να προχωρήσει σε επίθεση στα Παπικά Κράτη. Ο πόλεμος τελείωσε το καλοκαίρι του 1230 με τη "Συνθήκη του Σεπράνο", ο αυτοκράτορας συναντήθηκε με τον πάπα στο Ανάνι και δέχτηκε να κάνει μερικές παραχωρήσεις στην εκκλησία της Σικελίας. Τον Αύγουστο του 1231 ο Φρειδερίκος Β΄ συνέταξε Καταστατικό στο Μέλφι σε μία προσπάθεια να λύσει τα διοικητικά και πολιτικά προβλήματα στην αυτοκρατορία του που είχαν αλλάξει δραματικά μετά τους πρόσφατους πολέμους.

Μετά την προσωρινή ειρήνη με τον πάπα ο αυτοκράτορας αντιμετώπισε εσωτερικό πρόβλημα με τους Γερμανούς πρίγκιπες που ήταν δυσαρεστημένοι με τον Ερρίκο ΣΤ΄, τον μεγαλύτερο γιο του από τον πρώτο γάμο του με την Κωνσταντία της Αραγωνίας. Ο πόλεμος που δέχτηκε ο πρίγκιπας Ερρίκος με τη σύμφωνη γνώμη του πατέρα του τον ανάγκασε να δηλώσει παραίτηση από όλα τα προνόμια που είχε στη Γερμανία με την υπογραφή Καταστατικού. Ο Φρειδερίκος Β΄ συναντήθηκε με τον γιο του στην Ακυληία (1232) και του ζήτησε να υπογράψει το Καταστατικό, στη συνέχεια το επικύρωσε και ο ίδιος ο αυτοκράτορας, οι Χοενστάουφεν και οι Γουέλφοι συμφιλιώθηκαν (1235). Ο Όθων Α΄ του Μπράουνσβαϊγκ, εγγονός του Ερρίκου του Λέοντος που είχε εκθρονιστεί από δούκας της Βαυαρίας και της Σαξονίας (1180), παραχώρησε τα εδάφη του στον Φρειδερίκο Β΄, και ο ίδιος σαν ανταμοιβή του έδωσε νέους τίτλους, όπως αυτόν του δούκα του Μπράουνσβαϊγκ-Λύνεμπουργκ. Οι Γουέλφοι από την εποχή που είχαν εκθρονιστεί (1180) είχαν στερηθεί όλους τους τίτλους.

Λομβαρδική κατάκτηση

Χρυσό νόμισμα του Φρειδερίκου Β΄ κομμένο στη Μεσσήνη (1231). Επιγρ.: CESAR AVG IMP ROM / FRIDERICVS.

Ο Φρειδερίκος Β΄ συγκέντρωσε στρατό από Γερμανούς πρίγκιπες βόρεια από τις Άλπεις για να υποτάξει τις επαναστατημένες πόλεις στη Λομβαρδία, ο Γρηγόριος προσπάθησε να σταματήσει την επίθεση αλλά μάταια. Την εποχή που κατέβαινε με τον στρατό του ο Φρειδερίκος Β΄ της Αυστρίας, μέλος του Οίκου των Μπάμπενμπερκ, εξεγέρθηκε. Κέρδισε τον Φεβρουάριο του 1237 τον τίτλο του βασιλιά των Ρωμαίων για τον 9χρονο γιο του Κορράδο στη Βιέννη. Με την αποτυχία των διαπραγματεύσεων του αυτοκράτορα με τις Λομβαρδικές πόλεις παρά την παρέμβαση του πάπα ο Φρειδερίκος Β΄ επιτέθηκε στην Λομβαρδία από τη Βερόνα. Τον Νοέμβριο του 1237 νίκησε τη "Λομβαρδική Ένωση" και γιόρτασε τον μεγάλο θρίαμβο στην Κρεμόνα με έναν ελέφαντα στα πρότυπα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Ο Φρειδερίκος απέρριψε όλες τις ειρηνικές προτάσεις ακόμα και από το Μιλάνο παρά τα μεγάλα ποσά χρημάτων που δέχτηκε. Η στάση του αυτή προκάλεσε έντονη αντίδραση από το Μιλάνο, την Μπρέσια, την Μπολόνια και την Πιατσέντζα, τον Οκτώβριο του 1238 έλυσε την πολιορκία της Μπρέσια την ίδια εποχή που οι εχθροί του προσπάθησαν ανεπιτυχώς να τον αιχμαλωτίσουν.

Ο Φρειδερίκος Β΄ δέχτηκε τους πρώτους μήνες του 1239 ενώ βρισκόταν στην αυλή του στην Πάντοβα τα νέα για τον αφορισμό του από τον πάπα Γρηγόριο Θ΄. Ο αυτοκράτορας έδιωξε από τη Λομβαρδία το Τάγμα των Φραγκισκανών και το Τάγμα των Δομινικανών και εξέλεξε τον γιο του Έντσο αυτοκρατορικό βικάριο στη βόρεια Ιταλία. Ο Ένζο προσάρτησε την Εμίλια-Ρομάνα, τη Μαρκέ και το δουκάτο του Σπολέτο που ανήκε στα Παπικά Κράτη, ο πατέρας του την ίδια ώρα ανήγγειλε ότι θα καταστρέψει τη Δημοκρατία της Βενετίας επειδή έστειλε πλοία εναντίον της Σικελίας. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ο Φρειδερίκος βάδισε πάνω στην Τοσκάνη μπήκε θριαμβευτικά στο Φολίνιο, από εκεί προχώρησε στο Βιτέρμπο με στόχο να κατακτήσει τη Ρώμη και να αποκαταστήσει την παλιά Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Η πολιορκία έμεινε ωστόσο χωρίς αποτέλεσμα, οι ειρηνικές διαπραγματεύσεις απέτυχαν και ο Φρειδερίκος Β΄ μπήκε θριαμβευτικά στη νότια Ιταλία αφού κυρίευσε το Μπενεβέντο. Η Φερράρα που ανήκε στους Γιβελλίνους στην συνέχεια κυριεύθηκε, ακολούθησε η άλωση της Ραβέννα.

Το τέλος του Γρηγορίου Θ΄

Τα στρατεύματα του Φρειδερίκου Β΄ πληρώνονται με δερμάτινα νομίσματα στην πολιορκία της Μπρέσια και της Φαέντσα - "Χρονικά Νουόβα" (1348).

Ο λαός του Φορλί που μετά την κατάρρευση των Χοενστάουφεν διατηρούσε τη στήριξη της στους Γιβελλίνους όταν είδε ότι ο αυτοκράτορας πολιορκεί την αντίπαλη πόλη τον υποστήριξε, σαν ανταμοιβή πήρε πολλά προνόμια όπως τον αετό των Χοενστάουφεν σαν σύμβολο. Το περιστατικό δείχνει ότι οι ανεξάρτητες πόλεις άλλαζαν συχνά την υποστήριξη τους, τη μία πήγαιναν με τον αυτοκράτορα και την άλλη με τον πάπα ανάλογα με το συμφέρον τους. Ο πάπας συγκάλεσε ένα Συμβούλιο αλλά η Πίζα συνέλαβε όλους τους επισκόπους και ιερείς και τους έστειλε με ένα πλοίο από τη Γένοβα στη Ρώμη. Ο Φρειδερίκος Β΄ βλέποντας ότι είναι ανοιχτός ο δρόμος για τη Ρώμη επιτέθηκε εναντίον του πάπα, έκαψε την Ούμπρια, κατέστρεψε την Γκροτταφερράτα και ήταν έτοιμος για επίθεση στη Ρώμη. Ο πάπας Γρηγόριος Θ΄ στο μεταξύ πέθανε (22 Αυγούστου 1241) και ο αυτοκράτορας θέλοντας να δείξει ότι ο πόλεμος γινόταν στο πρόσωπο και όχι τον θεσμό του πάπα έλυσε την πολιορκία και ελευθέρωσε δύο καρδιναλίους από την Καπούα. Τα ρωμαϊκά στρατεύματα επιτέθηκαν ωστόσο στην αυτοκρατορική φρουρά στο Τίβολι και ο Φρειδερίκος έφτασε αμέσως στη Ρώμη, οι εχθροπραξίες επαναλήφθηκαν τη διετία 1242 - 1243.

Η Μογγολική απειλή

Το 1241 - 1242 η μογγολική Χρυσή Ορδή επιτέθηκε στην Πολωνία και την Ουγγαρία, λεηλάτησε τις χώρες και όλες τις ανοχύρωτες περιοχές. Ο Μπέλα Δ΄ της Ουγγαρίας ζήτησε βοήθεια από τον Φρειδερίκο αλλά ο αυτοκράτορας αρνήθηκε λόγω της εχθρότητας που υπήρχε ανάμεσα τους. Δεν ήταν πρόθυμος να φτάσει μέχρι την Ουγγαρία αλλά προσπάθησε να συγκεντρώσει όλους τους ευγενείς του για να αντιμετωπίσει τους Μογγόλους, πήρε όρκους επίσης να υποστηρίξει την "πέραν των Άλπεων αυτοκρατορία". Ο Φρειδερίκος Β΄ αναγνώρισε τον κίνδυνο που βρισκόταν η Χριστιανοσύνη από τους Μογγόλους και προσπάθησε να μετατρέψει το εαυτό του σε προστάτη της θρησκείας υπεράνω του πάπα. Άν και τους θεωρούσε τους Μογγόλους προδότες παγανιστές θαύμαζε τις ικανότητες και τη στρατιωτική τους δύναμη, έπεισε τους υπηκόους του ότι μία νίκη απέναντι τους θα ήταν μεγάλη επιτυχία. Την ίδια εποχή που οι Μογγόλοι επιτέθηκαν στην Ουγγαρία διαλύοντας κάθε μορφή αντίστασης στον Δούναβη, ο Αυτοκράτορας συγκάλεσε όλους τους Γερμανούς ευγενείς για να προχωρήσει σε εκστρατεία εναντίον τους. Διέταξε τους υπηκόους του να οργανώσουν την άμυνα εναντίον τους και κάλεσε έναν μεγάλο αριθμό από τοξότες. Ένας χρονικογράφος γράφει ότι το Μπατού δήλωσε την υποταγή του αλλά ο Φρειδερίκος τους αγνόησε. Προσπαθούσε να είναι πάντοτε ενήμερος για τις δραστηριότητες των Μογγόλων όπως φαίνεται σε ένα γράμμα τον Ιούνιο του 1241 την εποχή που λεηλατούσαν την Ουγγαρία. Σε μία επιστολή (20 Ιουνίου 1241) έδινε στρατιωτικές οδηγίες σε υπηκόους του στη Σουαβία, την Αυστρία και τη Βοημία. Ο στόχος του ήταν να αποφύγει τους Μογγόλους σε ανοιχτή μάχη και να τους αποκλείσει από εφόδια στα οχυρά τους, ανέβασε επίσης τους φόρους.

Εκδίωξη των Μογγόλων

Ο Θωμάς του Σπλιτ αναφέρει ότι δημιουργήθηκε μια φρενίτιδα σε ολόκληρη την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και στην Ιταλία με την ενίσχυση των κάστρων και των πόλεων απέναντι στους Μογγόλους. Ο Φρειδερίκος Β΄ της Αυστρίας άσχετα με το αν πήρε ή όχι εντολές από τον αυτοκράτορα ενίσχυσε όλα τα κάστρα στην Αυστρία. Ο Βεγκέσλαος Α΄ της Βοημίας έκανε το ίδιο και με τα δικά του κάστρα, διέταξε επίσης όλα τα μοναστήρια να είναι κάθε στιγμή έτοιμα να δεχτούν αμάχους. Ακολούθησαν Μογγολικές επιθέσεις που κατέληξαν όλες σε αποτυχία, η πρώτη στο Όλομοουτς και η δεύτερη στο Κλότζκο, στην επόμενη επίθεση στη Βιέννη σκοτώθηκαν 300 - 700 Μογγόλοι ενώ οι Αυστριακοί έχασαν μόνο 100. Οι Μογγόλοι υποχώρησαν, στον δρόμο της επιστροφής τους κατέστρεψαν ξανά την Ουγγαρία και από εκεί δραπέτευσαν στη Ρωσία, ο Φρειδερίκος μπορούσε να ασχοληθεί ξανά με τις Ιταλικές του υποθέσεις.

Τελευταία χρόνια

Άνοδος Ιννοκέντιου Δ΄

Ο νέος Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ (25 Ιουνίου 1243) ήταν μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας και συγγενής του Φρειδερίκου Β΄, ο αυτοκράτορας ήταν στην αρχή ικανοποιημένος με την εκλογή του αλλά σύντομα έγινε ο χειρότερος εχθρός του. Το καλοκαίρι του 1243 ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις αλλά η κατάσταση άλλαξε σύντομα όταν το Βιτέρμπο επαναστάτησε με την υποκίνηση του τοπικού καρδινάλιου Ρανιέρι Καπότσι. Ο Φρειδερίκος δεν ήταν πρόθυμος να χάσει το ισχυρότερο οχυρό του κοντά στη Ρώμη και άρχισε να πολιορκεί την πόλη. Ο Ιννοκέντιος Δ΄ έπεισε τους επαναστάτες να υπογράψουν ειρήνη, ο αυτοκράτορας στη συνέχεια απέσυρε τη φρουρά του αλλά ο Ρανιέρι τους έσφαξε και ο Φρειδερίκος εξοργίστηκε. Ο Ιννοκέντιος Δ΄ σαν πραγματικός διπλωμάτης τους οδήγησε στην υπογραφή ειρήνης που σύντομα έσπασε, ο πάπας με τους καρδιναλίους έφυγε για τη Λιγυρία με στόχο να φτάσει στη Λυών όπου συγκάλεσε νέο Συμβούλιο (24 Ιουνίου 1245).

Σύγκρουση με τον Ιννοκέντιο Δ΄

Ο αφορισμός του Φρειδερίκου Β΄ από τον πάπα Ιννοκέντιο Δ΄.

Οι προθέσεις του νέου πάπα ήταν στην αρχή συμβιβαστικές αλλά η παρέμβαση του Ρανιέρι τον οδήγησε σε σύγκρουση με τον αυτοκράτορα και σε λύσεις που τον υποτίμησαν. Ο Ιννοκέντιος Δ΄ δήλωσε σε έναν μήνα ότι ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν έκπτωτος σαν "φίλος του σουλτάνου της Βαβυλώνας", "άνθρωπος με Σαρακηνά έθιμα" και "χρησιμοποιούσε χαρέμι με ευνούχους όπως ο σχισματικός Βυζαντινός αυτοκράτορας" δηλαδή "αιρετικός". Ο πάπας υποστήριξε τον Ερρίκο Ράσπε της Θουριγγίας σαν αντίπαλο στο αυτοκρατορικό στέμμα και έβαλε σε εφαρμογή μία συνωμοσία να δολοφονήσει τον Φρειδερίκο και τον γιο του Έντσο με την υποστήριξη του γαμπρού του Ορλάντο ντε Ρόσσι. Οι συνωμότες αποκαλύφτηκαν από τον Κόμη της Καζέρτα, τυφλώθηκαν, ακρωτηριάστηκαν και κάηκαν ζωντανοί ή κρεμάστηκαν, άλλη μία απόπειρα να επιτεθεί στο βασίλειο της Σικελίας σταμάτησε από τον αυτοκρατορικό βικάριο του Σπολέτο. Ο Ιννοκέντιος Δ΄ έστειλε πολλά χρήματα στη Γερμανία για να μπορέσει να εξουδετερώσει τον Φρειδερίκο. Οι αρχιεπίσκοποι της Κολωνίας και του Μάιντς κήρυξαν έκπτωτο τον Φρειδερίκο εκλέγοντας νέο βασιλιά τον Ερρίκο Ράσπε.

Ο Ερρίκος ευχαρίστησε τον Πάπα για τη βοήθεια του και συγκρότησε στρατό προκειμένου να νικήσει τον γιο του Φρειδερίκου, Κορράδο, κοντά στη Φραγκφούρτη. Ο Φρειδερίκος Β΄ ενίσχυσε τη θέση του στη νότια Γερμανία αφού κέρδισε το δουκάτο της Αυστρίας όταν πέθανε ο τελευταίος δούκας χωρίς απογόνους. Ο Ερρίκος Ράσπε πέθανε σε έναν χρόνο και νέος υποψήφιος για τη θέση του βασιλιά ορίστηκε ο Γουλιέλμος Β΄, Κόμης της Ολλανδίας. Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1247 με τη Δίαιτα του Τέρνι ο Φρειδερίκος Β΄ ισχυροποίησε τη θέση του στην Ιταλία και όρισε τους συγγενείς του αντιβασιλείς, ο γιος του Μανφρέδος παντρεύτηκε την κόρη του Αμεδαίου Δ΄ της Σαβοΐας. Ο πάπας αντιδρώντας ζήτησε τη βοήθεια του Λουδοβίκου Θ΄ της Γαλλίας αλλά ο Γάλλος βασιλιάς σαν φίλος του αυτοκράτορα Φρειδερίκου επιθυμούσε να κλείσουν ειρήνη. Ο παπικός στρατός δεν έφτασε ποτέ στη Λομβαρδία και ο αυτοκράτορας με τη συνοδεία ενός ισχυρού στρατού συγκάλεσε την επόμενη σύνοδο στο Τορίνο.

Η μάχη της Πάρμα

Τον Ιούνιο του 1247 η Λομβαρδική Πάρμα συμμάχησε με τους Γουέλφους, αυτό άλλαξε δραματικά την κατάσταση. Ο Έντσο που απουσίαζε από την πόλη ζήτησε τη βοήθεια του πατέρα του που ήρθε για να πολιορκήσει τους επαναστάτες μαζί με τον τύραννο της Βερόνα, ο Αυτοκράτορας τους ανάγκασε να παραδοθούν από την πείνα. Ο πάπας εκμεταλλεύτηκε μια από τις απουσίες του αυτοκράτορα και συνέτριψε τον στρατό του στη μάχη της Πάρμας (18 Φεβρουαρίου 1248). Ο Φρειδερίκος Β΄ έχασε τον αυτοκρατορικό θησαυρό και κάθε ελπίδα να υποτάξει τους επαναστάτες, ο πάπας ξεκίνησε Σταυροφορία στη Σικελία. Ο Φρειδερίκος Β΄ προσπάθησε να αναδιοργανώσει τον στρατό του αλλά πολλές πόλεις που ένοιωθαν καταπιεσμένες από την αυτοκρατορική εξουσία όπως η Ρομάνα, η Μάρκε και το Σπολέτο χάθηκαν.

Ο πρωθυπουργός και σύμβουλος του αυτοκράτορα Πιερ ντελλα Βίγκνε συνελήφθη τον Φεβρουάριο του 1249 με την κατηγορία της υπεξαίρεσης, σύμφωνα με τον Ματθαίο των Παρισίων σχεδίαζε να προδώσει τον Φρειδερίκο Β΄ που ανακάλυψε τη συνωμοσία. Ο Πιερ ντελλα Βίγκνε τυφλώθηκε και πέθανε αλυσοδεμένος, πιθανότατα αυτοκτόνησε. Την ίδια εποχή ο αυτοκράτορας δέχτηκε άλλο ένα μεγάλο πλήγμα, ο γιος του Έντσο συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Μπολονέζους τον Μάιο του 1249 στη μάχη της Φοσσάλτα, μεταφέρθηκε στην Μπολόνια και έμεινε αιχμάλωτος μέχρι τον θάνατο του (1272). Ο Φρειδερίκος Β΄ έχασε άλλον έναν γιο τον Ριχάρδο του Κιέτι, οι μάχες συνεχίστηκαν αφού ο αυτοκράτορας έχασε την Κόμο και τη Μόντενα αλλά ανέκτησε τη Ραβέννα. Ο καρδινάλιος Πιέτρο Καπότσι απεστάλλη στο βασίλειο της Σικελίας αλλά συνετρίβη (1250), την ίδια χρονιά πέθανε ο Ρανιέρι του Βιτέρμπο και ο αυτοκρατορικός στρατός ανακατέκτησε τη Ρομάνα, τη Μάρκε και το Σπολέτο. Ο βασιλιάς των Ρωμαίων Κορράδος πέτυχε από την άλλη σημαντικές νίκες εναντίον του Γουλιέλμου του Ολλανδού.

Το τέλος του

Η σαρκοφάγος του Φρειδερίκου Β΄ στον Καθεδρικό Ναό του Παλέρμο.

Ο Φρειδερίκος Β΄ βαριά άρρωστος δεν μπορούσε να παρακολουθήσει τις εξελίξεις, παρά την απογοήτευση και τις προδοσίες πέθανε ειρηνικά στην Πούλια με το ένδυμα του Κιστερκιανού μοναχού χτυπημένος από επιδημία δυσεντερίας. Την εποχή που πέθανε είχε μειωθεί σε σημαντικό βαθμό το κύρος που είχε στην Ευρώπη αλλά εξακολουθούσε να είναι ακόμα ψηλό. Με τη διαθήκη του έδωσε στον γιο του Κορράδο το αυτοκρατορικό και το σικελικό στέμμα, ο Μανφρέδος δέχτηκε το πριγκιπάτο του Τάραντα, ο Ερρίκος Ζ΄ το δουκάτο της Αυστρίας και το δουκατο της Στυρίας και ο νεότερος Ερρίκος το βασίλειο της Αρλ και της Ιερουσαλήμ. Ο Φρειδερίκος Β΄ υποσχέθηκε επίσης ότι θα επιστρέψει όλα τα εδάφη που πήρε από την εκκλησία, θα ελευθερώσει τους αιχμαλώτους και θα μειώσει τους φόρους αφού πήρε εγγύηση ότι δεν θα προκαλέσουν ζημιά στην αυτοκρατορία.

Με τον θάνατο του γιου του Κορράδου τέσσερα χρόνια αργότερα οι Χοενστάουφεν έπεσαν από την εξουσία και ξεκίνησε ένα μεγάλο κενό που θα κρατήσει μέχρι το 1273, ο γιος του Έντσο πέθανε στο μεταξύ στη φυλακή. Την ίδια περίοδο κυκλοφορούσε η φήμη ότι ο Φρειδερίκος Β΄ δεν είχε πεθάνει αλλά ζούσε ερημίτης στα βουνά περιμένοντας να αναστήσει την αυτοκρατορία του, ο θρύλος αυτός μεταφέρθηκε αργότερα στον παππού του Φρειδερίκο Βαρβαρόσα. Η σαρκοφάγος του τοποθετήθηκε στον Καθεδρικό Ναό του Παλέρμο δίπλα από τους γονείς του και τον παππού του Ρογήρο Β΄ της Σικελίας, ένας ανδριάντας του τοποθετήθηκε στον ναό της Βαλχλλα που οικοδόμησε ο Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας το 1842.

Συμπεράσματα

Λάτρης της Σικελίας

Οι σύγχρονοι του Φρειδερίκου τον χαρακτηρίζουν "θαύμα του κόσμου". Οι περισσότεροι τονίζουν ότι είχε ανορθόδοξη συμπεριφορά που διέφερε από τη συνηθισμένη της εποχής και μεγάλο πείσμα. Ο Φρειδερίκος Β΄ είχε γερμανικό, σικελικό και νορμαδικό αίμα αλλά θεωρούσε τον εαυτό του "πάνω από όλα Σικελό". Ο Μαιλ γράφει "παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του πιστός Σικελός, το ενδιαφέρον του ήταν μόνο να επεκτείνει τη Σικελία μέχρι τη Γερμανία και ποτέ το αντίθετο". Ο Κάντορ από την άλλη γράφει ότι "ο Φρειδερίκος δεν είχε καμία πρόθεση να εγκαταλείψει τη Σικελία και τη Νάπολη που χρησιμοποιούσε σαν έδρα του, ήταν παντελώς αδιάφορος για τη Γερμανία".

Χριστιανική εχθρότητα

Η αυτοκρατορία του Φρειδερίκου Β΄.

Ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν έντονα σκεπτικιστής με τον χριστιανισμό για την εποχή του, οι παπικοί τον είχαν μόνιμα εχθρό τους είχε δεχτεί πολλούς αφορισμούς ενώ ο πάπας Γρηγόριος Θ΄ έφτασε στο σημείο να τον πει "Αντίχριστο". Κατηγορήθηκε πολλές φορές για βλασφημία και παγανισμό αλλά στην πραγματικότητα είχε στενές σχέσεις με τα θρησκευτικά τάγματα που εκπροσωπούσαν τον γνήσιο χριστιανισμό όπως τους Κιστερκιανούς, τους Φραγκισκιανούς και το Τάγμα της Αγίας Ελισάβετ. Ο Δάντης Αλιγκέρι τονίζει τον παγανισμό του όταν τοποθετεί τον Φρειδερίκο Β΄ στο έκτο τάγμα μαζί με τους αιρετικούς. Μετέφερε τους μουσουλμάνους στη Λούκερα μαζί με τον χριστιανικό στρατό και τους τοποθέτησε σωματοφύλακες επειδή σαν αλλόθρησκοι είχαν το πλεονέκτημα να αποφεύγουν τον αφορισμό. Έμεινε ορφανός σε ηλικία τριών ετών και από τους δυο γονείς του, μεγάλωσε στους δρόμους με μοναδικό κηδεμόνα τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ που τον πάντρεψε σε ηλικία 14 ετών με την 25χρονη κόρη του βασιλιά της Αραγωνίας και απέκτησε έναν γιο τον Ερρίκο.

Η συμπεριφορά του Φρειδερίκου Β΄ στις Σταυροφορίες στάθηκε άλλο ένα θέμα συζήτησης για την αμφισβήτηση του, διαπραγματεύτηκε περίπου πέντε μήνες με τον Αγιουβίδη σουλτάνο της Αιγύπτου την παράδοση των Ιεροσολύμων, ο σουλτάνος τον κάλεσε και του έκανε θερμή υποδοχή. Όταν δεν μπόρεσε να κάνει ο μουεζίνης την πρωινή του προσευχή ο αυτοκράτορας δήλωσε: "παρέμεινα στα Ιεροσόλυμα για να ακούσω την προσευχή των μουσουλμάνων στον θεό τους". Την παράδοση της πόλης από τον σουλτάνο οι χριστιανοί είδαν σαν μεγάλη προδοσία, οι Ναΐτες έστειλαν γράμμα στον Αγιουβίδη σουλτάνο που του ζήτησαν να θανατώσει τον Φρειδερίκο αλλά ο σουλτάνος το παρέδωσε στον ίδιο. Ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης αρνήθηκε να τον στέψει βασιλιά αλλά ο Φρειδερίκος Β΄ έβαλε ο ίδιος το στέμμα στο κεφάλι του.

Προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών

Ανδριάντας του Φρειδερίκου Β΄ στο Ρέγκενσμπουργκ (1280 - 1290).

Ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών, είχε πολλούς Εβραίους στην αυλή του στη Σικελία που μετανάστευσαν από τους Αγίους Τόπους, χρησιμοποιούσε στην αυλή του την ελληνική και την αραβική γλώσσα. Ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν πρωταγωνιστής στη δημιουργία της Σικελικής σχολής ποίησης, η Σικελική ποίηση στάθηκε η βάση για τη δημιουργία της σύγχρονης Σικελικής γλώσσας, η ποίηση του Φρειδερίκου υμνήθηκε από τον Δάντη σαν κορυφαία στην Ιταλία. Έγραψε το πρώτο σοβαρό έργο σχετικά με το κυνήγι με γεράκια, ο ιστορικός Τσαρλς Χόμερ Χάσκινς (1870 - 1937) γράφει:

"Είναι ένα σοβαρό επιστημονικό βιβλίο βασισμένο στον Αριστοτέλη με εμπειρικές παρατηρήσεις από όλο τον κόσμο, είναι άριστα γραμμένο με υποδιαιρέσεις και παραγράφους, αποτελεί τον τέλειο οδηγό χρήσης για τους κυνηγούς με γεράκια".

Η υπερηφάνεια του Φρειδερίκου για το έργο ήταν τόσο μεγάλη που όταν έγινε υποτελής του Μπατού και δέχτηκε αξίωμα στην αυλή του δήλωσε ότι μπορεί να εκπαιδεύσει ένα καλό γεράκι ώστε να μπορεί να καταλάβει όλα τα υπόλοιπα πουλιά. Διατηρούσε στην αυλή του περισσότερα από 50 γεράκια με προέλευση από όλες τις περιοχές του κόσμου ακόμα και από τη Γροιλανδία, μία από τις εκδόσεις του έργου του τροποποιήθηκε από τον γιο του Μανφρέδο που ήταν επίσης κυνηγός γερακιών.

Επιστημονικά πειράματα

Ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν επίσης φανατικός συλλέκτης αγρίων και εξωτικών ζώων κάτι που είχε εντυπωσιάσει τους ψυχρούς κατοίκους στη βόρεια Ιταλία, οι ζωολογικοί του κήποι είχαν ελέφαντες, λεοπαρδάλεις, καμήλες και εξωτικά πτηνά. Ο Φρειδερίκος έμεινε επίσης γνωστός για πολλά πειράματα που έκανε σε ανθρώπους προκειμένου να καταλήξει σε επιστημονικά συμπεράσματα. Στο πρώτο πείραμα έκλεισε έναν φυλακισμένο σε ένα βαρέλι και πριν πεθάνει άνοιξε μια τρύπα στο βαρέλι για να δει αν φεύγει η ψυχή του. Στο δεύτερο πείραμα έδωσε φαγητό σε δύο φυλακισμένους έστειλε τον έναν για κυνήγι και τον άλλον έβαλε να κοιμηθεί, στη συνέχεια τους ξεγύμνωσε για να δει ποιος χώνεψε το φαγητό καλύτερα.

Στο τρίτο πείραμα έκλεισε βρέφη σε ένα δωμάτιο χωρίς να έρθουν σε επαφή για πολύ καιρό με ανθρώπους, με αυτό τον τρόπο ήθελε να δει αν τα παιδιά μπορούσαν να μιλήσουν τη φυσική τους γλώσσα. Ο Αυτοκράτορας δεν ήθελε να ακούσουν τα βρέφη ποτέ ανθρώπινη φωνή ώστε όταν φτάσουν σε κατάλληλη ηλικία να μιλήσουν για να μάθει σε ποια γλώσσα μίλησε ο Θεός στον Αδάμ και την Εύα. Ο Φρειδερίκος έβαλε νοσοκόμες να τα ταΐζουν, να τα θηλάζουν σαν κανονικά παιδιά αλλά με εντολή να μην τους μιλήσουν ποτέ ώστε να παρεκτραπεί κάθε ενδεχόμενο μίμησης της ανθρώπινης φωνής. Το πείραμα απέτυχε και τα βρέφη πέθαναν επειδή δεν μπορούσαν να μεγαλώσουν σε αυτές τις συνθήκες. Ο Φρειδερίκος Β΄ ενδιαφέρθηκε έντονα για την αστρολογία, κάλεσε στην αυλή του διάσημους αστρονόμους και αστρολόγους όπως και τον μαθηματικό Μάικλ Σκοτ (1175 - 1232). Έστειλε πολλά γράμματα στις ευρωπαϊκές αυλές για να αποκτήσει πολλές γνώσεις σχετικά με επιστήμες όπως η φυσική, η χημεία και τα μαθηματικά.

Μεταρρυθμίσεις

Σαρκοφάγος του Φρειδερίκου Β΄ στον τάφο του (1781).

Ο Φρειδερίκος Β΄ ίδρυσε το Πανεπιστήμιο της Νάπολης, το αρχαιότερο κρατικό Πανεπιστήμιο στον κόσμο, παρέμενε για πολλούς αιώνες το μοναδικό Πανεπιστήμιο στη νότια Ιταλία. Ένας χρονικογράφος από τη Δαμασκό περιγράφει τον Φρειδερίκο ως εξής: "είχε κόκκινα μαλλιά ήταν μυωπικός και φαλακρός, τα μάτια του ήταν πράσινα ή μπλε όπως ενός φιδιού". Το "Διάταγμα του Σαλέρνο" έκανε σαφή διάταξη ανάμεσα στα επαγγέλματα του γιατρού και του φαρμακοποιού, ένας γιατρός δεν μπορούσε να εξασκήσει αυτό του φαρμακοποιού και καθορίστηκαν με ακρίβεια οι τιμές των θεραπειών. Η νομοθεσία αυτή έγινε η βάση για τη σύγχρονη φαρμακολογία στην Ευρώπη. Ο Φρειδερίκος δεν μπορούσε ωστόσο να επεκτείνει τις νομικές του μεταρρυθμίσεις σε ολόκληρη την αυτοκρατορία πέρα από τη Σικελία. Έπεισε τους Γερμανούς πρίγκιπες να υπογράψουν το "Διάταγμα υπέρ των πριγκίπων" (1232) σύμφωνα με το οποίο οι τοπικοί πρίγκιπες αποκτούσαν μεγάλη εξουσία απέναντι στον λαό ανεξάρτητα από αυτή του αυτοκράτορα. Οι πρίγκιπες μπορούσαν να κτίσουν κάστρα, να θεσπίσουν νόμους και να κόψουν δικά τους νομίσματα, από το 1232 οι πρίγκιπες μπορούσαν να ελέγξουν την εξουσία του αυτοκράτορα, κάθε νέος νόμος θα έπρεπε να έχει τη δική τους έγκριση.

Ιστορικές γνώμες

Οι ιστορικοί συμφωνούν ομόφωνα ότι ο Φρειδερίκος Β΄ ήταν ένας από τους κορυφαίους μονάρχες του Μεσαίωνα, η φήμη του ήταν τεράστια σε ολόκληρη την Ευρώπη ακόμα και όσο ζούσε, το Λονδίνο και το Παρίσι είχαν επισκιάσει ωστόσο την εξουσία του. Το βασίλειο του Φρειδερίκου στη Σικελία τον 13ο αιώνα ήταν σημαντική πολιτιστική κληρονομιά για την Ευρώπη στη συνέχεια, μετά από αυτόν ο Ιταλικός νότος υπέφερε για πολλούς αιώνες από φτώχεια και υποβάθμιση. Τα ιστορικά κείμενα τον υποτιμούν ωστόσο σε σχέση με τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής που ήταν η Αγγλία και η Γαλλία, στο Παλέρμο προσανατολίζονται περισσότερο στην αραβική κατοχή του. Οι ιστορικοί της εποχής του επικεντρώνονται περισσότερο στις άσχημες σχέσεις που είχε με τους πάπες και τον χαρακτηρίζουν σαν αυτοκράτορα "εκπρόσωπο του Θεού στη γη", στα ίδια πρότυπα με τη γειτονική Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Το αίσθημα που είχε δημιουργηθεί στους βασιλείς της δυναστείας των Χοενστάουφεν ήταν ότι ο Γερμανός αυτοκράτορας ήταν ο διάδοχος του αρχαίου Ρωμαίου αυτοκράτορα. Ο Βρετανός ιστορικός Τζέφφρυ Μπάρρακλω (1908 - 1984) γράφει όμως ότι οι μεγάλες παραχωρήσεις που έκανε στους πρίγκιπες εξασθένισαν σημαντικά την κεντρική βασιλική εξουσία με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η Γερμανική ενοποίηση πολλούς αιώνες. Η σύγχρονη ιστορική άποψη για τον Φρειδερίκο Β΄ επικεντρώνεται περισσότερο στη συνέχεια του με τους προκατόχους του Σικελούς μονάρχες και τους υπόλοιπους Ευρωπαίους μονάρχες τον 13ο αιώνα. Ο Ντέιβιντ Αμπουλάφια (γεν. το 1949) στο έργο του "Μεσαιωνική Ευρώπη" γράφει ότι ο Φρειδερίκος δεν ήταν τίποτα περισσότερο από έναν κλασσικό μονάρχη του Μεσαίωνα που κυβερνούσε ένα χριστιανικό μεσαιωνικό βασίλειο.

Οικογένεια

Με την πρώτη του σύζυγο Κωνσταντία του Οίκου της Βαρκελώνης, κόρη του Αλφόνσου Β΄ της Αραγωνίας, απέκτησε:

• Ερρίκος Ζ΄ (1211 - 1242), διάδοχος και συμβασιλέας του πατέρα του. Νυμφεύτηκε τη Μαργαρίτα της Αυστρίας, κόρη της Θεοδώρας Αγγελίνας Κομνηνής.

Με τη δεύτερη σύζυγό του Ισαβέλλα Β΄ της Ιερουσαλήμ, κόρη του Ιωάννη του Μπριέν, απέκτησε:

• Μαργαρίτα (1226 - 1227).
• Κορράδος Δ΄ (1228 - 1254), Βασιλιάς της Γερμανίας, Λομβαρδίας ("Ιταλίας"), Ιερουσαλήμ και Δούκας της Σουαβίας.

Με την τρίτη σύζυγό του Ισαβέλλα της Αγγλίας, κόρη του Ιωάννη της Αγγλίας, απέκτησε:

• Ιορδάνης (γεννήθηκε την άνοιξη του 1236, επέζησε λιγότερο από έναν χρόνο), βαπτίστηκε στον ποταμό Ιορδάνη και πήρε το όνομά του.
• Αγνή (γεννήθηκε και πέθανε το 1237).
• Ερρίκος (1238 - 1253), πήρε το όνομά του από τον θείο του, Ερρίκο Γ΄ της Αγγλίας. Διορίστηκε κυβερνήτης της Σικελίας, με υποσχέσεις να γίνει βασιλιάς της Ιερουσαλήμ, αλλά απεβίωσε τρία χρόνια μετά τον θάνατο τού πατέρα του. Ο Ερρίκος αρραβωνιάστηκε πολλές φορές ανιψιές του πάπα Ιννοκέντιου Δ΄, αλλά δεν τις νυμφεύτηκε ποτέ.
• Μαργαρίτα (1241 - 1270), παντρεύτηκε τον Αλβέρτο Β΄ του Μάισσεν.

Την ερωμένη του Μπιάνκα Λάντσια νυμφεύτηκε σύμφωνα με τον Ματθαίο των Παρισίων στην επιθανάτιο κλίνη του σαν τέταρτη σύζυγο, αλλά χωρίς να αναγνωρίσει η εκκλησία τον γάμο τους. Ωστόσο ο Φρειδερίκος Β΄ αναγνώρισε τα παιδιά που έκανε μαζί της σαν νόμιμα. Με τη Μπιάνκα απέκτησε:

• (Κωνσταντία) Άννα (1230 - 1307), παντρεύτηκε τον Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη οπότε άλλαξε το όνομα της από Κωνσταντία σε Άννα.
• Μανφρέδος (1232 - 1266), βασιλιάς της Σικελίας. Νυμφεύτηκε σε πρώτο γάμο τη Βεατρίκη της Σαβοΐας και σε δεύτερο γάμο την Ελένη Αγγελίνα της Ηπείρου.
• Βιολάνθη (1233 - 1264), παντρεύτηκε τον Ρικκάρντο Σανσεβερίνο, Κόμη της Καζέρτα.

Από μη νόμιμες σχέσεις του φυσικά τέκνα ήταν:

Με μία Σικελή κόμισσα αγνώστου ονόματος είχε:

• (νόθος) Φρειδερίκος του Πεττοράνο (π.1212/3 - μετά το 1240), έλαβε το γλίσχρο Κάστρο του Πεττοράνο στο Αμπρούτσο, βόρεια της Σικελίας. Δυσαρεστημένος από αυτό που του έδωσε ο πατέρας του, μετέβη στην Αυλή του Φερδινάνδου Γ΄ της Καστίλης.

Με την Αδελαΐδα του Ούρσλινγκεν, μάλλον κόρη του Κορράδου του Ούρσλινγκεν Κόμη της Ασσίζης και δούκα του Σπολέτο, είχε:

• (νόθος) Έντσο (π.1218 - 1272), Βασιλιάς της Σαρδηνίας το 1238. Πολέμιος των Γουέλφων του Πάπα.
• (νόθη) Κατερίνα ντα Μαράνο (1216/8 - μετά το 1272), παντρεύτηκε σε 2ο γάμο τον Τζιάκομο ντελ Καρρέττο, Μαρκήσιο του Νόλι ε Φινάλε.

Από τη Ματθίλδη/Μαρία από την Αντιόχεια είχε:

• (νόθος) Φρειδερίκος της Αντιόχειας (π.1223 - 1255/6), αντιπρόσωπος (vicar) στην Τοσκάνη (1246-50). Πολέμιος των Γουέλφων του Πάπα.

Από άγνωστο μέλος της οικογένειας Λάντσια:

• Σελβάτζια (1221/23 - 1244), παντρεύτηκε τον Ετσελίνο Γ΄ του Ρομάνο.

Από τη Μάννα, ανιψιά του Βεράρδου της Καστάνια, επισκόπου του Παλέρμο:

• Ριχάρδος του Κιέτι (1224/25 - 1249).

Από την Αναΐδα της Μπριέν, εξαδέλφη της Ισαβέλλας Β΄ της Ιερουσαλήμ:

• Μπλανσφλέρ (= Λευκάνθη) (1226 - 1279), Δομινικανή μοναχή στο Μονταργκί.

Από τη Ριχίνα του Βολφσέντεν:

• Μαργαρίτα της Σουαβίας (1230 - 1298), παντρεύτηκε τον Θωμά του Ακουίνα, Κόμη της Ατσέρρα.

Από άγνωστη ερωμένη:

• Γεράρδος του Κόσκελε (πέθανε μετά το 1255), παντρεύτηκε τη Μαγκνταλένα, κόρη του Κάουπο της Τουράιντα.

Πηγές

• Abulafia, David (1988). Frederick II: A Medieval Emperor. Penguin Press.
• Alio, Jacqueline (2017). The Ferraris Chronicle: Popes, Emperors, and Deeds in Apulia 1096-1228. Trinacria.
• Barraclough, Geoffrey (1984). The Origins of Modern Germany. Norton.
• Cassady, Richard F. (2011). The Emperor and the Saint: Frederick II of Hohenstaufen, Francis of Assisi, and Journeys to Medieval Places. DeKalb: Northern Illinois University Press.
• Cavendish, Richard (December 2000). "Death of the Emperor Frederick II". History Today. 50 (12).
• Davis, R. H. C. (1988). A History of Medieval Europe. Longman.
• Kantorowicz, Ernst (1931). Frederick the Second, 1194–1250., the fundamental scholarly biography
• Maalouf, Amin (1989). The Crusades Through Arab Eyes. Schocken.
• Mendola, Louis (2016). Frederick, Conrad and Manfred of Hohenstaufen, Kings of Sicily: The Chronicle of Nicholas of Jamsilla. Trinacria.
• Masson, Georgina (1957). Frederick II of Hohenstaufen. Martin Secker & Warburg.
• Powell, James M. (April 2007). Church and Crusade: Frederick II and Louis IX. Catholic Historical Review. 93.
• Smith, Thomas W. "Between two kings: Pope Honorius III and the seizure of the Kingdom of Jerusalem by Frederick II in 1225." Journal of Medieval History 41, 1 (2015): 41–59.
• Van Cleve, T. C. (1972). The Emperor Frederick II of Hohenstaufen: Immuntator Mundi. Oxford.
• Wood, Casey A.; Fyfe, F. Marjorie, eds. (2004) [c. 1250]. The Art of Falconry: Being the De arte venandi cum avibus of Frederick II of Hohenstaufen. Stanford: Stanford University Press.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ψαλτήρι του Φρειδερίκου Β΄
• Αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄
• Α΄ Συμβούλιο της Λυών
• Οι Ιουδαίοι της Σικελίας