Σοβιέτ

Η ρωσική λέξη σοβιέτ (ρωσ. cове́т, προφέρεται [sɐˈvʲet] και σημαίνει συμβούλιο) έγινε διεθνής πολιτικός όρος με τη σημασία των συμβουλίων αντιπροσώπων που αποτέλεσαν τη βάση της πολιτικής οργάνωσης των εργατών κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, και στη συνέχεια του λαϊκοδημοκρατικού πολιτεύματος της Σοβιετικής Ένωσης, (ρωσικά Советский Союз [sɐˈvʲet͡skʲɪj sɐˈjus])^[1].

Ως σοβιέτ ονομάζονταν τα συμβούλια αντιπροσώπων της κάθε διοικητικής περιφέρειας που εκλέγονταν είτε απ' ευθείας από τον λαό, είτε από αντιπροσώπους σοβιέτ μικρότερων περιοχών. Τα πρώτα σοβιέτ ήταν συμβούλια εργατών που είχαν εκλεγεί το 1905 κατά τη μεγάλη απεργία που είχε σημειωθεί στη Ρωσία μετά την οποία και ακολούθησε η Ρωσική Επανάσταση του 1905.

Κατά μίμηση των πρώτων εκείνων σοβιέτ, στη επανάσταση του 1917 σχηματίσθηκαν σοβιέτ εργατών και στρατιωτών τα οποία ουσιαστικά ανέλαβαν την εξουσία, σε μία προσπάθεια εφαρμογής άμεσης δημοκρατίας στο πρότυπο της Παρισινής Κομμούνας^[2]. Όταν τον Απρίλιο του 1917 ο Λένιν επέστρεψε από την εξορία στη Ρωσία, προκειμένου ν' αναλάβει ηγετικό ρόλο στην εξέγερση που θα οδηγούσε στη σοσιαλιστική Οκτωβριανή Επανάσταση (είχε προηγηθεί ήδη η Φεβρουαριανή Επανάσταση, με την οποία είχε εγκατασταθεί στη Ρωσία ένα αστικό κοινοβουλευτικό καθεστώς), συνήλθε στο Μινσκ η πρώτη πανρωσική διάσκεψη των σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών. Ένα από τα βασικότερα τότε συνθήματα του Λένιν ήταν: «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ».

Κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, υπό την καθοδήγηση των Μπολσεβίκων, συνήλθε στις 25 μέχρι 27 Οκτωβρίου του 1917 η δεύτερη όμοια διάσκεψη των σοβιέτ, αγροτών εργατών και στρατιωτών, θέτοντας τις βάσεις του νέου πολιτεύματος του κράτους. Παράλληλα εξέλεξε την πρώτη υπό την προεδρία του Λένιν κομμουνιστική κυβέρνηση, με βάση τη λενινιστική οργανωτική αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, ανακηρύσσοντας τη δικτατορία του προλεταριάτου. Από τότε, σε αυτό το πλαίσιο, τα σοβιέτ παρέμειναν ο κύριος φορέας της εξουσίας στην Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, υπό την εποπτεία και καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος, μέχρι την κατάρρευσή της.

Σύμφωνα με τους αριστερούς επικριτές του λενινισμού, ή όψεων του λενινισμού, (κυρίως ελευθεριακοί, αλλά και ορισμένοι τροτσκιστές), κατά τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Λευκών και Κόκκινων το Κομμουνιστικό Κόμμα (οι Μπολσεβίκοι) υπονόμευσε την πραγματική εξουσία των κατά τόπους σοβιέτ και έχτισε μία συγκεντρωτική ιεραρχική γραφειοκρατία, όπου τα σοβιέτ ήταν απλώς εκτελεστικά όργανα και εντολοδόχοι της κυβέρνησης^[3]^[4]. Ωστόσο, οι όποιες μεταβολές στον ρόλο των σοβιέτ μέχρι το 1922 έγιναν υπό αντίξοες συνθήκες και εν μέσω στρατιωτικής εισβολής από δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις, γεγονός που προβάλλουν συνήθως ως αντεπιχείρημα οι λενινιστές. Οι συντηρητικοί και οι φιλελεύθεροι αντιμετώπισαν εχθρικά κάθε απόπειρα εργατικής αυτοδιεύθυνσης, συμπεριλαμβανομένων των σοβιέτ, ενώ συνήθως θεωρούν τον ολοκληρωτισμό ως αναπόφευκτη κατάληξη οποιασδήποτε σοσιαλιστικής επανάστασης (με τον σταλινισμό να δίνεται συνήθως ως παράδειγμα).

Πηγές και σημειώσεις

↑ Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.17ος σ.63
↑ Τρότσκι, Λέων. Σοβιέτ και επανάσταση, 1907: «Το σοβιέτ είναι η οργανωμένη εξουσία των μαζών των ίδιων πέρα από τα ξέχωρα μέρη τους. Αυτή είναι μια αληθινή, ανόθευτη δημοκρατία, χωρίς ένα σύστημα με δύο νομοθετικά σώματα, χωρίς μια επαγγελματική γραφειοκρατία, με το δικαίωμα των ψηφοφόρων να ανακαλέσουν τον εκπρόσωπο τους οποιαδήποτε στιγμή και να τον αντικαταστήσουν με άλλον. Μέσω των μελών του, μέσω των εκπροσώπων που εκλέγονται, το σοβιέτ κατευθύνει όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες του προλεταριάτου τόσο τις μερικές όσο και ως όλον, σκιαγραφεί τα μέτρα που πρέπει να λάβει το προλεταριάτο, τους δίνει ένα σύνθημα και ένα έμβλημα. Αυτή η τέχνη της διεύθυνσης των δραστηριοτήτων των μαζών βάσει της οργανωμένης αυτοκυβέρνησης, εφαρμόζεται εδώ για πρώτη φορά στο ρωσικό χώμα.»
↑ Κλιφ, Τόνι. Όλη η εξουσία στα σοβιέτ
↑ Καστοριάδης, Κορνήλιος. Χώροι του ανθρώπου, Εκδ. Ύψιλον: «Την διπλή εξουσία της Προσωρινής Κυβέρνησης και των σοβιέτ ανάμεσα στον Φεβρουάριο και τον Οκτώβριο του 1917 την διαδέχτηκε η διπλή εξουσία του μπολσεβίκικου κόμματος και των οργανώσεων των εργαζομένων (κατ' ουσίαν των επιτροπών των εργοστασίων), της οποίας εξουσίας ο δεύτερος όρος συρρικνώθηκε βαθμηδόν και εξαλείφτηκε οριστικά το 1921.»

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Soviets στο Wikimedia Commons

[1] Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.17ος σ.63

[2] Τρότσκι, Λέων. Σοβιέτ και επανάσταση, 1907: «Το σοβιέτ είναι η οργανωμένη εξουσία των μαζών των ίδιων πέρα από τα ξέχωρα μέρη τους. Αυτή είναι μια αληθινή, ανόθευτη δημοκρατία, χωρίς ένα σύστημα με δύο νομοθετικά σώματα, χωρίς μια επαγγελματική γραφειοκρατία, με το δικαίωμα των ψηφοφόρων να ανακαλέσουν τον εκπρόσωπο τους οποιαδήποτε στιγμή και να τον αντικαταστήσουν με άλλον. Μέσω των μελών του, μέσω των εκπροσώπων που εκλέγονται, το σοβιέτ κατευθύνει όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες του προλεταριάτου τόσο τις μερικές όσο και ως όλον, σκιαγραφεί τα μέτρα που πρέπει να λάβει το προλεταριάτο, τους δίνει ένα σύνθημα και ένα έμβλημα. Αυτή η τέχνη της διεύθυνσης των δραστηριοτήτων των μαζών βάσει της οργανωμένης αυτοκυβέρνησης, εφαρμόζεται εδώ για πρώτη φορά στο ρωσικό χώμα.»

[3] Κλιφ, Τόνι. Όλη η εξουσία στα σοβιέτ

[4] Καστοριάδης, Κορνήλιος. Χώροι του ανθρώπου, Εκδ. Ύψιλον: «Την διπλή εξουσία της Προσωρινής Κυβέρνησης και των σοβιέτ ανάμεσα στον Φεβρουάριο και τον Οκτώβριο του 1917 την διαδέχτηκε η διπλή εξουσία του μπολσεβίκικου κόμματος και των οργανώσεων των εργαζομένων (κατ' ουσίαν των επιτροπών των εργοστασίων), της οποίας εξουσίας ο δεύτερος όρος συρρικνώθηκε βαθμηδόν και εξαλείφτηκε οριστικά το 1921.»

[1]

[2]

[3]

[4]