Σίρλεϊ Μακ Λέιν
Η Σίρλεϊ Μακ Λέιν (αγγλικά: Shirley MacLean Beaty, 24 Απριλίου 1934) είναι Αμερικανίδα ηθοποιός, χορεύτρια, πολιτική ακτιβίστρια και συγγραφέας. Έχει γράψει πολλά αυτοβιογραφικά βιβλία, στα οποία αναφέρεται στην καριέρα της στο Χόλιγουντ, καθώς και στη σχέση της με μεταφυσικά θέματα. Η Μακ Λέιν το 1983 βραβεύτηκε με βραβείο Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου για τη συμμετοχή της στην ταινία Σχέσεις Στοργής του Τζέιμς Λ. Μπρουκς. Είναι η μεγαλύτερη αδελφή του ηθοποιού και σκηνοθέτη Γουόρεν Μπίτι.
Πρώτα Βήματα
ΕπεξεργασίαΗ Μακ Λέιν γεννήθηκε στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνιας το 1934. Οι γονείς της, ο καθηγητής ψυχολογίας Άιρα Όουενς Μπίτι και η καθηγήτρια υποκριτικής Κάθλιν Κορίν Μακ Λέιν[15], της έδωσαν το όνομά της για να τιμήσουν την ηθοποιό παιδί-θαύμα Σίρλεϊ Τεμπλ. Όταν η Μακ Λέιν ήταν ακόμη σε μικρή ηλικία, η οικογένειά της μετακόμισε αρχικά στο Νόρφολκ κι έπειτα στο Άρλινγκτον, όπου ο πατέρας της διορίστηκε στο γυμνάσιο Τόμας Τζέφερσον.
Η Μακ Λέιν, ως παιδί είχε αδύναμους αστραγάλους και η μητέρα της αποφάσισε να την πάει να μάθει μπαλέτο. Δούλεψε σκληρά ώστε να γίνει καλή μπαλαρίνα και δεν έχασε ούτε ένα μάθημα κατά τη διάρκεια της εφηβείας της. Ήταν η ψηλότερη της τάξης της και συχνά αναλάμβανε ανδρικούς ρόλους σε κλασικά έργα όπως Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα του Προκόφιεφ και Η ωραία κοιμωμένη του Τσαϊκόφσκι. Σύντομα όμως αποφάσισε ότι δε θα μπορούσε ποτέ να γίνει επαγγελματίας μπαλαρίνα, καθώς ήταν πολύ ψηλή και δεν είχε την σωματική διάπλαση χορεύτριας κλασικού μπαλέτου. Μετά την ενηλικίωση της, κατέφυγε στο Μπρόντγουεϊ για να γίνει χορεύτρια, αλλά την κέρδισε η υποκριτική.
Φοίτησε στο λύκειο Ουάσινγκτον-Λι, όπου συμμετείχε σε θεατρικές παραστάσεις. Το καλοκαίρι πριν από τη χρονιά της αποφοίτησής της βρισκόταν στη Νέα Υόρκη και κατάφερε να βρει δουλειά στο Μπρόντγουεϊ ως αντικαταστάτρια της ηθοποιού Κάρολ Χέινι στο μιούζικαλ The Pajama Game. Όταν η Χέινι έσπασε τον αστράγαλό της, την αντικατέστησε η Μακ Λέιν. Μερικούς μήνες μετά και αφού η Χέινι ανάρρωνε ακόμη, βρέθηκε στο κοινό ο παραγωγός Χαλ Ουόλις που πρόσεξε τη Μακ Λέιν. Η Μακ Λέιν με τη βοήθεια του Ουόλις υπέγραψε συμβόλαιο με την εταιρία Paramount. Μερικούς μήνες αργότερα όμως η Μακ Λέιν έσπασε το συμβόλαιο με την εταιρία λόγω διαφωνιών και έκανε αγωγή στον Ουόλις[16].
Καριέρα
ΕπεξεργασίαΗ Μακ Λέιν έκανε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο το 1955 στην ταινία του Άλφρεντ Χίτσκοκ Ποιος σκότωσε το Χάρι; (The Trouble with Harry) για την οποία κέρδισε Χρυσή Σφαίρα ως καλύτερη νεαρή ηθοποιός της χρονιάς. Την επόμενη χρονιά συμμετείχε στη μεταφορά του μυθιστορήματος του Ιούλιου Βερν Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες. Δυο χρόνια αργότερα, συμπρωταγωνίστησε με το Φρανκ Σινάτρα στην ταινία του Βινσέντε Μινέλι Το στίγμα του κολασμένου (Some Came Running, 1958) και απέσπασε την πρώτη της υποψηφιότητα για όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου, καθώς και στην ταινία Ερωτική Εγκατάλειψη (Hot Spell) πλάι στη Σίρλεϊ Μπουθ. Η δεύτερή της υποψηφιότητα για όσκαρ ήρθε το 1960, όταν υποδύθηκε την Φραν Κιούμπελικ στο πλευρό του Τζακ Λέμον, στην ταινία του Μπίλι Γουάιλντερ Η γκαρσονιέρα (The Apartment). Η ταινία κέρδισε 5 βραβεία όσκαρ, συμπεριλαμβανομένου και του Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, αλλά η Μακ Λέιν έχασε από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ που κέρδισε για την ταινία Ζήσαμε στην αμαρτία (BUtterfield 8). Η Μακ Λέιν αργότερα δήλωσε ότι:
Ήμουν σίγουρη ότι θα κέρδιζα το όσκαρ για την Γκαρσονιέρα. Αλλά αργότερα η Ελίζαμπεθ Τέιλορ υπέστη τραχειοτομή.
Την επόμενη χρονιά συμπρωταγωνίστησε με την Όντρεϊ Χέπμπορν στην ταινία του Γουίλιαμ Γουάιλερ Οι ψίθυροι που αποτελεί μεταφορά του θεατρικού έργου της Λίλιαν Χέλμαν, The Children's Hour. Δυο χρόνια αργότερα ξαναβρέθηκε στη λίστα των υποψηφίων των βραβείων Όσκαρ για την ταινία του Μπίλι Γουάιλντερ Η τροτέζα (Irma La Douce, 1963). Αυτή τη φορά έχασε από την Πατρίσια Νιλ που κέρδισε το όσκαρ για την ταινία Άγριος σαν θύελλα (Hud). Το 1970 ο Ντον Σίγκελ, σκηνοθέτης της στην ταινία Οι γύπες πετούν χαμηλά (Two Mules for Sister Sara), είπε για εκείνη:
Είναι δύσκολο να νιώσεις ζεστασιά πλάι της. Είναι ελάχιστα θηλυκή και έχει κότσια. Είναι πάρα πολύ δύσκολη[17].
Η Μακ Λέιν το 1970, άσκησε αγωγή στην 20th Century Fox για αθέτηση συμβολαίου, όταν η εταιρία ανέβαλε την παραγωγή της ταινίας Bloomer Girl, στην οποία επρόκειτο να πρωταγωνιστήσει. Η εταιρία, προκειμένου να μην της παράσχει αποζημίωση, της πρότεινε κάποιο ρόλο στην ταινία Big Country, Big Man. Όταν η Μακ Λέιν δε δέχτηκε, η υπόθεση πήγε στο ανώτατο δικαστήριο της Καλιφόρνιας.
Το 1977 έλαβε την τέταρτή της υποψηφιότητα για όσκαρ για την ταινία Η κρίσιμη καμπή, όπου υποδύθηκε στο πλευρό της Αν Μπάνκροφτ μια μπαλαρίνα που αποσύρεται από το μπαλέτο. Το 1983 ήρθε η ώρα της να κερδίσει το πολυπόθητο αγαλματίδιο με τη συμμετοχή της στην ταινία του Τζέιμς Λ. Μπρουκς Σχέσεις στοργής (Terms Of Endearment). Στην ταινία αυτή που κέρδισε και το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας εκείνη τη χρονιά υποδυόταν την ψυχρή μητέρα της Ντέμπρα Ουίνγκερ. Το 1988 κέρδισε ακόμη μια χρυσή σφαίρα για την ταινία Μαντάμ Σουζάτσκα (Madame Sousatzka).
Η Μακ Λέιν συνέχισε να συμμετέχει σε σημαντικές παραγωγές, όπως την ταινία του 1989 Ανθισμένες μανόλιες (Steel Magnolias), όπου πρωταγωνίστησε πλάι στις Σάλι Φιλντ και Τζούλια Ρόμπερτς, ενώ το 2000 έκανε το σκηνοθετικό της ντεμπούτο στην ταινία Bruno. Άλλες σημαντικές ταινίες που κοσμούν τη φιλμογραφία της είναι οι εξής: Γλυκιά Τσάριτι (Sweet Charity, 1970) σε σενάριο Φεντερίκο Φελίνι, Να είσαι εκεί, κύριε Τσανς (Being There, 1979) στο πλευρό του Πίτερ Σέλερς, Φλερτάροντας τη ζωή (Postcards From The Edge, 1990), πλάι στη Μέριλ Στριπ, Ξεχωριστοί άνθρωποι (Used People, 1992) και Ο φρουρός της Τες πλάι στον Νίκολας Κέιτζ.
Πιο πρόσφατες συμμετοχές της στη μεγάλη οθόνη αποτελούν οι ταινίες Οι φήμες λένε (Rumor Has It, 2005) πλάι στον Κέβιν Κόστνερ και την Τζένιφερ Άνιστον και το Έλα στη θέση μου (In Her Shoes, 2005) πλάι στην Κάμερον Ντίαζ.
Η Μακ Λέιν έχει επίσης συμμετάσχει σε τηλεοπτικές παραγωγές, όπως την τηλεταινία του 2000 These Old Broads, πλάι στις Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Τζόαν Κόλινς και Ντέμπι Ρέινολντς, καθώς και την τηλεταινία του 2010 Coco, βασισμένη στη ζωή της Κοκό Σανέλ, για την οποία προτάθηκε για βραβείο Έμμυ.
Το 2012 συμπρωταγωνίστησε με τον Τζακ Μπλακ στην κωμωδία Μπέρνι (Bernie) κι εμφανίστηκε πλάι στη Μάγκι Σμιθ στην τηλεοπτική σειρά Ο πύργος του Ντάουντον (Downton Abbey). Την ίδια χρονιά έγινε η 7η κατά σειρά ηθοποιός που έλαβε το τιμητικό βραβείο για τη συνεισφορά της στην 7η τέχνη από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.
Προσωπική Ζωή
ΕπεξεργασίαΗ Μακ Λέιν υπήρξε παντρεμένη με τον επιχειρηματία Στιβ Πάρκερ, με τον οποίο απέκτησε μια κόρη, τη Σάχι, από το 1952 μέχρι και το 1982.
Φιλμογραφία
Επεξεργασία| Έτος | Ταινία | Ελληνικός τίτλος | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|
| 1955 | The Trouble with Harry | Ποιος σκότωσε το Χάρι; | Υποψηφιότητα — Βραβείο της Βρετανικής ακαδημίας κινηματογράφου (BAFTA) - Καλύτερη ξένη ηθοποιός |
| Artists and Models | Λόρδοι, λόρδα και φιλότιμο | ||
| 1956 | Around the World in Eighty Days | Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες | |
| 1958 | Some Came Running | Το στίγμα του κολασμένου | Υποψηφιότητα — Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Δράμα |
| The Sheepman | Η κοιλάς των κεραυνών | ||
| Hot Spell | Ερωτική εγκατάλειψη | ||
| The Matchmaker | Έτοιμοι για γάμο | ||
| Ask Any Girl | Ό,τι επιθυμεί η κάθε γυναίκα | Υποψηφιότητα — Βραβείο BAFTA - Καλύτερη ξένη ηθοποιός Νίκη - Φεστιβάλ του Βερολίνου - Αργυρή Άρκτος (Καλύτερη Ηθοποιός)[18] Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιούζικαλ | |
| 1959 | Career | Η αγάπη είναι πρώτη | |
| 1960 | Ocean's Eleven | Η συμμορία των 11 | Σύντομο πέρασμα |
| Can-Can | Καν καν | ||
| The Apartment | Η γκαρσονιέρα | Νίκη — Βραβείο BAFTA - Καλύτερη ξένη ηθοποιός Νίκη - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιούζικαλ Φεστιβάλ της Βενετίας - Κύπελλο Βόλπι (Καλύτερη Ηθοποιός) Υποψηφιότητα — Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου | |
| 1961 | The Children's Hour | Οι ψίθυροι | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Δράμα |
| All in a Night's Work | Για ένα μισόγυμνο κορίτσι | ||
| Two Loves | Οι δυο μου αγάπες | ||
| 1962 | Two for the Seesaw | Το παιχνίδι της μοναξιάς | |
| My Geisha | Αγαπημένη μου γκέισα | ||
| 1963 | Irma la Douce | Η τροτέζα | Υποψηφιότητα — Βραβείο BAFTA - Καλύτερη ξένη ηθοποιός Νίκη - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιούζικαλ Υποψηφιότητα — Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου |
| 1964 | The Yellow Rolls-Royce | Η κίτρινη Ρολς-Ρόις | |
| What a Way to Go! | Η κυρία και οι άνδρες της | Υποψηφιότητα — Βραβείο BAFTA - Καλύτερη ξένη ηθοποιός | |
| 1965 | John Goldfarb, Please Come Home | Η Σίρλεϊ και το χαρέμι της | |
| 1966 | Gambit | Η κλέφτρα | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιούζικαλ |
| 1967 | Woman Times Seven | Εφτά φορές γυναίκα | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιούζικαλ |
| 1968 | The Bliss of Mrs. Blossom | Η ευτυχία της κας Μπλόσομ | |
| 1969 | Sweet Charity | Γλυκιά Τσάριτι | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιούζικαλ |
| 1970 | Two Mules for Sister Sara | Οι γύπες πετούν χαμηλά | |
| 1971 | Desperate Characters | Συζυγικές ανησυχίες | Νίκη - Φεστιβάλ του Βερολίνου - Αργυρή Άρκτος (Καλύτερη Ηθοποιός)[19] |
| 1972 | The Possession of Joel Delaney | Υπόθεση: Τζον Ντελάνεϊ | |
| 1975 | The Other Half of the Sky: A China Memoir | Ντοκυμαντέρ Συγγραφέας, σκηνοθέτης, παραγωγός Υποψηφιότητα — Όσκαρ καλύτερου ντοκυμαντέρ | |
| 1977 | The Turning Point | Η κρίσιμη καμπή | Υποψηφιότητα — Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου |
| 1979 | Being There | Να είσαι εκεί, κύριε Τσανς | Υποψηφιότητα — Βραβείο BAFTA - Καλύτερη ξένη ηθοποίος Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιούζικαλ |
| 1980 | A Change of Seasons | Να γδυθώ ή να με γδύσεις; | |
| Loving Couples | Έλα να αλλάξουμε τις γυναίκες μας | ||
| 1983 | Terms of Endearment | Σχέσεις στοργής | Νικήτρια - Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου - Νικήτρια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε δράμα Νικήτρια - Βραβείο κύκλου κριτικών Νέας Υόρκης - Καλύτερη ερμηνεία από γυναίκα σε πρωταγωνιστικό ρόλο Νικήτρια - Βραβείο Νταβίντ ντι Ντονατέλλο καλύτερης ξένης ηθοποιού Νικήτρια - Βραβείο κύκλου κριτικών του Λος Άντζελες - Α' γυναικείος ρόλος Νικήτρια - Βραβείο National Board Of Review Υποψηφιότητα — Βραβείο BAFTA - Καλύτερη ξένη ηθοποίος |
| 1984 | Cannonball Run II | Κάνονμπολ νούμερο 2 | |
| 1987 | Out on a Limb | τηλεοπτική σειρά | |
| 1988 | Madame Sousatzka | Μαντάμ Σουζάτσκα | Νίκη - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Δράμα Νίκη - Φεστιβάλ της Βενετίας - Κύπελλο Βόλπι (Καλύτερη Ηθοποιός) |
| 1989 | Steel Magnolias | Ανθισμένες μανόλιες | Υποψηφιότητα — Βραβείο BAFTA - Β' γυναικείος ρόλος |
| 1990 | Postcards from the Edge | Φλερτάροντας τη ζωή | Υποψηφιότητα — Βραβείο BAFTA - Καλύτερη ξένη ηθοποίος Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Β' γυναικείος ρόλος |
| Waiting for the Light | |||
| 1991 | Defending Your Life | Υπερασπίζοντας τη ζωή μας | |
| 1992 | Used People | Ξεχωριστοί άνθρωποι | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιόυζικαλ |
| 1993 | Wrestling Ernest Hemingway | ||
| 1994 | Guarding Tess | Ο Φρουρός της Τες | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία Σε Κωμωδία ή Μιόυζικαλ |
| 1995 | The West Side Waltz | ||
| 1996 | The Evening Star | Το βραδινό άστρο | |
| Mrs. Winterbourne | Άφραγκη και έγκυος | Υποψηφιότητα - Βραβεία Satellite - Καλύτερη ηθοποιός | |
| 1997 | A Smile Like Yours | Ένα χαμόγελο σαν το δικό σου | |
| 1999 | Joan of Arc | ||
| 2000 | Bruno | Σκηνοθετημένο από τη Μακ Λέιν | |
| 2001 | These Old Broads | ||
| 2002 | Salem Witch Trials | ||
| Hell on Heels: The Battle of Mary Kay | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε τηλεταινία | ||
| 2003 | Carolina | Καρολίνα | |
| 2005 | Rumor Has It… | Οι φήμες λένε | |
| Bewitched | Η μάγισσα | ||
| In Her Shoes | Έλα στη θέση μου | Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Β' γυναικείος ρόλος Υποψηφιότητα - Βραβεία Satellite - Καλύτερη ηθοποιός | |
| 2007 | Closing the Ring | Ο κύκλος έκλεισε | |
| 2008 | Coco Chanel | Υποψηφιότητα - Βραβείο Έμμυ καλύτερης ηθοποιού σε τηλεοπτική σειρά ή τηλεταινία Υποψηφιότητα - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε τηλεταινία Υποψηφιότητα - Screen Actors Guild Awards - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε τηλεταινία | |
| Anne of Green Gables: A New Beginning | |||
| 2010 | Valentine's Day | Valentine's Day | |
| 2012 | Μπέρνι | Bernie |
Τηλεόραση
Επεξεργασία- Shirley's World (1971–1972) και ένα ωριαίο επεισόδιο το 1977.
- Where Do We Go From Here? (1978)
- Out on a Limb (1987)
- Downton Abbey (2012)
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Shirley-MacLaine. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ (Αγγλικά) SNAC. w64b327m. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ (Αγγλικά) Internet Broadway Database. 50809. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2019.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2019.
- ↑ «American Women Writers» (Αγγλικά) 1979.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2019.
- ↑ www
.acmi .net .au /creators /77673. - ↑ Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.
- ↑ www
.lefigaro .fr /flash-actu /2011 /09 /05 /97001-20110905FILWWW00598-legion-d-honneur-pour-shirley-mclaine .php. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2021. - ↑ 7964. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2021.
- ↑ «New England Historic Genealogical Society». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ Hanrihan v. Parker, 19 Misc. 2d 467, 469 (N.Y. Misc. 1959)
- ↑ McGilligan (1999), p.182
- ↑ «Berlinale 1959: Prize Winners». berlinale.de. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2010.
- ↑ «Berlinale 1971: Prize Winners». berlinale.de. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2010.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- MacLaine, Shirley (1970). Don't Fall Off the Mountain. New York: W.W. Norton & Company Limited. ISBN 9780393073386.
- MacLaine, Shirley (1972). McGovern: The Man and His Beliefs
. New York: W.W. Norton & Company Limited. ISBN 9780393053418. - MacLaine, Shirley (1975). You Can Get There from Here. New York: W.W. Norton & Company Limited. ISBN 9780393074895.
- MacLaine, Shirley (1983). Out on a Limb. New York: Bantam Doubleday Dell Publishing Group. ISBN 9780553050356.
- MacLaine, Shirley (1986). Dancing in the Light. New York: Bantam Books. ISBN 9780553761962.
- MacLaine, Shirley (1987). It's All in the Playing. New York: Bantam Books. ISBN 9780553052176.
- MacLaine, Shirley (1989). Going Within: A Guide to Inner Transformation. New York: Bantam Books. ISBN 978-0553761993.
- MacLaine, Shirley (1991). Dance While You Can . New York: Bantam Books. ISBN 9780553076073.
- MacLaine, Shirley (1995). My Lucky Stars: A Hollywood Memoir . New York: Bantam Books. ISBN 9780553097177.
- MacLaine, Shirley (2000). The Camino: A Journey of the Spirit. New York: Simon & Schuster Adult Publishing Group. ISBN 9780743400725. (Published in Europe as: MacLaine, Shirley (2001). The Camino: A Pilgrimage of Courage. London: Pocket Books. ISBN 0743409213.)
- MacLaine, Shirley (2003). Out on a Leash: Exploring the Nature of Reality and Love . New York: Simon & Schuster Adult Publishing Group. ISBN 9780743485067.
- MacLaine, Shirley (2007). Sage-ing While Age-ing . New York: Simon & Schuster Adult Publishing Group. ISBN 9781416550419.
- McGilligan, Patrick (1999). Clint: The Life and Legend. Harper Collins. ISBN 0-00-638354-8.
