Βικιπαίδεια

Σάπια Βρύση Αχαΐας

εγκαταλειμμένος οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 38°07′16″N 21°51′54″E / 38.12111°N 21.86500°E / 38.12111; 21.86500

Η Σάπια Βρύση είναι ορεινή τοποθεσία στο Δήμο Ερυμάνθου της Αχαΐας, ενώ παλιότερα υπήρξε βραχύβιος οικισμός[1], του οποίου σώζονται σήμερα μόνο ερείπια.

Σάπια Βρύση
Σάπια Βρύση is located in Greece
Σάπια Βρύση
Σάπια Βρύση
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΔυτικής Ελλάδας
ΔήμοςΕρυμάνθου
Δημοτική ΕνότηταΛεοντίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΠελοποννήσου
ΝομόςΑχαΐας
Υψόμετρο1.062 μ.
δεδομένα
Χιονισμένο τοπίο στα χαλάσματα της Σάπιας Βρύσης Αχαΐας.

Τοποθεσία

Επεξεργασία

Σύμφωνα με το «Σχέδιο Καποδίστριας» ανήκε γεωγραφικά στην περιφέρεια της πρώην Κοινότητας Λεοντίου[2][3] του Νομού Αχαΐας, ενώ από το 2011 κ.εξ. αποτελεί θέση στο νεοπαγή Δήμο Ερυμάνθου. Τα χαλάσματα του παλιού οικισμού είναι ορατά και βρίσκονται παραπλεύρως του δρόμου μεταξύ Χαλανδρίτσας και Λεοντίου[4][5]. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.062 μέτρων[6], στα νοτιοανατολικά του ορεινού όγκου του Παναχαϊκού όρους και συγκεκριμένα ανάμεσα στα βουνά Ράχη Στρίγκλου (Στριγκλέικο Βουνό) και Κορφάδες[7]. Παλαιότερα ήταν οικισμός, ο οποίος σήμερα δεν κατοικείται, ενώ τα χαλάσματά του απέχουν λιγότερο από 2,5 χιλιόμετρα από τα σύγχρονα Κατσαϊταίικα Λεοντίου.

Ονομασία

Επεξεργασία

Το όνομά της το οφείλει προφανώς σε παλιά ξύλινη κρήνη η οποία εγκαταλείφθηκε[6]. Ίδιο τοπωνύμιο υπάρχει και στο χωριό Χρύσοβο του πρώην Δήμου Αποδοτίας της Αιτωλοακαρνανίας. Εκεί το όνομα προήλθε ίσως από την "ανάμνηση" στις βρύσες των παραμυθιών, από τις οποίες κανείς δεν έπινε νερό[6].

Διοικητική και δημογραφική εξέλιξη

Επεξεργασία

Από το 1836 έως το 1840 ανήκει στο Δήμο Παναχαιών (ή Παναχαΐας), ενώ, με το Β.Δ. 27/11/1840 Περί συγχωνεύσεων δήμων (Φ.Ε.Κ. 5/8-3-1841) και την κατάργηση του Δήμου Παναχαιών, προσαρτάται στο Δήμο Φαρρών[8][9] μέχρι που καταργήθηκε το 1920[10][11]. Πιο συγκεκριμένα, με το ΦΕΚ 59Β της 17/06/1897 προσαρτάται στον τότε Δήμο Φαρρών, ενώ με το ΦΕΚ 256Α της 28/08/1912 αποσπάται από το Δήμο Φαρρών και προσαρτάται στην Κοινότητα Μπαρδικώστα μέχρι και την οριστική του κατάργηση την 18/12/1920[12][13][14], όταν και διαπιστώθηκε η εγκατάλειψή του.

Ως οικισμός είχε 59 κατοίκους στην απογραφή του 1896[15][16][17][18][19]. Κατά την απογραφή του 1907 είχε 30 κατοίκους[18][20][21].

Ιστορικά στοιχεία

Επεξεργασία

Η πρώτη σωζόμενη μαρτυρία στο τοπωνύμιο είναι σε έγγραφο χρονολογίας 31 Αυγούστου 1792 που βρίσκεται στο μοναστήρι Παναγίας της Χρυσοποδαρίτισσας Νεζερών[6]. Δεν αναφέρεται καθόλου στην απογραφή του 1829, που διεξήχθη στην Πελοπόννησο από την επονομαζόμενη Εκστρατεία του Μωριά (1828-1833).

Ανήκε στα λεγόμενα Ζουμπατοχώρια[22][23][24][25]. Όπως αναφέρεται στην Ελληνική Χωρογραφία του Ιωάννη Εμμ. Νουχάκη, απείχε στα 1901 έξι ώρες δρόμο από την Πάτρα ενώ η απόστασή της από τη Χαλανδρίτσα, την έδρα του τότε Δήμου Φαρρών, ήταν δυο ώρες δρόμο[15]. Το ίδιο αναφέρει στα 1903 για τον ορεινό οικισμό της Σάπιας Βρύσης και ο Χρήστος Κορύλλος, ότι δηλ. απείχε δύο ώρες δρόμο από τη Χαλανδρίτσα[16].

Το χωριό αναφέρεται σε έγγραφο-αίτηση των "κατοίκων Πατρῶν καὶ τῶν πέριξ χωρίων" προς το Υπουργείο Εσωτερικών, συνταγμένο τον Ιούνιο 1913 και αποκείμενο στο Ιστορικὸ Αρχείο της Αχάια Κλάους, στο οποίο αναφέρεται ότι "ἡ Δημοτικὴ ὁδὸς [...] κατέστη πρὸ ἐτῶν ἀδιάβατος, μὴ δυναμένων οὔτε καὶ αὐτῶν τῶν ζώων νὰ διέλθωσιν ἐκ τοῦ μέρους τῆς ὁδοῦ ὡς ἐκ τῆς καταστροφῆς αὐτῆς ὑπὸ τοῦ χειμάρρου Γλαύκου (Λεύκας), διερχομένου τούτου ἐπ’ αὐτῆς, ἰδίως κατὰ τὰς τελευταίας πολυομβρίας καὶ πλυμμήρας (sic) τοῦ ἔτους τούτου ἡ ἄνω ὁδὸς κατεστράφη ὡς καὶ ἅπαντα τὰ τεχνικὰ ἔργα μὴ διακρίνοντες ἴχνος τοιαύτης εἰς τὸ μέρος τοῦτο" ζητώντας από το υπουργείο να γίνουν "τὰ δέοντα πρὸς ἀποκατάστασιν τῆς συγκοινωνίας"[26][27].

Από τη Σάπια Βρύση προέρχονται οι πρώτοι οικιστές του χωριού Μπουντουραίικα[28], που βρίσκεται στα πεδινά κοντά στο Κάτω Μαζαράκι και τη ΒΙ.ΠΕ. Πάτρας. Η Σάπια Βρύση αποτελεί επίσης τόπο καταγωγής μερίδας εκ των πρώτων οικιστών του οικισμού Κουνελαίικα του Χαϊκαλίου. Εκεί υπήρχε παλιότερα μετά την εγκατάλειψη του οικισμού τυροκομείο[29] και στάνες κτηνοτρόφων, ιδίως από τους οικισμούς Χαϊκάλι[6][30] και Κουνελαίικα της Δημοτικής Ενότητας Ωλενίας. Πλέον στην περιοχή μπορεί να διαπιστώσει κανείς μόνο την ύπαρξη χαλασμάτων του παλιού οικισμού.

Από τη Σάπια Βρύση μνημονεύεται κάποιος με το επίθετο Καρμακόλιας, που ήταν έμπιστος του Δημήτρη Νενέκου, αλλά είχε συνεννοηθεί με τον Αθανάσιο Σαγιά και βοήθησε στη εκτέλεσή του την οποία είχε ζητήσει ο στρατηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης[31]. Στη Σάπια Βρύση έμενε οικογένεια με το επίθετο Καραμπελιά της οποίας απόγονος είναι ο εκδότης του περιοδικού Άρδην Γιώργος Καραμπελιάς[32].

Λοιπά στοιχεία

Επεξεργασία

Κοντά σε αυτή την τοποθεσία βρίσκεται και θέση με το όνομα Το δέντρο του Γιαννιά[6]. Σήμερα στην περιοχή δραστηριοποιείται λατομείο-σπαστήρας αδρανών υλικών.

Στην περιοχή τα τελευταία χρόνια υπάρχει περιβαλλοντικό πρόβλημα με την απόθεση λυματολάσπης σε ιδιόκτητο αγροτεμάχιο, ενώ παράλληλα γίνονται ενέργειες για την αντιμετώπισή του[33].

Παραπομπές και υποσημειώσεις

Επεξεργασία
  1. ↑ Λουλούδης 2010, σελ. 330.
  2. ↑ Τα χαλάσματα του οικισμού βρίσκονται σχεδόν πάνω στα διοικητικά όρια των τοπικών κοινοτήτων Λεοντίου και Πετρωτού των «καλλικρατικών» δήμων Ερυμάνθου και Πατρέων αντίστοιχα. Βλ. χάρτη της περιοχής. openstreetmap.org. Ανακτήθηκε: 23/11/2017.
  3. ↑ Η θέση της Σάπιας Βρύσης απαντάται πλέον ως τοπωνύμιο της Τοπικής Κοινότητας Λεοντίου. Λουλούδης 2010, σελ. 332.
  4. ↑ Η Σάπια Βρύση στον χάρτη. wikimapia.org. Ανακτήθηκε: 15/02/2011.
  5. ↑ Βλ. χάρτη του Νομού Αχαΐας που δείχνει τη θέση Σάπια βρύσις στο Κορύλλος, Χωρογραφία της Ελλάδος, 1903, εμβόλιμα των σελίδων 4 και 5.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Σάπια βρύση.
  7. ↑ Χάρτης της περιοχής. topoguide.gr. Ανακτήθηκε: 06/05/2011.
  8. ↑ Παπαδημητρίου 2000, σελ. 36-37.
  9. ↑ Δεν αναφέρεται βέβαια καθόλου οικισμός με όνομα Σάπια Βρύση, αλλά μάλλον εννοείται η ευρύτερη περιοχή της, οπότε ο οικισμός πρέπει να απέκτησε πιο μόνιμη μορφή το 2ο μισό του 19ου αιώνα
  10. ↑ Ο ιστορικός Κώστας Τριανταφύλλου αναφέρει χαρακτηριστικά ότι έχει εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του από δεκαετηρίδων. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Σάπια βρύση.
  11. ↑ Αντίστοιχο της εγκατάλειψης της Σάπιας Βρύσης είναι το παράδειγμα της εγκατάλειψης του γειτονικού παλιού οικισμού στο Στριγκλέικο Βουνό και της δημιουργίας στα πεδινά του Λιμνοχωρίου Αχαΐας (πρώην Στριγκλέικα).
  12. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Σάπιας Βρύσης Αχαιοήλιδος. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 21/11/2017.
  13. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Φαρών (1835-1912). eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017.
  14. ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Κρυσταλλόβρυσης. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 22/11/2017.
  15. ↑ 15,0 15,1 Νουχάκης 1901, σελ. 534.
  16. ↑ 16,0 16,1 Κορύλλου 1903, σελ. 79.
  17. ↑ Απογραφή 1896
  18. ↑ 18,0 18,1 Λουλούδης 2010, σελ. 331.
  19. ↑ Ο ιστορικός Κώστας Τριανταφύλλου αναφέρει εσφαλμένα ως απογραφή αυτήν του 1889. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Σάπια βρύση.
  20. ↑ Απογραφή 1907
  21. ↑ Ο οικισμός της Σάπιας Βρύσης πρέπει να εγκαταλείφθηκε κάποια στιγμή μέσα στη δεκαετία του 1910. Η υπόθεση αυτή πηγάζει τόσο από το γεγονός ότι δεν αναφέρεται ξανά σε απογραφές, με πρώτη αυτή του 1920, όσο και ότι στο Δρακάκης-Κούνδουρος 1939-1940, σελ. 159 αναφέρεται ότι στα 1912 αποτελεί περιφέρεια του τέως Δήμου Φαρρών. Δρακάκης-Κούνδουρος 1939-1940, σελ. 232.
  22. ↑ Από το παλιό όνομα "Ζουμπάτα" του χωριού Πηγή.
  23. ↑ Παπαδημητρίου 2000, σελ. 43.
  24. ↑ Στα βορειότερα διοικητικά όρια της Τοπικής Κοινότητας Καταρράκτη, στο σημείο που συναντάται με αυτά των τοπικών κοινοτήτων Μιραλίου και Πετρωτού και στο ύψος περίπου της διασταύρωσης των οδών Χαλανδρίτσας-Ρακίτας με αυτήν προς την Αγία Παρασκευή (Τοπόλοβα), διατηρείται επίσης τοπωνύμιο με ονομασία Σάπια Βρύση, πριν την ράχη Πατερό και τα χαλάσματα της Σάπιας Βρύσης. Βλ. χάρτη της περιοχής. openstreetmap.org. Ανακτήθηκε: 23/11/2017. Σε αυτήν την θέση έχουν ιδιοκτησίες κάτοικοι από τον Καταρράκτη, όπου παλιότερα μετακινούνταν εποχιακά τα καλοκαίρια για αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Βλ. "Καλοκαιρινοί «ξωμάχοι» του χωριού τις δεκαετίες ΄50 και ΄60.". Ιστολόγιο για το χωριό Καταρράκτης. Τρίτη, 24 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε: 23/11/2017.
  25. ↑ Επειδή τα βορειότερα διοικητικά όρια της Τοπικής Κοινότητας Καλανίστρας συνορεύουν με την περιοχή της Σάπιας Βρύσης, υπάρχουν απόψεις που θεωρούν ότι ανήκει στην περιφέρεια των Νεζεροχωρίων. Βλ. Γκουρβέλος 2007, σελ. 319.
  26. ↑ "Τα χειρόγραφα υπ' αριθ. 140-141-142/1913". achaiaclauss.gr. Ανακτήθηκε: 23/11/2017.
  27. ↑ "Τα χειρόγραφα υπ' αριθ. 140-141-142/1913". Ιστολόγιο του Ιστορικού Αρχείου της Achaia Clauss. 08/06/2015. Ανακτήθηκε: 23/11/2017.
  28. ↑ Λουλούδης 2010, σελ. 299.
  29. ↑ "Από 10ετηρίδων και πλέον εγκατελείφθη και πλέον μόνον το θέρος βόσκουν πρόβατα και λειτουργεί τυροκομείον". Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Σάπια βρύση.
  30. ↑ Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Χαϊκάλι.
  31. ↑ Παπαδημητρίου 2000, σελ. 55.
  32. ↑ Γκουρβέλος 2007, σελ. 319.
  33. ↑ Βλ. «Λυματολάσπης συνέχεια!», 2014, σελ. 8.

Πηγές

Επεξεργασία

Βιβιογραφία

Επεξεργασία
  • Λουλούδης, Θεόδωρος Η. (2010). Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση. Πάτρα: Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας. 
  • Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Σάπια βρύση, λήμμα Χαϊκάλι.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wiki.x.io/w/index.php?title=Σάπια_Βρύση_Αχαΐας&oldid=10715667"