Προϊνδοευρωπαϊκές γλώσσες

Οι προϊνδοευρωπαϊκές γλώσσες είναι οποιαδήποτε από τις πολλές αρχαίες γλώσσες, που δεν σχετίζονται κατ'ανάγκη με μια άλλη, αλλά υπήρχαν στην προϊστορική Ευρώπη και τη Νότια Ασία πριν από την άφιξη των ομιλητών των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Η αρχαιότερη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα είναι η Χιττιτική, σύμφωνα με έγγραφα που έχουν βρεθεί στο Κιούλτεπε της Τουρκίας και χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα π.Χ.

Μια χούφτα από αυτές τις γλώσσες εξακολουθούν να επιβιώνουν. Στην Ευρώπη τα βασκικά διατηρεί μια τοπική δύναμη με λιγότερους από ένα εκατομμύριο φυσικούς ομιλητές, ενώ οι δραβιδικές γλώσσες της Νότιας Ασίας παραμένουν πολύ διαδεδομένες εκεί, με πάνω από 200 εκατομμύρια γηγενείς ομιλητές. Ορισμένες από τις προϊνδοευρωπαϊκές γλώσσες πιστοποιούνται μόνο ως γλωσσικά υποστρώματα στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Λίγες άλλες (όπως η Ετρουσκική, η Μινωική, η Ιβηρική, κλπ.) πιστοποιούνται επίσης από επιγραφές.

Ορολογία

Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όλες οι μη ταξινομημένες γλώσσες της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής αναφέρονταν συνήθως ως ασιανικές γλώσσες. Ο όρος περιλάμβανε αρκετές γλώσσες που αργότερα πιστοποιήθηκαν ως Ινδοευρωπαϊκές (όπως τα λυδιακά) και άλλες (ουρρο-ουραρτικά, κλπ.) που ταξινομήθηκαν ως ξεχωριστές γλωσσικές οικογένειες. Ο όρος προϊνδοευρωπαϊκές γλώσσες δεν είναι καθολικά αποδεκτός, καθώς ορισμένοι γλωσσολόγοι διατηρούν την ιδέα της σχετικά αργής άφιξης των ομιλητών αυτών των μη ταξινομημένων γλωσσών στην Ευρώπη, πιθανώς ακόμη και μετά την έλευση των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Προτιμούν να μιλούν για μη ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Ένας νέος όρος, οι Παλαιοευρωπαϊκές γλώσσες, σχεδιάστηκε σχετικά πρόσφατα

Ο τελευταίος αυτός όρος δεν ισχύει για τις γλώσσες που προϋπήρχαν ή συνυπήρχαν με τις Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες εκτός Ευρώπης (στο Ιράν ή την Ινδία)

Επιζώσες γλώσσες

Οι επιζώσες προϊνδοευρωπαϊκές γλώσσες περιλαμβάνουν:

• στη Νότια Ασία, τις Δραβιδικές γλώσσες, τις γλώσσες Μούντα και τις γλώσσες Νιχάλι, Κουσούντα, Βέντα (έχει εξαφανιστεί από το 1997) και Μπουρουσάσκι.
• στον Καύκασο, οι Καρτβελιανές γλώσσες, οι Βορειοανατολικές και Βορειοδυτικές Καυκάσιες γλώσσες.
• στην Ιβηρική Χερσόνησο, τα βασκικά.
• στην Βόρεια Ευρασία, οι Παλαιοσιβηρικές γλώσσες και Ουραλικές γλώσσες, αν και στη Φινλανδία υπάρχουν επίσης στοιχεία του ινδοευρωπαϊκού υποστρώματος που προηγείται των Φιννο-Ουγγρικών γλωσσών, καθώς και παλαιοϊνδοευρωπαϊκά υποστρώματα που προηγούνται και των δύο.

Γλώσσες που συνέβαλαν με υπόστρωμα για Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες

Παραδείγματα προτεινόμενων ή γνωστών επιδράσεων του υποστρώματος σε συγκεκριμένες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες είναι τα παρακάτω:

• Υπόστρωμα για τα Ανατολιανά: Χεττιτική γλώσσα
• Υπόστρωμα για τα αρμενικά: Ουρροουραρτιανές γλώσσες
• Υπόστρωμα στα Βεδικά Σανσκριτικά, με τις προτεινόμενες πηγές να περιλαμβάνουν:
  • Αρχαιολογικό Σύμπλεγμα Βακτρίας-Μαργιανής (πιθανή πηγή του σανσκριτικού λεξιλογίου, η γλώσσα δεν έχει πιστοποιηθεί)
  • Χαραπανική γλώσσα (δεν μαρτυρείται σε αναγνώσιμο κείμενο, δείτε γραφή του Ινδού)
  • Γλώσσα Σουσάν
  • Γλώσσα Λουλούμπι
  • Γλώσσα Βέντα
  • Γλώσσα Μπουρουσάσκι
  • Δραβιδικές γλώσσες
  • Μούντα (γλώσσες)
• Υποστρώματα για πρώιμως αδιαφοροποίητες ή εν μέρει διαφοροποιημένες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες στη Δυτική Ευρώπη:
  • Παλιά Ευρωπαϊκή υδρονυμία (ενδεχομένως Ινδοευρωπαϊκή, όπως ανέφερε αρχικά ο Κράχε)
  • Υπόθεση του βασκωνικού υποστρώματος
  • Τυρρηνικές γλώσσες
  • Ατλαντικές (Σημιτικές) γλώσσες (απορρίφθηκε από τους περισσότερους γλωσσολόγους)
• Προελληνικό γλωσσικό υπόστρωμα, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει τα εξής:
  • Πελασγική γλώσσα (μπορεί να έχουν μία ή δύο από τις παρακάτω γλώσσες)
  • Μινωική γλώσσα (βλ. επίσης Γραμμική Α, Κρητικά ιερογλυφικά)
  • Ετεοκρητική γλώσσα (μπορεί να ήταν απόγονος της Μινωικής)
  • Ετεοκυπριακή γλώσσα (βλ. επίσης Κυπρο-Μινωική γραφή)
  • Λημνιακή γλώσσα (πιθανώς συγγενεύει με την Ετρουσκική)
• Προ-Γερμανικά: Υπόθεση του γερμανικού υποστρώματος
• Προ-Κελτικές γλώσσες:
  • Νησιωτικά κελτικά:
    • Υπόθεση του γοϊδελικού υποστρώματος
    • Πικτική γλώσσα (από το 2000 περίπου, γενικά ταξινομήθηκε ως κελτικά)
    • Για τα Βρετανικά Νησιά, βλέπε κελτικός αποικισμός της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας
  • Ηπειρωτικά κελτικά:
    • Παλαιοϊσπανικές γλώσσες
      • Βασκωνικές γλώσσες
      • Πρωτοβασκικά
      • Ακουιτανική γλώσσα (συχνά πιστεύεται ότι είναι ο άμεσος πρόγονος των βασκικών)
      • Ιβηρική γλώσσα
      • Ταρτεσιανά γλώσσα (προταθείσα ταξινόμηση)
• Ιταλικές γλώσσες:
  • Τυρρηνικές γλώσσες
    • Ετρουσκική γλώσσα
    • Ραιτική γλώσσα (πιθανώς συγγενεύει με την Ετρουσκική)
  • Καμουνική γλώσσα (πιθανώς ραιτική)
  • Ελιμιανή γλώσσα (πιθανώς Ινδο-Ευρωπαϊκή)
  • Βόρεια Πικαινική γλώσσα
  • Παλαιογλώσσα της Σαρδηνίας (ονομάζεται επίσης Παλαιοσαρδηνικά, Προτοσαρδικά, Νουραγκική γλώσσα)
  • Σικανική γλώσσα

Επιβεβαιωμένες γλώσσες

• Βασκική γλώσσα και Ακουιτανικά
• Ετρουσκική γλώσσα
• Μινωική γλώσσα
• Ιβηρικά
• Ουραρτιανά

Ύστερη Ινδοευρωπαϊκή επέκταση

Αργότερα, υπήρξαν αντικαταστάσεις Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών από άλλες οικογένειες, κυρίως από τις Κελτικές γλώσσες και τις Γερμανικές ή ρομανικές ποικιλίες, λόγω της Ρωμαϊκής κυριαρχίας και τις επιδρομές των Γερμανικών φυλών.

Ο αποικισμός στους τελευταίους αιώνες έχει δημιουργήσει μεγάλες γλωσσικές νησίδες καθώς σχεδόν όλες οι γλώσσες που εξαπλώθηκαν ήταν ινδοευρωπαϊκές. Λόγω της επέκτασης της Ρωσίας προς τα ανατολικά, πολλές ουραλικές γλώσσες έχουν επηρεαστεί ευρέως από τα ρώσικα. Πολλές ουραλικές γλώσσες έχουν πολλές δανεικές λέξεις από τη ρωσική γλώσσα.

Ένας μεγάλος αριθμός κρεολών βασίζεται σε ινδοευρωπαϊκές αποικιακές γλώσσες.

Βιβλιογραφία

Αρχαιολογία και πολιτισμός

• Anthony, David with Jennifer Y. Chi (eds., 2009). The Lost World of Old Europe: The Danube Valley, 5000–3500 BC.
• Bogucki, Peter I. and Pam J. Crabtree (eds. 2004). Ancient Europe 8000 BC—1000 AD: An Encyclopedia of the Barbarian World. New York: Charles Scribner's Sons.
• Gimbutas, Marija (1973). Old Europe c. 7000–3500 B.C.: the earliest European cultures before the infiltration of the Indo-European peoples. The Journal of Indo-European Studies 1/1-2. 1-20.
• Tilley, Christopher (1996). An Ethnography of the Neolithic. Early Prehistoric Societies in Southern Scandinavia. Cambridge University Press.

Γλωσσικές αναπαραστάσεις

• Bammesberger, Alfred & Theo Vennemann, eds. Languages in Prehistoric Europe. Heidelberg: Carl Winter, 2003.
• Blench, Roger, & Matthew Spriggs, eds. Archaeology and Language. Vol. 1, Theoretical and Methodological Orientations. London/NY: Routeledge, 1997.
• Dolukhanov, Pavel M. “Archaeology and Languages in Prehistoric Northern Eurasia”, Japan Review 15 (2003): 175-186. https://web.archive.org/web/20110721072713/http://shinku.nichibun.ac.jp/jpub/pdf/jr/IJ1507.pdf
• Gimbutas, Marija. The Language of the Goddess: Unearthing the Hidden Symbols of Western Civilization. San Francisco: Harper & Row, 1989.
• Greppin, John and T.L.Markey, eds. When Worlds Collide: The Indo-Europeans and the Pre-Indo-Europeans. Ann Arbor: 1990.
• Haarmann, H.. “Ethnicity and language in the ancient Mediterranean”, in A companion to ethnicity in the ancient Mediterranean. Edited by J. McInerney. Wiley Blackwell, 2014, pp. 17–33.
• Lehmann, Winfred P. Pre-Indo-European. Washington, DC: Institute for the Study of Man. 2002. (ISBN 0-941694-82-8).
• Mailhammer, Robert. “Diversity vs. Uniformity. Europe before the Arrival of Indo-European Languages”, in The Linguistic Roots of Europe: Origin and Development of European Languages. Edited by Robert Mailhammer & Theo Vennemann. Copenhagen: Museum Tusculanum Press, 2016.
• “Pre-Indo-European”, in Encyclopedia of the Languages of Europe. Edited by Glanville Price. Oxford: Blackwell, 1998. (ISBN 978-0-631-22039-8).
• Ringe, Don (6 Ιανουαρίου 2009). «The Linguistic Diversity of Aboriginal Europe». Language Log. Mark Liberman. Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2011. 
• Vennemann, Theo. Languages in Prehistoric Europe north of the Alps. https://www.scribd.com/doc/8670/Languages-in-prehistoric-Europe-north-of-the-Alps
• Vennemann, Theo (2008). Linguistic reconstruction in the context of European prehistory. Transactions of the Philological Society. Volume 92, Issue 2, pages 215–284, November 1994
• Woodard, Roger D. (ed., 2008) Ancient Languages of Asia Minor. Cambridge University Press.
• Woodard, Roger D. (2008) Ancient Languages of Europe. Cambridge University Press.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ανακατασκευή της μετανάστευσης των γλωσσικών οικογενειών και αρχαιολογικών πολιτισμών στην Ευρώπη κατά τη Νεολιθική και Χαλκολιθική εποχή