Γραμμική Α

Γραμμική Α ;
Είδος	Μη αποκρυπτογραφημένη; (πιθανόν συλλαβική και ιδεογραφική)
Γλώσσες	Μινωική γλώσσα
Χρονική περίοδος	MM IB προς ΥΜ ΙΙΙΑ
Κατάσταση	Εγκαταλελειμμένη
Παράγωγα συστήματα γραφής	Γραμμική Β, Κυπρομινωικό συλλαβάριο
Παρεμφερή συστήματα	Κρητικά Ιερογλυφικά
ISO 15924	Lina, 400
Κατεύθυνση	Αριστερά προς δεξιά
Ψευδώνυμο Unicode	Linear A
Εύρος τιμών Unicode	U+10600–U+1077F

Η Γραμμική Α είναι γραφή που χρησιμοποιούσαν οι Μινωίτες την Εποχή του Χαλκού. Θεωρείται πρόγονος της Μυκηναϊκής Γραμμικής Β, καθώς και του Κυπρομινωικού συλλαβαρίου.

Προέλευση

Όπως και η Γραμμική Β, έτσι και η Γραμμική Α είναι αποτυπωμένη κυρίως σε πήλινες πινακίδες. Τέτοιες πινακίδες έχουν βρεθεί στην Κνωσό, στη Φαιστό, στην Αγία Τριάδα, στα Μάλια, στα Χανιά, στις Αρχάνες κ.α. αλλά και εκτός Κρήτης στη Μήλο, στην Κέα, στα Κύθηρα, στη Θήρα, στη Μίλητο και στην Τροία. Επίσης έχουν βρεθεί στο σημερινό Ισραήλ. (Tel Haror, Tel Lachish), ενώ μια επιγραφή Γραμμικής Α λέγεται ότι βρέθηκε στη νοτιοανατολική Βουλγαρία.^[1]^[2]

Χρονολογείται πριν την έλευση των Μυκηναίων στην Κρήτη, από το 1800 ως το 1450 ΠΚΕ περίπου.

Μορφή

Η Γραμμική Α αποτελείται, όπως και η Γραμμική Β, από συλλαβογράμματα (χαρακτήρες με συγκεκριμένη συλλαβική φωνητική αξία) και ιδεογράμματα (ή λογογράμματα, χαρακτήρες που αντιπροσωπεύουν αντικείμενα). Έχουν βρεθεί περί τα 60-70 συλλαβογράμματα και 60 ιδεογράμματα. Περίπου τα μισά από αυτά είναι κοινά με τους χαρακτήρες της Γραμμικής Β, κάτι που οδήγησε στην εικασία ότι η Α είναι πρόγονός της.

Η Γραμμική Α γράφτηκε συνήθως από αριστερά προς τα δεξιά, αλλά ορισμένα έγγραφα γράφτηκαν από δεξιά προς τα αριστερά ή βουστροφηδόν.^[3]

Υλικά γραφής

Αποτύπωμα σε πλαστελίνη (άνω) πήλινου Μινωικού επίπεδου σφραγίσματος. Διακρίνονται τα αποτυπώματα νήματος και ενός διπλωμένου υλικού. Κάτω, αναπαράσταση με χαρτί του υλικού που θα μπορούσε να είχε δώσει αυτό το αποτύπωμα. Πηγή: Τσαγκαράκη, 2005, σ. 22

Σήμερα σώζονται μόνο λίγα κείμενα σε Γραμμική Α, κυρίως σε πήλινες πινακίδες, σε λίθινα αντικείμενα ή μέταλλα. Οι πήλινες πινακίδες δεν είχαν ψηθεί σκόπιμα με σκοπό να διατηρηθούν, αλλά ψήθηκαν και σκληρύνθηκαν από πυρκαγιές, κατά την καταστροφή οικισμών ή ανακτόρων. Οι πινακίδες από πηλό που δεν είχαν ψηθεί ήταν εύθρυπτες και γενικά δεν διατηρούνταν επί πολύ χρόνο. Αυτό οδηγεί στην υπόθεση ότι γράφονταν για προσωρινή χρήση. Όμως η εύρεση μεγάλου αριθμού σφραγισμάτων, πολλά των οποίων φέρουν το αποτύπωμα από νήματα (σπάγγο), καθώς και κρεμαστών σφραγισμάτων με τρύπες, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κατά τη μινωική περίοδο παραγόταν ένας μεγάλος όγκος αρχείων σε φθαρτά υλικά (συνήθως λεπτό δέρμα ή περγαμηνή ή πάπυρο), αν και δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για τον ακριβή ρόλο και το περιεχόμενό τους. Τα υλικά αυτά φαίνεται να διπλώνονταν και να δένονταν με νήμα σαν μικρό πακέτο, και σφραγίζονταν με σβώλο υγρού πηλού, ο οποίος στη συνέχεια σφραγιζόταν με σφραγίδες ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα παραβιαστεί. Έτσι έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός σβόλων πηλού (noduli, Flat-based nodules ή Σφραγίσματα με επίπεδη βάση, κατά τη βιβλιογραφία) στα οποία διακρίνεται το αρνητικό αποτύπωμα του νήματος και του υλικού πάνω στα οποία είχαν πιεσθεί. Εικάζεται ότι το σφραγισμένο "πακέτο" με το γραπτό κείμενο αποτελείτο είτε από φύλλα περγαμηνής, σε μέγεθος περίπου το μισό ενός φύλλου χαρτιού Α4, είτε ήταν τυλιγμένο σε ρολό και διπλωμένο, στο οποίο τοποθετείτο κρεμαστή σφραγίδα από πηλό, με δύο τρύπες. Πιστεύεται ότι το περιεχόμενο αυτών των εγγράφων ήταν παρόμοιο με αυτών που ευρίσκονται στη Μέση Ανατολή, δηλαδή καταγραφές αποθηκών, δικαιώματα επί γαιών, νόμοι, επίσημη αλληλογραφία κλπ.^[4]^[5]

Γλώσσα

Σπαράγματα πινακίδων Γραμμικής Α από το Δωμάτιο Δ18Α του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου της Θήρας

Αγγείο με χαραγμένη Γραμμική Α που επίσης ανακαλύφθηκε στο Ακρωτήρι Θήρας

Η Γραμμική Α δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί πλήρως και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης αρχαιολογίας. Η αποκρυπτογράφησή της θα αποκαλύψει τη γλώσσα και ενδεχομένως και την καταγωγή των Μινωιτών.

Τα ιδεογράμματα μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε με αρκετή ασφάλεια το περιεχόμενο των πινακίδων, μιας και πρόκειται για καταλόγους ανθρώπων και αγαθών.

Προκλήσεις στην Αποκρυπτογράφιση

Ένα σημαντικό εμπόδιο στην αποκρυπτογράφηση της γραφής είναι το περιορισμένο σωζόμενο corpus. Μόνο περίπου 1400 επιγραφές Γραμμικής Α σώζονται, σε αντίθεση με τις 6000 που είναι διαθέσιμες για τη Γραμμική Β. Ως αποτέλεσμα, οι ερευνητές έχουν στην διάθεσή τους περιορισμένα μεγέθη δειγμάτων, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον αξιόπιστο εντοπισμό μοτίβων. Ομοίως, οι επιγραφές της Γραμμικής Α είναι συχνά μικρής έκτασης, κατεστραμμένες ή γενικά δυσανάγνωστες. Τέλος, οι επιγραφές της Γραμμικής Α τείνουν να είναι σύντομες και επαναλαμβανόμενες. Αντί για ολοκληρωμένες προτάσεις, πολλές είναι λίστες όπου κάθε καταχώριση αποτελείται από ένα τοπωνύμιο ή ένα προσωπικό όνομα ακολουθούμενο από ένα λογόγραμμα και στη συνέχεια έναν αριθμό. Έτσι, το σωζόμενο corpus περιέχει λίγες ορθογραφημένες λέξεις και περιορισμένα στοιχεία της γραμματικής δομής.^[3]

Ένα δεύτερο εμπόδιο είναι η έλλειψη εξωτερικών στοιχείων. Δεν έχουν βρεθεί δίγλωσσες επιγραφές, εμποδίζοντας την αποκρυπτογράφηση της γραφής με τον τρόπο που αποκρυπτογραφήθηκαν τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά χρησιμοποιώντας την Στήλη της Ροζέττας. Η υποκείμενη γλώσσα της Γραμμικής Α δεν έχει προσδιοριστεί και δεν είναι σαφές ότι η ίδια γλώσσα χρησιμοποιήθηκε για ολόκληρη την περίοδο χρήσης της. Τα γραμματικά στοιχεία που μπορούν να συλλεχθούν από το σωζόμενο corpus υποδηλώνουν ότι δεν ήταν στενός συγγενής κάποιας γνωστής γλώσσας.^[3]

Σύγκριση με την Γραμμική Β

Η ύπαρξη κοινών χαρακτήρων και κοινών συνδυασμών χαρακτήρων στις δύο Γραμμικές γραφές επιτρέπει την ευρέως αποδεκτή εικασία ότι οι κοινοί χαρακτήρες έχουν την ίδια φωνητική αξία και στις δύο γραφές. Η εν λόγω εικασία, ωστόσο, δεν θεωρείται αδιαμφισβήτητη και πολλές λεπτομέρειες παραμένουν προς συζήτηση. Με βάση την Γραμμική Β έχουν μεταγραφεί τα κείμενα της Γραμμικής Α, αλλά η φωνητική τους απόδοση δεν ανήκει σε καμία γνωστή γλώσσα. Επίσης, από τη Γραμμική Β λείπουν χαρακτήρες, οι οποίοι στη Γραμμική Α φαίνεται να είναι σημαντικοί, ενώ η Γραμμική Β χρησιμοποιεί χαρακτήρες οι οποίοι δεν υπάρχουν στη Γραμμική Α.^[3]

Πίνακας αντιστοιχιών

Γραμμική Α: Ο κατάλογος και η ταξινόμηση του E. Bennett. Η Ταξινόμηση των συμβόλων βασίζεται στη Γραμμική Β.
01-20		21-30		31-53		54-74		76-122		123-306
	DA *01		QI *21		SA *31		WA *54		*76		*123
	RO *02		*21^f		*34		*55		KA *77		*131a
	PA *03		*21^m		TI *37		PA₃ *56		QE *78		*131b
	TE *04		MI? *22		E *38		JA *57		WO₂? *79		*131c
	*05		*22^f		PI *39		SU *58		MA *80		*164
	NA *06		*22^m		WI *40		TA *59		KU *81		*171
	DI *07		MU *23		SI *41		RA *60		*82		*180
	A *08		*23^m		KE *44		O *61		*85		*188
	S *09		NE *24		*45		JU *65		*86		*191
	*10		RU *26		*46		TA₂ *66		TWE *87		*301
	*11		RE *27		*47		KI *67		100/ 102		*302
	ME *13		I *28		*49		TU *69		*118		*303
	QA₂ *16		*28b		PU *50		*70		*120		*304
	ZA *17		*29		DU *51		MI *73		*120b		*305
	ZO *20		NI *30		*53		ZE *74		*122		*306