Πορτογαλία

Η Πορτογαλία, επίσημα γνωστή ως Πορτογαλική Δημοκρατία (πορτογαλικά: República Portuguesa‎, βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Ιβηρικής χερσονήσου στη νοτιοδυτική Ευρώπη. Βόρεια και ανατολικά συνορεύει με την Ισπανία, ενώ νότια και δυτικά βρέχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό. Η χώρα περιλαμβάνει και δύο αρχιπελάγη στον Ατλαντικό, τις Αζόρες και τη Μαδέρα. Έχει έκταση 92.090 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 10.639.726 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2023. Πρωτεύουσα της χώρας είναι η Λισαβόνα.

Πορτογαλική Δημοκρατία República Portuguesa
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικός ύμνος: A Portuguesa Το Πορτογαλικό
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο Η θέση της Πορτογαλίας (σκούρο πράσινο)
-στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (πράσινο και σκούρο γκρι) -στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πράσινο)
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Λισαβόνα 38°46′N 9°11′W
Επίσημες γλώσσες	Πορτογαλικά
Πολίτευμα	Ημιπροεδρική δημοκρατία
Πρόεδρος Πρωθυπουργός	Μαρτσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα Λουίς Μοντενέγκρο
Νομοθετικό σώμα	Συνέλευση της Δημοκρατίας
Ανεξαρτησία - Κηρύχθηκε - Αναγνωρίστηκε Ισχύον Σύνταγμα	1128 και 1139 1143 από τον βασιλιά της Λεόν 1179 από τον Πάπα 2 Απριλίου 1976 (αναθεωρήθηκε στη συνέχεια)
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	92.090 km2 (111η) 0,5 1.214 km 1.793 km
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 2023   • Απογραφή 2021   • Πυκνότητα	10.639.726 (89η)  10.344.802   115,5 κατ./km2 (101η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2016)  • Κατά κεφαλή	298,736 δισ. $   28.933 $
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2016)  • Κατά κεφαλή	204,761 δισ. $   19.831 $
ΔΑΑ (2021)	0,866 (38η) – πολύ υψηλός
Νόμισμα	Ευρώ 1 (€ EUR)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	GMT2 (UTC 0) (UTC +1)
ISO 3166-1	PT
Internet TLD	.pt και .eu ως μέλος της ΕΕ
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	+351
1Πριν το ευρώ το πορτογαλικό εσκούδο. 2 Εκτός από τις Αζόρες που έχουν UTC-1

Ονομασία

Πήρε αυτή την ονομασία κατά τον 11ο αιώνα μ.Χ. από την παλιότερη ονομασία της πόλης Πόρτο που ήταν Portus Cale ή Portucale ή Portucalia

Γεωγραφία

Τοπογραφικός χάρτης της Πορτογαλίας

Η επικράτεια της Πορτογαλίας περιλαμβάνει το νοτιοδυτικό τμήμα της Ιβηρικής Χερσονήσου και δύο αρχιπελάγη στον Ατλαντικό, τη Μαδέιρα και τις Αζόρες. Βρίσκεται ανάμεσα στα πλάτη 32° και 43° βόρεια, και μήκη 32° και 6° δυτικά.

Το ηπειρωτικό τμήμα της χώρας χωρίζεται στα δύο από το κύριο ποτάμι του, τον Τάγο, ο οποίος πηγάζει από την Ισπανία και εκβάλλει στον Ατλαντικό ωκεανό. Στις εκβολές του ποταμού είναι κτισμένη η Λισαβόνα. Το βόρειο τμήμα της χώρας είναι ορεινό και στο εσωτερικό της χώρας υπάρχουν πολλά οροπέδια, ενώ το νότιο, όπου βρίσκονται οι περιοχές Αλγκάρβε και Αλεντέζου, χαρακτηρίζεται από τις πεδιάδες του.

Η ψηλότερη κορυφή της Πορτογαλίας είναι το όρος Πίκο, στο νησί Πίκο στις Αζόρες. Αυτό το ηφαίστειο έχει ύψος 2.351 μέτρα και είναι το σύμβολο των Αζορών. Στο ηπειρωτικό τμήμα της χώρας η ψηλότερη κορυφή είναι η Σέρρα δα Εστρέλα, με ύψος 1.991 μέτρα. Η έκθεση της Πορτογαλίας στον ανοικτό ωκεανό σε όλες σχεδόν τις πλευρές δίνει στη χώρα ένα ωκεάνιο κλίμα με πολλές βροχοπτώσεις και ήπιες θερμοκρασίες.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Ο αρχαίος ρωμαϊκός ναός στην Έβορα.

Έχουν βρεθεί τέχνεργα τα οποία χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. και ανήκουν στον πολιτισμό των Κάστρων. Η χώρα στην αρχαιότητα αναφερόταν ως Λουζιτανία και οι ελληνικές πηγές ανέφεραν τους κατοίκους ως Βακκαιούς, Καλλαικούς, Ουετονούς και Καρπετανούς. Επίσης οι κάτοικοι αναφέρονταν και ως Λουσιτανοί. Όταν επικράτησαν οι Καλλαικοί, η χώρα ονομάστηκε Καλλαικία -είναι η σημερινή Γαλικία, στον βορρά, που ανήκει τώρα στην Ισπανία. Τα παράλια της χώρας είχαν αποικισθεί από τους Φοίνικες και τους Καρχηδόνιους. Η χώρα κατακτήθηκε ύστερα από σκληρή αντίσταση, από τους Ρωμαίους, οι οποίοι πραγματοποίησαν τις πρώτες επιδρομές το 219 π.Χ. και την είχαν κατακτήσει ολόκληρη μέχρι την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα, την κράτησαν δε στην κατοχή τους μέχρι το 298 μ.Χ.. Οι Ρωμαίοι την ονόμασαν «επαρχία Λουσιτανίας» το 27 π.Χ.. Αργότερο το βόρειο τμήμα της αποτέλεσε την επαρχία της Γαλικίας, της οποίας πρωτεύουσα ήταν η Μπράγκα.

Το 409 μ.Χ. η χώρα κατακτήθηκε από βόρειους λαούς, τους Αλανούς, τους Σαρμάτες, τους Σουηβούς και τελικά τους Βησιγότθους. Στις αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ. κατακτήθηκε από τους Σαρακηνούς και αποτέλεσε, όπως και το μεγαλύτερο τμήμα της Ιβηρικής Χερσονήσου, τμήμα του χαλιφάτου των Ομεϋαδών. Μετά την κατάρρευση του χαλιφάτου το 750, η Πορτογαλία έγινε τμήμα του Εμιράτου και μετά το 929 του Χαλιφάτου της Κόρδοβα.

Συγκρότηση σε ανεξάρτητο βασίλειο

Στα τέλη του 9ου αιώνα, ο Βίμαρα Πέρες κατέκτησε την περιοχή ανάμεσα στους ποταμούς Μίνιο και Ντουέρο. Μία από τις πρώτες πόλεις που ίδρυσε ήταν το Γκιμαράες, η οποία θεωρείται το «λίκνο του πορτογαλικού έθνους». Ο Βίμαρα Πέρες οργάνωσε την περιοχή, η οποία απέκτησε το καθεστώς κομητείας, η οποία έγινε γνωστή ως Κομητεία της Πορτογαλίας, και ήταν τμήμα του Βασιλείου των Αστουριών και αργότερα του βασιλείου της Γαλικίας. Το 953 μ.Χ. οι ηγεμόνες της Αστουρίας έδιωξαν τους κατακτητές και απελευθέρωσαν τη Λισαβόνα. Ο Φερδινάνδος της Καστίλης κατάκτησε όλη τη χώρα και της έδωσε το όνομα «Πορτογαλία». Γύρω στο 1110 ο Αλφόνσος ο ΣΤ΄ βασιλιάς της Καστίλλης παραχώρησε την Πορτογαλία ως κομητεία στον γαμπρό του, δηλαδή τον σύζυγο της κόρης του, Ερρίκο της Βουργουνδίας. Ο Ερρίκος σταδιακά ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως και ο διάδοχός του, δηλαδή ο γιος του Αλφόνσος, όταν νίκησε τους Άραβες το 1136 ανακηρύχθηκε από το στράτευμα βασιλιάς.

Από τότε ξεκινά η ανεξάρτητη ιστορία της Πορτογαλίας, που γρήγορα εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική και αποικιοκρατική δύναμη και πρωτοστάτησε στην Εποχή των Ανακαλύψεων. Ο πρίγκιπας Ερρίκος ο Θαλασσοπόρος προώθησε τις εξερευνήσεις, και έτσι οι Πορτογάλοι ανακάλυψαν το νησί Μαδέρα, τα Κανάρια Νησιά και το Πράσινο Ακρωτήριο στην Αφρική. Στη συνέχεια οι Πορτογάλοι ανακάλυψαν το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, τη θαλάσσια οδό προς την Ινδία με τον Βάσκο ντα Γκάμα, και εξερεύνησαν τη νότια Ασία. Το 1500, ο Πέδρο Άλβαρες Καμπράλ διεκδίκησε τη Βραζιλία εκ μέρους της Πορτογαλίας. Στη συνέχεια οι Πορτογάλοι ανέπτυξαν αποικιακό κράτος στην Αφρική, την Ινδία και τη Νότια Αμερική, ενώ θαλασσοπόροι της χώρας έφτασαν μέχρι την Ιαπωνία και την Κίνα. Οι ανακαλύψεις αυτές έφεραν οικονομική ευμάρεια στην Πορτογαλία, σηματοδοτώντας την πορτογαλική Αναγέννηση.

Η κρίση της διαδοχής το 1580 οδήγησε στην κατάληψη του θρόνου της χώρας από τον Ισπανό βασιλιά Φίλιππο Β΄, ο οποίος βασίλευσε στην Πορτογαλία ως Φίλιππος Α΄ της Πορτογαλίας και μέχρι το 1640 η Πορτογαλία κυβερνιόταν από αντιβασιλέα, εκπρόσωπο του βασιλιά της Καστίλλης. Η πίεση των ισπανικών συμφερόντων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του ολλανδικού κράτους στη θάλασσα και στο εμπόριο, έφερε τον μαρασμό στην οικονομία της Πορτογαλίας. Οι Ολλανδοί κατέκτησαν τότε τις περισσότερες αποικίες των Πορτογάλων.

Το 1640, με την ευκαιρία της επανάστασης της Καταλωνίας, επαναστάτησαν εναντίον των Ισπανών και οι Πορτογάλοι, με τον Ιωάννη Δ΄ να ανεβαίνει στον θρόνο της Πορτογαλίας. Ανέκτησαν την ανεξαρτησία τους, αλλά ακολούθησε 25ετής πόλεμος με την Ισπανία. Ανέκτησε τη Βραζιλία και τις αφρικανικές της αποικίες, αλλά αναγκάστηκε να παραχωρήσει τη Βομβάη των Ινδιών στη Βρετανία και τη Θέουτα, στα βόρεια παράλια του Μαρόκου, στην Ισπανία. Το 1755, ισχυρός σεισμός, σε συνδυασμό με το τσουνάμι και τις πυρκαγιές που ακολούθησαν, κατέστρεψε τη Λισαβόνα. Το 1775 η Πορτογαλία ταύτισε την εξωτερική της πολιτικής με της Αγγλίας και συμμετείχε σε όλους τους πολέμους εναντίον της Γαλλίας με αποτέλεσμα το 1807 να κατακτηθεί από τα νικηφόρα τότε γαλλοϊσπανικά στρατεύματα.

Όταν αποχώρησαν τα γαλλοϊσπανικά στρατεύματα στην Πορτογαλία άρχισε μια μακρά περίοδος κοινωνικών και δυναστικών ταραχών, με βασικότερο αίτιο του τριγμού της οικονομίας την ανεξαρτησία της Βραζιλίας το 1822. Η χώρα ταλανίστηκε επί σχεδόν ένα αιώνα. Κατάφερε όμως να επεκτείνει τις αποικίες της στην Αφρική.

20ός αιώνας

Η είσοδος στον 20ό αιώνα σημαδεύεται από οικονομική αστάθεια που έχει πολλαπλές συνέπειες τόσο στην πολιτική όσο και στην κοινωνική ζωή της χώρας: πολιτικές ταραχές, αναστατώσεις και στις ένοπλες δυνάμεις, εξάρτηση από ξένα οικονομικά κέντρα και μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα προς την Αμερική και τις Αφρικανικές αποικίες.

Ο Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ, δικτάτορας της χώρας από το 1932 μέχρι το 1968.

Το 1908 ο βασιλιάς της Πορτογαλίας ανέθεσε έκτακτες εξουσίες στον Φράνκο καταλύοντας τη συνταγματική νομιμότητα, γεγονός που προκάλεσε επαναστατικά κινήματα και οδήγησε στη δολοφονία του βασιλιά Καρόλου Α' και του διαδόχου του, Λουδοβίκου. Το 1910 η βασιλεία είχε περάσει στον Εμμανουήλ Β΄, ο οποίος ανατράπηκε και ανακηρύχθηκε προεδρική δημοκρατία: πρώτος πρόεδρος της χώρας αναδείχθηκε ο Εμανουέλ ντε Αριάγκα. Όμως αυτό δεν έδωσε τέλος στις εξεγέρσεις και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η πολιτική κατάσταση ήταν ρευστή, κυριαρχούσε η βία των πολιτοφυλακών και ένας γενικά μεσοαστικός ελιτίστικος αυταρχισμός. Επιπλέον, πολλές κυβερνήσεις αλληλοδιαδέχονταν η μια την άλλη, σημειώνοντας την υψηλότερη κυβερνητική αστάθεια στην Ευρώπη καθώς τέσσερις φορές άλλαξαν οι αρχηγοί του κράτους. Το 1911 επήλθε χωρισμός κράτους και εκκλησίας γεγονός που έφερε σε ρήξη το νεαρό δημοκρατικό καθεστώς με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της χώρας και το Βατικανό. Η χώρα θα λάβει μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Στη διάρκεια του πολέμου ο πρόεδρος Μπερναντίνο Λουίς Ματσάντο Γκουιμαράες ανατρέπεται με πραξικόπημα από τον στρατηγό Σιντόνιο Μπερναντίνο Καρντόζο ντα Σίλβα Πάις τον Δεκέμβριο του 1917, για να δολοφονηθεί μετά ένα χρόνο ο πραξικοπηματίας. Νέες μορφές δεξιού αυταρχισμού αναδύθηκαν μεταπολεμικά: οργανώσεις της ριζοσπαστικής δεξιάς με ελιτίστικο χαρακτήρα όπως η ‘’Integralismo Lusitano’’, ή η ‘’Crusada Nun’ Alvares Pereira’’, πιο πραγματιστική στη στοχοθεσία της, ήθελαν ένα εθνικιστικό αυταρχικό καθεστώς. Το 1921 θα λάβει χώρα ένα πραξικόπημα, το οποίο θα αποτύχει, από ομάδα αξιωματικών οι οποίοι είχαν ιδρύσει το «Εθνικό Ρεπουμπλικανικό Προεδρικό Κόμμα». Στη χώρα, η οποία πλήττονταν από υψηλό πληθωρισμό, μεγάλο δημόσιο χρέος και χαμηλότατη οικονομική ανάπτυξη, εδραιώθηκε τελικά, τον Μάιο του 1926 η δικτατορία του Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ: το εξαιρετικά αυταρχικό αυτό καθεστώς επιβίωσε για σαράντα οκτώ χρόνια. Επέβαλε μονοκομματικό καθεστώς, απαγόρευσε τα εργατικά συνδικάτα και καθιέρωσε κορπορατιστικό κράτος. Επίσης υπήρξε ανεκτικό απέναντι σε άλλες φυλές μέσα στις αποικίες της, ενώ είχε υπό την προστασία του τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η χώρα αρνήθηκε για πρώτη φορά να ταυτιστεί με την εξωτερική πολιτική της Βρετανίας και έμεινε ουδέτερη. Μετά το τέλος του πολέμου άντεξε σε εσωτερικούς κλυδωνισμούς που προκάλεσαν απεργίες και αντιμετώπισε επιτυχώς στρατιωτικό κίνημα το 1947. Το καθεστώς Σαλαζάρ υπήρξε ανθεκτικό επειδή οι αντίπαλοί του ήταν διαιρεμένοι και εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν. Το καθεστώς ενισχύθηκε το 1949 όταν η χώρα έγινε μέλος του ΝΑΤΟ.

Το 1963, στη Λισαβόνα, 1.000 φοιτητές αψήφησαν την απαγόρευση του καθεστώτος Σαλαζάρ και συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο του Πανεπιστημίου, διεκδικώντας το αυτονόητο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δικαίωμα, να συστήνουν φοιτητικούς συλλόγους. «Κάτω το 044032» έγραφε ένα από τα πανό. Ο αριθμός ανταποκρινόταν στο διάταγμα που απαγόρευε τους συλλόγους και τις φοιτητικές εκδηλώσεις, ακόμη και τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας των Φοιτητών, ένα ακόμη αίτημα των Πορτογάλων φοιτητών. Όλα αυτά δεν φάνηκαν να συγκινούν τους δύο γηραιούς, σκληρούς και επί δεκαετίες δικτάτορες της Ιβηρικής Χερσονήσου, τον Φρανθίσκο Φράνκο της Ισπανίας και τον Σαλαζάρ της Πορτογαλίας, οι οποίοι συναντήθηκαν στις 15 Μαΐου του 1963 για να συζητήσουν «διεθνή και εσωτερικά προβλήματα». Η ώρα της αποχώρησής τους απείχε ακόμη αρκετά.

Η πορτογαλική Αφρική πριν την ανεξαρτησία της το 1975.

Από το 1961 έως το 1974 η Πορτογαλία προσπάθησε να διατηρήσει με πολέμους τις αποικίες που της είχαν απομείνει. Στη δεκαετία του 1970 ήταν οι μόνοι Ευρωπαίοι οι οποίοι προσπαθούσαν να κρατηθούν με τη βία στην Αφρική. Η διαδικασία της αποαποικιοποίησης των Πορτογαλικών αποικιών ήταν αποτέλεσμα του υψηλού οικονομικού και έμψυχου κόστους –το 25% της Πορτογαλικής νεολαίας υπηρετούσε στις ένοπλες δυνάμεις– αλλά και της πτώσης της δικτατορίας το 1974 . Τον Απρίλιο του 1974 έγινε η λεγόμενη «Επανάσταση των Γαρυφάλλων», το αναίμακτο πραξικόπημα από αριστερούς στρατιωτικούς, οι οποίοι και οδήγησαν τη χώρα στη δημοκρατία. Παράλληλα η χώρα απέδωσε την ανεξαρτησία στις αποικίες της και επέστρεψαν στην Πορτογαλία πάνω από ένα εκατομμύριο Πορτογάλοι μετανάστες, κυρίως από την Ανγκόλα και τη Μοζαμβίκη. Η τελευταία αποικία που παρέδωσαν ήταν το Μακάου, που αποδόθηκε στην Κίνα το 1999. Το 2002 οι Πορτογάλοι αναγνώρισαν και επίσημα την ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ.

Το 1986 η Πορτογαλία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τότε Ε.Ο.Κ.) και το 1999 μπήκε στη ζώνη του ευρώ.

Πολιτική

Η Πορτογαλία είναι Ημιπροεδρική δημοκρατία αλλά με υπερ-αυξημένες αρμοδιότητες του πρωθυπουργού. Δικαίωμα ψήφου έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.

Από το 1910, αρχηγός κράτους είναι ο εκάστοτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Σημερινός πρόεδρος είναι ο Μαρσέλου Ρεμπέλου ντε Σόζα. Ο Σόζα εξελέγη από τον πρώτο γύρο τον Ιανουάριο του 2016. Πρωθυπουργός είναι από τον Απρίλιο του 2024 ο Λουίς Μοντενέγκρο

Στη χώρα γίνονται εκλογές για πρόεδρο και για κοινοβούλιο. Οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 4 Οκτωβρίου 2015.

Διεθνείς σχέσεις

Η Πορτογαλία είναι μέλος του ΟΗΕ από το 1955 και ιδρυτικό μέλος του ΝΑΤΟ (1949), του ΟΟΣΑ (1961) και της ΕΖΕΣ (1960), την οποία εγκατέλειψε το 1986 για να γίνει μέλος της ΕΟΚ, η οποία το 1993 έγινε η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Πορτογαλία και η Αγγλία (μετέπειτα: Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας) μοιράζονται την παλαιότερη ενεργή στρατιωτική συμφωνία, μέσω της Αγγλο-Πορτογαλικής Συμφωνίας (Συνθήκη του Γουίντσορ), η οποία υπογράφηκε το 1373.

Η κυβέρνηση της ιβηρικής χώρας αναγνώρισε επισήμως την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου στις 7 Οκτωβρίου 2008.

Περιφέρειες

Διοικητικά η Πορτογαλία χωρίζεται σε πέντε περιφέρειες:

• Αλεντέζου
• Αλγκάρβε
• Κέντρο
• Λισαβόνα και Κοιλάδα του Τάγου
• Βορράς

Οικονομία

Το νόμισμα της Πορτογαλίας είναι το ευρώ (€), το οποίο αντικατέστησε το εσκούδο, και η χώρα ήταν ένα από τα αρχικά μέλη της ευρωζώνης. Η κεντρική τράπεζα της χώρας είναι η Τράπεζα της Πορτογαλίας (Banco de Portugal). Οι περισσότερες βιομηχανίες, επιχειρήσεις και οικονομικά ινστιτούτα εδράζονται στις μητροπολιτικές περιοχές της Λισαβόνας και του Πόρτο, ενώ άλλα σημαντικά οικονομικά κέντρα περιλαμβάνουν το Σετούμπαλ, Αβέιρο, Μπράγκα, Κοΐμπρα και Λεϊρία. Σύμφωνα με τα παγκόσμια ταξιδιωτικά βραβεία, η Πορτογαλία είναι ο κορυφαίος προορισμός στην Ευρώπη για γκολφ για το 2012 και το 2013.

Τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, η Πορτογαλική οικονομία υπέστη την πιο έντονη ύφεσή της από τη δεκαετία του 1970, με αποτέλεσμα η χώρα να τεθεί σε χρηματοοικονομική υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Κομισιόν, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το πρόγραμμα συμφωνήθηκε το 2011, και η Πορτογαλία άρχισε μια σειρά μέτρων ώστε να λάβει οικονομική υποστήριξη ύψους 78 δις €. Τον Μάιο του 2014 η χώρα εξήλθε από το μνημόνιο.

Ο πρωτογενής τομέας της χώρας παράγει μεγάλη ποικίλα προϊόντων, όπως ντομάτες, εσπεριδοειδή, πράσινα λαχανικά, ρίζα, καλαμπόκι, ελιές, ξηρούς καρπούς, κεράσια, σταφύλια, κρασί (όπως το κρασί πόρτο), μανιτάρια, γαλακτοκομικά, κρέας κοτόπουλου και μοσχαριού. Η υλοτομία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην οικονομία, π.χ. με την παραγωγή χαρτιού. Παραδοσιακά μια θαλάσσια δύναμη, η Πορτογαλία διαθέτει μεγάλο αλιευτικό στόλο και είναι μία από τις χώρες με τη μεγαλύτερη κατά κεφαλής κατανάλωση ψαριού. Είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός φελλού παγκοσμίως.

Ο τουρισμός αποτελεί άλλη μια σημαντική πτυχή της οικονομίας της Πορτογαλίας, με περισσότερους από 9 εκατομμύρια τουρίστες να την επισκέφτηκαν το 2014.

Ορυκτός Πλούτος

Πορτογαλικές εξαγωγές μεταλλικών ορυκτών πόρων, 1986-2012 (σε αξία)

Χάρις στη γεωλογική ποικιλομορφία της, η Πορτογαλία είναι πολύ πλούσια σε ορυκτά κοιτάσματα. Η αξία εξαγωγών μόνο για τα μεταλλευτικά ορυκτά τη δεκαετία 2002-2012 αυξάνεται σημαντικά, υπερβαίνοντας ετησίως τα 500 εκατ. ευρώ (βλ. διάγραμμα). Επίσης, η Πορτογαλία συγκαταλέγεται στους σημαντικότερους παραγωγούς διακοσμητικών πετρωμάτων παγκοσμίως, λόγω της μεγάλης ποικιλίας της σε φυσικά πετρώματα, κατέχοντας την 9η θέση (στοιχεία 2012) με παραγωγή 2,75 εκ.τόνων και ποσοστό 2,2% επί της παγκόσμιας παραγωγής. Το βασικό προϊόν της βιομηχανίας εξόρυξης και μεταποίησης διακοσμητικών πετρωμάτων είναι μάρμαρο & ασβεστόλιθοι (55%),ακολουθούν ο γρανίτης (26,8%), πέτρα για πλακόστρωση και καλντερίμια (12,8%) και σχιστόλιθος (5,4%). Λατομεία ασβεστόλιθου και σχιστόλιθου είναι διασπαρμένα σε όλη την ηπειρωτική Πορτογαλία αλλά τα περισσότερα βρίσκονται στο Αλεντέζο και την κεντρική Πορτογαλία, στις περιοχές Λεϊρία, Έβορα, Σανταρέμ, τα οποία συγκεντρώνουν πάνω από το 50% της εθνικής παραγωγής εξόρυξης διακοσμητικών πετρωμάτων.

Γενικότερα, ο κύκλος εργασιών της πορτογαλικής εξορυκτικής βιομηχανίας συνολικά ανέρχεται σε 1,037 δις € (στοιχεία 2012), εκ των οποίων ποσοστό 45% αφορά ορυκτά μέταλλα και ακολουθούν ορυκτά για τον κατασκευαστικό κλάδο σε ποσοστό 31%, αξίας 327 εκ.€, κατηγορία στην οποία εμπίπτουν και τα διακοσμητικά πετρώματα.

Δημογραφία

Πορτογαλέζα με παραδοσιακή ενδυμασία

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός της Πορτογαλίας ήταν 10.562.178 κάτοικοι (52% γυναίκες και 48% άνδρες). Ο πληθυσμός έχει παραμείνει σχετικά ομογενής για το μεγαλύτερο τμήμα της ιστορίας του: μια θρησκεία (καθολικισμός) και μια γλώσσα (πορτογαλικά) έχουν συνεισφέρει στην εθνική ενότητα, ιδίως μετά τον εκτοπισμό των περισσότερων Μαυριτανών και Εβραίων το 1497.Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 81,6 χρόνια (78,6 χρόνια οι άνδρες και 84,4 οι γυναίκες).

Θρησκεία

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, το 81% των Πορτογάλων είναι Ρωμαιοκαθολικοί. Η χώρα έχει μικρές κοινότητες προτεσταντών, μορμόνων, μουσουλμάνων, ινδουιστών, σιχ, ορθοδόξων, μαρτύρων του Ιεχωβά, μπαχάι, βουδιστών, εβραίων και πνευματιστών. Περίπου το 6,8 δηλώνει ότι είναι άθεο και το 8,3 δεν απάντησε. Σε έρευνα του 2012 από το Καθολικό Πανεπιστήμιο, το 81,5% των Πορτογάλων δήλωσε ότι είναι καθολικοί και το 20% ότι παρακολουθεί τακτικά τη θεία λειτουργία. Αυτές οι τιμές δείχνουν μία μικρή πτώση από το 85,9% των καθολικών του 2001.

Πόλεις

Λισαβόνα

Πόρτο

Οι μεγαλύτερες μητροπολιτικές περιοχές της Πορτογαλίας με τον πληθυσμό τους (σύμφωνα με την απογραφή του 2011) είναι:

• Λισαβόνα - 2.821.699
• Πόρτο - 1.756.531
• Μπράγκα - 814.083
• Αβέιρο - 461.819
• Φάρο - 451.005
• Κοΐμπρα - 422.708
• Βιζέου - 338.229

Οι περισσότεροι Πορτογάλοι είναι πορτογαλικής καταγωγής. Στην Πορτογαλία διαβιούν και πολλοί μετανάστες, τόσο από χώρες όπως η Ρωσία, η Ουκρανία, η Βρετανία και άλλες χώρες. Το άλλο μεγάλο κύμα είναι από τις πρώην πορτογαλικές αποικίες και ιδιαίτερα από τη Βραζιλία, λόγω κοινής γλώσσας, κατ'αναλογία παρομοίων κυμάτων στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Αγγλία και την Ολλανδία.

Πολιτισμός

Αζουλέζου του Ζορζ Κολάσου (1922) που απεικονίζει επεισόδιο της Μάχης της Αλζουμπαρότα (1385) ανάμεσα στον πορτογαλικό και καστιλιάνικο στρατό, Λισαβόνα.

Η Πορτογαλία έχει αναπτύξει ιδιαίτερο πολιτισμό ο οποίος έχει επηρεαστεί από πολιτισμούς από τη Μεσόγειο και την Ευρώπη ή από πολιτισμούς που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια της εποχής των Ανακαλύψεων. Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, η Πορτογαλία εκσυγχρόνισε τις δημόσιες πολιτιστικές της εγκαταστάσεις, όπως το πολιτιστικό κέντρο Μπελέμ στη Λισαβόνα, το ίδρυμα Σερράλβες και την Κάζα ντα Μούζικα, και τα δύο στο Πόρτο, καθώς και δημιουργήθηκαν νέες εγκαταστάσεις, όπως δημοτικές βιβλιοθήκες και αίθουσες συναυλιών. Στην Πορτογαλία βρίσκονται 15 μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, κατατάσσοντάς την 8η στην Ευρώπη και 17η στον κόσμο. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική είναι διακριτή και περιλαμβάνει το μανουελίνο, γνωστό και ως πορτογαλικό ύστερο γοτθικό ρυθμό, με την πολυτελή σύνθετη διακόσμηση, ο οποίος χρονολογείται από τις αρχές του 16ου αιώνα. Τυπικό παράδειγμα αυτού του ρυθμού είναι ο Πύργος της Μπελέμ, στη Λισαβόνα.

Η πορτογαλική λογοτεχνία, αναπτύχθηκε μέσω από το κείμενο, αλλά και το τραγούδι, μέσω των τροβαδούρων. Ο ποιητής Λουίς δε Καμόες (1524-1580), ο οποίος έγραψε το έργο Os Lusíadas, θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Πορτογαλίας. Η σύγχρονη πορτογαλική ποίηση προέρχεται από το νεοκλασικό και μοντέρνο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Φερνάντο Πεσσόα (1888-1935). Από τους σύγχρονους Πορτογάλους λογοτέχνες, ιδιαίτερα δημοφιλής είναι ο Ζοζέ Σαραμάγκου, στον οποίο απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998. Όσον αφορά τη μουσική, το πιο γνωστό πορτογαλικό μουσικό είδος είναι το φάντο, μελαγχολική αστική μουσική η οποία προέρχεται από τη Λισαβόνα και συνήθως συνοδεύεται από την πορτογαλική κιθάρα.

Κουζίνα

Πιάτο με βακαλάο

Η πορτογαλική κουζίνα είναι ποικίλη. Οι Πορτογάλοι καταναλώνουν πολύ αποξηραμένο βακαλάο, για τον οποίο υπάρχουν εκατοντάδες συνταγές. Δύο άλλες δημοφιλείς συνταγές με ψάρι είναι οι ψητές σαρδέλες και η καλδεϊράδα, ένα βραστό με βάση της πατάτα το οποίο μπορεί να φτιαχτεί από πολλούς τύπους ψαριών. Η πορτογαλική κουζίνα περιλαμβάνει και συνταγές με κρέας χοιρινό, αρνίσιο, βοδινό ή κρέας κοτόπουλο, όπως το Κουζίντου α Πουρτουγγέζα. Από τα γλυκά, το δημοφιλέστερο είναι το παστέλ ντε Νάτα, πάστες με κρέμα ζαχαροπλαστικής.

Τα πορτογαλικά κρασιά είναι πολύ γνωστά διεθνώς από την εποχή των Ρωμαίων, οι οποίοι συνέδεαν την Πορτογαλία με τον θεό Βάκχο. Σήμερα, η χώρα είναι γνωστή στους οινογνώστες για τα κρασιά της, τα οποία έχουν κερδίσει πολλά διεθνή βραβεία. Από τα διασημότερα κρασιά της Πορτογαλίας είναι τα γλυκά κρασιά Πόρτο και Μαδέρα.

Αθλητισμός

Η τελετή έναρξης του Euro 2004.

Το ποδόσφαιρο είναι το δημοφιλέστερο άθλημα στην Πορτογαλία. Υπάρχουν πολλοί ποδοσφαιρικοί διαγωνισμοί, από τοπικό ερασιτεχνικό επίπεδο μέχρι παγκόσμιας κλάσης. Ο Εουσέμπιο θεωρείται ακόμη σημαντικό σύμβολο του πορτογαλικού ποδοσφαίρου. Ποδοσφαιριστές οι οποίοι έχουν κερδίσει το βραβείο της FIFA για παίκτης της χρονιάς περιλαμβάνουν τους Λουίς Φίγκο και Κριστιάνο Ρονάλντο, ανάμεσα σε άλλους παίχτες παγκόσμιας κλάσης οι οποίοι έχουν γεννηθεί στην Πορτογαλία. Αξιοσημείωτοι προπονητές οι οποίοι προέρχονται από την Πορτογαλία είναι ο Ζοζέ Μουρίνιο, ο Φερνάντο Σάντος και ο Κάρλος Κεϊρός. Η Εθνική Πορτογαλίας έχει κερδίσει τίτλους στις διοργανώσεις νέων της FIFA και της UEFA. Η κύρια εθνική ομάδα (Selecção Nacional) έχει κατακτήσει το Euro 2016, ενώ τερμάτισε δεύτερη στο Euro 2004, το οποίο διοργανώθηκε στην Πορτογαλία, και τρίτη στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 1966 και τέταρτη στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2006.

Οι ΦΚ Πόρτο, Μπενφίκα και Σπόρτινγκ Λισαβόνας είναι οι μεγαλύτεροι αθλητικοί σύλλογοι τόσο όσον αφορά τη δημοφιλία αλλά και τον αριθμό τίτλων που έχουν κατακτήσει και συχνά αναφέρονται ως os três grandes (οι μεγάλοι τρεις). Έχουν κατακτήσει οχτώ τίτλους σε διασυλλογικές διοργανώσεις της UEFA, ήταν παρούσες σε πολλούς τελικούς και συχνά φτάνουν στα τελικά στάδιά τους. Πέρα από το ποδόσφαιρο, οι πορτογαλικοί σύλλογοι διατηρούν και τμήματα άλλων αγωνισμάτων.

Η πορτογαλική ομάδα χόκεϊ με πατίνια είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη, με 15 παγκόσμιους και 20 ευρωπαϊκούς τίτλους, και είναι η πιο επιτυχημένη χώρα, με τις περισσότερες νίκες και στις δύο αυτές διοργανώσεις. Η εθνική ομάδα ράγκμπι της Πορτογαλίας έγινε η πρώτη ερασιτεχνική ομάδα που προκρίθηκε σε παγκόσμιο κύπελλο ράγκμπι, το 2007.

Μεταφορές

Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Δείτε επίσης

• Εθνική Βιβλιοθήκη της Πορτογαλίας
• Βιβλιοθήκη Ζοανίνα

Πηγές

• John W. Young, Η Ευρώπη του ψυχρού πολέμου, 1945-1991-πολιτική ιστορία, μτφρ. Γιώργος Δεμερτζίδης, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2004, σελ.315-328
• Όθων Τσουνάκος, «Πορτογαλία», στο: Συλλογικό: Παγκόσμια Ιστορία τομ.24,Β, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1990, σελ.238-244
• Στάνλεϊ Πέιν, Η ιστορία του φασισμού: 1914-1945, μτφρ.Κώστας Γεώρμας, εκδ. φιλίστωρ, Αθήνα, 2000, σελ.210-212, 438-444
• Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2004

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κυβέρνηση της Πορτογαλίας (Αγγλικά)
• Κοινοβούλιο της Πορτογαλίας (Αγγλικά)
• Πορτογαλικός Οργανισμός Τουρισμού (Αγγλικά)
• Πορτογαλία στο Curlie