Πανουργιάς
Ο Δημήτριος Ξηρός ή Πανουργιάς (1759 ή 1767 - 1834) ήταν Έλληνας οπλαρχηγός της επαρχίας Αμφίσσης (Σάλωνα), καταγόμενος από τον Άγιο Γεώργιο Φωκίδας και γεννημένος στη Δρέμισσα. Υπήρξε από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς του Αγώνα.[1]
| Δημήτριος Ξηρός | |
|---|---|
 | |
| Ψευδώνυμο | Πανουργιάς |
| Γέννηση | 1767 Δρέμισα |
| Θάνατος | 1834 (67 ετών) Άμφισσα |
| Μάχες/πόλεμοι | Επανάσταση του 1821: Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς Μάχη των Βασιλικών Μάχη της Αλαμάνας |
| Συγγενείς | Ξηρός (πατέρας) Άγνωστη (μητέρα) Αντώνιος Ξηρός (γιος) |
| δεδομένα () | |
Πρώτα Χρόνια
ΕπεξεργασίαΟ Πανουργιάς γεννήθηκε το 1759 στο χωριό Δρέμισα (από το 1928 Πανουργιάς) της Φωκίδας και ήταν γιος του βοσκού Δημητρίου Ξηρού ή Ξεροδημήτρη, με καταγωγή από τον Άγιο Γεώργιο Παρνασσίδας. Το όνομα της οικογένειάς του ήταν Ξηρός και το πραγματικό όνομα θα ήταν Δημήτριος, αλλά το όνομα «Πανουργιάς» το πήρε από λάθος του νονού του, που κατά μία εκδοχή ήταν σε κατάσταση μέθης και τον πέρασε για κορίτσι και του έδωσε το όνομα Πανώρια ή Πανωραία (αμέσως το κατάλαβε το λάθος του και θέλησε να το διορθώσει, αλλά ο πατέρας του παιδιού αρνήθηκε, δείτε παρακάτω τον λόγο),[2] ενώ κατά δεύτερη εξαιτίας μιας επίθεσης των Τούρκων που ήταν σε εξέλιξη την ώρα της βάφτισης, οπότε όλα έγιναν βιαστικά και λόγω μιας στιγμιαίας σύγχυσης δόθηκε στο παιδί το όνομα Πανωραία. Και στις δύο εκδοχές, ο πατέρας του παιδιού ήταν αυτός που αρνήθηκε να αλλάξει μετά το όνομα του παιδιού του, επειδή ήταν πολύ ευσεβής και θεώρησε σοβαρή αμαρτία να το αλλάξει, διότι πίστευε ότι θα ήταν αντίθετο με τους κανόνες της Εκκλησίας. Για τον λόγο αυτό, παρέμεινε το όνομα το οποίο του δόθηκε στο μυστήριο της βάφτισης και απλά τον φώναζαν Πανουργιά.[3] Αργότερα μάλιστα, ο ίδιος ο Πανουργιάς το υιοθέτησε και ως επίθετο και υπέγραφε ως Πανουργιάς Δ. Πανουργιάς.
Στα εφηβικά του έγινε κλέφτης, είτε λόγω μιας ερωτικής περιπέτειας, είτε επειδή σκότωσε δύο μπέηδες της περιοχής. Έτσι Σε νεαρή ακόμα ηλικία καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά ένας ισχυρός Οθωμανός της περιοχής, ο Δελή Αχμέτ, αφού τον λυπήθηκε και μεσολάβησε ώστε να του χαρίσουν τη ζωή, τον πήρε στην υπηρεσία του. Όταν ο Δελή Αχμέτ έγινε κλέφτης τον πήρε μαζί του ως πρωτοπαλίκαρο. Πεθαίνοντας ο Τούρκος κλέφτης, ο Πανουργιάς πήρε τη θέση του και συνεργαζόμενος με τον Ανδρέα Ανδρούτσο έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του Λάμπρου Κατσώνη την περίοδο 1770-1792 του Ρωσσοτουρκικού Πολέμου και των Ορλωφικών[2].
Σταδιοδρομία
ΕπεξεργασίαΤο 1813 ο Αλή πασάς, για να απαλλαγεί από τον επικίνδυνο αυτό κλέφτη, τον διόρισε αρματολό της Αμφίσσης, αλλά γρήγορα τον αντικατέστησε με τον Σουλιώτη Λάμπρο Κοσμά. Από το 1817 έως το 1820 ο Πανουργιάς έζησε στα Ιωάννινα, επιτηρούμενος από τον Αλή Πασά, ο οποίος στη διαμάχη του με τον σουλτάνο, του δίνει την άδεια να επιστρέψει και να αναλάβει ξανά το αρματολίκι των Σαλώνων.[1]
Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και προετοίμασε με επιτυχία την επανάσταση στην Παρνασσίδα στις 24 Μαρτίου 1821[2]. Ηγήθηκε των οπλαρχηγών Θανάση Μανίκα, Παπανδριά και Γιάννη Γκούρα στην απελευθέρωση της πόλης της Άμφισσας στις 26 Μαρτίου 1821 και πολιόρκησε το κάστρο της, που τελικά παραδόθηκε στις 10 Απριλίου[1]. Έλαβε μέρος στις μάχες της Αλαμάνας και στο Χάνι της Γραβιάς, όπου μαζί με τον Δυοβουνιώτη οχυρώθηκαν στα υψώματα γύρω από το χάνι. Λόγω ασθενείας δεν συμμετείχε στη Μάχη των Βασιλικών, αλλά έστειλε στη θέση του τον γιο του, Νάκο, με το ένοπλο σώμα του. Συμμετείχε στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου ως αντιπρόσωπος της επαρχίας Αμφίσσης και πρωταγωνίστησε στην παράδοση του Ακροκορίνθου τον Ιανουάριο του 1822.[2]
Έργο
ΕπεξεργασίαΕκπόνησε το σχέδιο καύσεως των σιτηρών κατά την κάθοδο του Δράμαλη και αφού αποχώρησε λόγω γήρατος από τον Αγώνα, έχρισε διάδοχό του τον γιο του Νάκο στην αρχηγία του σώματός του. Παρ΄ όλα αυτά, τον Ιούλιο του 1824, μετά από πρότασή του, οχυρώνεται στην Άμπλιανη, όπου γίνεται μεγάλη μάχη και αποκρούονται πολυάριθμοι Τούρκοι με αρχηγούς τους Γιουσούφ Πασά και Αμπάζ Πασά (βλ. μάχη της Άμπλιανης)[3]. Ο Πανουργιάς δεν έλαβε μέρος στις εμφύλιες διαμάχες του 1825 και προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να σώσει τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, διαφωνώντας ακόμα και με τον γιo του Νάκο (αναφέρεται χαρακτηριστικά υβριστική του επιστολή).[2]
Διορίστηκε το 1833 μέλος της οκταμελούς επιτροπής η οποία συστάθηκε στο Ναύπλιο για να εξετάσει τις υπηρεσίες που είχαν προσφέρει οι αγωνιστές κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Πέθανε στις 4 Αυγούστου του 1834 στην Άμφισσα.[4]
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Αγαπητός Σ. Αγαπητός (1877). «Οι Ένδοξοι Έλληνες του 1821, ή Οι Πρωταγωνισταί της Ελλάδος». Τυπογραφείον Α. Σ. Αγαπητού, Εν Πάτραις. σελίδες 481–487. Ανακτήθηκε στις 13 Αυγούστου 2009.
- https://www.sansimera.gr/biographies/2389?msclkid=534fab13ca0611ec9eae76ee6d29835f
- https://www.asxetos.gr/pedia/biography/iroes-1821/panourgias-panourgias-19174.html?msclkid=a5ffa385ca0611ecbb1992971ab65a52
Πηγές
Επεξεργασία- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τομ. 12, Αθήνα, σελ. 384
- ↑ 2,0 2,1 «Οπλαρχηγός Πανουργιάς από το pathfinder.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2014.
- ↑ από την Καθημερινή, 2-7-2008
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Ο Πανουργιάς Πανουργιάς από το fokidanet[νεκρός σύνδεσμος]
- Πανουργιάδες - Η ιστορία μιας οικογένειας από τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, τομ. 1ος, εκδ Ίκαρος, 2012[νεκρός σύνδεσμος]
- Π. Πανουργιάς, Η μάχη στην Αγία Μαρίνα της Ρούμελης στα 1822 Αρχειοθετήθηκε 2016-07-30 στο Wayback Machine.