Μπιενάλε της Βενετίας

Η Μπιενάλε της Βενετίας (ιταλ. Biennale di Venezia) αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια στη Βενετία της Ιταλίας, παράλληλα με την Documenta, και είναι η μία από τις δύο μεγάλες εκθέσεις τέχνης στην Ευρώπη. Τμήμα της Μπιενάλε αποτελούν το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας και η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής. Η Μπιενάλε της Βενετίας είναι επίσης ένα ίδρυμα το οποίο διοργανώνει πολλαπλές εκθέσεις: εκδηλώσεις σύγχρονης τέχνης, χορού, μουσικής, αρχιτεκτονικής και κινηματογράφου. Οι εκθέσεις αυτές πραγματοποιούνται σε διάφορα μέρη όπως για παράδειγμα στο Λίντο, στο Αρσενάλε Βενετίας και στα Giardini και κάθε μία βραβεύεται ξεχωριστά με Χρυσό Λέοντα.

Από τη Μπιενάλε της Βενετίας του 2019

Ο όρος Μπιενάλε της Βενετίας χρησιμοποιείται συχνά για την Παγκόσμια Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης της Μπιενάλε Βενετίας. Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αλλά και παλαιότερες εκθέσεις στην Ευρώπη, και γενικότερα στον κόσμο, αφού ιδρύθηκε το 1893.

Ιστορία

Στις 19 Απριλίου 1893 το δημοτικό συμβούλιο της Βενετίας, για να εορτάσει τα είκοσι πέντε χρόνια γάμου του βασιλιά Ουμβέρτος Α΄ και της Μαργαρίτας της Σαβοΐας, πήρε την απόφαση να οργανώσει μια έκθεση τέχνης. Εν τούτοις, η έκθεση πραγματοποιήθηκε δυο χρόνια αργότερα, κυρίως χάρη στις ενέργειες του δημάρχου αλλά και ποιητή της πόλης Ρικάρντο Σελβάτικο. Χτίστηκε τότε ένα κτήριο στην περιοχή Καστέγιο στη Βενετία και προσκλήθηκαν καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι έπρεπε να παρουσιάσουν ο καθένας δύο ανέκδοτα έργα τους. Από τις 22 Απριλίου έως τις 22 Οκτωβρίου του 1895 η πρώτη παγκόσμια έκθεση τέχνης της πόλης της Βενετίας δέχτηκε 200 000 επισκέπτες. Τα πρώτα βραβεία δόθηκαν σε δύο καλλιτέχνες: στον Τζοβάνι Σεγκαντίνι και στον Φρανσέσκο Πάολο Μιτσέτι. Το βραβείο του κοινού δόθηκε μετά από ψηφοφορία στον Τζακόμο Γκρόσο για το έργο του L'ultimo Convegno, το οποίο θεωρήθηκε σκανδαλώδες διότι απεικόνιζε ένα πτώμα περικυκλωμένο από γυμνές γυναίκες. Το 1897 οργανώθηκε δεύτερη έκθεση με πρωτοβουλία του καινούργιου δημάρχου Φιλίπο Τζιρμάνι. Από εκείνη τη στιγμή η έκθεση ονομάστηκε Μπιενάλε.

Η πρώτη Μπιενάλε διοργανώθηκε το 1895 δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στις διακοσμητικές τέχνες και σταδιακά απέκτησε περισσότερο διεθνή χαρακτήρα. Μετά τον Α΄ παγκόσμιος πόλεμο, η Μπιενάλε άρχισε να εστιάζει θεματολογικά σε πρωτοποριακές δημιουργίες της μοντέρνας τέχνης. Τη δεκαετία του 1930 καθιερώθηκαν παράλληλα με την έκθεση για τις εικαστικές τέχνες, το Μουσικό Φεστιβάλ (1930), το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ (1932) και το Θεατρικό Φεστιβάλ (1934), ενώ από το 1938 η έκθεση τέχνης συνδέθηκε με την απονομή ειδικών βραβείων.

Η Μπιενάλε διακόπηκε κατά την διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου για έξι χρόνια και επανήλθε το 1948 με κεντρικό άξονα τα καλλιτεχνικά ρεύματα εκείνης της περιόδου. Στις δεκαετίες του 1950 και 1960, η Μπιενάλε αποτέλεσε σημαντικό βήμα για την παρουσίαση έργων του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και της ποπ αρτ αντίστοιχα.

Στη δεκαετία του 1970 ξεχώρισε η έκθεση του 1974, η οποία αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στη Χιλή, γεγονός που αποτελούσε μία μορφή διαμαρτυρίας απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς του Αουγούστο Πινοσέτ.

Λόγω της παγκόσμιας πανδημίας του κορονοϊού το 2020, που χτύπησε και τη Βενετία, αποφασίστηκε η ματαίωση της Μπιενάλε που ήταν προγραμματισμένη για το 2021 και ο εκ νέου προγραμματισμός της για το 2022.

Χώροι εκθέσεων

Η Μπιενάλε εκτυλίσσεται σε διαφόρους χώρους εκθέσεων οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τους καλλιτέχνες και τις χώρες προέλευσής τους: εβδομήντα χώροι το 2009 και ογδόντα εννέα το 2011.

Giardini (κήποι)

Για την πρώτη παγκόσμια έκθεση τέχνης της πόλης της Βενετίας, ο δήμαρχος Ρικάρντο Σελβάτικο παρήγγειλε στον δημοτικό μηχανικό Ενρίκο Τρεβισάνατο ένα κτίριο στα Giardini της περιοχής Καστέγιο. Αυτός προσέλαβε τους αρχιτέκτονες Μάριους Πίκτορ και Μπαρτολομέο Μπέτσι αλλά και τους γλύπτες Λορεντζέτι, Νόνο, Γκουίστι και Μπενβενούτι. Οι εκθέσεις παρουσιάζονταν στον τεράστιο εσωτερικό χώρο υποδοχής στον οποίο ερχόντουσαν όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες. Το κτίριο αυτό ονομάστηκε "Pro Arte" το 1894. Μετά την κατασκευή των πρώτων διεθνών εκθεσιακών χώρων το όνομά του μετατράπηκε σε "ιταλικός χώρος", το 2009 έγινε "εκθεσιακό παλάτι" και τέλος το 2010 "κεντρικός χώρος εκθέσεων". Εκτός από πολλαπλές αλλαγές ονομασιών έγιναν και διάφορες αναδιαρθρώσεις στο κτίριο. Το 1905 ο Ερνέστο Μπάζιλε έχτισε ξανά την είσοδο, από το 1907 έως το 1909, ο Γκαλιλέο Τσίνι αναδιοργάνωσε τη διακόσμηση του θόλου και το 1914 η είσοδος ξαναχτίστηκε για ακόμη μία φορά από τον Γκίντο Τσιρίλι. Όμως, η σημερινή είσοδος διατηρείται από το 1932 από τον Ντουίλιο Τόρες. Επίσης, το 1952, ο Κάρλο Σκάρπα πρόσθεσε τον κήπο των γλυπτών στο πίσω μέρος του κτιρίου. Το 1977 ο Βαλεριάνο Πάστορέχτισε το αμφιθέατρο. Το σύνολο του κτιρίου είναι 3 500 m².

Στο λεγόμενο "Κεντρικό Χώρο Εκθέσεων" διοργανώθηκαν όλες οι μπιενάλε μέχρι το 1905. Εκείνη την χρονιά προτάθηκε από τους οργανωτές στις διάφορες χώρες οι οποίες συμμετείχαν τακτικά, να χτίσουν τον δικό τους χώρο η καθεμία ξεχωριστά.

Αρσενάλε (Arsenale di Venezia)

Από το 1999, εκτός από τα Giardini η Μπιενάλε διοργανώνεται και στο Αρσενάλε της Βενετίας. Το ιταλικό ναυτικό παραχώρησε στο υπουργείο πολιτισμού μέρος του στρατιωτικού τομέα. Η Κορντερία στην οποία είχε ήδη γίνει η πρώτη παγκόσμια αρχιτεκτονική έκθεση το 1980 ήταν το πρώτο μέρος που χρησιμοποιήθηκε αλλά σιγά σιγά οι εκθέσεις εκτυλίσσονταν και στα υπόλοιπα μέρη.

Υπόλοιπο Βενετίας

Οι χώρες οι οποίες δεν είχαν χώρους εκθέσεων στα Giardini, μοιραζόντουσαν το υπόλοιπο της πόλης της Βενετίας: το Αρσενάλε, τα παλάτια, τις γκαλερί τέχνης και τις εκκλησίες. Έτσι ο αρμένικος χώρος βρίσκεται στην εκκλησίαCa' Zenobio degli Armeniη οποία ανήκει σε Αρμένιους καθολικούς. Το Λουξεμβούργο εγκαθίσταται στην εκκλησία Ca' del Duca, η Κίνα και η Ιταλία στο Αρσενάλε, η Ταϊβάν στα Πιόμπι. To Palazzo Malipiero γίνεται επίσης χώρος εκθέσεων διαφόρων χωρών (Ιράν, Κύπρος κ.ά.). Η Αργεντινή ανακαινίζει ένα κτίριο στο Αρσενάλε.

Στην Μπιενάλε μπορούν επίσης να λάβουν μέρος εκθέσεις περιφερειών και ηπείρων όπως η Λατινική Αμερική, η Κεντρική Ασία και η Αφρική.

Ιταλικός εκθεσιακός χώρος

Προς τιμήν των 150 χρόνων μετά την ενοποίηση της Ιταλίας έγινε μία ειδική έκδοση για την 54η Μπιενάλε από τις 17 Δεκεμβρίου 2011 έως τις 29 Φεβρουαρίου 2012 στον ιταλικό εκθεσιακό χώρο στο Torino Esposizioni, στην αίθουσα Nervi. Επίτροπος αυτής της έκθεσης ήταν ο Ιταλός κριτικός Βιτόριο Σγκάρμπι.

Βραβεία

Σε κάθε Μπιενάλε δίνονται βραβεία ανάμεσα στα οποία και ο Χρυσός Λέοντας. Στην παγκόσμια έκθεση μοντέρνας τέχνης βραβεύεται επίσης και η καλύτερη εθνική συμμετοχή.

Από την θεμελίωση της Μπιενάλε το 1895, έχουν μοιραστεί πολλαπλά βραβεία. Η διαδικασία στήθηκε το 1938 με τη δημιουργία του Μεγάλου Βραβείου, το οποίο δινόταν μέχρι το 1968. Εκείνη την χρονιά καταργήθηκε εξαιτίας των πολιτικών διαμαρτυριών.

55η Μπιενάλε (2013)

Η 55η Μπιενάλε πραγματοποιήθηκε από την 1η Ιουνίου έως τις 24 Νοεμβρίου 2013. Ο Ιταλός επίτροπος ήταν ο Μασιμιλιάνο Τζιόνι, ο οποίος συντηρούσε το New Museum της Νέας Υόρκης. Η έκθεση ονομάστηκε Il Palazzo Enciclopedico (Εγκυκλοπαιδικό Παλάτι). Σε αυτή την Μπιενάλε συμμετείχαν 88 χώρες και έλαβαν μέρος πάνω από 50 παράλληλες εκδηλώσεις.

56η Μπιενάλε (2015)

Η 56η Μπιενάλε θα πραγματοποιηθεί από τις 9 Μαΐου έως τις 22 Νοεμβρίου του 2015. Ο επίτροπος της θα είναι ο Όκβουι Ένουεζορ.

Βιβλιογραφία

• Adriano Donaggio, Biennale di Venezia: un secolo di storia, Giunti Editore, 1998 (ISBN 978-8809760721)
• Collectif, ILLUMInations : Catalogue de la 54e Biennale, Venise, Marsilio, mai 2011.
• Vittorio Sgarbi, Lo Stato dell'Arte : 54e Esposizione Internazionale della Biennale di Venezia. Iniziativa speciale per il 150° Anniversario dell'Unità d'Italia, Moncalieri (Turin), Istituto Nazionale di Cultura, mars 2012.
• Robert Fleck, Die Biennale von Venedig. Eine Geschichte des 20. Jahrhunderts, Hamburg, Philo Fine Arts, 2009.
• Collectif, La Biennale di Venezia. Le Esposizioni Internazionali d'Arte 1895-1995. Artisti, Mostre, Partecipazioni Nazionali, Premi, Milan, Mondadori Electa Spa, 1995.
• Marco Mulazzani, I Padiglioni della Biennale di Venezia, Milan, Mondadori Electa Spa, 2009.
• Enzo Di Martino, The History of the Venice Biennale 1895-2005, Venise, Papiro Arte, 2005.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη ιστοσελίδα της έκθεσης
• Greece at Venice Biennale Αρχειοθετήθηκε 2014-09-20 στο Wayback Machine.