Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Β΄

Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Β΄ (κατά κόσμον Νικόλαος Χρυσοφάκης, Αθήνα, 1925 - Άγιον Όρος, 9 Ιουλίου 2003) ήταν Έλληνας θεολόγος και επίσκοπος, που διετέλεσε Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας και αργότερα Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης.

Παναγιώτατος/Σεβασμιώτατος Παντελεήμων Χρυσοφάκης
Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης
Εκκλησία	Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως Εκκλησία της Ελλάδος (επιτροπικώς)
Μητρόπολη	Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης
Έδρα	Θεσσαλονίκη
Από	13 Ιουλίου 1974
Έως	9 Ιουλίου 2003
Προκάτοχος	Λεωνίδας
Διάδοχος	Άνθιμος
Άλλοι τίτλοι	Υπέρτιμος και Έξαρχος Πάσης Θετταλίας
Ιεροσύνη
Χειροτονία	23 Ιουλίου 1950 από Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Α’
Βαθμός	Διάκονος
Προσωπικά στοιχεία
Κοσμικό Όνομα	Νικόλαος Χρυσοφάκης
Γέννηση	1925 Αθήνα
Θάνατος	9 Ιουλίου 2003 Άγιον Όρος
Ταφή	Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης
Εθνικότητα	Έλληνας
Ιδιότητα	Μητροπολίτης, ιερέας
Σπουδές	Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
Δόγμα	Χριστιανός Ορθόδοξος
Πρώην τίτλος	Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας (1965 - 1974)

Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Β΄

Βιογραφικά στοιχεία

Πρώτα χρόνια

Ο κατά κόσμον Νικόλαος Χρυσοφάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925 και ήταν το έκτο κατά σειρά τέκνο του Μιχαήλ Χρυσοφάκη και της Ασημίνας Αδάμη. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές, εισήλθε το 1942 και σε ηλικία 17 ετών, στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε, με τον βαθμό "Άριστα" το 1947.

Πρεσβύτερος

Στη συνέχεια, εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, υπηρετώντας επί τριετία ως έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού αρχικά στη Γενική Διεύθυνση της Θρησκευτικής Υπηρεσίας του Γενικού Επιτελείου Στρατού και έπειτα στην Β10 της 42ης Ταξιαρχίας και στο τέλος της θητείας του, στη Β10 του Α' Σώματος Στρατού. Τιμήθηκε δύο φορές με το μετάλλιο εξαίρετων πράξεων, κατόπιν πρότασης του τότε Γενικού Διευθυντή της Θρησκευτικής Υπηρεσίας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, του μετέπειτα μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης, Κυπριανού Πουλάκου.

Στις αρχές του 1950 εκάρη μοναχός στην Ι.Μ. Τιμίου Σταυρού υπό του Μητροπολίτου Εδέσσης και Πέλλης Παντελεήμονος Παπαγεωργίου και έλαβε το όνομα Παντελεήμων, προς τιμήν του γέροντός του. Χειροτονήθηκε διάκονος στις 23 Ιουλίου 1950, από τον τότε Μητροπολίτη Εδέσσης και Πέλλης, και κατόπιν Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Παπαγεωργίου στον Ιερό Ναό Παναγίας Χρυσοσπηλαιωτίσσης. Στις 15 Ιουνίου 1951, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και, ταυτόχρονα, προχειρίστηκε αρχιμανδρίτης, με εντολή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Σπυρίδωνος Βλάχου, στον Ιερό Ναού Αγίου Παύλου της οδού Ψαρών, από τον τότε βοηθό επίσκοπο Ευρίπου, και μετέπειτα Μητροπολίτη Ζακύνθου Αλέξιο Ιγγλέση. Ο μητροπολίτης τότε Εδέσσης Παντελεήμων Παπαγεωργίου, τον διορίζει ως τακτικό ιεροκήρυκα της Ιεράς Μητροπόλεως Εδέσσης και Πέλλης, με έδρα τα Γιαννιτσά. Μετά την μετάθεση του Παπαγεωργίου στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, τον ακολουθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου διορίζεται και πάλι τακτικός Ιεροκήρυκας της επαρχίας Λαγκαδά (1951-1953), λειτουργώντας παράλληλα στο ναΰδριο του Σανατορίου Θεσσαλονίκης, σήμερα Νοσοκομείο Παπανικολάου, στο Ασβεστοχώρι του νομού Θεσσαλονίκης, ενώ παράλληλα, κατόπιν προτάσεως της Γενικής Διευθύνσεως Θρησκευμάτων, δίδαξε στο Κατώτερο και Ανώτερο Εκκλησιαστικό Φροντιστήριο Θεσσαλονίκης.

Μεταπτυχιακές σπουδές

Με υποτροφία της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Γαλλικής Ακαδημίας, επί διετία, ακολούθησε ευρύτερες σπουδές στο Ψυχολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Σορβόνης και στο Καθολικό Ινστιτούτο του Παρισιού, στην Σχολή Ανωτάτων Σπουδών (γαλλικά: École des Hautes Études), όπου σπούδασε Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία και Γαλλικό Πολιτισμό, και τέλος, στην École Normale Supérieure, όπου παρακολούθησε το μάθημα της στατιστικής. Παράλληλα, υπηρέτησε ως εφημέριος και ιερατικώς προϊστάμενος του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Στεφάνου Παρισίων.

Διακονία στην Αθήνα

Όταν ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές, επανήλθε στην Αθήνα το 1955, όπου υπηρέτησε ως εφημέριος του πανεπιστημιακού βυζαντινού ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου - Αγίας Βαρβάρας (Καπνικαρέας), καθώς και ιερατικώς προϊστάμενος του Ιερού Ναού Αγίου Βασιλείου της οδού Μετσόβου στην Αθήνα. Τον Νοέμβριο του 1957, με πρόταση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Θεοκλήτου, διορίστηκε υποδιευθυντής και πνευματικός του Θεολογικού Οικοτροφείου της Αποστολικής Διακονίας, ενώ παράλληλα υπηρέτησε επί διετία, ως γραμματέας του Γραφείου Τύπου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Το 1960, διορίζεται Γραμματέας των Συνοδικών Δικαστηρίων. Παράλληλα, από το 1951, δίδαξε στα Ανώτερα Εκκλησιαστικά Φροντιστήρια Ριζαρείου και Θεσσαλονίκης, καθώς και στο Πνευματικό Φροντιστήριο της Μονής Πεντέλης, τα μαθήματα της Λειτουργικής, Τελετουργικής, Εξομολογητικής, Ποιμαντικής, Ερμηνείας Ιερών Κανόνων, Περί Εκκλησιαστικών Δικαστηρίων και άλλα.

Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας

Το Νοέμβριο του 1965, η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, τον εξέλεξε Μητροπολίτη Σάμου και Ικαρίας και η χειροτονία σε Επίσκοπο, τελέστηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου Αθηνών.

Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης

Στις 13 Ιουλίου του 1974 με ομόφωνη απόφαση της νόμιμης και κανονικής Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος εξελέγη δια καταστάσεως Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Η εκλογή («όχι μόνον "ψήφοις κανονικαίς" αλλά και διά βοής των αγίων αρχιερέων», κατά τον τοποτηρητή της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Διονύσιο (Λαδόπουλο). Η ενθρόνιση έγινε στις 3 Αυγούστου 1974 στον Ιερό Καθεδρικό Ναό της Του Θεού Σοφίας Θεσσαλονίκης, με την παρουσία του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σεραφείμ.

Ήρθε σε δημόσια αντιπαράθεση με τον τότε Μητροπολίτη Φιλαδελφείας Βαρθολομαίο (μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη) για την εκπροσώπηση στα εγκαίνια της ΔΕΘ του 1988 του Πατριάρχη Δημητρίου. Χρόνια ήταν η διαμάχη του και με τον τότε Ηγούμενο της Πατριαρχικής Μονής Βλατάδων Παντελεήμονα Ροδόπουλο για το καθεστώς του Ιερού Ναού Παναγίας Λαοδηγητρίας, ο οποίος είναι μεν Μετόχι της Μονής, έχει όμως από αρκετά χρόνια δοθεί στην Μητρόπολη ως ενοριακός Ναός, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες του ποιμνίου της περιοχής. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, χαστούκισε δημοσίως τον τότε μητροπολίτη Νέας Κρήνης Προκόπιο. Αιτία, ήταν η πρωτοκαθεδρία του Νέας Κρήνης στις επίσημες υποδοχές στο αεροδρόμιο Μακεδονία, το οποίο βρίσκεται εντός της μητροπόλεώς του.

Ήταν γνωστές οι φιλικές του σχέσεις με τον Μητροπολίτη Λαγκαδά Σπυρίδωνα Τραντέλλη, με τον οποίο είχαν συνυπηρετήσει (1951-1953) ως ιεροκήρυκες της επαρχίας Λαγκαδά, η οποία τότε υπαγόταν στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης επί αρχιερατείας Παντελεήμονος Α' (Παπαγεωργίου) και τον Τιτουλάριο Μητροπολίτη Δωδώνης Χρυσόστομο (Συνετό), στον οποίο - κατά δήλωση του ιδίου του Μητροπολίτου Δωδώνης - είχε προτείνει τη θέση Βοηθού Επισκόπου της Μητροπόλεως, αμέσως μετά την ενθρόνισή του στην Αποστολική Εκκλησία των Θεσσαλονικέων. Το 1995 ο Πρωτοσύγκελλός του Παντελεήμων Καλπακίδης εξελέγη Μητροπολίτης Βεροίας.

Ως Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης μερίμνησε για την επαναφορά των λειψάνων του πολιούχου Αγίου Δημητρίου από το Σαν Λορέντζο ιν Κάμπο της Ιταλίας στη Θεσσαλονίκη μετά από την ανεύρεσή τους από τη βυζαντινολόγο Μαρία Θεοχάρη. Επίσης με ενέργειές του μεταφέρθηκε από τη Βιέννη, τμήμα του λειψάνου του Αποστόλου Παύλου. Επίσης, καθιέρωσε την τέλεση των Θείων Λειτουργιών του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου και του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.

Με την πρόνοιά του κτίσθηκαν στη Θεσσαλονίκη οι εξής νέοι Ναοί: Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, Μεταμορφώσεως - Γεννήσεως του Σωτήρος, Αγίας Μαρίνης, Αγίου Παντελεήμονος (ν. 751), Αποστόλου Παύλου, Οσίας Ξένης, Αγίου Νεκταρίου, Κοιμήσεως Θεοτόκου 40 Εκκλησιών, Αγίου Φωτίου και Πάντων των Θεσσαλονικέων Αγίων. Ανακαίνισε τις Ιερές Μονές Κοιμήσεως Θεοτόκου Πανοράματος και Αγίας Θεοδώρας, η οποία με απόφασή του από το 1974 λειτουργεί ως Ανδρώα Μονή με εγγεγραμμένους ιερομονάχους τους αγάμους εφημερίους της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Ακόμη ίδρυσε το Εκπαιδευτικό και Πολιτιστικό Ίδρυμα της Ι.Μ.Θ. «Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς», το Αγιολογικό Κέντρο, την Σχολή Μετεκπαιδεύσεως Κληρικών και πέτυχε την επαναλειτουργία και ανασύσταση της Εκκλησιαστικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας ως Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής, αλλά και την Κρατική αναγνώριση της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής. Επί αρχιερατείας του, το 1981, βραβεύθηκε το εκκλησιαστικό περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ο Παλαμάς από την Ακαδημία Αθηνών.

Αναβίωσε τη λατρευτική εβδομάδα του Πολιούχου Αγίου Δημητρίου και με ενέργειές του κατατάχθηκαν στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας πολλοί άγιοι, όπως οι Συμεών και Ευστάθιος, Αρχιεπίσκοποι Θεσσαλονίκης, ο Νικόλαος Καβάσιλας και ο Γρηγόριος Καλλίδης, Μητροπολίτης Γέρων Ηρακλείας ο από Θεσσαλονίκης. Διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη πλήθος Θεολογικών Συνεδρίων. Τον Νοέμβριο του 1996 αναγορεύθηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης.

Απεβίωσε συνεπεία καρδιακής ανακοπής την Τετάρτη 9 Ιουλίου 2003 στο Κάθισμα της Πορταΐτισσας της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους, όπου συνήθιζε να ξεκουράζεται τα καλοκαίρια, σε ηλικία 78 ετών και ενταφιάστηκε, το Σάββατο 12 Ιουλίου σε παλαιοχριστιανικό τάφο, στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης.

Κατά τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Θεσσαλονίκης, της 12ης Οκτωβρίου 2007 αποφασίστηκε η ονοματοδοσία δρόμου στην περιοχή Τροχιοδρομικών σε οδό «Μητροπολίτου Παντελεήμονος Β΄».

Δημοσιεύσεις

• Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Κυρίου Κυρίου Παντελεήμονος του Β', «Το ιεραρχικόν σύστημα της Εκκλησίας κατά τον Άγιον Ιγνάτιον Αντιοχείας τον Θεοφόρον», Γρηγόριος ο Παλαμάς, έτος 79,τχ.765 (Νοέμβριος Δεκέμβριος 1996),σελ.737-757