Μελέτιος Μεταξάκης
Ο Μελέτιος, κατά κόσμον Εμμανουήλ Μεταξάκης, (21 Σεπτεμβρίου 1871 - 28 Ιουλίου 1935[3]) υπηρέτησε ως Μητροπολίτης Κιτίου από το 1910 έως το 1918, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος από το 1918 έως το 1920, Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 1921 έως το 1923 (ως Μελέτιος Δ΄) και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής από το 1926 έως το 1935 (ως Μελέτιος Β΄).
| Μελέτιος Μεταξάκης | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 21 Σεπτεμβρίου 1871 Μεταξοχώρι Λασιθίου |
| Θάνατος | 28 Ιουλίου 1935 Αλεξάνδρεια[1][2] |
| Τόπος ταφής | Κάιρο |
| Χώρα πολιτογράφησης | Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος (1918–1920) Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1921–1923) Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης Αλεξάνδρειας (1926–1935) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΓεννήθηκε στο χωριό Παρσάς του Λασιθίου Κρήτης και προερχόταν από πολύτεκνη οικογένεια. Πέρασε τα μαθητικά του χρόνια στη γενέτειρά του και στην Ιεράπετρα και αργότερα σπούδασε από το 1889 έως το 1891 στην Ιερατική Σχολή του Παναγίου Τάφου[3]. Το 1891 ο ηγούμενος της Μονής Βηθλεέμ και Αρχιεπίσκοπος Θαβωρίου, Σπυρίδων, τον χειροτόνησε διάκονο και τον ονόμασε Μελέτιο. Συνέχισε τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στα Ιεροσόλυμα όταν η Σχολή επαναλειτούργησε το 1893. Αποφοίτησε το 1900 ως αριστούχος.
Στα 1903 ορίστηκε Αρχιγραμματέας του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και φρόντισε για την αναδιοργάνωση του πατριαρχικού τυπογραφείου και την έκδοση του περιοδικού «Νέα Σιών» το 1904. Ίδρυσε νέα σχολεία και αναδιοργάνωσε τα υπάρχοντα ενώ πέτυχε να απονέμεται δίπλωμα στους αποφοίτους της Θεολογικής Σχολής των Ιεροσολύμων ακόμη κι αν δε χειροτονούνταν ιερείς. Αντιμετώπισε τη «Ντουχόβναγια Μίσσια» (Πνευματική Αποστολή), ρωσική οργάνωση που ασκούσε ανθελληνική προπαγάνδα, ίδρυσε την Πρακτική Σχολή στην Ιόπη και ενίσχυσε την κυκλοφορία διδακτικών βιβλίων. Ακόμη φρόντισε για την ενίσχυση των οικονομικών του Πατριαρχείου. Το 1907 μετείχε ως εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων σε συνάντηση με τον εκπρόσωπο του οικουμενικού θρόνου και μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη, Βασίλειο, μητροπολίτη Αγχιάλου, και τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Φώτιο, για την αντιμετώπιση του αρχιεπισκοπικού ζητήματος της Κύπρου. Ο νόμος που τελικά ψηφίστηκε είχε βασιστεί σε έκθεση που συνέταξε ο Μεταξάκης και η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της κυπριακής κυβέρνησης. Στη συνάντηση εκείνη και τις διάφορες συνομιλίες που είχε τότε με τον Πατριάρχη Φώτιο αποφάσισαν την υλοποίηση δύο εκδόσεων του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, των περιοδικών «Εκκλησιαστικός Φάρος» και «Πάνταινος».
Μητροπολίτης Κιτίου
ΕπεξεργασίαΤο 1910 εξελέγη Μητροπολίτης Κιτίου της Εκκλησίας της Κύπρου. Συνέταξε τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Κύπρου και ίδρυσε το περιοδικό «Εκκλησιαστικός Κήρυξ», το όποιο συνέχισε να εκδίδει και αργότερα στην Αθήνα και τη Νέα Υόρκη. Συνέστησε το Παγκύπριο Ιερόδιδασκαλείο τον Οκτώβριο του 1910 και το Εμπορικό Λύκειο Λάρνακας. Το 1912 - 1913 ταξίδεψε στην Αθήνα όπου συνεργάστηκε με τον Ίωνα Δραγούμη και επιτροπή του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών για την εξεύρεση λύσης στα ζητήματα που είχαν προκύψει μετά την απόδοση περιοχών του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα, τη Σερβία και τη Βουλγαρία, ενώ συνέταξε την έκθεση της επιτροπής. Με άρθρα του στον Εκκλησιαστικό Κήρυκα το 1914 θα εναντιωθεί σε κάθε πρόωρη προσάρτηση των Μητροπόλεων των απελευθερωμένων περιοχών, για λόγους εθνικής σκοπιμότητας: φοβόταν την αποδυνάμωση του Πατριαρχείου, στο οποίο αναγνώριζε εθναρχικό ρόλο[4].
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών
ΕπεξεργασίαΤον Μάρτιο του 1918 διαδέχθηκε τον Θεόκλητο Α' στη Αρχιεπισκοπή Αθηνών, όπου παρέμεινε δύο έτη. Προϊόν απροκάλυπτης επέμβασης της Βενιζελικής παράταξης τόσο η απομάκρυνση του πρώτου, όσο και η τοποθέτηση του δεύτερου, ο Μελέτιος είχε προταθεί από τον στενό συνεργάτη του Βενιζέλου Ανδρέα Μιχαλακόπουλο από τον Νοέμβριο του 1916[α]. Έτσι η διορισμένη από την κυβέρνηση Βενιζέλου Σύνοδος έθεσε στις 26 Φεβρουαρίου 1918 ζήτημα πλήρωσης της θέσεως της Μητρόπολης Αθηνών μετά την απομάκρυνση του Θεόκλητου Α'. Η Σύνοδος πρότεινε τρία πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και τον Μελέτιο[β]. Αν και η Σύνοδος είχε προκρίνει τον Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, τελικά επελέγη από την κυβέρνηση ο Μελέτιος. Στο διάστημα αυτό ίδρυσε και νέο περιοδικό, τη «Διδαχή» (1919), ενίσχυσε τη μόρφωση του κλήρου, συνέστησε φιλόπτωχα ταμεία καθώς και τη «Στέγη της Εκκλησίας», και ακόμη ενδιαφέρθηκε για την ελληνική διασπορά στις Η.Π.Α, όπου και περιόδευσε το 1918. Η άνοδος του Μελέτιου σηματοδότησε επίσης τη στενή προσέγγιση με την Αγγλικανική Εκκλησία, κάτι το οποίο επιδοκίμαζε η κυβέρνηση[7].
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών και στο πλαίσιο των εορτασμών της, προσκάλεσε στην Αθήνα Αρχιερείς των λεγομένων «Νέων Χωρών» και απέστειλαν από κοινού επιστολή στον τοποτηρητή του Οικουμενικού Θρόνου, Προύσης Δωρόθεο, προτρέποντάς τον να τερματίσει τη χηρεία και να συγκαλέσει τη Σύνοδο προς εκλογή νέου Οικουμενικού Πατριάρχη[8]. Στις 16 Νοεμβρίου 1920, με βασιλικό διάταγμα, απομακρύνθηκε από τον θρόνο και επανήλθε σε αυτόν ο Θεόκλητος, η καθαίρεση του οποίου θεωρήθηκε αντισυνταγματική και αντικανονική[9]. Κατόπιν αυτού, ο Μελέτιος έφυγε στην Αμερική (Φεβρουάριος 1921). Οργάνωσε την Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Βορείου και Νοτίου Αμερικής και ίδρυσε το Ελληνοαμερικανικό Σεμινάριο του Αγίου Αθανασίου.
Η Σύνοδος υπό την προεδρία του Θεόκλητου Α' ζήτησε τη διενέργεια ανακρίσεων εις βάρος του, κατόπιν μήνυσης του καθηγητή Παύλου Καρολίδη «επί αμαρτήμασιν εναντίον των υπερτάτων θετικών νόμων της Πολιτείας»[10]. Την ίδια περίοδο ήταν πιθανή η εκλογή του στον Πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης και η κίνηση της Συνόδου αποσκοπούσε στο να «λειτουργήσει αποτρεπτικά στα σχέδιά του για τον πατριαρχικό θρόνο[10]». Πριν από την πατριαρχική εκλογή του η Σύνοδος δεν προχώρησε σε καταδίκη του, προκειμένου να μην πολώσει το κλίμα στην Κωνσταντινούπολη και εκλεγεί από αντίδραση.
Οικουμενικός Πατριάρχης
ΕπεξεργασίαΣτις 25 Νοεμβρίου/8 Δεκεμβρίου 1921 διεξήχθησαν εκλογές για την πλήρωση του Οικουμενικού Θρόνου, ο οποίος διατελούσε σε χηρεία από την παραίτηση του προκατόχου του, Γερμανού Ε΄, τον Οκτώβριο του 1918[11]. Οι εκλογές διεξήχθησαν σε κλίμα έντασης, πόλωσης, και διαξιφισμών και με αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Αναμείχθηκαν σε αυτές πολιτικές δυνάμεις της Ελλάδας, που τότε βρισκόταν σε διχασμό, με την βενιζελική πτέρυγα να επιθυμεί την εκλογή του Μελετίου και την βασιλική να προσπαθεί με κάθε τρόπο να την αποτρέψει[12].
Τελικά ο Μελέτιος εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης και ήταν ο τελευταίος που εξελέγη σύμφωνα με τους Γενικούς Κανονισμούς. Η εκλογή του δεν αναγνωρίστηκε από την σε δύσκολη θέση ευρισκόμενη Υψηλή Πύλη, ενώ και η Ελληνική Κυβέρνηση θεώρησε την εκλογή του ως «μη υπάρξασα», αρνούμενη μάλιστα να του παράσχει διαβατήριο για να μεταβεί από τις ΗΠΑ, όπου βρισκόταν, στην Κωνσταντινούπολη[13]. Η Ιερά Σύνοδος στην Αθήνα απήγγειλε νέες κατηγορίες σε βάρος του Μελετίου, η μία από τις οποίες ήταν «επί επιβάσει εις τον Μητροπολιτικό θρόνον Αθηνών και χρήσει προς τούτο κοσμικής και δη επαναστατικής εξουσίας κατά παράβασιν των Ι. Κανόνων»[14][15]. Κατόπιν, τον δίκασε και τον καταδίκασε ερήμην σε καθαίρεση και ισόβια εξορία στη Μονή Αγίου Δημητρίου Στροφάδων Ζακύνθου[16]. Τελικά, μέσω Λονδίνου και Παρισίων, όπου είχε συναντήσεις με πολιτικούς παράγοντες, ο Μελέτιος έφτασε στην Κωνσταντινούπολη στις 24 Ιανουαρίου 1922[17].
Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου και την Ανακωχή των Μουδανιών (11 Οκτωβρίου 1922), η Ελληνική Κυβέρνηση αναγνώρισε την εκλογή του. Ακολούθησε η Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία ανακάλεσε την απόφαση περί καθαίρεσης, και οι υπόλοιπες Εκκλησίες. Παρέμεινε στον Θρόνο για 17 μήνες. Με ενέργειές του υπήγαγε στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου τις ελληνορθόδοξες Εκκλησίες Ευρώπης, Αμερικής και Αυστραλίας, και επίσης τις Εκκλησίες Τσεχοσλοβακίας, Εσθονίας και Φινλανδίας. Ίδρυσε τη Μητρόπολη Θυατείρων και την Εξαρχία Δυτικής Ευρώπης με έδρα το Λονδίνο (Απρίλιος 1922). Αναγνώρισε τις αγγλικανικές χειροτονίες και προχώρησε στη μεταρρύθμιση του ημερολογίου.
Μετά την επικράτηση του Μουσταφά Κεμάλ και κατά τις διαπραγματεύσεις για υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, κατά τις οποίες συζητούνταν ακόμη και το ενδεχόμενο απομάκρυνσης του Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη, βρέθηκε σε δυσχερή θέση. Στις 10 Ιουλίου 1923 κατέφυγε στο Άγιο Όρος, από όπου υπέβαλε την παραίτησή του στις 20 Σεπτεμβρίου 1923. Το 1924 αποσύρθηκε στην Κηφισιά Αττικής.
Πατριάρχης Αλεξανδρείας
ΕπεξεργασίαΣτις 20 Μαΐου 1926 εξελέγη Πατριάρχης Αλεξανδρείας διαδεχόμενος τον Φώτιο. Επί των ημερών του το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας υιοθέτησε το γρηγοριανό ημερολόγιο, το οποίο δεν δεχόταν ο προκάτοχός του. Επίσης συνετάγησαν, επικυρώθηκαν και εφαρμόσθηκαν πολλοί νέοι κανονισμοί που αφορούσαν την εκλογή Πατριάρχη, τη συνοδική οργάνωση, την ευταξία του κλήρου και την οικονομική διαχείριση (μεταξύ αυτών: «Οργανικός Νόμος του Ελληνορθοδόξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας», «Οργανισμός των Δικαστηρίων του Πατριαρχικού Θρόνου Αλεξανδρείας και η παρ' αυτοίς ισχύουσα Δικονομία» και «Διάταξις περί γάμου και διαζυγίου»). Ίδρυσε το Ιεροδιδασκαλείο του Αγίου Αθανασίου, αναδιοργάνωσε το πατριαρχικό τυπογραφείο και ενίσχυσε τα θρησκευτικά σωματεία, ρύθμισε ζητήματα κανονικού δικαίου, ίδρυσε τρεις νέες μητροπόλεις και περιόδευσε σε πολλές περιοχές της Αφρικής.
Ο Μελέτιος ήταν ο πρώτος Πατριάρχης Αλεξανδρείας που διεκδίκησε και έλαβε τον τίτλο «και πάσης Αφρικής». Ήταν αυτός που άρχισε την οργάνωση της σύγχρονης ορθόδοξης ιεραποστολής στην αφρικανική ήπειρο, ενώ με την ειδική διάταξη «περί του Συνταγματίου των Μητροπόλεων» ορίσθηκαν οι εννέα εκκλησιαστικές επαρχίες του Θρόνου.
Το 1930 ηγήθηκε της ορθόδοξης αντιπροσωπείας στο συνέδριο του Λάμπεθ της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Πέθανε αιφνιδίως στις 28 Ιουλίου του 1935 στη Ζυρίχη[18] και ετάφη στις 2 Αυγούστου στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο[19].
Υποσημειώσεις και παραπομπές
ΕπεξεργασίαΥποσημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ «Αυτός θα γίνει υπό την κηδεμονία σας, ο Βενιζέλος της Ελληνικής Εκκλησίας»[5].
- ↑ Οι άλλοι δύο ήταν οι Χρυσόστομος Παπαδόπουλος και ο μοναχός Ιάκωβος Βατοπεδινός[6].
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: «BnF catalogue général» (Γαλλικά) Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Παρίσι. 17961921m.
- ↑ «New York Herald Tribune». (Αγγλικά) New York Herald Tribune (European edition). 5 Αυγούστου 1935. σελ. 2.
- ↑ 3,0 3,1 Καραγεωργούδης, Εμμανουήλ (2008). Ο Μελέτιος Μεταξάκης ως μητροπολίτης Αθηνών. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Π. Πουρνάρα. σελ. 19-20.
- ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 120-121.
- ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 102.
- ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 120.
- ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 122.
- ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 12.
- ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 17.
- ↑ 10,0 10,1 Τσιρώνης 2010, σελ. 151.
- ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 9.
- ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 34-37.
- ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 41-42.
- ↑ Τσιρώνης 2010, σελ. 151-152.
- ↑ Νανάκης 1988, σελ. 125 κ.εξ.
- ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 49.
- ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 50.
- ↑ Srboliub Miletich (27 Ιουνίου 2006). «Behind the Sourozh Phenomenon:Spiritual Freedom or Cultural Captivity?». orthodoxengland.org.uk. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2020.
- ↑ Στέφανος Εμ. Μπλαζαντωνάκης. «Ο γιος του βοσκού» (PDF). meletiosmetaxakis.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2020.
Πηγές
Επεξεργασία- Οικουμενικό Πατριαρχείο Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine.
- Πατριαρχείο Αλεξανδρείας[νεκρός σύνδεσμος]
- Τσιρώνης, Θεοδόσης (2010). Εκκλησία πολιτευομένη. Ο πολιτικός λόγος της Εκκλησίας της Ελλάδος (1913-1941). εκδόσεις Επίκεντρο.
- Νανάκης, Σταύρος (1988). Η χηρεία του Οικουμενικού Θρόνου και η εκλογή του Μελετίου Μεταξάκη 1918-1922. Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Σχολή Θεολογική, Τμήμα Θεολογίας.
- Μάμαλος, Γεώργιος-Σπυρίδων (2009). Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως στο επίκεντρο διεθνών ανακατατάξεων (1918-1972): εξωτερική πολιτική και οικουμενικός προσανατολισμός. Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).
- Στέφανος Εμ. Μπλαζαντωνάκης. «Ο γιος του βοσκού» (PDF). meletiosmetaxakis.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2020.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Ν. Ζαχαρόπουλος, Η απαρχή της οργάνωσης της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας στη βόρειο και νότιο Αμερική με πρωτεργάτη τον Μελέτιο Μεταξάκη
- Μεταξοχώρι Λασιθίου Κρήτης, Γενέτειρα Μελετίου, Πληροφορίες για την ζωή και το έργο του, από την ζωή στο Μεταξοχώρι μέχρι τον θάνατό του. Αρχειοθετήθηκε 2018-03-24 στο Wayback Machine.